مقدمه

(و ذَكِّرْهُم بِأيَّامِ اللَّهِ)(ابراهيم ، آيه 5 )
و روزهاى خدا را به آنان يادآورى كن.
روزهاى مهمّ و نقش آفرين در تاريخ و فرهنگ ملّت‏ها ، ذهن و خاطره جمعى آنان را مى‏سازد و گذشته آنان را به‏سان شمعى فروزان فراراه آينده قرار مى‏دهد . ملّت بى‏خاطره و تاريخ ، محكوم به فنا است . چنين است كه ملّت‏ها از رويدادهاى مهمّ زندگى جمعى خود، خاطره مى‏سازند و آنها را بزرگ مى‏دارند ، تا آنها را جاودان كنند و ، خود ، در سايه‏سار آن جاودانه شوند . اگر مى‏ببينم كه اسلام را با هجرت ، شيعه را با عاشورا و ايران را با نوروز مى‏شناسند ، چيزى نيست جز بازتاب بزرگداشت حوادث سرنوشت ساز در تاريخ ملّت‏ها .
افزون بر اين ، براى توجّه دادن جامعه به پاره‏اى از پيشه‏ها ، موضوعات و يا شخصيّت‏هاى مهمّ ، كه در حركت كلّى جامعه تأثير مى‏گذارند ، روزهايى را ويژه مى‏سازند ، تا از اين طريق روزمرّگى، جامعه را از انديشيدن به آنها باز ندارد .
از اين همه با عنوان «مناسبت‏ها» ياد مى‏شود كه در يادكرد و بزرگداشت آنها بهره‏هاى بسيارى براى جامعه نهفته است . مجموعه حاضر نيز به همين منظور و با نيّت باشكوه برگزارشدن اين مناسبت‏ها ، تدوين يافته است . اين مجموعه تلاش مى‏كند تا با بهره‏گيرى از قرآن و عترت به برگزارى پربارتر اين مناسبت‏ها يارى رساند .
عنوان «مناسبت‏هاى شمسى و قمرى در آيات و روايات» براى اين مجموعه با اندكى تسامح برگزيده شده است ؛ چرا كه پاره‏اى از مناسبت‏ها ، همچون روز طبيعت ، روز بهداشت ، روز حمل و نقل و . . . ، كه در آيات و روايات به عنوان مناسبت به آنها اشاره نشده ، در اين مجموعه آمده است .
عنوان فوق به معناى انطباق كامل تمامى آيات و روايات با برخى مناسبت‏ها نيست . در برخى موارد ، كه انطباق كامل وجود ندارد ، مناسبت مى‏تواند يكى از مصاديق بعيد آيه و روايت قرار گيرد و از آن آيه و روايت مى‏توان در بزرگداشت آن روز سود جست .

پيشينه

انديشه تدوين چنين مجموعه‏اى به انتشار سالنامه حديثى نور(سالنامه حديثى نور از سال 1378 ، هر سال با محتواى حديثى به منظور آشنايى علاقه‏مندان با فرهنگ و اطلاعات حديثى انتشار مى‏يابد و در دو دوره اخير، سال 80 و 81 ، به دليل استقبال فراوان با شمارگان بيش از چهل هزار منتشر شده است ) باز مى‏گردد . يكى از ويژگى‏هاى اين سالنامه ، برخوردارى از احاديث متناسب با مناسبت هر روز بوده است . با انتشار چند دوره سالنامه ، مجموعه‏اى از احاديث مرتبط با مناسبت‏ها گرد آمد. به‏دليل زمان‏دار بودن سالنامه و نيز به‏دليل نيازى كه به تدوين چنين مجموعه‏اى احساس مى‏شد ، نسبت به گردآورى آيات و روايات مربوط به «مناسبت‏ها» ، در قالب مجموعه حاضر اقدام گرديد .

كاربرد

از آن جا كه منظور از گردآورى اين مجموعه گراميداشت «مناسبت‏ها» است ، روابط عمومى نهادها ، سازمان‏ها و ادارات مى‏توانند از آن استفاده كنند . امامان جمعه و جماعات ، نمايندگى‏هاى ولى‏فقيه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، روحانيان عقيدتى - سياسى در ارتش و نيروى انتظامى ، ستادهاى رسيدگى به امور مساجد ، كانون‏هاى فرهنگى - هنرى مساجد ، نهاد رهبرى در دانشگاه‏ها ، شبكه‏هاى پخش سراسرى و استانى صدا و سيما ، مطبوعات ، امورتربيتى وزارت آموزش و پرورش ، انجمن‏هاى اسلامى دانش‏آموزان ، تهيّه‏كنندگان تقويم و سررسيد و . . . نيز مى‏توانند از اين مجموعه در گراميداشت «روزها» بهره گيرند.

معيار گزينش آيات و روايات

در انتخاب آيات و روايات اين مجموعه، حتّى الامكان، معيارهاى ذيل در نظر بوده است:
1. عموم به آن نيازمند باشند؛
2. كوتاه، گويا و كاربردى باشد؛
3. ناظر به يكى از مسائل اخلاقى، عبادى، اجتماعى، تربيتى، اقتصادى و . . . باشد. اميد به زندگى را افزايش دهد و مكارم اخلاقى و اصول انسانى را در جامعه تقويت كند؛
4. در بزرگداشت مناسبت‏ها بتوان از آنها سود جست؛
5. در ترجمه آيات و روايات سعى شده است تا نثر معيار رعايت شود.

راهنماى استفاده

به منظور استفاده بهينه از اين مجموعه توجّه به نكات ذيل ضرورى است:
1. مناسبت‏هاى اين مجموعه برگرفته از مناسبت‏هاى رسمى مندرج در تقويم رسمى كشور است كه در دو بخش شمسى و قمرى تدوين شده است. در هر بخش، ابتدا تاريخ و عنوان مناسبت و آن‏گاه، در ذيل آن، آيات و روايات مرتبط قرار گرفته است.
2. اين مجموعه شامل تمامى مناسبت‏هاى شمسى و قمرى نيست؛ بنابراين حتّى بر برخى از مناسبت‏هاى بسيار مهمّ نيز، به دليل مربوط بودن آنها به ايّام خاصى، نمى‏توان آيه يا روايتى را تطبيق داد، و اين از ارزش آن مناسبت نمى‏كاهد. از اين رو برخى از مناسبت‏ها، به خصوص مناسبت‏هاى ملّى كه به واسطه واقعه خاص پديد آمده‏اند، در اين مجموعه جاى نگرفته است؛ مناسبت‏هايى مانند «روز جمهورى اسلامى» (دوازدهم فروردين).
3. آيات و روايات مربوط به بعضى مناسبت‏ها در يكى از مصاديق و نظاير مهمّ آنها جاى داده شده و از تكرار آنها اجتناب شده است. اين مصاديق و نظاير را مى‏توان به يكديگر ارجاع داد؛ مانند:
يك. در شهادت عالمان و سرداران دفاع مقدّس به مناسبت «روز شهدا» (17 شهريور) رجوع شود؛
دو. در بزرگداشت سالروز عمليات‏هاى مهم دوران دفاع مقدّس به «هفته دفاع مقدّس»(31 شهريور تا 6 مهر) و «روز پيروزى انقلاب اسلامى»(22 بهمن) رجوع شود؛ همچنين مى توان به «روز پاسدار»(سوم شعبان) و «روز ارتش» (29 فروردين)، كه به آيات ورواياتى در باره جهاد و  پاسدارى اشاره شده است، رجوع كرد؛
سه. در تكريم محدّثان به «روز درگذشت حضرت عبدالعظيم حسنى‏عليه السلام» (15 شوّال) رجوع شود؛
چهار. در تكريم عالمان دين به روز «رحلت امام خمينى‏قدس سره» (14 خرداد) رجوع شود؛
پنج. در باره نيكوكارى، كمك به نيازمندان، اطعام فقيران، كه در طول سال به مناسبت‏هاى مختلف مطرح مى شود، به «روز احسان و نيكوكارى» (24 اسفند) رجوع شود؛
شش. احاديث مربوط به اهمّيّت و ارزش ازدواج در مناسبت مربوط به «روز ازدواج پيامبرصلى الله عليه وآله با حضرت خديجه‏عليها السلام» (10 ربيع‏الاوّل) و احاديث مربوط به تشويق به ازدواج جوانان در مناسبت مربوط به «روز ازدواج حضرت على‏عليه السلام با حضرت فاطمه‏عليها السلام» (اوّل ذى‏حجّه) فراهم آمده است؛
هفت. در روز دامپزشكى (14 مهر) به علّت تقارب موضوع، احاديثى نيز در باره حمايت از حيوانات آمده است.
4. براى هر يك از مناسبت‏هاى ولادت و رحلت پيامبرصلى الله عليه وآله و همچنين ولادت و شهادت امامان‏عليهم السلام، يك روز اختصاص داده شده است و در هر روز گزيده‏اى از سخنان معصومان‏عليهم السلام آورده شده است. همچنين شهادت و ولادت هر معصوم به يكديگر ارجاع داده شده است.
5. به مناسبت مربوط به رحلت حضرت زينب‏عليها السلام و حضرت معصومه‏عليها السلام، فقط يك روز اختصاص داده شده است.
6. آيات و روايات مرتبط با روز جمعه، به دليل عدم ارتباط آن با تاريخ خاصّ، پس از آخرين مناسبت قمرى آمده است.
7. مناسبت‏ها و موضوعاتى كه با ستاره مشخّص شده است، در پانوشت به مناسبت‏ها يا موضوعات ديگر ارجاع داده شده است؛ مانند «روز جهانى بيابان‏زدايى» (27 خرداد) كه در پانوشت به «روز درختكارى» (15 اسفند) ارجاع داده شده است.
8. نمايه موضوعى كاملى در پايان مجموعه گرد آمده است كه با رجوع به آن مى‏توان به آيات و روايات مربوط به موضوعات ريزتر نيز دست يافت.

ياد و سپاس