ب - عرق غازياغى
غـى هـمـانـنـد جـوشـانـده و دمـكرده آن جهت درمان امراض مختلف بكار مى رود . بيشترين مورد اسـتفاده اين عرق براى درمان نارساييهاى كبد و تصفيه شدن خون است . عرق غازياغى را بـه تـنـهـايـى يـا هـمـراه بـا كـمـى شـكـر تـصـفـيـه نـشـده يـا عسل مخلوط كرده و نصف استكان قبل از غذا ميل نماييد .
پ - محلول زيبايى پوست با غازياغى
جهت تهيه محلول زيبايى پوست يك مشت غازياغى تازه را با نيم مشت بابونه مخلوط كرده ، در حـرارت مـلايـم به مدت 20 تا 40 دقيقه بجوشانيد،سپس آنرا صاف نموده و پس از شـسـتن پوست و صورت با صابون گياهى و خشك نمودن آن ، پوست و صورت را با آن چندين مرتبه شستشو دهيد.
َََ
ت - تهيه بخور ضد تيرگى پوست با غازياغى
ور گياهى ، يك كترى آب بجوشانيد و نصف يك لگن كوچك را با آب جوش پر كنيد، سپس 500 مـيـلى ليـتـر دمـكـرده ، 20 گـرم بـرگ غـازيـاغـى ، 20 گـرم بابونه و 20 گرم اسطوخودوس يا 5 تا 10 قطره اسانس معطر روغنى غازياغى (يا مخلوطى از اسانس معطر روغنى گياهان مذكور ) را به آن بيافزاييد، بعد سر را روى لگن بگيريد و حوله خشك را به گونه اى روى سر بيندازيد كه بخار را در خود نگهدارد . سپس به مدت 15 دقيقه بـه طـور مـداوم و يـكـنواخت پوست و صورتتان را در معرض اين بخور قرار دهيد و در حين بخور پوست و صورتتان را ماساژ دهيد.
ث - تهيه پماد ضد زبرى و ترك پوست با غازياغى
نـفـت يا پارافين نرم و يا موم زنبور عسل را در كاسه بلورى ريخته ، روى يك تابه پر از آب جـوش (يـا در يـك تـابه دو جداره ) ذوب كنيد، 100 گرم گياه غازياغى تازه را با 25 گرم تخم شنبليله تازه ، 25 گرم تخم ختمى و 25 گرم آرد جو مخلوط كرده و به آن اضـافـه كـنـيـد 2 سـاعـت حرارت در اثر حرارت خارج شود و بعد يك كيسه نازك نخى را داخـل يـك پـارچ قرار دهيد و بالاى آنرا به وسيله نخ يا باند كشى محكم به دهانه پارچ وصـل كـنـيـد . بـعـد مـخـلوط فـوق را داخـل آن بـريـزيـد و بـا فـشـار دادن كـيـسـه داخـل پـارچ ، مـخـلوط را صـاف كـنيد و مخلوط صاف شده را هنگامى كه هنوز داغ است فورا داخـل ظـروف در دار ويـژه پـمـاد بريزيد و 2 تا 3 بار در روز، هر بار كمى از آنرا بر روى پوست بماليد .
ج - تهيه پودر قاووت مقوى مغز با غازياغى
ه پـودر قـاووت تـقـويت كننده حافظه و نيرو دهنده قواى فكرى ، 25 گرم گياه غازياغى خـشـك را بـا 20 گرم زنجفيل ، 10 گرم جوز هندى و 15 گرم كندر خوراكى مخلوط كرده ، نرم ساييده با 150 گرم پودر نبات مخلوط كرده و روزى يك قاشق مرباخورى از آنرا 2 ساعت بعد از نهار ميل كنيد.
چ - روغن استخراج سرد غازياغى
از اين روغن جهت تهيه كرم ضد برص ، ضد لك و كك مك ، پماد ضد عفونى كننده و التيام دهنده زخم و مرهم مسكن درد عضلات و ماهيچه هاى متشنج (گرفته ) استفاده مى شود .
تركيبات
1 ليتر روغن زيتون
2 مشت برگ غازياغى تازه يا 1 مشت برگ غازياغى خشك
روش تهيه
روش تهيه اين روغن شبيه روش تهيه روغن استخراج سرد آويشن (صفحه 35 ) است .
َََ
ح - روغن ماساژ غازياغى
تـحـليـل ورم ، افـزايش سرعت تحرك و جريان خون ، تسكين درد كمر، تخفيف درد در ناحيه كـبـد روى پـوسـت و رفـع سـوزش نـاشـى از گـزيـدگى حشرات از مصارف روغن ماساژ غازياغى است .
تركيبات
1 قاشق چايخورى اسانس معطر روغنى برگ غازياغى
2 قاشق غذاخورى روغن بادام شيرين
روش تهيه روغن
طرز تهيه روغن ماساژ غازياغى شبيه طرز تهيه روغن ماساژ آويشن (صفحه 36 ) است .
خ - تنطور غازياغى
از تـنـطور گياه غازياغى جهت تقويت جريان خون در زير پوست در ناحيه كبد ( بصورت استعمال خارجى ) و رفع تشنج (گرفتگى ) عضلانى استفاده مى شود .
تركيبات
200 گرم برگ غازياغى خشك يا 600 گرم برگ غازياغى تازه
250 ميلى ليتر الكل
750 ميلى ليتر آب
روش تهيه تنطور
روش تهيه تنطور غازياغى شبيه روش تهيه آويشن (صفحه 33 ) است .
22 - فرآورده هاى غذايى غازياغى
الف - سالاد برگ غازياغى
بـرگهاى تازه غازياغى ، كاهو و مقدار كمى جوانه گندم تازه يك سالاد درست كنيد، سپس بـرگ كـاسـنـى ، ريـحـان ، جـعـفـرى و اسفناج را به صورت درشت خرد كرده ، به سالاد بـيـفزاييد . بعد كمى سس ، آبليمو و روغن زيتون روى آن بريزيد . اين سالاد جهت درمان بيماران كبدى بسيار مفيد است .
َََ
ب - شربت غازياغى
ى ، 500 مـيـلى ليتر دم كرده يا جوشانده برگ غازياغى را درون يك پارچ با صافى ، صـاف كـرده ، درون قـابـلمـه كـوچـكـى بـريـزيـد، بـعـد بـه آن 500 گـرم عـسـل يـا شـكـر تـصـفـيـه نـشـده اضـافـه كـرده ، مـرتـب بـه هـم زده تـا كـامـلا حل شود قابلمه را روى حرارت قرار داده و به آرامى بجوشانيد تا به غلظت لازم برسد، سپس از روى حرارت برداشته ، بگذاريد تا سرد شود .
پ - مرباى غازياغى
از بـذر تـازه و بـرگـهـاى غـازياغى مربا تهيه مى شود اين مربا خواص طبى فراوانى داشـتـه و بـيـشـتـر جـهـت امـراض كـبـدى ، تـسـكـيـن درد مـفاصل و تقويت حافظه ، مغز بكار مى رود . طرز تهيه اين مربا شبيه طرز تهيه مرباى توت فرنگى است . ( به صفحه رجوع شود)
ت - ترشى غازياغى
راه بـا ريـشـه يـا پـيـاز رازيانه ، گل كلم ، پياز، موسير و سيرترشى تهيه مى شود . اجـزاى نـامبرده را پس از خرد كردن ، در حرارت ملايم پخته و آب آنرا گرفته در ظرفى كـه مـحـتـوى سـركـه انگور يا سركه سيب است ريخته ، روى آنرا با كمى تخم كرفس ، سـيـاهـدانـه و زنيان تزيين كرده ، در ظرف را بسته و پس از چند هفته گذاشتن آنرا بكار ببريد.
ث - سوپ برگ غازياغى
مـصـرف مـداوم ايـن سـوپ عـلاوه بـر تـقـويـت كـبـد و تـصفيه خون ، موجب زياد شدن اشتها گرديده و در رفع نفخ و ورم معده و دستگاه گوارشى بسيار موثر است .
مواد لازم
1 ليوان برگ غازياغى (خرد شده )
1 قاشق غذاخورى آرد
4 عدد زرده تخم مرغ
6 ليوان آب گوشت يا مرغ
مقدارى روغن
1 پيمانه روغن
1 پيمانه خامه
1 قاشق غذاخورى آبليمو
به ميزان لازم نمك و فلفل
روش تهيه سوپ
رفـى ريـخته و بعد برگ غازياغى و پياز را اضافه كنيد تا كاملا بپزد . آرد را با آب مـخـلوط كـرده و بـه سـوپ بـيـافـزايـيـد . بـعـد زرده تـخـم مـرغ را كـم كـم داخـل آن كـرده و روغن و نمك و در آخر خامه و آبليمو را به آن اضافه نماييد. پس از آنكه سوپ پخته شد آنرا در ظرف ريخته و بر سر سفره بياوريد.
َََ
ج - سس برگ غازياغى
مـبـتـلايـان بـه سـيـروز كـبدى يا نارسايى و تنبلى كبد و همچنين افرادى كه رژيم چاقى دارند از مصرف كم كالرى برگ غازياغى دريغ نورزند .
مواد لازم
1 دسته برگ غازياغى تازه
2 قاشق غذاخورى خردل
2 عدد پياز متوسط
100 گرم كره
روش تهيه سس
پـيـاز را رنـده كـرده و بـا كـره كـمـى سـرخ كـنـيـد .بـعـد خـردل و بـرگ غازياغى را داخل كرده و بگذاريد چند جوش بزند و سس كمى غليظ شود . در پـايان دسته برگ غازياغى را از آن خارج كرده و سس را در شيشه ريخته و در مواقع نياز به كار بريد.
َََ
فصل دهم : قره قاط myrtillus vaccinium
اسامى گوناگون قره قاط
گـيـاه آس بـرى (مـورد بـيـابـانـى ) اسـت و قـره قـاط اسـم تركى آن است ولى در بازار شـهـرهـاى بـزرگ ايـران مـثل تهران به آن ، برگ بو مى گويند. قره قاط در كشورهاى مـخـتـلف جـهـان اسـامـى گـونـاگـون دارد . در روسـيه به چرنيكا در هلند به بلوير و در كشورهاى عربى زبان به زقال شهرت دارد .
ايـن گـيـاه در زبـان لاتـين به myrtillus vaccinium و در زبان انگليسى به bilberry معروف است .
َََ
مشخصات كلى قره قاط
ا چـوبـيـن ، پـرپـشـت ، كـوچـك و بـرگ ريـزى بـه طـول 20 تا 50 سانتيمتر است .طول برگهايش تقريبا يك سانتى متر، بيضوى تا نيزه اى بـا حـاشـيـه هـاى دنـدانـه اى ريـز، سـبـز رنـگ و نـازك اسـت . گـلهـاى آن مـايـل بـه سـبـز، جـداگـانـه يـا دوتـايـى و در مـحـور بـزرگـى بـه شـكـل زنگوله و پهناى 5 ميلى متر است و در فاصله ماههاى تير و مرداد ظاهر مى شود. ميوه ايـن گـيـاه بـيـن ماههاى تير تا اوايل مهر مى رسد. قسمت مورد استفاده قره قاط، ميوه خشك و نيز گاهى اوقات برگهاى خشك شده آن مى باشد .
مناطق پرورش و رشد قره قاط
لى ، دشـتها و ارتفاعات تا 2700 مترى مشاهده مى شود در بريتانيا معمولا در جنگلها روى خـاكـهـاى اسـيـدى مـى رويـد. بـرگـهـاى آن را بـيـن مـاهـهـاى خـرداد تـا اوايل شهريور جمع آورى مى كنند . ميوه آنرا در شهريور يعنى هنگامى كه رسيد جمع آورى مـى كـنـنـد. بـرگـها و ميوه آنرا در سايه و يا در حرارت كمتر از 55 درجه سانتيگراد مى خشكانند . قره قاط در ايران در كوهستانهاى دره گز يافت مى شود.
تركيبات شيميايى قره قاط
ن است كه خاصيت ضد اسهال دارد . در ميوه قره قاط علاوه بر تانن ، قند، اسيدهاى آلى و، ويـتـامـيـنـهاى b ، c و همچنين كاروتن نيز وجود دارد . ميوه قره قاط سرشار از اسيد كينيك ، تـانن ، اسيد اسكوربيك و قند است . در هر 100 گرم ميوه قره قاط 6 / 86 گرم آب ، 10 گـرم مـواد ازتـه ، 5 / 6 گرم مواد قندى ، 3/1 گرم سلولز، 3/2 گرم اسيد آلى و حدود 2/0 گرم خاكستر وجود دارد .
نسخه هاى شفابخش قره قاط
1 - درمان ديابت (مرض قند) با قره قاط
3 گرم برگ يا ميوه خشك يا 60 گرم برگ يا ميوه تازه قره قاط را در 750 ميلى ليتر آب سـرد درون قـابـلمـه اى كـوچـك ريـخـتـه و بـمـدت 20 تـا 40 دقـيـقـه آنـرا به آرامى بـجـوشـانيد تا يك سوم حجم آن كم شود . سپس آنرا صاف كرده و 3 بار در روز هر بار يك فنجان از جوشانده مورد نظر را ميل كنيد.
َََ
2 - تقويت قواى بينايى با قره قاط
اسـتـفـاده از پـودر قـره قـاط يـا جـوشـانـده آن بـه دليـل داشـتـن درصد بالايى كاروتن در آن دارويى موثر جهت تقويت قواى بينايى و زياد شدن نور چشم مى باشد .
3 - كاهش كلسترول (چربى ) خون با قره قاط
مـصـرف 3 بـار در روز، هر بار 5 تا 10 ميلى ليتر از شربت ميوه قره قاط يا مصرف 3 بـار در روز، هـر بـار يـك فـنـجـان از جـوشـانـده بـرگ يـا مـيـوه قـره قـاط در طول چند هفته متوالى موجب كاهش چربى خون مى گردد .
4 - درمان اسهال خونى با قره قاط
ادى كه به اسهال بويژه از نوع خونى آن دچار شده اند، چنانچه كمى ميوه قره قاط پودر شـده را بـه تـنهايى يا همراه با كمى پودر پوست انار و كمى سكاق مخلوط كرده ، مقدار كـمـى پـودر طـبـاشـيـر را نـيـز بـه آن افـزوده و بـصـورت كـفـلمـه ميل نمايند اثر قاطعى در بند آوردن اسهال دارد .
5 - كاهش فشار خون بالا با قره قاط
استفاده از جوشانده برگ و ميوه قره قاط (12 گرم از برگ يا ميوه خشك در يك ليتر آب ) بـه تنهايى يا همراه با 10 گرم تمر كجرات (چاى مكه ) تاثير فورى در پايين آوردن فشار خون بالا دارد .
6 - ضد عفونى كردن حلق و دهان با قره قاط
مـضـمـضـه كـردن يـا غرغره نمودن آب جوشانده يا خيسانده غليظ برگ و ميوه قره قاط در طـول چـنـد روز متوالى حلق و فضاى داخل دهان را ضد عفونى كرده و در درمان آبسه و آفت داخل دهان نيز بكار ميرود .
7 - درمان آنژيم و ورم گلو با قره قاط
اسـتـفـاده از مـضمضه يا غرغره آب جوشانده غليظ برگ و ريشه گياه قره قاط 3 بار در روز بـيـمـارى آنـژيـن را درمـان كـرده و ورم گـلو را بـرطرف مى سازد . همچنين استفاده از جوشانده يا دمكرده برگ و ريشه قره قاط سرفه را برطرف ساخته و مجارى تنفسى را ضد عفونى مى كند .
8 - درمان بواسير با قره قاط
يـر، 500 مـيـلى ليـتر دم كرده يا جوشانده برگ و ميوه قره قاط را در حالى كه هنوز داغ اسـت داخـل ظـرف بـلورى ريـخـتـه و پـارچـه اى تميز و نرم را در آن خيس كنيد، سپس آن را فشرده تا مايع اضافى آن خارج شود، بعد پارچه كمپرس را روى ناحيه مقعد قرار دهيد. هـنـگـامـى كـه كـمـپـرس خـشـك شـد، مـجـددا بـا اسـتـفـاده از مـحـلول داغ ، كـمـپـرس را تـكـرار كـنـيـد و ايـن عـمـل را تـا بـهـبـودى كامل ادامه دهيد .
9 - قطع خونريزى و ترشحات زنانگى با قره قاط
براى قطع خونريزى و ترشحات زنانگى ، 2 تا 5 قطره اسانس معطر روغنى برگ يا ميوه قره قاط و يا حدود 500 ميلى ليتر جوشانده آنها در آب وان حمام ريخته ، خوب به هم بـزنـيـد تـا ذرات روغـن يـا جـوشانده كاملا پخش شود، سپس در آب وان بنشينيد و واژن را چندين مرتبه شستشو دهيد .
َََ
10 - درمان زكام و گريپ با قره قاط
اسـتـفـاده از بـخـور برگ و ريشه قره قاط و يا چكاندن چند قطره آب غليظ جوشانده آنها زكام را برطرف ساخته و موجب باز شدن مجارى تنفسى و درمان گريپ مى گردد.
11 - درمان اختلالات كليوى با قره قاط
گـرم بـرگ و ميوه خشك قره قاط يا 60 گرم برگ و ميوه تازه آن در 750 ميلى ليتر آب بـه مـدت 20 دقـيـقـه ، 3 بـار در روز، هـر بـار يـك فـنجان مجارى دستگاه ادرارى را ضد عفونى كرده و به عنوان دارويى مدر (ادرار آور) مصرف آن به كليه افرادى كه دچار بند آمدگى ادرار گشته يا كليه آنها سنگ ساز مى باشد، توصيه مى شود .
12 - نقش قره قاط در درمان بيماريهاى پوستى
مـيـوه و بـرگ قـره قـاط بـه عـنوان يك داروى ضد عفونى كننده و تقويت كننده پوست نقش زيـادى در بـرطرف ساختن بيماريها و امراض پوستى داشته و در صورت مصرف مداوم و به موقع نتايج رضايت بخش و شفابخشى از آن خواهيد ديد .
الف - جوشهاى قرمز پوست
استفاده از لوسيون ضد جوش قره قاط جهت برطرف ساختن جوشهاى قرمز پوست مفيد است .
روش تهيه لوسيون :
2 قاشق غذاخورى آب جوشانده غليظ برگ ، ريشه و ميوه قره قاط را با 2 قاشق غذاخورى گـلاب مـخـلوط كـنـيـد . سـپـس بـه آن حـدود يـك قـاشـق غـذاخـورى تـنـطـور گـل ختمى يا قره قاط را اضافه كرده ، خوب بهم بزنيد و روزانه 2 مرتبه به جوشها بماليد .
ب - زخمهاى سطحى :
ى پـوسـت ، 500 مـيلى ليتر جوشانده ريشه گياه قره قاط يا 50 ميلى ليتر (5/2 قاشق غذاخورى ) تنطور رقيق شده آن را با 500 ميلى ليتر آب نيمه گرم درون ظرفى بلورى ريخته ، پارچه اى تميز و نرم را داخل آن بگذاريد، سپس آنرا بفشاريد تا مايع اضافى آن خـارج شـود، بـعـد پـارچـه كـمـپـرس ‍ را روى ناحيه صدمه ديده و زخم شده قرار دهيد . هـنـگـامـى كـه كـمـپـرس سـرد يـا خـشـك شـد، مـجـددا بـا اسـتـفـاده از محلول داغ ، كمپرس را تكرار كنيد.
پ - سوختگى آب و آتش :
ماد جوشانده يا له شده برگ ، ريشه و ميوه قره قاط تاثير زيادى در درمان سوختگى آب و آتـش دارد . هـمـچـنين شستشوى محل سوخته شده در آب وان حمام كه چند قطره اسانس معطر روغـنـى قـره قـاط يـا جـوشـانـده غـليـظ بـرگ يـا مـيـوه آن درون آن حل شده باشد جهت بهبود سوختگى مفيد و موثر است .
ت - اگزما (خارش پوست ):
ا (نـوعـى خـارش پـوسـت ) رنـج مـى بـرنـد، چـنـانـچـه روزانـه چـنـديـن مـرتـبـه مـحـل خـارش را در آب وان حـمام كه چند قطره اسانس روغنى معطر برگ يا ميوه قره قاط را درون آن حـل كـرده بـاشـنـد شستشو دهند يا چندين مرتبه برگها و ميوه له شده قره قاط را به آن ماليده و ماساژ دهند، خارش پوست را برطرف مى كند .
13 - خواص طبى روغن قره قاط
جـهـت بـرطرف ساختن جوشهاى پوستى نافع است . ضماد آن به زير گلو روى پوست ، ورم گـلو را بـرطـرف سـاخـتـه و در درمـان اگـزما به كار مى رود. ضماد آن به مقعد جهت التـيـام زخـم مـقـعـد مـفيد بوده و درد و التهاب بواسير را كاهش مى دهد . چكاندن چند قطره روغن برگ يا ريشه آن در بينى اثرى فورى در باز كردن بينى و مجارى تنفسى داشته و در درمان گريپ به كار مى رود.
طرز تهيه روغن قره قاط
طرز تهيه اين روغن شبيه طرز تهيه روغن آويشن (صفحه 30 ) است .
َََ
14 - فرآورده هاى گياهى و دارويى قره قاط
از مـيـوه و بـرگـهـاى قره قاط فرآورده هاى زيادى براى درمان بيماريهاى مختلف بويژه بـيـمـاريـهاى خون از قبيل كثيفى و غلظت بالاى خون ، فشار زياد خون و نارساييهاى كبدى تهيه مى شود كه در زير به چند نمونه از آنها اشاره مى كنيم .
الف - عرق قره قاط
از برگها، ريشه و ميوه قره قاط عرق تهيه مى كنند . عرق قره قاط تقريبا كليه خواص قـره قـاط را دارا بوده و مصرف آن روزانه 2 فنجان در 2 وعده صبح و عصر به تنهايى يا همراه با كمى شكر يا عسل كه در آن حل كرده باشند، مى باشد .
ب - جوشانده ريشه قره قاط
30 گرم ريشه قره قاط خشك و تميز يا 60 گرم ريشه تر و تازه آنرا با كارد به چند تـكـه تقسيم كرده و درون 750 ميلى ليتر آب سرد ريخته ، بجوشانيد ( به مدت 20 تا 40 دقيقه ) تا به حدود 500 ميلى ليتر كاهش يابد، از اين جوشانده ، 3 بار در روز، هر بار يك فنجان ميل كنيد.
پ - تهيه چاى صاف كننده خون با قره قاط
ى سر پر از ميوه خشك قره قاط نيمكوب شده را با 1 قاشق چايخورى زرشك و كمى پودر شـيـريـن بـيـان مخلوط كرده ، داخل صافى ريخته و صافى را درون فنجان بگذاريد، آب جوش تازه روى گياه بريزيد . درپوش فنجان را بگذاريد و بعد از 10 الى 20 دقيقه چـاى دم مـى كـشـد، بـه آرامـى صـافـى درون فـنـجـان را بـرداريـد و چـاى را ميل كنيد.
ت - پودر قاووت قره قاط
100 گرم ميوه قره قاط را شسته و در سايه بخشكانيد، سپس آنرا نرم ساييده ، روزى 3 مـرتـبـه ، هـر مـرتـبـه حـدود 2 مـثـقـال آنـرا بـا كـمـى عسل يا شير مخلوط كرده و ميل كنيد و اين عمل را بمدت 2 روز تكرار كنيد . از اين پودر جهت ضدعفونى كردن دستگاه گوارشى استفاده مى شود .
ث - محلول ضد چربى پوست با قره قاط
جهت تهيه اين محلول ، 250 ميلى ليتر جوشانده غليظ ميوه قره قاط را با 250 ميلى ليتر جـوشـانـده غـليظ برگ ساييده و مخلوط كرده ، پس از شستن پوست با صابون گياهى ، پوست را با جوشانده هاى فوق چندين مرتبه شستشو دهيد .
ج - لوسيون ضد خارش پوست قره قاط
وه قـره قـاط خـشـك يـا 600 گـرم قـره قـاط تـازه را داخـل يـك شـيـشـه بـزرگ دهـانـه گـشـاد بـريـزيـد سـپـس روى آن يـك ليـتـر مخلوط آب و الكل ( به نسبت 25 الكل و 75 آب ) ريخته ، درب ظرف را بسته و به مدت 2 هفته ظرف را در يك جاى خنك قرار دهيد . در طـى ايـن مـدت هـر از چـنـد گـاه آن را تـكـان يـك كـيـسـه پـارچـه اى را داخـل ظرف دستگاه پرس قرار دهيد و مخلوط را درون بريزيد، مخلوط را پرس كرده و به داخـل پـارچ صـاف كـنـيـد، بـعـد هر بار حدود 2 قاشق غذاخورى آنرا با 2 قاشق غذاخورى جـوشـانـده غـليـظ آن و 2 قـاشـق غـذاخـورى گـلاب مـخـلوط كـرده ، خـوب بـهـم زده و محل خارش پوست را با آن شستشو و ماساژ دهيد.
َََ
چ - روغن ماساژ قره قاط
از روغـن مـاسـاژ قـره قـاط جـهـت رفـع خـارش پـوست و درمان اگزما، رفع جوشهاى قرمز پوست و از بين بردن چربى پوستهاى چرب استفاده دارويى مى شود .
تركيبات
1 قاشق چايخورى اسانس ميوه يا برگ قره قاط
2 قاشق غذاخورى روغن زيتون
روش تهيه روغن
روش تهيه روغن ماساژ قره قاط شبيه روش تهيه روغن ماساژ آويشن (صفحه 36 ) است .
ح - تى بگ (چاى كيسه اى ) ضد فشار خون بالا قره قاط
تركيبات
2 قاشق چايخورى ميوه قره قاط (خشك )
1 قاشق چايخورى برگ جوز (نيمكوب شده )
يك چهارم قاشق چايخورى پودر ريشه شيرين بيان
1 تكه پارچه چيت 4 گوش 10 * 10 سانتيمترى
1 فنجان آب تازه جوش
روش تهيه تى بگ
طرز تهيه اين تى بگ شبيه طرز تهيه تى بگ آويشن (صفحه 32 ) است .
15فرآورده هاى غذايى قره قاط
الف - مرباى قره قاط
اسـتـفـاده از مـربـاى مـيـوه قـره قـاط بـه كـليـه افـرادى كـه بـه دليـل چـاقى زياد رژيم غذايى گرفته اند توصيه مى شود . مرباى قره قاط نقش مهمى در تصفيه خون و كاهش قند و چربى آن دارد .
روش تهيه مربا
رى آب ريـخـتـه و بـه قـدرى حـرارت دهيد تا به قوام آيد، سپس 500 گرم ميوه قره قاط تازه (دم و پوست گرفته ) و كمى آب را داخل شربت ساده كه درست كرده ايد بريزيد و خـوب بـهـم بـزنـيد، كمى وانيل و جوهر ليمو به آن افزوده و دوباره حرارت دهيد تا قره قاط پخته شود و به قوام آيد .
ب - شربت قره قاط
مـيـلى ليـتـر جـوشـانده و يا خيسانده ميوه قره قاط تازه به تنهايى يا همراه با جوشانده تـمـر كـجـرات (چـاى مـكـه ) را تـهـيـه كـرده و آنـرا درون يـك پـارچ صـاف كـرده ، بـعـد داخـل قـابـلمـه كـوچـك ريـخـتـه و بـه آن حـدود 500 گـرم عـسـل يـا شـكـر تـصـفـيـه نـشـده را اضـافـه كـرده ، خـوب بـه هـم بـزنـيـد تـا كـامـلا حـل شـود . قـابـلمـه را روى حـرارت قـرار داده و بـه آرامـى بـجـوشانيد تا به غلظت لازم بـرسـد، سـپـس از روى حـرارت بـرداشته و بگذاريد تا سرد شود . شربت سرد شده را داخـل بـطـرى تـيـره رنـگـى ريـخـتـه و 3 بـار در روز، هـر بار يك قاشق مرباخورى آنرا ميل كنيد .
َََ
پ - ژله قره قاط
جهت تهيه ژله قره قاط، يك قاشق مرباخورى پودر ميوه قره قاط خشك شده را با يك قاشق پـودر ژلاتـيـن مـخـلوط كـرده و بـا كمى شكر و وانيل و كمى آب ژله تهيه كنيد. از اين ژله روزانه به مقدار كم در طول روز مصرف كنيد .
ت - ترشى قره قاط
مواد لازم
500 گرم ميوه قره قاط تازه
مقدارى سركه مقدارى نمك
روش تهيه ترشى
ميوه قره قاط تازه را پاك كرده و دم و هسته آنرا بگيريد . سپس در شيشه دردارى ريخته و روى آنـرا بـا سـركـه و نـمك بپوشانيد . پس از چند هفته ماندن و جا افتادن آنها، ترشى آماده است .
ث - اشكنه قره قاط (براى 6 نفر )
مواد لازم
1 كيلو قره قاط
1 عدد پياز درشت (خرد شده )
6 فنجان آب نصف فنجان تره (خرد شده )
1 قاشق سوپخورى نعناع خشك
2 قاشق سوپخورى شكر
3 عدد تخم مرغ
1 قاشق سوپخورى كره
نصف فنجان آرد
به ميزان لازم نمك و فلفل
روش تهيه اشكنه
را كـم كـرده ، آرد را روى آن بـپـاشـيـد . بـه تـدريـج آب را بـه آن اضافه نموده و بهم بـزنـيـد، بـعـد قـره قاط را هم اضافه كنيد . در قابلمه را گذاشته و به مدت 15 دقيقه بـگـذاريـد قـره قـاط بـپـزد و سـفـت شـود . در ايـن هـنـگـام شـكـر و نـمـك و فـلفـل را هـم بـه مواد اضافه كنيد. چند دقيقه قبل از صرف غذا، سفيده را به آن اضافه كـرده و هـم بـزنـيـد . سـپـس نـعـنـاع داغ را هـم روى آن ريـخـتـه و ميل كنيد .
ج - مارمالاد ميوه قره قاط
از مـيوه قره قاط به سبب طعم ترش و خاصيت قليايى كننده خون همانند آلبالو و گيلاس مربا و مارمالاد تهيه مى شود. مصرف اين مارمالاد براى افراد رژيمى بسيار مفيد است .
َََ
تركيبات
750 گرم ميوه قره قاط تازه (هسته گرفته )
1 قاشق سوپخورى آبليمو
500 گرم شكر
روش تهيه مارمالاد
قـره قاط را شسته و با كمى آب بگذاريد خوب پخته شود . بعد از كمى سرد شدن آنرا از الك سـمـى رد كـرده و بـا شـكـر بـگـذاريـد آنقدر بجوشد تا به قوام آيد . در پايان آبليمو را اضافه نموده و بگذاريد چند جوش ديگر بزند و حالت سفت ژله اى پيدا كند .
چ - كمپوت ميوه قره قاط
بـه جـهـت اسـتـفـاده از مـيـوه قـره قـاط و بـهـره مـنـد شـدن از خـواص دارويـى آن در تـمـام فصول مى توانيد كمپوت آنرا تهيه نموده و در مواقع نياز به كار بريد .
تركيبات
750 گرم ميوه قره قاط تازه
200 گرم شكر
3 ليوان آب
روش تهيه
قره قاط را بعد از تميز كردن و دم گرفتن با آب و شكر روى حرارت بگذاريد تا كمى بـپزد و مقدار آب آن به دو سوم ميزان قبل برسد. بعد از سرد شدن آنرا در شيشه ريخته و در آنرا محكم ببنديد و در يخچال نگهدارى كنيد.
ح - رب ميوه قره قاط
اسـتـفـاده مـداوم از رب مـيـوه قـره قـاط هـمـانند رب انار غلظت بالاى خون را كاهش داده و سبب تصفيه شدن خون و رفع نارسايى كبد مى گردد.
مواد لازم
2 كيلو قره قاط
4 ليتر آب
روش تهيه رب قره قاط
پـاك كـرده و دم و هسته آنرا جدا كنيد .سپس آنرا در ظرفى ريخته ، آب را به آن افزوده و بـگـذاريـد 2 روز خـيـس بـخـورد، سـپـس كمى آنرا حرارت داده بعد آب آنرا صاف نموده و دوبـاره بـجـوشانيد تا غليظ شود . بعد در شيشه ريخته و در آنرا محكم بسته و در جاى خنك نگهدارى كنيد ...
خ - لواشك ميوه قره قاط
تركيبات
2 كيلو ميوه قره قاط تازه و رسيده
2 قاشق غذاخورى نمك (اختيارى )
مقدارى آب
روش تهيه لواشك
ك كـرده ، شـسـتـه و در قـابـلمـه اى بـريـزيد، سپس كمى آب به آن اضافه كرده و روى حـرارت اجـاق بـگـذاريـد و پـس از جـوش آمـدن ، نـمك را نيز به آن افزوده و به آرامى هم بـزنـيد تا قره قاطها پخته شوند . بعد از روى اجاق برداشته و پس از كمى سرد شدن آنـرا بـپـالانـيـد و در سـيـنـى كـه قبلا كمى ته آنرا چرب نموده ايد پهن كنيد و در آفتاب بگذاريد تا رطوبت آن كم شود . در اين هنگام لواشك آماده است .
خ - دسر آب ميوه قره قاط
تركيبات
4 فنجان آب ميوه قره قاط تازه
4 قاشق سوپخورى نشاسته
250 گرم شكر
1 قاشق سوپخورى كره
روش تهيه دسر
آب قره قاط مخلوط كرده ، نشاسته را به آن افزوده و روى حرارت قرار دهيد .آنرا خوب هم بزنيد تا غليظ و روشن شود . سپس از روى آتش برداشته ، كره را به آن اضافه كرده و خـوب هـم بـزنيد . بعد آنرا در ظرف مناسبى ريخته ، روى آنرا با ميوه قره قاط تزيين كنيد و ميل نماييد.
دـ پودينگ مرباى قره قاط
مواد لازم
200 گرم مرباى قره قاط
200 گرم آرد
كمى نمك
100 گرم مرباى آلبالو
نيم ليتر شير (نيمه گرم )
150 گرم قند (ساييده )
4 عدد تخم مرغ
روش تهيه پودينگ
م مخلوط كرده ، سپس پودر قند را به آن افزوده و هم بزنيد . آرد را كم كم اضافه كنيد و مـرتـب هـم بـزنـيـد . بـعـد نـمـك را نـيـز اضـافـه نـمـوده و مـواد را داخـل قـالبـى كه قبلا چرب كرده ايد بريزيد و روى حرارت بگذاريد تا زير شيرينى بسته و سفت شود . حال مرباى قره قاط را روى پودينگ ريخته و هم بزنيد . اين پودينگ را هم مى توان در فر پخت و هم مى توان به روش بن مارى تهيه كرد . بعد از سرد شدن ، آنرا در ظرف دلخواه برگردانيد .
ذـ نوشيدنى تصفيه كننده خون قره قاط
مواد لازم
5/1 ليتر آب ميوه قرقاط
1 ليتر آب خيسانده عناب
يك چهارم فنجان شكر
2 عدد چوب دارچين
به ميزان لازم ميخك
هل و جوز هندى
روش تهيه نوشيدنى
آب مـيـوه قـره قاط، آب عناب ، شكر، ادويه معطر و دارچين را در ظرف مناسبى ريخته و آرام آرام حـرارت دهـيـد تـا بـه درجـه حـرارت جـوش برسد و 5 - 3 دقيقه بجوشد . سپس آنرا صـاف كـرده ، بـه تـنـهـايـى يـا بـا قـارچ هـاى سـيـب قـرمـز پـوسـت نـكـنـده ميل كنيد .
رـ خورش ميوه قره قاط (براى 4 تا 6 نفر )
مواد لازم
300 گرم ميوه قره قاط خشك
1 عدد مرغ
1 فنجان لپه
1 قاشق چايخورى زعفران
3 قاشق سوپخورى شكر
به ميزان كافى نمك
3 قاشق سوپخورى پياز (سرخ كرده )
روش تهيه خورش
با 2 ليوان آب بگذاريد بپزد . لپه و نمك را هم به مرغ اضافه كرده و صبر كنيد تا نـيـم پـز شـود . مـيـوه قـره قاط خشك را كه قبلا خيس كرده ايد يا قره قاط تازه در خورش ريـخـتـه و بـگـذاريـد آهـسـتـه آهـسـتـه بـجـوشـد . بـعـد زعـفـران حـل شـده در آبـجـوش را بـا شـكـر داخـل خـورش كـرده و كـمـى صـبـر كـنـيـد تـا حل كنيد تا خورش جا بيافتد و بعد ميل نماييد .
ز - تافى با طعم قره قاط
تركيبات
سه چهارم استكان آب ميوه قره قاط ترش
200 گرم شكر
يك چهارم استكان سركه
نصف فنجان آب
150 گرم روغن
روش تهيه تافى
ركـه را مـخـلوط كـرده و بـگـذاريد قوام بيايد . كف تابه را چرب نموده ، شربت را در آن پهن كرده و روى حرارت ملايم قرار دهيد تا كمى خود را جمع كند . سپس آن را لوله كرده ، كـمـى پـودر ميوه قره قاط خشك را روى آن پاشيده و آنقدر بكشيد تا بصورت لوله اى در آيـد . بـعـد بـه قـطـرهـاى 2 سـانـتى متر آنرا برش زده و بگذاريد سرد شود و به كار بريد .
ع - شكلات بادام با طعم قره قاط
تركيبات
150 گرم مرباى ميوه قره قاط
250 گرم شكلات تخته اى
150 گرم مغز بادام
روش تهيه شكلات
بادام ها را خلال كرده (خيلى نازك ) و كمى حرارت دهيد. مرباى قره قاط و سپس شكلات آب شـده را بـه آن اضـافـه كـنـيـد . بـعـد بـه انـدازه يـك نـقـل بـرداريـد و روى كـاغـذ روغـنى در جاى خنك بگذاريد تا ببندد . بقيه را نيز به همين ترتيب انجام دهيد و پس از بسته شدن آنرا به كار بريد .
فصل يازدهم : كاسنى intybus cichorium
َََ
اسامى گوناگون كاسنى
ع مختلفى دارد ولى 3 نوع آن از همه معروفتر است . كاسنى برى كه به tansy شهرت دارد و در ايـران نـمـى رويـد . كـاسـنـى زرد كـه بـه dandelion و گـل قاصد شهرت دارد و در كتب قديم داروسازى از آن با عنوان ترخشقون ياد كرده اند و نـوع سـوم كـه كـاسـنـى مـعمولى نام دارد به chicory شهرت داشته و در بيشتر نواحى ايـران پـراكـنـدگـى وسـيـع دارد و كـاسنى معرفى شده در اين كتاب نيز از نوع كاسنى معمولى است .
كسنى ، كسناج ، كاسنى تلخ ، كاسنى شامى ، كاسنى وحشى ، صحرايى ، كاسنى دشتى ، سـيـكـوريـا، سـيـكـورى ، شـيـكـوريـا، شـيـكـورى ، شـكـوريـا، شـاقـز گل و هندبا از اسامى ديگر اين گياه است .
ايـن نـوع كـاسـنـى در زبـان عربى به شكوريه و سرس ، در زبان لاتين به intybus cichorium، در زبـان انـگـليـسـى بـه chicory wild و succory، در زبـان فـرانـسـه sauvage chicoree و در زبان آلمانى به cichorie wild شهرت دارد .
گونه هاى مختلف كاسنى
1ـ كاسنى افشان ، كاسنى دشتى ، هندبا برى divaricatum cichorium
2 - كاسنى فرنگى ، كاسنى سالادى ، كاسنى هندى ، آنديو endivia cichorium
مشخصات كلى كاسنى
فـاع 5 /0 تا 5 /1 متر است . ريشه اى قوى و دراز و به رنگ قهوه اى دارد . برگهاى آن مـتـنـاوب و پـوشـيـده از تـارهـاى فـراوان در اطراف گلبرگ ميانى است . برگهاى قاعده سـاقـه عـمـومـا دراز و داراى بـريدگيهاى كه در فاصله تير تا اواخر شهريور و گاهى پرتر ظاهر مى شود .ميوه فندقى شكل آن 4 سطحى نسبتا مسطح و منتهى به مجموعه اى از فلسهاى بسيار كوچك است . قسمتهاى مورد استفاده كاسنى برگ ، ريشه و دانه آن است .
َََ
مناطق پرورش و رشد كاسنى
وب كنار جاده ها، اماكن باير و دامنه هاى كم ارتفاع نواحى مختلف جهان و ايران مى رويد . ( بـه حـالت خـود رو يـا نـيـمـه وحـشـى ) بـراى پـرورش آن دانـه گـيـاه را در اويـل ارديبهشت بر روى خطوطى به فواصل 20 تا 40 سانتيمتر از يكديگر مى كارند و آنرا در آفتاب يا با حرارت مى خشكانند . كاسنى در ايران بيشتر در دامنه هاى كم ارتفاع البرز، تهران و نواحى مختلف گيلان نظير لاهيجان و رشت ، فارس ، بلوچستان و نواحى كوهستانى خراسان مى رويد .
تركيبات شيميايى كاسنى
ر بـرگـهـاى كـاسـنـى گـلكـزيـد كوى راين (cichoriin) يافت مى شود. دو ماده تلخ به نـامـهـاى لاكـتـوسـين و اين تى بين (intybin) و همچنين ارسنيك ، مواد قندى ، رزين ، تانن ، لعـاب اسـانس و پكتين در آن يافت مى شود . در ريشه كاسنى نيز قند اينولين وجود دارد. در كاسنى پروتئين ، مواد چرب ، هيدرات دو كربن ، كلسيم ، فسفر، آهن ، سديم ، پتاسيم ، a و c، تيامين ، ريبوفلاوين و نياسين وجود دارد .
نسخه هاى شفابخش كاسنى
1 - درمان ديفترى و ورم گلو با كاسنى
براى مبتلايان به ديفترى و افرادى كه از ورم گلو و گلو درد رنج مى برند هيچ دارويى بهتر از غرغره جوشانده برگ و بذر كاسنى همراه با آب فلوس و آب گشنيز تازه نيست ، از اين رو مصرف آن به افراد مبتلا به ديفترى توصيه و تجويز مى شود .
2 - معالجه آسم (تنگى نفس ) با كاسنى
مصرف مداوم عرق كاسنى يا ضماد پودر برگ يا تخم كاسنى كه همراه با كمى آرد جو و آب خمير شده باشد بر روى سينه نيز در معالجه آسم (تنگى نفس ) مفيد و موثر است .
َََ
3 - تصفيه كردن خون با كاسنى
جـهـت پـايـيـن آوردن غـلظـت بـالا خـون و تـصـفـيـه نـمـودن آن 2 مـثـقـال بـرگ خشك كاسنى را در يك ليتر آب بمدت 20 الى 40 دقيقه دمكرده ( با حرارت مـلايـم ) و در طـول 3 وعـده روزانـه ، هـر وعـده يـك فـنـجـان آنـرا ميل نماييد.
4 - پايين آوردن تب با كاسنى
اسـتـفـاده از دمـكـرده 15 گـرم بـرگ يـا ريـشه كاسنى به تنهايى يا همراه با 10 گرم گـل بـنفشه 3 بار در روز، هر بار يك فنجان تاثير زيادى در پايين آوردن تب و حرارت بالاى بدن دارد . همچنين خوردن آب برگ كاسنى با سكنجبين جهت رفع تبهاى كهنه اثرى دارد .
َََ
5 - درمان اسهال با كاسنى
خـوردن بـرگـهـاى كـاسـنـى تـازه به تنهايى يا همراه با برگهاى تازه كاهو جهت بند آوردن اسهالهاى كه منشاء گرمى داشته باشند بسيار مفيد است .همچنين استفاده از جوشانده يـا دمـكـرده تـخـم و بـرگ خـشـك كـاسـنـى در درمـان اسهال موثر است .
6 - درمان يرقان (زردى ) با كاسنى
افـرادى كـه از بـيـمـارى يـرقان (زردى ) رنج مى برند بويژه در مورد كودكان و افراد خشك مزاج چنانچه چند روز متوالى از عرق كاسنى يا جوشانده يا دمكرده ريشه ، تخم و يا برگ آن استفاده كنند نتايج شفابخشى خواهند ديد .
دسـتـور ديـگـر: هـر روز نـيـم مـثـقـال شـيـر خـشـت را در يـك اسـتـكـان عـرق كـاسـنـى حل كنيد و به بيمار بخورانيد .
7 - معالجه التهاب معده با كاسنى
جهت درمان التهاب معده و دستگاه گوارشى كافى است هر روز مقدارى از برگهاى كاسنى تازه را در سالاد ريخته و ميل كنيد . همچنين استفاده از جوشانده برگ يا ريشه كاسنى خشك شده ، 3 بار در روز، هر يك فنجان در درمان التهاب معده موثر است .
8 - دفع سنگ كليه و مثانه با كاسنى
ر بـنـد آمـدگـى ادرار مـى شـونـد و كـليـه و مثانه آنها سنگ ساز مى باشد چنانچه مدتى نـوشـيـدنـيـهـايى خود در طول روز را به جوشانده ريشه يا تخم و يا برگ كاسنى به تـنـهـايـى يا همراه با كمى كامل ذرت و خارخسك اختصاص دهند نتايج رضايت بخشى از آن جهت درمان بيمارى خود خواهند ديد .
9 - تسكين درد و تحليل ورم مفصل با كاسنى
طـبـيـعـت گـياه كاسنى خنك است ، از اين رو ضماد جوشانده يا پودر ريشه و برگ كاسنى بـه تـنـهـايى يا همراه با آرد جو بر روى مفاصل و ورم آنها تاءثير زيادى در تسكين درد آنها داشته و موجب تحليل ورمهايى كه به علت گرمى بوجود آمده باشند، مى گردد .
10 - نقش كاسنى در تحليل ورمهاى گرم
ورده و بزرگسالانى كه به علت ناراحتيهاى كبدى كثيفى خون و مزاج گرم در پوست خود احـسـاس سـوزش و حـرارت زيـاد مـى كنند مخصوصا در ناحيه كف پاها و دست ها و يا اينكه پوستشان متورم گرديده ، چنانچه پودر برگ كاسنى را با كمى سفيداب و سركه خمير كـنـنـد و بـر مـحـل سـوزش و ورم بـمـالنـد، سـوزش را بـرطـرف سـاخـتـه و مـوجـب تحليل ورم آنها مى گردد.
َََ
11 - درمان بند آمدگى شير در پستان
ا كـاسـنـى مادران شيرده كه بنا به عللى شيرشان كم شده يا شير در پستانهايشان بند آمـده ، چـنـانـچـه چـنـد روز مـتـوالى هـر روز مـقـدارى ريـشـه كـاسنى را جوشانده و آب آنرا ميل نمايند و تفاله باقيمانده را بروى پستان ضماد كنند، موجب به جريان افتادن شير در پستانهايشان مى گردد .
12 - رفع مسموميت با كاسنى
كـاسـنـى يـكـى از بهترين و مهمترين گياهانى است كه تاثير زيادى در زهركشى كردن و پـاك نـمـودن بـدن از كليه سموم و مواد زائد و مضر خون دارد . به همين منظور، 15 گرم تخم كاسنى را با 10 گرم رازيانه (باديان ) مخلوط كرده و بجوشانيد و روزى 3 بار، يك فنجان ميل نماييد .
13 - پاك كردن سينه از اخلاط با كاسنى
جـهـت بند آمدن سرفه و پاك كردن سينه از اخلاط كهنه ، 20 گرم كاسنى رابا 10 گرم گـل زوفـا، 10 گـرم ريـشـه شـيـريـن بـيـان ، 10 گـرم شـكـر تـيغال ، 10 گرم عناب مخلوط كرده ، در 5/1 ليتر آب جوشانده و 3 بار در روز، هر بار يك فنجان آنرا ميل كنيد .
14 - نقش كاسنى در تولد نوزاد پسر
دق (ع ) و بنا به فرموده امام ششم شيعيان حضرت امام جعفر صادق (ع )، خانواده هايى كه كـاسـنـى زيـاد مـصرف مى كنند . پسر بيش از دختر دارند بررسى هاى آزمايشگاهى در طب جـديـد نيز اين گفته را ثابت مى كنند كه نقش كبد در ساختن كروموزومهاى نر و تا حدودى مـاده نطفه زياد است و چون كاسنى در نوسازى سلولهاى كبدى و تقويت كبد نقش برجسته اى دارد و نمى توان نقش آنرا در تولد نوزاد پسر ناديده گرفت .
15 - تسكين درد دندان با كاسنى
مـضـمـضـه جـوشـانـده غـليـظ بـرگ و تـخـم كـاسـنـى 3 بـار در روز و در طول چند روز متوالى تاثير زيادى در تسكين درد دندان بويژه درد دندانهاى آسياب دارد .
َََ
16 - درمان سردرد با كاسنى
مـاليـدن آب بـرگ كـاسنى (كه از له كردن و فشردن برگ كاسنى تزاه يا از جوشاندن برگ كاسنى خشك حاصل شده باشد )، به تنهايى يا همراه با كمى سركه بر سر موجب تسكين سر دردهايى كه به علت گرمى مزاج بوجود آمده باشد، مى گردد.
17 - تحليل ورم و درد چشم با كاسنى
افـرادى كـه بـه عـلت خـراش يـا در اثر نارساييهاى كبدى و خونى اطراف چشم آنها ورم كـرده و دردنـاك گـرديـده بـاشـد، چـنـانـچه مقدارى (حدود نيم مشت ) برگ كاسنى تازه را كـوبـيـده و له نـمـايـيـد و آنـرا بـر مـحـل مـتـورم و دردنـاك ضـمـاد كـنـنـد مـوجـب تحليل ورم و تسكين درد آن مى گردد .
18ـ درمان بد آمدگى ادرار با كاسنى
نـوشـيـدن 3 بار در روز، هر بار يك فنجان از آب صاف شده جوشانده ، 20 گرم ريشه كـاسـنـى ، 15 گرم برگ كاسنى و 15 گرم تخم كاسنى همراه با 20 گرم هسته يا دم كرده گيلاس در يك ليتر آب موجب ضد عفونى كردن و زهركشى نمودن مجارى ادرارى شده و ادرار بند آمده را باز مى كند .
19 - درمان يبوست و خشكى مزاج با كاسنى
جـهـت درمان يبوست و رفع خشكى مزاج 25 گرم ريشه كاسنى را به تنهايى يا همراه با 15 گـرم بـرگ يـا تـخـم گـل پـنـيـرك ، 15 گـرم گـل يـا تـخـم خـتـمـى مـخـلوط كـرده ، جـوشـانـده و در طول 3 وعده روزانه ، هر وعده يك فنجان آنرا ميل نماييد .
20 - نقش كاسنى در درمان اختلالات و امراض كبدى
ودن مواد تلخى كه در آن نهفته است گياه بسيار مفيد و گرانبهايى است كه كبد را اصلاح ، تصفيه و تقويت مى نمايد . و هر چه درصد اين مواد تلخ در كاسنى زيادتر باشد براى كـبـد مـفـيـدتـر اسـت . از ايـنـرو مصرف 5 كاسنى به صورت مختلف از جمله سالاد، عرق ، شـربـت ، جـوشانده ، دمكرده و آب گياه تازه به بيماران كبدى توصيه و تجويز مى شود. 21 - درمان بى اشتهايى با كاسنى
افـرادى كـه از بـى اشـتـهـايـى رنـج مـى برند جهت تحريك اشتهاى خود، 20 گرم تخم كـاسنى رابا 20 گرم رازيانه و 20 گرم صندل سفيد مخلوط كرده در ظرفى كه محتوى يـك ليـتـر آب اسـت ريـخـتـه و بـه قدرى حرارت دهند تا پخته شود، سپس آنرا در 2 وعده صبح و عصر ميل نمايند .
22 - خواص طبى روغن كاسنى
سـنـى بـه پـيـشانى و سر، سردرد ناشى از گرمى و حرارت را برطرف مى كند. ضماد روغـن كـاسـنـى بـه پـوسـت در ناحيه كبد، درد كبد را تسكين داده و در درمان نارساييهايى كبدى موثر است .ماليدن آن به كف دست و پا، سوزش و خشكى آنها را از بين برده و نرمى و لطـافـت خـاصـى بـه آنها مى بخشد . چكاندن روغن كاسنى در بينى گرفتگى و خشكى فـضـاى داخـلى بـيـنـى را بـرطـرف مى كند . ماليدن آن بر پيشانى كودكان ، تب آنها را پايين مى آورد.
طرز تهيه روغن كاسنى : طرز تهيه اين روغن ، شبيه طرز تهيه روغن آويشن (صفحه 30 ) است .
23 - فرآورده هاى گياهى و دارويى كاسنى
از جـمـله گـيـاهـانـى اسـت كـه بـه سـبـب تـاثـير فراوان آن در درمان بيماريها بخصوص بـيـمـاريـيـهـاى كـبـدى نـزد اكـثـر مـردم شـنـاخـتـه شـده . بـه هـمـيـن دليـل از ايـن گـياه به صورت مختلف دارويى جهت درمان بيماريهايى خود استفاده مى كنند به در زير به چند نمونه از آنها اشاره اى مختصر مى شود .
َََ
الف - عرق كاسنى
مـصـرف روزانـه 3 فـنجان عرق كاسنى (برگها و ريشه گياه كاسنى تهيه مى شود) 3 وعـده ، تـب را پايين آورده و نقش مهمى در درمان بيمارى يرقان (زردى ) بخصوص در بين نـوزادان و كـودكان بازى مى كند . از عرق كاسنى نيز جهت رفع عطش و استسقاء (تشنگى مفرط ) استفاده مى شود .
ب - شربت برگ كاسنى
بـت بـرگ كـاسـنـى جـهـت رفـع يـبـوسـت و دفـع كـرم و انگل كودكان مورد استفاده قرار مى گيرد . به همين منظور يك فنجان آب برگ كاسنى تر و تازه را گرفته ، 250 گرم شكر تصفيه نشده در آن ريخته ، مدت 5 تا 6 دقيقه روى شـعـله كـوتـاه بـجـوشـانـيـد و روزانـه 2 قـاشـق چـايـخـورى از آنـرا ميل كنيد .
پ - پماد ريشه كاسنى
اسـنـى جـهـت رفع اگزما جوشهاى پوستى و سوزش كف دست و پا به كار مى رود. براى تـهـيـه آن ، 500 گـرم مـوم عسل را در يك بلورى ريخته و به روش بن مارى (حرارت غير مـسـتـقيم ) آنرا ذوب كنيد، سپس حدود 150 گرم ريشه خرد شده و تازه را كه قبلا در كمى آب خيسانده ايد به آن اضافه كرده ، 2 عصاره گياهان در اثر حرارت خارج شود بعد يك كـيـسـه پـارچـه اى نـخـى را داخـل يـك پـارچ قرار داده و بالاى آنرا محكم به دهانه پارچ وصـل كـنـيـد، سـپـس مـخـلوط را بـا فـشـار دادن كـيـسـه پـارچـه اى داخـل پـارچ صـاف كـرده و مـخـلوط را هـنـگـامـى كـه هـنـوز داغ اسـت ، فـورا داخل ظروف پماد بريزيد و 2 تا 3 بار در روز، هر بار كمى از آنرا به پوست بماليد .
ت - شربت ريشه و تخم كاسنى
رابـا 30 گـرم تـخم آن درون 750 ميلى ليتر آب سرد ريخته ، بجوشانيد (به مدت 20 تـا 40 دقـيـقـه ) تـا بـه حدود 500 ميلى متر كاهش يابد، بعد آنرا درون يك پارچ صاف كـرده و داخـل قـابـلمـه اى كوچك بريزيد، سپس به آن حدود 500 گرم شكر تصفيه نشده اضـافـه كـرده ، خـوب بـه هم بزنيد تا كاملا حل شود، بعد قابلمه را روى حرارت قرار داده تـا بـه حـالت شـربـت نـيـمـه غـليـظـى در آيـد . شـربـت را پـس از سـرد شـدن داخـل ظـرف شـيـشـه اى تـيـره رنـگ ريخته ، در آنرا با چوب پنبه بسته و در مواقع لزوم بكار بريد .
ث - سالاد برگ كاسنى
سـالاد تـركـيـبـى بـرگ كـاسـنـى مـخلوطى از گياهان ضد نفخ است كه براى رفع سوء هاضمه و تحريك صفرا و همچنين به كار انداختن دستگاه گوارش به كار مى رود .
روش تهيه سالاد
را خـرد كـرده و بـا چـنـد ورقـه ريـز خـرد شـده پياز رازيانه مخلوط كنيد، سپس چند برگ بـابـونـه و كـمـى برگ بادرنجبويه روى آن ريخته و در آخر كمى سس ، روغن زيتون و آبليمو روى سالاد بريزيد و ميل كنيد (مى توانيد از تخم كرفس يا كنجد پوست گرفته براى تزيين آن استفاده كنيد ) .
ج - چاى طبى كاسنى
گ كـاسـنى ، ابتدا براى گرم شدن قورى ، داخل آن كمى آبى داغ گردانده و خالى كنيد، سپس 25 گرم برگ كاسنى خشك يا 75 گرم برگ كاسنى تازه را درون قورى ريخته و روى آن 500 ميلى ليتر آب جوش بريزيد، قورى را ببنديد و 15 دقيقه صبر كنيد تا دم بكشد سپس آنرا با استفاده از صافى چاى ، در يك فنجان صاف كنيد و 3 بار در روز، هر بـار يـك فـنـجان مصرف كنيد .مصرف اين چاى جهت تقويت كبد و روشن شدن پوست بسيار مفيد است .
چ - ضماد و كمپرس كاسنى
ى جـهـت رفـع نـاراحـتـيـهـاى پـوسـتـى از قـبـيـل سـيـاه زخـم ، دمـل ، ورم و ... بـكـار مـى رود .جـهـت تـهـيـه آن 100 گـرم ريـشـه و گـل كـاسـنـى تازه در يك ليتر آب بمدت 20 الى 40 دقيقه جوشانده ، يك پارچه نرم و نخى را داخل آن گذاشته و بيرون آورده ، آن بفشاريد تا آب آن خارج شود، سپس آنرا روى مـحـل صـدمـه ديـده گـذاشـتـه و هـنـگـامـى كـه پـارچـه سـرد يـا خـشـك شـد مـجـددا آنـرا داخل جوشانده بگذاريد و عمل مذكور را تكرار كنيد .
ح - عصاره كاسنى
صاره گياه كاسنى ، 100 گرم از برگهاى خشك شده كاسنى را نيمكوب كرده و به مدت 12 ساعت در 600 گرم آب مقطر دم كنيد، سپس آنرا بپالانيد و تفاله آنرا در 200 گرم آب مقطر ديگر كه آنرا حرارت اجاق به جوش آورده اند، ريخته و بگذاريد دم بكشد، سپس آب آنـرا صـاف كـرده بـا آب قـبـلى مخلوط كرده و بقدرى بجوشانيد تا به قوام آيد و از آن روزانه تا 2 مثقال ميل كنيد .
خ - حمام دارويى كاسنى
تمام اجزاى گياه كاسنى جهت درمان بيماريهاى پوستى ، آرامش عمومى بدن ، پاك و تميز كردن مجارى تنفسى و بينى هاى گرفته و نارساييهاى كبدى بسيار مفيد است . براى اين مـنـظـور، 2 تـا 5 قـطـره اسـانـس معطر روغنى اجزاى گياه كاسنى را در آب وان حمام گرم ريـخته ، خوب به هم بزنيد تا ذرات روغن كاملا پخش شود . سپس بدن خود را در آب وان قرار داده و خوب شستشو و ماساژ دهيد .
دـ آب برگ كاسنى
سنى ، 200 گرم برگ كاسنى تازه را شسته و در سبدى بريزيد و بگذاريد تا آب آن خـارج شـود، سپس آنرا داخل دستگاه سبزى خرد كنى يا دستگاه پرس كوچك بريزيد و آب آنـرا بـگـيـريـد و 3 بـار در روز، هـر بـار يـك فـنـجـان از آنـرا ميل كنيد . مصرف آب كاسنى براى تحليل ورم لوزه و گلو بسيار مفيد است .
ذ - تهيه جوشانده ضد يرقان با كاسنى
ريـشـه كـاسـنـى را بـا 4 مثقال پوست خيار مخلوط كرده در 750 ميلى ليتر آب جوشانده ، سـپـس آنـرا صـاف كـرده و در كـمـى شـكـر سـرخ حـل نـمـوده و 5 روز صبح ناشتا و عصر مـيـل كـنـيـد .هـمـچـنـيـن اسـتـفـاده از جـوشـانـده 2 مـثـقـال ريـشـه كـاسـنـى و 2 مـثـقـال ريـشـه گـيـاه تـرشك (حماض ) در 500 ميلى ليتر آب در 2 وعده صبح و عصر جهت درمان انواع يرقانها مفيد و موثر است .
ر - مرباى ريشه كاسنى
مصرف مداوم و منظم اين مربا براى افرادى كه از نارسايى كبدى رنج مى برند يا دچار غلظت بالاى خون هستند توصيه مى شود .
مواد لازم
1 كيلو شكر
نصف استكان گلاب
1 قاشق غذاخورى آبليمو
500 گرم ريشه كاسنى تازه (پوست گرفته )
روش تهيه مربا
را در ظـرفـى ريـخـتـه و 15 دقـيقه بجوشانيد زمانى كه جوشيد آب آنرا دور بريزيد و دوبـاره ايـن كـار را انـجام دهيد (تا 3 مرتبه ) . سپس آنرا به قطعات كوچكى بريده و در صـافـى بـريـزيـد تـا آب آن خـارج شـود. شـكـر و آب را روى حرارت بگذاريد تا كمى بـجـوشـد و بـعد ريشه كاسنى خرد شده را نيز اضافه نماييد . بعد آبليمو و گلاب را بيافزاييد .وقتى كه به قوام آمد و غليظ شد، مربا آماده است .
ز - روغن استخراج سرد برگ كاسنى
از ايـن روغـن جـهـت تـسـكـيـن سـردردهـاى گـرم مـزاج ، رفـع خـشكى بينى و گريپ ، درمان آبريزش بينى ، تهيه پمادهاى ضد سوزش كف دست و پا استفاده مى شود .
تركيبات
5 /1 مشت برگ و ريشه كاسنى تازه
نيم مشت كنگر (اختيارى )
1 ليتر روغن زيتون
روش تهيه روغن
طرز تهيه اين روغن شبيه طرز تهيه روغن استخراج سرد آويشن (صفحه 35 ) است .
س - روغن ماساژ اجزاى گياه كاسنى
رفع التهاب و خارش پوست ، تحليل ورمهاى گرم پوستى ، لطيف و شاداب كردن پوست هاى خشك و تحليل ورم ملتحمه چشم از مصارف عمده روغن ماساژ كاسنى است .
تركيبات
يك دوم قاشق چايخورى اسانس معطر روغنى برگ كاسنى
يك دوم قاشق چايخورى اسانس معطر روغنى ريشه كاسنى
2 قاشق غذاخورى روغن بادام شيرين
روش تهيه روغن
طرز تهيه اين روغن شبيه طرز تهيه روغن ماساژ آويشن (صفحه 36 ) است .
ش - چهار تخمه مقوى كبد كاسنى
تركيبات
25 گرم تخم كاسنى
20 گرم تخم شربتى
20 گرم تخم خرفه
مقدارى شكر
20 گرم تخم خيار (خرد شده )
روش تهيه چهار تخمه
گـيـاهـان فـوق را مـخـلوط كـرده ، هـر روز در دو نـوبـت صـبح و عصر، هر نوبت يك قاشق مـربـاخـورى از آنـرا در يـك اسـتـكان آب تازه جوش به مدت 5 دقيقه دم كرده ، لعاب آنرا صاف نموده ، با كمى شكر شيرين نموده و ميل كنيد .
ص - نوشيدنى مقوى كبد كاسنى
تركيبات
1 فنجان آب پرتقال
نصف فنجان سيب يا آناناس (خرد شده )
كمى شكر
1 عدد هلوى رسيده
4 تكه يخ (خرد شده )
روش تهيه نوشيدنى
تـمام مواد به غير از يخ را در مخلوط كن ريخته و چند دقيقه بزنيد تا خوب مخلوط شوند. سـپس يخ را اضافه نموده و پس از چند دقيقه گذاشتن ، آنرا در ليوانهاى بلند ريخته و صرف كنيد .
ض - تنطور كاسنى
از تـنـطـور كـاسـنـى جـهـت تـهـيـه انـواع لوسـيـونـهـاى مـقـوى كـبـد (استعمال خارجى )، و لوسيونهاى ضد خارش و سوزش پوست استفاده دارويى مى شود .
تركيبات
200 گرم ريشه كاسنى خشك يا 600 گرم ريشه و برگ كاسنى تازه
250 ميلى ليتر الكل
750 ميلى ليتر آب
روش تهيه تنطور
روش تهيه اين نوع تنطور شبيه روش تهيه تنطور آويشن (صفحه 33 ) است .
ط - كمپوت ريشه كاسنى
تركيبات
900 گرم ريشه كاسنى تازه (پوست گرفته )
300 گرم شكر
3 ليوان آب
1 قاشق سوپخورى آبليمو
200 گرم كنگر تازه و تيغ گرفته (اختيارى )
روش تهيه كمپوت
ا شـسـتـه و بـه قـطـعـات كـوچـكـى بـبريد و در آب سرد قرار دهيد تا خوب خيس بخورد . آبـليـمـو را بـه آن اضـافـه كـرده و شـكر و آب را بجوشانيد و به آن اضافه نماييد و آنـقـدر بـجـوشـانيد تا ريشه كاسنى و كنگر پخته و ملايم شوند . سپس آنها را در ظرف مـخـصـوص ريـخته و كمى از شربت ساده را روى آن بريزيد تا روى آنها را بپوشاند و بكار بريد .
ظ - پالوده عرق كاسنى
طـبـيـعت خنك و ضد عطش گياه كاسنى سبب شده از آن در تهيه پالوده هاى خنك و رفع كننده عطش استفاده شود .
مواد لازم
400 گرم شكر
1 ليوان عرق كاسنى
كمى گلاب
20 گرم تخم شربتى
400 گرم نشاسته
5 /2 كيلو آب
روش تهيه پالوده
مـخـلوط كـرده و آنـقـدر حـرارت دهـيـد تـا بـه قـوام آيـد، سـپـس نـشـاسـتـه را در آب سـرد حـل كـرده و روى حـرارت بـگـذاريـد تـا جـوش بـيـايد و آنقدر هم بزنيد تا غليظ و پخته شود.بعد آنرا در سينى پهن كرده و پس از سرد شدن آنرا با توجه به صورت نوارهاى بـاريـكـى ببريد. اين نوارها را داخل كاسه كوچك بريزيد . كمى شربت ساده را كه قبلا تـهـيـه كـرده ايد به آن اضافه كنيد و در پايان با افزودن لعاب تخم اسفرزه و گلاب ميل كنيد .
ع - خورش طبى كاسنى
مواد لازم
750 گرم ريشه كاسنى تازه (پوست گرفته )
250 گرم كنگر تازه
500 گرم گوشت
100 گرم پياز
200 گرم روغن
مقدارى زعفران
2 استكان آبغوره
1 استكان آبليمو
روش تهيه خورش
و بـا آب سـرد بـار كـنيد . ريشه كاسنى و كنگر را شسته و در سبد بريزيد تا آب آنها برود . بعد آنها به تكه هاى كوچك 3 سانتى مترى ببريد . پياز را سرخ نموده و كنگر و ريـشـه كاسنى آماده را سرخ كنيد . پياز، كنگر و ريشه كاسنى را در آبگوشت ريخته ، بـا هـم بـجوشانيد و همين كه پخته شد آبغوره به اندازه اى كه مى خواهيد در آن ريخته ، نـمـك و زعـفـران سـايـيـده شـده را در كـمـى آبـليـمـو حل كرده ، به آن اضافه كنيد .وقتى كه به روغن نشست ، خورش آماده است .