جهاد با نفس

شيخ حر عاملى قدس سره
مترجم : على افراسيابى

- ۱۸ -

100 - باب وجوب الاستغال بصالح الاعمال عنالاهل و المال
100 - باب وجوب مشغول بودن به كارهاى شايسته به جاى اينكه همواره به زن و فرزند و مال بپردازد
حديث :
883 - قال اميرالمؤمنين عليه السلام : ان ابن آدم اذا كان فى آخر يوم من ايام الدنيا و اول يوم من ايام الاخره مثل له ماله و ولده و عمله فيلتفت الى ماله فيقول : و الله اين كنت عليك حريصا شحيحا فما لى عندك ؟ فيقول : خذ منى كفنك قال : فيلتفت الى ولده فيقول : و الله انى كنت لكم محبا و انى كنت عليكم محاميا فما ذا عندكم ؟ فيقولون : نوديك الى حفرتك نواريك فيها قال : فيلتفت الى عمله فيقول : و الله انى كنت فيك لزاهدا و ان كنت لثقيلا فيقول : انا قرينك فى قبرك و يوم نشرك حتى اعرض انا و انت على ربك .
ترجمه :
883 - اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: به راستى كه فرزند آدم آنگاه كه در آخرين روز از روزهاى دنيا و اولين روز از روزهاى آخرت قرار مى گيرد مال و فرزندان و عملش در مقابل او به نمايش گذاشته مى شود پس به سوى مال و دارايى خود رو مى كند و مى گويد: سوگند به خدا كه من بر تو حريص و بخيل بودم پس چه چيزى براى من در نزد توست ؟ مال خطاب به او مى گويد: از من تنها كفن خود را برگير، پس به فرزندان خود رو مى كند و مى گويد: به خدا سوگند كه دوستدار شما بودم و همواره حمايت و پشتيبانى شما را مى نمودم پس حال چه چيزى در نزد شما براى من هست ؟ فرزندان گويند: (پس از مرگت ) تو را به (كنار) قبرت مى رسانيم و در آن پوشيده و پنهانت مى سازيم ، پس رو به سوى عملش مى كند و مى گويد: به خدا سوگند كه من به تو اعتنايى نداشتم اگر چه تو سنگين (و ارزشمند) بودى ، عمل خطاب به او گويد: من در قبرت با تو همدم خواهم بود و تا روز برانگيخته شدن با تو همراهم تا اينكه من و تو بر پروردگارت عرض ‍ شويم .
حديث :
884 - عن الصادق عليه السلام عن آبائه عليه السلام قال : قال على عليه السلام : ان للمرء المسلم ثلاثه اخلاء فخليل يقول له : انا معك حيا و ميتا و هو عمله و خليل يقول له : انا معك حتى تموت و هو ماله فاذا مات صار للوارث و خليل يقول له : انا معك الى باب قبرك ثم اخليك و هو ولده .
ترجمه :
884 - امام صادق عليه السلام از پدرانش كه درود و سلام بر آنان باد روايت فرمود كه : على عليه السلام فرمود: همانا شخص مسلمان سه دوست دارد يكى دوستى كه به وى مى گويد: من در زندگى و مرگ با تو هستم ، و آن دوست عمل اوست . و ديگرى دوستى كه به وى مى گويد: من تا زمان مرگ با تو هستم ، و آن مال و دارايى اوست كه زمانى كه مرد به وارث منتقل مى شود. و سوم دوستى كه به وى مى گويد: من تا در قبرت با تو هستم سپس ‍ تو را تنها مى گذارم ، و او فرزند وى است .
101 - باب وجوب الحذر من عرض العمل على الله و رسوله و الائمه عليه السلام
101 - باب وجوب پرهيز نمودن و ترسيدن از عرضه شدن عمل بر خدا و رسول و ائمه عليه السلام
حديث :
885 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال : تعرض الاعمال على رسول الله صلى الله عليه و آله اعمال العباد كل صباح ابرارها و فجارها فاحذروها و هو قول الله عزوجل (و قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) و سكت .
ترجمه :
885 - امام صادق عليه السلام فرمود: اعمال بندگان چه نيكوكاران و چه نابكاران در هر صبحگاه بر رسول خدا صل الله عليه و آله عرضه مى شود پس ، از اعمال خود بيمناك باشيد و گفتار خداى عزوجل كه مى فرمايد: (و بگو عمل كنيد كه به زودى خداوند و رسولش عمل شما را مى بينند)⁽¹⁸¹⁾ همين است ، و حضرت با خواندن اين آيه تا اينجا سكوت فرمود.
حديث :
886 - عن الوشاء قال سمعت الرضا عليه السلام يقول : ان الاعمال تعرض ‍ على رسول الله صلى الله عليه و آله ابرارها و فجارها.
ترجمه :
886 - وشاء گويد: از امام رضا عليه السلام شنيدم كه فرمود: همانا اعمال بر رسول خدا صل الله عليه و آله عرضه مى شود چه اعمال نيكوكاران و چه اعمال نابكاران .
حديث :
887 - عن يعقوب بن شعيب قال : سالت ابا عبدالله عليه السلام عن قول الله عزوجل (اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) قال : هم الائمه عليه السلام .
ترجمه :
887 - يعقوب بن شعيب گويد: از امام صادق عليه السلام درباره اين آيه كه مى فرمايد: (عمل كنيد به زودى خداوند و رسولش و مومنان عمل شما را خواهند ديد) ⁽¹⁸²⁾ پرسيدم كه مراد از مومنان كيانند؟ فرمود: آنان ائمه عليه السلام هستند.
حديث :
888 - عن سماعه عن ابى عبدالله عليه السلام قال : سمعته يقول : ما لكم تسوءون رسول الله صلى الله عليه و آله ؟ فقال له رجل : كيف نسووه ؟ فقال : اما تعلمون ان اعمالكم تعرض عليه فاذا راى فيها معصيه ساءه ذلك فلا تسوءوا رسول الله صلى الله عليه و آله و سروه .
ترجمه :
888 - سماعه گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: شما را چه شده است كه رسول خدا صل الله عليه و آله را اندوهگين مى سازيد؟ مردى به حضرت عرض كرد: چگونه رسول الله را اندوهگين مى كنيم ؟ حضرت فرمود: آيا نمى دانيد كه اعمال شما بر او عرضه مى شود؟ پس ‍ هرگاه در اعمال شما گناهى مشاهده كند اندوهگينش مى سازد، پس رسول خداصل الله عليه و آله را غمگين نسازيد و او را (با اعمال خوب خود) خوشحال بگردانيد.
حديث :
889 - عن عبدالله بن ابان الزيات و كان مكينا عند الرضا عليه السلام قال : قلت للرضا عليه السلام : ادع الله لى و لاهل بيتى فقال : او لست افعل ؟ ان اعمالكم لتعرض على فى كل يوم و ليله قال : فاستعظمت ذلك فقال لى : اما تقرا كتاب الله عزوجل (و قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) قال هو و الله على بن ابى طالب عليه السلام .
ترجمه :
889 - عبدالله بن ابان روغن فروش كه در نزد امام رضا عليه السلام صاحب مقام و منزلتى بود گويد: به امام رضا عليه السلام عرض كردم : خداى را براى من و خانواده ام بخوان (و ما را دعا كن ) حضرت فرمود: آيا چنين كارى نمى كنم ؟! همانا اعمال شما در هر روز و شب بر من عرضه مى شود. عبدالله گويد: اين سخن امام را بزرگ شمردم (و در نزد من امرى عظيم جلوه كرد) پس حضرت فرمود: آيا كتاب خداى عزوجل را نخوانده اى كه مى فرمايد: (و بگو عمل كنيد كه زود باشد كه خداوند و رسول او و مومنان عمل شما را ببينند) ⁽¹⁸³⁾ به خدا سوگند كه مراد از مومنان در اين آيه على بن ابى طالب عليه السلام و (ائمه طاهرين ) هستند.
حديث :
890 - عن ابى جعفر عليه السلام انه ذكر هذه الايه فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون قال : هو و الله على بن ابن ابى طالب عليه السلام .
ترجمه :
890 - امام باقر عليه السلام اين آيه را ذكر نمود و فرمود: سوگند به خدا كه مراد از (مومنون ) على بن ابى طالب عليه السلام (و امامان پس از ايشان ) است .
حديث :
891 - محمد بن على بن الحسين عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : حياتى خير لكم و مماتى خير لكم الى ان قال و اما مفارقتى اياكم فان اعمالكم تعرض على كل يوم فما كان من حسن استزدت الله لكم و ما كان من قبيح استغفرت الله لكم . (الحديث )
ترجمه :
891 - امام باقر عليه السلام فرمود: رسول خدا صل الله عليه و آله فرموده است : زندگانى و مرگ من هر دو براى شما مايه خير است - تا آنجا كه فرمود: - اما اينكه جدايى من از شما برايتان مايه خير است زيرا اعمال شما هر روز بر من عرضه مى شود پس آن اعمالتان كه نيكوست از خداوند براى شما طلب زيادتى آنها را مى نمايم و براى آن اعمالى از شما كه زشت است از خداوند طلب آمرزش مى كنم .
حديث :
892 - و روى ان اعمال العباد تعرض على رسول الله صلى الله عليه و آله و على الائمه عليه السلام كل يوم ابرارها و فجارها فاحذروا و ذلك قول الله عزوجل (و قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ).
ترجمه :
892 - و روايت شده است كه : اعمال بندگان در هر روز بر رسول خدا صل الله عليه و آله و ائمه عليه السلام عرضه مى شود اعمال نيكو كاران و نابكاران ، پس بترسيد و اين روايت معناى گفتار خداى عزوجل است كه مى فرمايد: (و بگو عمل كنيد كه به زودى خداوند و رسول او و مومنان عمل شما را خواهند ديد.)⁽¹⁸⁴⁾
حديث :
893 - عن ابى بصير قال قلت لابى عبدالله عليه السلام : ان ابا الخطاب كان يقول : ان رسول الله صلى الله عليه و آله تعرض عليه اعمال امته كل خميس فقال ابو عبدالله عليه السلام : ليس هكذا و لكن رسول الله صلى الله عليه و آله تعرض عليه اعمال امته كل صباح ابرارها و فجارها فاحذروا و هو قول الله عزوجل (و قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) و سكت قال ابوبصير: انما عنى الائمه عليه السلام .
ترجمه :
893 - ابى بصير گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم : همانا ابا الخطاب مى گويد كه : بر رسول خدا صل الله عليه و آله اعمال امتش در هر روز پنج شنبه عرضه مى شود، امام صادق عليه السلام فرمود: چنين نيست بلكه اعمال امت پيامبر اكرم صل الله عليه و آله چه نيكوكاران و چه بدكاران در هر صبحگاه بر ايشان عرضه مى گردد و معناى گفتار خداى عزوجل نيز همين است كه مى فرمايد: (و بگو عمل كنيد كه زود باشد عمل شما را خدا و رسول او و مومنان ببينند)⁽¹⁸⁵⁾ و حضرت صادق عليه السلام سكوت فرمود. ابوبصير گويد: همانا از (مومنون ) ائمه عليه السلام را قصد كرده است .
حديث :
894 - قال رسول الله صلى الله عليه و آله : حياتى خير لكم و مماتى خير لكم اما حياتى فتحدثونى و احدثكم و اما موتى فتعرض على اعمالكم عشيه الاثنين و الخميس فما كان من عمل صالح حمدت الله عليه و ما كان من عمل سيى استغفرت الله لكم .
ترجمه :
894 - رسول خدا صل الله عليه و آله فرمود: زندگى و مرگ من هر دو براى شما مايه خير است ، اما خير زندگى ام براى شما اين است كه با من سخن مى گوييد و من نيز با شما سخن مى گويم (و دينتان را از من مى آموزيد) و اما خيرى كه در مرگ من براى شماست اين است كه اعمال شما غروب دوشنبه و پنج شنبه بر من عرضه مى شود پس بر عمل شايسته شما خداى را سپاس مى گويم و از عمل ناشايست شما برايتان از خداوند طلب مغفرت مى نمايم .
حديث :
895 - و قال رسول الله صلى الله عليه و آله : من ضمن لى ما بين لحييه و ما بين رجليه ضمنت له الجنه .
ترجمه :
895 - رسول خدا صل الله عليه و آله فرمود: هر كس براى من ضمانت ما بين دو فك خود (يعنى دهان ) خود و ما بين دو پاى خود (يعنى فرج خود) را كند من نيز ضامن بهشت او خواهم بود.
حديث :
896 - و عن الرضا عليه السلام عن آبائه عليه السلام عن على بن الحسين عليه السلام قال : ان اعمال هذه الامه ما من صباح الا و تعرض على الله تعالى .
ترجمه :
896 - امام رضا عليه السلام از پدران بزرگوارش روايت فرمود كه : امام سجاد عليه السلام فرمود: به راستى كه هيچ صحبى نيست جز اينكه اعمال اين امت بر خداوند تعالى عرضه مى شود.
حديث :
897 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله و هو فى نفر من الصحابه : ان مقامى بين اظهركم خير لكم و ان مفارقتى اياكم خير لكم الى ان قال : اما مقامى بين اظهركم خير لكم فان الله يقول (و ما كان الله ليعذبهم و انت فيهم و ما كان الله معذبهم و هم يستغفرون ) يعنى يعذبهم بالسيف و اما مفارقتى اياكم خير لكم فان اعمالكم تعرض على كل اثنين و خميس فما كان من حسن حمدت الله عليه و ما كان من سيى استغفرت لكم .
ترجمه :
897 - امام باقر عليه السلام فرمود: رسول خدا صل الله عليه و آله در حالى كه در ميان چند تن از اصحابش بود فرمود: به راستى كه اقامت من در بين شما برايتان مايه خير است و جدا شدن من نيز از شما خير شما را در بر دارد. اما (اينكه گفتم ) اقامتم در بين شمامايه خير شماست ، زيرا خداوند مى فرمايد: (خداوند آنان را تا زمانى كه تو در بين آنان هستى عذاب نمى كند و خداوند تا زمانى كه آنان استغفار مى كنند آنان را به عذاب نمى رساند)⁽¹⁸⁶⁾ يعنى آنها را با شمشير (جنگ و خونريزى ) عذاب مى كند (نه اينكه مانند اقوام گذشته بر آنان عذاب بفرستد) و اما (اينكه گفتم ) جدايى من از شما موجب خير براى شماست ، زيرا عملهاى شما هر دوشنبه و پنج شنبه بر من عرضه مى شود پس هر عملى از عملهاى شما نيكو باشد خداى را بر آن سپاس مى گويم و هر عملى بد باشد براى شما درباره آن از خداوند طلب مغفرت مى كنم .
حديث :
898 - عن ابن اذينه قال : كنت عند ابى عبدالله عليه السلام فقلت له : قول الله عزوجل (و قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) قال : ايانا عنى .
ترجمه :
898 - ابن اذينه گويد: در نزد امام صادق عليه السلام بودم كه به ايشان عرض كردم : (مراد از مومنون در) گفتار خداى عزوجل (چيست ؟) كه مى فرمايد: (و بگو عمل كنيد كه به زودى خداوند و رسول او و مومنان عمل شما را مى بينند)⁽¹⁸⁷⁾ حضرت فرمود: مراد از مومنون ماييم و خداوند ما را قصد كرده است .
حديث :
899 - عن داود بن كثير الرقى قال : كنت جالسا عند ابى عبدالله عليه السلام اذ قال مبتدئا من قبل نفسه : يا داود لقد عرضت على اعمالكم يوم الخميس فرايت فيما عرض على من عملك صلتك لابن عمك فلان فسرنى ذلك انى علمت ان صلتك له اسرع لفناء عمره و قطع اجله قال داود: و كان لى ابن عم معاندا ناصبيا خبيثا بلغنى عنه و عن عياله سوء حال فصككت له نفقه قبل خروجى الى مكه فلما صرت فى المدينه اخبرنى ابو عبدالله عليه السلام بذلك .
ترجمه :
899 - داود بن كثير رقى گويد: در نزد امام صادق عليه السلام نشسته بودم كه ناگهان ايشان بدون مقدمه و از جانب خود آغاز سخن نمود و فرمود: اى داود! در روز پنج شنبه عملهاى شما بر من عرضه مى شود و من در بين اعمال تو كه بر من عرضه شد ديدم كه صله و رابطه با پسر عمويت را به جا آوردى و اين كار تو مرا خوشحال كرد و من دانستم كه اين عمل تو عمر او را زودتر و سريعتر فانى مى سازد و مرگش را فرا مى رساند.
داود گويد: من پسر عمويى داشتم كه با اهل بيت عليه السلام دشمنى داشت و فرد خبيثى بود و به من خبر رسيده بود كه او و خانواده اش در وضعيت بدى به سر مى برند و من پيش از بيرون آمدن به سوى مكه هزينه اى براى زندگى آنان قرار دادم و زمانى كه به مدينه بازگشتم امام صادق عليه السلام مرا از عمل خودم خبردار ساخت .
حديث :
900 - على بن موسى بن طاوس فى رساله محاسبه النفس قال : رايت و رويت فى عده روايات متفقات ان يوم الاثنين و يوم الخميس ‍ تعرض فيهما الاعمال على الله و على رسوله و على الائمه عليه السلام .
ترجمه :
900 - ابن طاوس در رساله (محاسبه النفس ) گويد: در عده اى از روايات موافق با هم ديده ام و برايم روايت شده است كه در روز دوشنبه و پنج شنبه اعمال مردمان بر خداوند و رسولش و ائمه عليه السلام عرضه مى شود.
حديث :
901 - عن احمد بن عمر عن ابى الحسن عليه السلام قال : سئل عن قول الله عزوجل (اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) قال : ان اعمال العباد تعرض على رسول الله صلى الله عليه و آله كل صباح ابرارها و فجارها فاحذروا.
ترجمه :
901 - احمد بن عمر روايت كدن كه از حضرت رضا عليه السلام درباره گفتار خداى عزوجل پرسيده شد كه مى فرمايد: (عمل كنيد كه به زودى خداوند و رسول او و مومنان عمل شما را مى بينند)⁽¹⁸⁸⁾ حضرت فرمود: به راستى كه اعمال بندگان چه نيكوكاران و چه بدكاران هر صبحگاه بر رسول خدا صل الله عليه و آله عرضه مى شود پس بترسيد و بر حذر باشيد.
حديث :
902 - عن ابى جعفر عليه السلام قال : ان اعمال العباد تعرض على نبيكم كل عشيه خميس فليستحى احدكم ان يعرض على نبيه العمل القبيح .
ترجمه :
902 - امام باقر عليه السلام فرمود: به راستى كه اعمال بندگان هر شامگاه پنج شنبه بر پيامبر شما عرضع مى شود پس هر كس از شما از اينكه بر پيامبرش عمل زشتى از او عرضه شود بايد شرم داشته باشد.
حديث :
903 - عن حفص بن البخترى و غير واحد قال : تعرض الاعمال يوم الخميس على رسول الله صلى الله عليه و آله و على الائمه عليه السلام .
ترجمه :
903 - از حفص بن بخترى و عده اى ديگر از راويان روايت است كه : اعمال در روز پنج شنبه بر رسول خدا صل الله عليه و آله و ائمه عليه السلام عرضه مى شود.
حديث :
904 - عن بريد العجلى قال : كنت عند ابى عبدالله عليه السلام فسالته عن قول الله عزوجل (اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) قال : ايانا عنى .
ترجمه :
904 - بريد عجلى گويد: نزد امام صادق عليه السلام بودم كه از ايشان درباره گفتار خداى عزوجل پرسيدم كه مى فرمايد: (عمل كنيد كه به زودى خداوند و رسول او و مومنين عمل شما را مى بينند)⁽¹⁸⁹⁾ حضرت فرمود: خداوند در اين آيه از (مومنون ) ما را اراده كرده است .
حديث :
905 - عن ابى عبدالله عليه السلام قال فى قوله تعالى اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون قال : هم الائمه عليه السلام .
ترجمه :
905 - امام صادق عليه السلام درباره گفتار خداى تعالى كه مى فرمايد: (عمل كنيد كه زود باشد خداوند و رسول او و مومنين عمل شما را ببينند)⁽¹⁹⁰⁾ فرمود: مراد از (مومنون ) ائمه عليه السلام مى باشند.
حديث :
906 - عن بريد العجلى قال : قلت لابى جعفر عليه السلام (اعملوا فيسرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) فقال : ما من مومن يموت و لا كافر فيوضع فى قبره حتى يعرض عمله على رسول الله صلى الله عليه و آله و على على و هلم جرا الى آخر من فرض الله طاغته على العباد.
ترجمه :
906 - بريد عجلى گويد: براى امام باقر عليه السلام اين آيه را خواندم كه : (عمل كنيد كه به زودى خداوند و رسولش و مومنين عمل شما را مى بينند)⁽¹⁹¹⁾ حضرت فرمود: هيچ مومن و كافرى نيست كه بميرد و در قبرش نهاده شود مگر اينكه عملش بر رسول خدا صل الله عليه و آله و بر على عليه السلام و همينطور تا آخر بر همه آنانى كه خداوند طاعت آنان را بر بندگان واجب ساخته است عرضه مى شود.
حديث :
907 - عن ابى بصير قال : قلت لابى عبدالله عليه السلام : يقول الله عزوجل (و قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المومنون ) ما المومنون ؟ قال : من عسى ان يكون الا صاحبك ؟
ترجمه :
907 - ابى بصير گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم : در گفتار خداوند عزوجل كه مى فرمايد: (و بگو عمل كنيد كه به زودى خداوند و رسول او و مومنان عمل شما را مى بينند)⁽¹⁹²⁾ مراد از مومنان چه كسانى است ؟ حضرت فرمود: چه كسى جز همين همدم تو اميد آن مى رود كه مقصود از (مومنون ) باشد؟ (يعنى مراد از مومنون ما اهل بيت پيامبر هستيم ).
حديث :
908 - عن عبدالله بن ابان قال : قلت للرضا عليه السلام : ادع الله لى و لمواليك فقال : و الله انى لاعرض اعمالهم على الله فى كل خميس .
ترجمه :
908 - عبدالله بن ابان گويد: به امام رضا عليه السلام عرض كردم : خداوند را براى من و دوستدارانت بخوان (و ما را دعا كن ) حضرت فرمود: به خا سوگند كه من اعمال شما را در هر پنج شنبه به پيشگاه خداوند عرضه مى كنم .
حديث :
909 - عن عبدالله بن ابان قال : قلت للرضا عليه السلام ان قوما من مواليك سالونى ان تدعوالله لهم فقال و الله انى لاعرض اعمالهم على الله فى كل يوم .
(ثم كتاب الجهاد بقلم مولفه محمد الحر)
ترجمه :
909 - عبدالله بن ابان گويد: به امام رضا عليه السلام عرض كردم : همانا گروهى از دوستداران شما از من درخواست نموده اند كه (به شما عرض ‍ كنم ) براى آنان در درگاه خداوند دعا كنى ، حضرت فرمود: به خدا سوگند كه من در هر روز اعمال آنها را بر خداوند عرضه مى كنم .