397- عن الامام الصادق (ع ): جاءت امراه الى رسول اللّه (ص ) فقالت يا رسول اللّه (ص )! ما حق الزوج على المراه ؟ قال : اكثر من ذلك . فقالت : فخبرنى عن شى منه . فقال : ليس لها ان توم الا باذنه - يعنى تطوعا - و لاتخرج من بيتها الا لاذنه ، و عليها ان تطيب باطيب طيبها و تلبس احسن ثيابها و تزين باحسن زينتها و تعرض نفسها عليه غدوه و عشيه ، و اكثر من ذلك حقوقه عليها.
كافى : 508/5
((زنى به حضور پيامبر اكرم (ص ) آمد و عرض كرد: اى رسول خدا! واجبات و حقوق شوهر بر گردن زن چيست ؟ حضرت فرمودند: بيشتر از آن است كه گفته شود. عرض كرد: مرا بر مقدارى از آن آگاه فرمائيد. حضرت فرمودند: براى او جايز نيست زوره مستحبى بگيرد مگر با اجازه شوهر و نبايد از خانه اش بيرون رود مگر با رخصت او و بر عهده اوست كه خود را به خوش ترين و مطبوع ترين عطرياتى كه دارد، معطر و خوشبو كند و نيكوترين لباس هايش را بپوشد و خويش را با بهترين زيور و آرايشى كه دارد بيارايد و صبح و شب خود را بر او ارائه و تسليم كند. و بيشتر از اين هاست واجباتى كه شوهر بر عهده زن دارد.))
گفتار چهارم : وقت خواستگارى و ازدواج
ازدواج و امر زناشويى با تمام اهميت و فضيلتى كه دارد چون از يك رابطه حيوانى نيز برخوردار است ، طبيعتا با انفعال خاصى از حياء و شرم بازتاب مى يابد و نمايش آن خصوصا در مورد زنى كه هنوز حجب مخالطه با مرد از او برداشته نشده است بيشتر است .
398- عن الامام الرضا(ع ): فى المراه البكر اذنها صماتها و الثيب امرها اليها.
كافى : 394/5 و قرب الاسناد: ص 361
((زن دوشيزه و دست نخورده اجازه اش در ازدواج با سكوتش است ، ولى زن شوهر ديده كارش به دست خودش است (و بايد اجازه دهد).))
فقيه محدث مرحوم شيخ يوسف بحرانى ذيل اين مسئله مى فرمايند: ظاهرا حكمت اكتفا به سكوتى كه اين روايات بر آن دلالت دارد، آن است كه زن باكره غالبا در اين وقت از صحبت و تلفظ به جواب حياء مى كند، ولى براى زن ثيب و غير باكره كه به جهت آميختن و انس با مردان حياءش زائل شده است ، به اتفاق فقها تلفظ در جواب معتبر است .⁽¹⁵⁹⁾
در اين باره شايسته و نيكوست بخشى از مراسم خواستگارى و ازدواج حضرت فاطمه زهرا و اميرالمومنين را بر طبق آنچه از روايات و تاريخ استفاده مى شود، بيان كنيم :
((جناب ام سلمه مى گويد: اميرالمومنين در محضر پيامبر اكرم (ص ) نشسته بودند و پيوسته زمين را مى نگريستند؛ گويا خواسته اى دارند كه از اظهارش شرم مى كنند و به سبب حياء از رسول خدا سر به زير انداخته بودند. پيامبر اكرم (ص ) از درون آن حضرت باخبر رشدند و فرمودند: اى ابا الحسن ! گمان مى كنم براى خواسته اين آمده اى . مطلب خود را بگو و آن چه در درون دارى اظهار كن ، شما هر چه بخواهى نزد من برآورده است . آنگاه اميرالمومنين با جملاتى بسيار مودبانه در حالى كه الطاف و مهربانى هاى بى شمار آن حضرت را از زمان كودكى هويش و جايگاه آن وجود مقدس در نزد خود را ذكر مى كردند، حاجت خود را بيان و عرض كردند كه براى خواستگارى دخترتان آمده ام . ام سلمه مى گويد: با شنيدن اين حرف مشاهده كردم صورت رسول خدا از شدت خوشحالى و سرور درخشش و تابندگى ديگرى گرفت . و بر چهره امير المومنين لبخندى زدند و با ايشان در اين زمينه مشغول صحبت شدند... عقد با مراسم خاص خود انجام گرفت اميرالمومنين مى گويند: من دست فاطمه را گرفتم و ايشان را با خود بردم تا اينكه آن حضرت بر سكويى نشست و من هم كنارش نشستم ، در حالى كه او به جهت حياء از من سرش را به زير انداخته بود و من هم به سبب حياء از ايشان نگاهم به زمين بود. از اين ماجرا حدود يك ماه گذشت تا اينكه روزى برادرم عقيل نزد من آمد و گفت : برادر! من از هيچ چيز به اندازه ازدواج شما با دختر رسول خدا خوشحال نشده ام ؛ پس چرا از آن حضرت درباره عروسى تقاضا نمى كنى ؟ به او گفتم : به خدا سوگند من هم اين را مى خواهم ولى تنها چيزى كه مرا از اين تقاضا بازداشته حياء از آن حضرت است . جناب عقيل سوگند خورد كه با وساطت خود زمينه اين كار را فراهم كند. جريان را با جناب ام ايمن در ميان گذاشت . ايشان هم به جناب ام سلمه و خانم هاى ديگر اطلاع داد. به محضر پيامبر اكرم (ص ) رسيدند و اين تقاضا را ابلاغ كردند. بالاخره شب زفاف با مقدمان ويژه خود فرا رسيد. اسما بنت عميس مى گويد: من در مراسم شب زفاف شركت داشتم . پيامبر اكرم (ص ) وارد اتاق شدند، و خانم ها وقتى صداى حضرت را شنيدند خود را جمع و جور كردند و در گوشه اى از اتاق نشستند. رسول خدا ظرف آبى خواستند؛ سپس از آب دهان مبارك در آن ريختند و بعد امير المومنين را صدا زدند. قدرى زا آن آب را بر شانه ها و سينه و دست هاى آن حضرت پاشيدند. سپس فرمودند: به فاطمه هم بگوئيد بيايد. حضرت زهرا آمدند در حاليكه سرگشته و متحير از حياء بودند و عرق و خجالت ايشان را فرا كرفته بود. رسول خدا فرمودند: دخترم آرام باش ! من شما را به ازدواج بهترين خاندانم در آورده ام و بعد از آن آب بر ايشان هم پاشيدند و برايشان دعا كردند.))⁽¹⁶⁰⁾
و نيز درباره ازدواج پيامبر اكرم (ص ) با زينب بنت جحش از جناب ابن عباس نقل شده است كه آن حضرت به مدت يك هفته در خانه همسر جديد خود ماندند و در اين مدت مردم را اطعام كردند. ما مى رفتيم و نشستن و صحبت را طول مى داديم و نمى دانستيم كه اين كار ما آن حضرت را اذيت مى كند. تا اين كه آيه نازل شد و ما را از اين كار منع كرد. ولى حضرت امير المومنين در طول اين هفته به سبب حياء از حضرت ، نزد ايشان نيامدند.⁽¹⁶¹⁾
گفتار پنجم : خانه دارى ، انتخاب اصلح
قرآن مجيد كه به اعتراف دشمنان لااقل در عصر نزولش گامهاى بلندى به سود زن و حقوق انسانى او برداشته است ، هيچ گاه در مسير احياء حقوق وى زن بودن زن و مرد بودن مرد را به فراموشى نسپرده و آنان را همانگونه كه در سبيعت هستند ملاحظه نموده است و فرمانهاى تدوينى خود را بر طبيعت تكوينى آنان منطبق فرموده است .
خالق حكيم ، زن را مظهر عاطفه و رحمت ، رقت و رافت و زيبايى و ظرافت قرار داده است و مرد را نيز استحكام و قدرت بيشتر و نيروى فزونترى زا عقل عطا كرده است . و از آنان خواسته است كه در زندگى معاشرت معروف داشته باشند و هر كدام به تناسب هنر و فضيلت و مسئوليت خود، چرخه زندگى را به حركت درآورند.
ديگر روشن است كه در اين همكار، انتظار تساوى مطلق بى مورد بلكه خلاف عدالت است . هيچ گاه يك كارگاه خشن و پر سر و صدا را با يك بوستان و گلزار آرام و پر لطافت به تساوى و مقايسه نمى برند. ما خود نيز از يك اتومبيل خانوادگى و ظريف انتظار ماشين هاى حمل سنگين و بيرون شهرى را نداريم ؛ گر چه نياز جامعه به هر دو را احساس مى كنيم .
اكنون مى گوئيم خانه و حريم آن بهترين و شايسته ترين محل ظهور و رشد فضيلت و كمال زن است . ساختمان روحى حساس زن و ويژگيهاى خلقتى و ارضاى احساسات طبيعى اش از يك سو، و ملازمت آن با تاسيس يك محيط آرام و پر مودت براى تامين روابط مهرآميز خانوادگى و تربيت فرزندان از سوى ديگر، خواستار حوزه اى محدود و حرمى امن و حصنى مطمئن براى زن است .
اسلام گر چه فعاليت اجتماعى و بيرون از خانه را براى زن عفيف ممنوع نكرده است ولى خانه دارى را لااقل به عنوان يك انتخاب اصلح ، ترجيح و برترى داده است .⁽¹⁶²⁾
تجربه نيز نشان داده است كه بودن زن در بيرون و كار كردن در خارج از منزل ، غالبا موجب دوگانگى شخصيت وى مى شود. از يك طرف احساس ‍ طبيعى و سرنوشت خلقتى اش به عنوان زن ، و از طرف ديگر نگرانى و آشفتگى مربوط به منافع كار و برخورد با گروه مردان ، براى او يك بحران عصبى دائم فراهم مى كند.
كسانى كه خانه را براى زن باعث كم فرهنگى و خرافى شدن و مانع از اعتلاء و پيشرفت او مى دانند و حضور اجتماعى وى را مهمتر از نقش همسرى و مادرى مى شمرند و يا براى اقتصاد خانواده ارزشى بيش از بهداشت و سالمت روانى قائلند، به حقيقت در انسان شناسى ناقص پيش ‍ آمده اند.
و قرن فى بيوتكن و لاتبرجن تبرج الجاهليه الاولى .
احزاب (33)/ 33
((و در خانه هاى خود بمانيد و مانند جاهليت نخستين در ميان مردم ظاهر نشويد.))
399- جئن النسا الى رسول اللّه (ص ) فقلن : يا رسول اللّه (ص )! ذهب الرجال بالفضل و الجهاد فى سبيل الله ، فما لنا ندرك فضل المجاهدين فى سبيل الله ؟ فقال : من قعدت منكن فى بيتها فانها تدك عمل المجاهدين فى سبيل الله .⁽¹⁶³⁾
الدر المنثور فى التفسير: 600/6
((زنان به حضور پيامبر اكرم (ص ) آمدند و عرض كردند: اى رسول خدا! مردان با احسان و بخشش و جهاد و پيكار در راه خدا رفتند و امرشان به سر آمد. حال ما چه كنيم تا به مزيت و كمال مجاهدين در راه خدا برسيم ؟ حضرت فرمودند: هر كسى از شما كه در خانه اش بماند، او عمل و ثواب مجاهدين و كوشش كنندگان در راه خدا را دريافته است .))
400- عن الامام الصادق (ع ): عن ابيه : ان فاطمه بنت رسول اللّه (ص ) دخل عليها على و به كابه شديده ، فقالت : ما هذه الكابه ؟ فقال : سالنا رسول اللّه (ص ) عن مسئله و لم يكن عندنا جواب لها. فقالت : و ما المسئله ؟ قال : سئلنا عن المراه ما هى ؟ قلنا: عوره . قال : فمتى تكون ادنى من ربها؟ فلم ندر. فقالت : ارجع عليه فاعلمه ان ادنى ما تكون من ربها ان تلزم قعر بيتها. فانطلق فاخبر انبى ذلك . فقال : ماذا من تلقا نفسك يا على ؟ فاخبره ان فاطمه اخبرته . فقال : صدقت ان فاطمه بضعه منى .
الجعفريات : ص 163
((بر حضرت فاطمه زهرا اميرالمومنين وارد شدند در حاليكه غم و اندوه زيادى ايشان را فرا گرفته بود. حضرت زهرا عرض كردند: اين غم و افسردگى براى چيست ؟ اميرالمومنين فرمودند: پيامبر اكرم (ص ) از ما درباره موضوعى پرسيدند كه جوابش نزدمان نبود. حضرت زهرا عرض ‍ كردند: آن سوال چه بود؟ حضرت اميرالمومنين فرمودند: پيامبر از ما پرسيدند كه زن چيست ؟ عرض كرديم : شرمگاه است . فرمودند: چه وقتى به پروردگارش نزديك تر است ؟ و ما از جوابش اطلاع نداشتيم . حضرت زهرا عرض كردند: پيش آن جناب برويد و به ايشان خبر دهيد كه نزديك ترين حالت زن به پروردگارش موقعى است كه از اندرون خانه اش ‍ جدا نشود. امير المومنين هم به سرعت خدمت پيامبر اكرم (ص ) رفتند و جواب را به ايشان اعلام كردند. پيامبر اكرم (ص ) فرمودند: اى على ! آيا اين جواب از خودت بود؟ اميرالمومنين به استحضار پيامبر رساندند كه حضرت زهرا ايشان را بر اين جواب آگاه كردند. پيامبر اكرم فرمودند: درست گفته است ، براستى فاطمه پاره تن من است .))
401- عن رسول اللّه (ص ): المراه عوره سترها بيتها، فاذا خرجت استشرفها الشيطان .
مجموعه ورام : ص 438
((زن شرمگاهى است كه پوشش آن خانه اش است ، پس وقتى بيرون برود شيطان در كمين و مسلط بر او مى شود.))⁽¹⁶⁴⁾
402- عن اميرالمومنين فى وصيته لابنه : و اكفف عليهن من ابصارهن بحجابك اياهن ، فان شده الحجاب ابقى عليهن ، و ليس خروجهن باشد من ادخالك من لايوثق به عليهن و ان استطعت ان لايعرفن غيرك فافعل .
نهج البلاغه : نامه 31، ص 939
((و با پرده پوشى و ستر و حائل براى زنان ، چشمانشان را از ديدار بازدار، چون سخت گرفتن در پوشيدگى و حفاظ آنها برايشان ماندنى تر است . و بدى بيرون رفتن آنها بيشتر نيست از به خانه آوردن كسى كه برايشان اعتماد واطمينانى نسبت به او نيست . و اگر بتوانى كارى كنى كه جز تو كسى را نشناسد، انجام ده .))
403- عن الامام الصادق (ع ): قال رسول اللّه (ص ): لاتنزلوا النساء بالغرف .
كافى : 516/5، و نيز مكارم الاخلاق : ص 244
((پيامبر اكرم (ص ) فرمودند: زنان را بر بالا خانه هاى پشت بام (و اتاق هاى مشرف بر بيرون ) جاى ندهيد.))
اين مواظبت حتى براى حضور در جماعات ، كه درك آن براى مردان فضيت بسيار دارد، رعايت شده است :
404- عن اميرالمومنين عن النبى انه قال فى وصيته له : يا على ! ليس ‍ على النساء جمعه و لاجماعه ، و لااذان و لااقامه ، و لاعياده مريض ، و لااتباع جنازه ، و لاهروله بين الصفا و المروه و لااستلام الحجر،....
خصال : 287/2 و من لايحضره الفقيه : 263/4
((از جمله سفارش هايى كه پيامبر اكرم (ص ) به اميرالمومنين كردند، اين بود كه : اى على ! بر زنان نماز جمعه و جماعت ، اذان و اقامه ، عيادت و ديدار بيمار، تشييع و پى جنازه رفتن ، هروله و دويدن بين دو كوه صفا و مروه ، دست كشيدن به حجرالاسود و... نيست .))
405- عن رسول اللّه (ص ): خير مساجد النساء قعر بيوتهن .
كتاب احكام النساء: ص 69 و نيز من لايحضره الفقيه : 244 و 154/1
((بهترين مسجد و عبادت گاه زنان درون خانه هايشان است .))
406- عن رسول اللّه (ص ): صلاه المراه وحدها فى بيتها كفضل صلاتها فى لاجامع خمسا و عشرين درجه ....
مكارم الاخلاق : ص 245
((برترى و ثواب نماز فراداى زن در خانه اش ، مانند مزيت و ثواب نمازش ‍ در جماعت ، 25 مرتبه است .))⁽¹⁶⁵⁾
و با همين ملاحظه است كه در شرع مقدس جواز خروج زن از خانه منوط به اجازه شوهر شده است ، چنانكه فقها دين هم به حرمت بيرون رفتن زن بى اذن شوهر فتوا داده اند.
407- عن الامام الباقر: جات امراه الى النبى فقالت : يا رسول اللّه (ص )! ما حق الزوج على المراه ؟ فقال لها:... و لاتخرج من بتها الا باذنه ، و ان خرجت من بيتها بغير اذنه لعنتها ملائكه السما و ملائكه الارض و ملائكه الغضب و ملائكه الرحم حتى ترجع الى بيتها....
كافى : 507/5⁽¹⁶⁶⁾
((زنى به محضر پيامبر اكرم (ص ) آمد و عرض كرد: اى رسول خدا! واجبات و حق شوهر بر گردن زن چيست ؟ حضرت به او امورى را بيان فرمودند، از جمله اينكه زن نبايد از خانه بدون اجازه شوهر بيرون رود و اگر بى اذن او از خانه اش بيرون برود، فرشتگان آسمان و فرشتگان زمين ، و فرشتگان غضب و فرشتگان رحمت ، همه بر او لعن و نفرين مى كنند تا اينكه به خانه اش برگردد.))
حاصل كلام اينكه طبق آنچه از مجموع ادله استفاده مى شود خانه ، بهترين مكان براى رشد و كمال واقعى زن و شايسته ترين محل براى تجلى سرميه ذاتتى و ارائه وظيفه انسانى و الهى اوست . كوشش و شايستگى در همسردارى و اداره خانه در كنار انجام امور عبادى ، غنى ترين ذخيره معنوى و بهترين زندگى دنيايى را براى او به ارمغان مى آورد.
408- عن اسما بنت يزيد الانصاريه : انها اتت النبى و هو بين اصحايه ، فقالت : بابى انت و امى ! انى وافده النسا اليك . و اعلم - نفسى لك الفدا- انه ما من امراه كائنه فى شرق و لاغرب سمعت بمخرجى هذا الا و هى على مثل رايى : ان الله بعثك بالحق الى الرجال و النسا فامنا بك و باهك اذى ارسلك . و انا معشر انسا محصورات مقصورات قواعد بيوتكم و مقضى شهواتكم و حاملات اولادكم . و انكم معاشر الرجال فضلتم علينا باجمعه و الجماعات و عياده المرضى و شهود الجنائز و الحج بعد الحج و افضل من ذلك الجهاد فى سبيل الله . و ان الرجل منكم اذا خرج حاجا او معتمرا او مرابطا حفظنا لكم اموالكم و غزلنا لكم اثوابكم و ربينا لكم (اولادكم ) فما نشارككم فى الاجر يا رسول اللّه (ص )؟ فاتفت النبى الى اصحابه بوجهه كله ، ثم قال : هل سمعتم مقاله امراه قط احسن من مساءلتها من امر دينها من هذه فقالوا: يا رسول اللّه (ص )! ما ظننا ان امراه تهتدى الى مثل هذا! فالتفت النبى اليها ثم قال لها: انصرفى ايها المراه و اعلمى من خلفك من النسا ان حسن تبعل احداكن لزوجها و طلبها مرضاته و اتباعها موافقته يعدل ذلك كله . فادبرت المراه و هى تهلل و تكبر استبشارا.
الدر المنثور فى التفسير: 518/2، و نيز اسد الغابه : 19/6
((زنى با اسم اسما خدمت پيامبر اكرم (ص ) رسيد در حاليكه آن حضرت در ميان ياران خود بودند. عرض كرد: پدر و مادرم قربان شما! من نماينده و فرستاده زنان به سوى شما هستم ، و بدان - جانم فدايت باد - هيچ زنى در شرق و غرب عالم نيست كه بر اين آمدن من مطلع شود مگر آنكه او هم بر همين نظر و فكر من است : خداوند شما را به حق و سزاوارى به سوى مردان و زنان برانگيخت و ما هم به شما و آن خدايى كه شما را فرستاد معتقد شديم و ايمان آورديم . ولى ما جمعيت زنان محدود به خانه و در پرده و ماندگار در منزل هايتان هستيم . برآورنده لذت هاى جنسى تان و باردار فرزندانتان مى باشيم . و شما گروه مردان بر ما رجحان و امتياز يافته ايد به حضور در نماز جمعه و جماعت و عيادت و ديدار بيماران و شركت و تشييع مردگان و حج هاى پى در پى ، و برتر از همه به جهاد و پيكار در راه خداوند. از شما مردان وقتى براى حج يا عمره يا جنگ و يارى دين مى روند، مال و دارايى تان را براى شما حفظ و حراست مى كنيم ، لباس ‍ هايتان را بافته و مهيا مى سازيم و فرزندانتان را پرورش داده و بزرگ مى كنيم ، آيا اى رسول خدا در اجر و پاداشى كه شما مردان مى بريد سهيم نمى باشيم ؟ در اين هنگام پيامبر اكرم (ص ) با تمام صورت به طرف اصحاب برگشتند و فرمودند: آيا شما هرگز سخن زنى را در مورد دينش بهتر از پرسش و گفتگوى اين زن شنيده ايد؟ اصحاب عرض كردند: اى رسول خدا! گمان نمى كرديم زنى اين چين راه يافته باشد. آنگاه حضرت رو به آن زن كردند و به او فرمودند: اى خانم ! برگرد و به زنان باقى (كه تو را فرستاده اند) خبر ده كه : خوب شوهردارى يكى از شما با همسرش و خواستن خشنودى او و پى هماهنگى و سازگار بودن با او، با تمام آن اجر و پاداش ها برابرى مى كند. بعد از اين فرمايش حضرت ، زن برگشت در حالى كه به سبب آن مژده و خبر خوش ، از روى شادى ، تهليل (لااله الا الله ) و تكبير (الله اكبر) مى گفت .))
409- عن رسول الله : اذا صلت المراه خمسها و صامت شهرها و احصنت فرجها و اطاعت بعلها فلتدخل من اى ابواب الجنه شاءت .
مكارم الاخلاق : ص 211⁽¹⁶⁷⁾
((وقتى زن نمازهاى پنج گانه اش را بخواند و ماه رمضانش را روزه گيرد و دامن خود را از آلودگى و بى عفتى نگه دارد و از شوهرش فرمانبردارى كند، از هر درى از بهشت كه بخواهد وارد مى شود.))
410- عن رسول اللّه (ص ): يا نساء المؤ منين عليكن بالتهليل و التسبيح والتقديس ، و لا تغفلن فتنسين الرحمه و اعقدن بالانامل فانهن مسوولات مستطقات .
كتاب احكام النسا: ص 81، و نيز اسد الغابه : 296/6
((اى زنان مومن ! بر شما باد به تهليل (ذكر لا اله الا الله گفتن ) و تسبيح (ذكر سبحان الله گفتن ) و تقديس و تنزيه خداوند، نسبت به اين ها غافل و بى اعتنا نشويد كه در اين صورت رحمت و مهربانى را از ياد مى بريد و اين اذكار را با انگشتان بشمريد، چون آنها در قيامت مورد پرسش قرار گرفته و به سخن مى آيند.))
گفتار ششم : چند نكته براى بيرون از خانه
گاهى ضرورت ها و شرايط ويژه شخصى يا اجتماعى براى زن ، شركت و حضور در بيرون خانه را ايجاب مى كند. در اينصورت ، علاوه بر توصيه هايى كه تاكنون درباره روابط زن با مرد گفته شد، نكته هايى هم در خصوص ‍ حضور او در بيرون از خانه قابل ملاحظه است :
الف ) راه رفتن :
فجاءته احداهما تمشى على استحيا قالت ان ابى يدعوك ليجزيك اجر ما سقيت لنا.
صص (28)/ 25
((يكى از آن دو زن (كه دختران حضرت شعيب بودند) در حالى كه با نهايت حياء گام برمى داشت ، نزد حضرت موسى آمد و گفت : پدرم شما را خوانده است تا بپاداش آبى را كه از چاه براى گوسفندان ما كشيده ايد، به شما بدهد.))
آرى زن مسلمان در بين مردم بايد بگونه اى حاضر شود كه نشانه هاى عفت و وقار و پاكى و حياء در او هويدا باشد و با اين صفت شناخته شود.
411- عن الامام الصادق (ع ): قال رسول اللّه (ص ): ليس للنساء من سروات الطريق شى ، و لكنها تمشى فى جانب الحائط و الطريق .
كافى : 518/5⁽¹⁶⁸⁾
((وسط راه نبايد مسير رفت و آمد زنان قرار بگيرد، بلكه آنها بايد از سمت و كنار راه حركت كنند.))
412- عن الامام الصادق (ع ): قال اميرالمومنين : يا اهل العراق ! نبئت ان نساءكم يدافعن الرجال فى الطريق اما تستحيون ؟
كافى : 537/5⁽¹⁶⁹⁾
((حضرت اميرالمؤ منين فرمودند: اى مردم عراق ! باخبر شده ام كه زنانتان در راه مردان را كنار مى زنند (و به نامحرمان برخورد مى كنند) آيا شما شرم نمى كنيد!.))
ب ) وسيله نقليه :
413- عن الامام الصادق (ع ): نهى رسول اللّه (ص ) ان يركب سرج بفرج .
كافى 516/5⁽¹⁷⁰⁾
((پيامبر اكرم (ص ) منع كردند از اينكه زنى - در استفاده از مركب هاى سوارى - سوار بر زين شود.))
414- عن رسول اللّه (ص ) فى اخباره عن اشراط الساعه : يا سلمان ! و عندها... تشبه الرجال بالنسا و النسا بالرجال و لتركبن ذوات الفروج السروج فعليهن من امتى لعنه الله .
تفسير القمى : 311/2
((پيامبر اكرم (ص ) در ضمن بيان نشانه هاى قيامت و علائم آخر الزمان به جناب سلمان فرمودند: اى سلمان ! در آن روزگار، مردان مانند زنان و زنان همتاى مردان مى شوند. و زنان بر زين مركب ها و وسايل نقليه سوار مى شوند. پس لعنت و نفرين خداوند بر اين زنان از امتم باد!.))
415- عن اميرالمومنين : لاتحملوا الفروح على السروج فتهيجوهن للفجور.
كافى : 516/5
((زنان را بر زين و ترك مركب ها سوار نكنيد كه با اين كار آنها را بر گناه و ناپاكى تحريك و برانگيخته مى كنيد.))
416- و عن الامام الصادق (ع ): السرج مركب ملعون للنسا.
مكارم الاخلاق : 277
((زين مركب ها وسيله سوارى نفرين شده اى براى زنان است .))
روايات فوق اكنون هم بانوان را از استفاده از وسايل نقليه به اين گونه باز ميدارد و نيز به آنان توصيه مى كند كه مركب هاى پوشيده و محفوظ استفاده كنند.
ج ) پوشش حفاظ كامل
417- عن اميرالمؤ منين (ع ): كنت قاعدا فى البقيع مع رسول اللّه (ص ) فى يوم وجن و مطر اذ مرت امراه على حمار فهوت يد الحمار فى وهده فسقطت المراه فاعرض انبى بوجهه . قالوا: يا رسول اللّه (ص )! آنهامتسروله . قال : اللهم اغفر للمتسرولات ثلاثا. يا ايها الناس ! اتخذوا السراويلات فانها من استر ثيابكم و حصنوا بها نسائكم اذا خرجن .
مجموعه ورام : ص 397⁽¹⁷¹⁾
((حضرت امير المومنين مى فرمايند: در يك روز ابرى و بارانى با پيامبر اكرم (ص ) در بقيع نشسته بودم كه زنى سوار بر الاغى گذشت ، ناگهان دست الاغ در گودالى ليز خورد و زن به زمين افتاد. پيامبر اكرم (ص ) رويشان را برگرداندند. اصحاب عرض كردند: اى رسول خدا! اين زن شلوار پوشيده است . حضرت (خوشحال شدند و) سه بار عرض كردند: خداوندا! زنان شلوار پوشيده را مورد آمرزش قرار بده . و بعد فرمودند: اى مردم ! از شلوارها استفاده كنيد چون آن از محفوظ ترين لباس هاى شماست و با آن زنانتان را وقتى از خانه بيرون مى روند، مصون و در امان نگاه داريد.))
د) مسافرت :
418- عن رسول اللّه (ص ): لاتسافر امراه سفرا ثلاثه ايام فصاعدا الا مع ابيها او ابنها او اخيها او زوجها او ذى محرم .
كتاب احكام النسا: ص 98، و نيز الترغيب و الترهيب : 406/3
((زن به سفرى سه روزه يا بيشتر نرود مگر با پدر يا پسر يا برادر يا شوهرش و يا با محرمى از او.))
O فصل چهارم : نظر و نگاه :
در علم اخلاق استفاده از چشم و نگاه كردن ، داراى ضوابط و محدوديت هايى است . در يك شناخت دقيق ، بيهوده نگاه كردن و به هر سويى نظر كردن مايه پريشانى نفس و هجوم خيالات و افكار مختلف مى شود. انسان در مسير نيازمند تجمع و تمركز خاطر است و سخاوتمندى در خرج نگاه او را متفرق و حواسش را طلبكار خيالات مى سازد و باقى فكر را مشغول خود مى كند.