1 كمك مساوى به دو زن فقير

دو زن فقير كه يكى عرب وديگرى از عجم بود خدمت امام على عليه السلام آمدند و تقاضاى كمك كردند.
امام به هر كدام ((بيست و پنج درهم )) و ظرفى از غذا داد.
زن عرب خطاب به حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام گفت :
يا اميرالمؤ منين ، من زنى از زنان عرب و او از عجم مى باشد
چرا به هر دو نفر ما مساوى انفاق مى كنى ؟
امام على عليه السلام فرمود:
به خدا قسم من هيچ فرقى براى فرزندان اسماعيل بر فرزندان اسحاق در انفاق اين مال نمى بينم . ⁽¹³⁾
و برخى نقل كردند كه :
حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام مشت خاكى بر داشت و به زن عرب فرمود:
بيا تا براى عرب بودن بيشتر بردارى .

امام على عليه السلام در دستور العمل به حاكم اهواز ((رُفاعة )) نسبت به حقوق انسانى زندانيان متذكر شد كه :
اگر براى زندانى ، خوردنى و نوشيدنى يا لباسى آوردند، مانع نشو تا آنها را به زندانى برسانند.
به هنگام نماز، دست و پاى زندانى را از زنجيرها آزاد كن .
زندانيان را هر روز به صحن حياط بياور، تا تفريح و هواخورى داشته باشند. ⁽¹⁴⁾

شخصى راپس از محاكمه و اثبات جرم به دست قنبر دادند تا حدّ شرعى را بر او جارى كند.
قنبر شلاّق را گرفت و سرگرم اجراى حد شرعى شد، پس از اتمام حد شرعى ، عصبانى شده كنترل خود را از دست داد و سه ضربه شلاق ، اضافه بر حدّ شرعى بر بدن مجرم نواخت ،
حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام كه نظارت داشت ؛
فَاء عادهُ عَلَى قَنْبَر ثَلاثَةِ اءَسْواط
شلاّق را گرفت و سه ضربه بر بدن قنبر زد تا قصاص شود
كه چرا اضافه بر حد شرعى ، انسانى راآزرده است . ⁽¹⁵⁾

((خدايا درود برپيكر پاكى فرست كه چون دفن شد عدالت هم دفن شد،
و خدا سوگند خورده كه همتائى براى او نياورد ، و تنها او با حق و ايمان همراه بود))
معاويه با شگفتى پرسيد :
چه كسى را مى گوئى ؟
و اين اشعار را پيرامون چه شخصى خواندى ؟
سوده گفت :
على عليه السلام را مى گويم كه چون رفت ، عدالت هم رفت .
معاويه ! فرماندار على عليه السلام در همدان چند كيلو گندم از من اضافه گرفت ، به كوفه رفتم وقتى رسيدم كه حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام براى نماز مغرب بپاخاسته بود تا مرا ديد نشست و فرمود:
حاجتى دارى ؟
ماجرا را شرح دادم ، و گفتم
چند كيلو گندم مهم نيست ، مى ترسم فرماندار تو به سوى تجاوز و رشوه خوارى پيش رفته آبروى حكومت اسلامى خدشه دار شود.
امام على عليه السلام با شنيدن سخنان من گريست و گفت :
خدايا تو گواهى كه من آنها را براى ستم به مردم دعوت نكردم .
سپس قطعه پوستى گرفت و بر روى آن نوشت :
بِسْم اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم ، قَد جائَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَاءَوفُوا الْكَيْلَ وَ الْمِيزانَ، وَلا تَبخَسُوا النّاسَ اءَشْيائَهُم ، وَ لا تُفْسِدُوا فِى الاَْرْضِ بَعْدَ إِصْلا حِها ، ⁽¹⁶⁾ ذ الِكُم خَيرٌ لَكُمْ مَنْ يَقْبِضُهُ. وَالسَّلام
دليل روشنى از طرف پروردگارتان براى شما آمده است ؛ بنابراين ، حقّ پيمانه و وزن را ادا كنيد! و از اموال مردم چيزى نكاهيد! و در روى زمين ، بعد از آنكه (در پرتو ايمان و دعوت انبياء) اصلاح شده است ، فساد نكنيد!
سپس دستور داد كه :
كارهاى فرماندارى خود را برّرسى و جمع آورى كن ، تو را عزل كردم و به زودى فرماندار جديد خواهد آمد، و همه چيز را از تو تحويل خواهد گرفت .
نامه را به من داد، نه آن را بست ، و نه لاك و مهر كرد، بلافاصله پس از بازگشت من به ((شهر همدان )) فرماندار عزل و ديگرى به جاى او آمد.
معاويه آن روز شكايت من از چند كيلو گندم اضافى بود، امّا امروز به تو شكايت كردم كه فرماندار تو ((بُسر بن ارطاة )) شراب مى خورد،
تجاوز مى كند،
مال مردم را به يغما مى برد
خون بى گناهان را مى ريزد
و تو به جاى اجراى عدالت و عزل فرماندار فسادگر، مرا تهديد به مرگ مى كنى ؟
و ادّعا دارى كه خليفه مسلمين مى باشى ؟
معاويه در حالى كه از عدالت حضرت على عليه السلام و عشق و وفادارى پيروان او به شگفت آمده بود گفت :
هر چه سوده مى خواهد به او بدهيد، و او را با احترام به شهرش باز گردانيد. ⁽¹⁷⁾

6 آزادى مردم در بيعت (حقّ انتخاب داشتن )

ب آزادى و شادى مردم در انتخاب رهبرى
حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام آزادى مردم در انتخابات رهبرى خويش را در خطبه 229 اينگونه زيبا مطرح مى فرمايد:
وَبَسَطْتُمْ يَدِي فَكَفَفْتُهَا، وَمَدَدْتُمُوهَا فَقَبَضْتُهَا، ثُمَّ تَدَاكَكْتُمْ عَلَيَّ تَدَاكَّ الاِْبِلِ الْهِيمِ عَلَى حِيَاضِهَا يَوْمَ وِرْدِهَا، حَتَّى انْقَطَعَتِ النَّعْلُ، وَسَقَطَ الرِّدَاءُ، وَوُطِئَ الضَّعِيفُ، وَبَلَغَ مِنْ سُرُورِ النَّاسِ بِبَيْعَتِهِمْ إِيَّايَ اءَنِ ابْتَهَجَ بِهَا الصَّغِيرُ، وَهَدَجَ إِلَيْهَا الْكَبِيرُ، وَتَحَامَلَ نَحْوَهَا الْعَلِيلُ، وَحَسَرَتْ إِلَيْهَا الْكِعَابُ.
(وصف روز بيعت مردم با امام على عليه السلام )
ويژگى هاى بيعت مردم با امام على عليه السلام
((دست مرا براى بيعت مى گشوديد و من مى بستم ، شما آن را به سوى خود مى كشيديد و من آن را مى گرفتم ، سپس چونان شتران تشنه كه به طرف آبشخور هجوم مى آورند بر من هجوم آورديد، تا آن كه بند كفشم پاره شد، و عبا از دوشم افتاد، و افراد ناتوان پايمال گرديدند، آنچنان مردم در بيعت با من خشنود بودند كه خردسالان شادمان ، و پيران براى بيعت كردن لرزان به راه افتادند، بيماران بر دوش خويشان سوار، و دختران جوان بى نقاب به صحنه آمدند.)) ⁽²¹⁾

ج مطرح كردن حقّ انتخاب مردم

حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام براى پاسخ دندان شكن به معاويه و رفع شبهات فكرى نسبت به امامت و رهبرى ، در نامه 6 نهج البلاغه به معاويه نوشت :
إِنَّهُ بَايَعَنِي الْقَوْمُ الَّذِينَ بَايَعُوا اءَبَا بَكْرٍ وَعُمَرَ وَعُثَْمانَ عَلَى مَا بَايَعُوهُمْ عَلَيْهِ، فَلَمْ يَكُنْ لِلشَّاهِدِ اءَنْ يَخْتَارَ، وَلاَ لِلغَائِبِ اءَنْ يَرُدَّ. وَإِنَّمَا الشُّورَى لِلْمُهَاجِرِينَ وَالاَْنْصَارِ، فَإِنِ اجْتَمَعُوا عَلَى رَجُلٍ وَسَمَّوْهُ إِمَاما كَانَ ذلِكَ لِلّهِ
رِضىً، فَإِنْ خَرَجَ عَنْ اءَمْرِهِمْ خَارِجٌ بِطَعْنٍ اءَوْ بِدْعَةٍ رَدُّوهُ إِلَى مَا خَرَجَ مِنْهُ، فَإِنْ اءَبَى قَاتَلُوهُ عَلَى اتِّبَاعِهِ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ، وَوَلا هُ اللّهُ مَا تَوَلَّى .
وَلَعَمْرِي ، يَا مُعَاوِيَةُ، لَئِنْ نَظَرْتَ بِعَقْلِكَ دُونَ هَوَاكَ لَتَجِدَنِّي اءَبْرَاءَ النَّاسِ مِنْ دَمِ عُثَْمانَ، وَلَتَعْلَمَنَّ اءَنِّي كُنْتُ فِي عُزْلَةٍ عَنْهُ إِلا اءَنْ تَتَجَنَّى ؛ فَتَجَنَّ مَا بَدَا لَكَ! وَالسَّلاَ مُ.
علل مشروعيّت حكومت امام على عليه السلام
((همانا كسانى با من بيعت كرده اند كه با ابابكر و عمر و عثمان ، با همان شرايط بيعت نمودند، پس آن كه در بيعت حضور داشت نمى تواند خليفه اى ديگر برگزيند،
و آن كه غايب است نمى تواند بيعت مردم را نپذيرد،
و همانا شوراى مسلمين از آنِ مهاجرين و انصار است ، پس اگر بر امامت كسى گرد آمدند، و او را امام خود خواندند، خشنودى خدا هم در آن است .
حال اگر كسى كار آنان را نكوهش كند يا بدعتى پديد آورد، او را به جايگاه بيعت قانونى باز مى گردانند،
اگر سرباز زد با او پيكار مى كنند، زيرا كه به راه مسلمانان در نيامده ، خدا هم او را در گمراهيش وا مى گذارد.
بجانم سوگند! اى معاويه
اگر دور از هواى نفس ، به ديده عقل بنگرى ، خواهى ديد كه من نسبت به خون عثمان پاك ترين افرادم ،
و مى دانى كه من از آن دور بوده ام ، جز اينكه از راه خيانت مرا متّهم كنى ، و حق آشكارى را بپوشانى . با درود.)) ⁽²²⁾