 |
|
روابط امام علی (ع) و خلفا به روایت نهج البلاغه حسین رجبی، سیدمهدی موسوی کاشمری، احمد رهدار - ۱ - مقدمه مقدمه ناشر
پس از رحلت جانسوز پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)، امت اسلامى بر سر مسأله خلافت دچار اختلاف شدند. شيعيان معتقد بودند كه پيامبراسلام در موارد متعددى بويژه غديرخم، حضرت على(عليه السلام) را به عنوان جانشين بلافصل خود برگزيدند اما اهل سنت بر اين باور بودند كه حضرت فرد خاصى را براى چنين منصبى معين نفرموده اند. به هر حال در سقيفه، عده اى پس از بحث و گفتگو خليفه اى را براى مسلمانان انتخاب كردند، در حالى كه در اين جمع بسيارى از صحابه و نزديكان پيامبر حضور نداشتند! و از آن پس كشمكش در جامعه اسلامى شدت گرفت. در اين ميان اميرمؤمنان على(عليه السلام) با اينكه در اين مسأله خود را صاحب حق مى دانستند شيوه ويژه اى را در پيش گرفتند كه هم وحدت امت اسلامى حفظ شود و هم حقايق بازگو شود. حضرت على(عليه السلام) در دوران خلفاى سه گانه در پاره اى موارد به همكارى با آنان پرداختند و با مشاوره هاى مشفقانه براى حفظ مصالح مسلمين تلاش وافر نمودند و در موارد ديگر انتقادات سازنده اى به خلفا وارد نمودند و به آنان نصايح و راهكارهايى براى بناى تمدن اصيل اسلامى ارايه كردند. كتاب حاضر پژوهشى
است كه روابط حضرت على(عليه السلام) را با خلفاى سه گانه تبيين كرده و با محور قرار
دادن كتاب گرانسنگ نهج البلاغه به شبهاتى كه در اين زمينه وجود دارد پاسخ داده است.
كاركرد و فايده اين پويش مى تواند رهيافتى براى روابط امروز مسلمانان با يكديگر
باشد كه در عين پافشارى بر اصول خود، روابط اجتماعى صميمانه اى با پيروان مذاهب
ديگر داشته باشند. مديريت انتشارات پيشگفتار نهج البلاغه يكى از بهترين، عميق ترين و جذاب ترين كتاب هايى است كه بشريت و بويژه مسلمانان در اختيار دارند. اين كتاب مجموعه اى از خطبه ها، نامه ها و سخنان كوتاه اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى باشد كه از چشمه زلال و شفاف علم و دانش خدادادى آن حضرت جوشيده است و چون رودى در جريان همواره تشنگان معرفت را سيراب مى كند و انسان را به سوى قله آزادى، معنويت و مشاهده جمال دل آراى يار رهنمون مى گرداند. نهج البلاغه در بردارنده انديشه و رهنمودهاى «باب مدينة العلم النبى(صلى الله عليه وآله وسلم)» است و مى تواند در ابعاد اعتقادى، اخلاقى، تاريخى و سياسى براى بشر امروز راهگشا باشد. اين كتاب شريف و مبارك، به وسيله سيد بزرگ و وارسته، اديب و فقيه نامور، مرحوم سيد رضى(رحمه الله) جمع آورى شده است و تا كنون تنى چند از نويسندگان بزرگ مسلمان بر آن شرح هايى نوشته اند كه مى تواند در فهم و شناخت بهتر آن مفيد باشد. نهج البلاغه داراى موضوعات گوناگونى است كه حضرت على(عليه السلام) به مناسبت هاى مختلف در دوران حكومت خويش درباره توحيد، نبوت، معاد، تقوا، جنگ ها، بسيج نيرو و... بيان فرموده است. يكى از موضوعاتى كه در اين كتاب شريف وجود دارد، بيانات آن حضرت در رابطه با خلفاى هم عصر ايشان است. امام على(عليه السلام)گاهى خلفا را در مشورت هايى راهنمايى فرموده و گاهى در شرايط خاص به كمك آنان شتافته و گاهى نيز از آنان انتقاد فرموده اند. داورى صحيح و به دور از تعصب، درباره رابطه امام(عليه السلام)با خلفا بستگى به در نظر گرفتن همه جوانب رفتار و گفتار آن حضرت دارد; متأسفانه برخى از نويسندگان تنها بخشى از رفتار و گفتار آن حضرت را در نظر گرفته و به قضاوت يك جانبه در اين خصوص پرداخته اند كه موجب ترسيم سيمايى ناقص و نارسا از ارتباط حضرت على(عليه السلام)با خلفا و خلافت شده است اما اين نوشتار در پى آن است تا با بررسى جامع رفتار و گفتار آن حضرت شيوه ارتباط ايشان را با خلفا و همچنين ديدگاه امام را در رابطه با مسأله خلافت اسلامى و رابطه نص و بيعت بيان نمايد. در همين راستا سعى نموده است تا رفتار و ارتباط امام على با خلفا به روايت از نهج البلاغه بررسى نمايد; گرچه در ديگر منابع نيز چگونگى گفتار و رفتار آن حضرت گزارش شده است. در اين جا يادآورى اين نكته لازم است كه آنچه در اين نوشتار آمده در راستاى تبيين ديدگاه امام على(عليه السلام) در رابطه با خلفا و خلافت اسلامى است، كه به مناسبت هاى گوناگون توسط ايشان بيان شده است; چرا كه دريافت اين مطلب براى گروهى، موجب شبهه شده و در پاره اى از كتاب ها و جزوات داخل و خارج برداشت غير صحيح از ارتباط آن حضرت صورت گرفته است. از اين رو مراد آن طعن و يا نماياندن نقص افراد مورد قبول ديگر مذاهب نيست بلكه پژوهندگان آن ضمن احترام به عقايد و باورهاى پيروان مذاهب اسلامى باور دارند كه تبيين ديدگاه هاى مذاهب ضمن برطرف نمودن ابهامات و شبهات، زمينه هاى گفتگوى علمى و ارتباط سازنده را فراهم مى سازد. اميد است خوانندگان محترم، ما را با نقدهاى خويش يارى نمايند. معاونت پژوهش
|
