سه سال از بعثت پيامبر خدا گذشته بود و اندك اندك، دعوت وى دامن گسترده بود.كسانى دل در گرو آيين حق نهاده بودند و على‏عليه السلام، اوّلين مردى بود كه ايمان آورده و بر پيامبرى محمدصلى الله عليه وآله، گواهى داده بود. (1)
پيامبرصلى الله عليه وآله، پس از سه سال دعوت پنهانى، اكنون با آيه الهى «وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ ؛ (2) و خويشان نزديكت را بيم ده»، مأموريت يافته بود كه فراخوانى به آيين حق را علنى سازد و در اين جهت، از نزديكان خود آغاز كند.
پيامبر خدا، على‏عليه السلام را به فراهم آوردن غذا و سامان دادن ضيافتى مأمور ساخت تا بنى عبدالمطّلب، گِرد آيند و پيامبرصلى الله عليه وآله پيامش را ابلاغ كند. چنين شد؛ ولى روز اوّل با جنجال آفرينى ابولهب، پيامبر خدا موضوع را مطرح نكرد. فرداى آن روز، جريان را تكرار كرد و پس از صرف غذا، سخن را با ستايش خداوند آغاز كرد و فرمود: «راهنما به قوم خود دروغ نمى‏گويد و...».
كلام پيامبرصلى الله عليه وآله پايان يافت. جز على‏عليه السلام، هيچ كس به همگامى و همراهى او و ايمان آوردن به آيين الهى برنخاست؛ اما پيامبر خدا فرمود: «بنشين!» و اين جريان، سه بار تكرار شد. آن‏گاه فرمود :
بنشين كه تو برادر و وزير و وصى و خليفه من پس از من هستى.
و خطاب به حاضران فرمود:
بى ترديد، اين، برادر و وزير و وصى و خليفه من بر شماست. پس گوش به فرمانش باشيد و از وى اطاعت كنيد.
آن‏گاه آنان كه دلى تيره، چشمانى تار و گوش‏هايى بسته داشتند، حق را ننيوشيدند و در برابر كلام پيامبر خدا، گران جانى كردند و ابوطالب را به مسخره گرفتند و... .
امّا حق، چيرگى يافت و كلام پيامبر خدا از آن محدوده تنگ، فراتر رفت و اين حقيقت، چونان فضيلتى بزرگ در كنار ديگر فضايل على‏عليه السلام رقم خورد و سندى استوار براى اثبات ولايت او در كنار ده‏ها سند ديگر، شكل گرفت و پيامبر خدا، همسويى و همگامى نبوّت و ولايت را عملاً اعلام كرد و در آغازين روز اعلان عمومى دعوتش تداوم رهبرى را پس از خود نشان داد و آن را به حافظه تاريخ سپرد.
مهم، آن است كه جايگاه كلام پيامبر خدا تبيين گردد.
پيامبرصلى الله عليه وآله در زمانى جمله «گوش به فرمانش باشيد و از وى اطاعت كنيد» را درباره على‏عليه السلام بيان فرمود كه قريش، هيچ‏گونه حرف شنوى‏اى از خود پيامبرصلى الله عليه وآله هم نداشتند. روشن است كه اين كلام براى آينده و آيندگان گفته شده است؛ براى آنانى كه نبوّت او را پذيرفته، كلامش را حجّت مى‏دانند.

109.امام على‏عليه السلام: چون آيه «و خويشان نزديكت را بيم ده» (3) بر پيامبر خدا نازل شد، مرا فرا خواند و به من فرمود: «اى على! خداوند به من فرمان داد كه خويشان نزديكم را بيم دهم و من دل‏تنگ و درمانده شدم؛ چون مى‏دانستم كه هرگاه اين دعوت را برايشان آشكار كنم، از آنان چيزى مشاهده مى‏كنم كه نمى‏پسندم. خاموش ماندم تا جبرئيل به نزدم آمد و گفت: "اى محمّد! اگر فرمان را انجام ندهى، پروردگارت عذابت مى‏كند".
پس طعامى به اندازه يك صاع (سه كيلو) آماده كن و ران گوسفندى بر آن بنِه و ظرفى بزرگ هم از شير پُر كن. سپس بنى عبدالمطّلب را براى من گِرد آور تا با آنان سخن بگويم و آنچه فرمان يافته‏ام، به آنان برسانم».
پس من آنچه بدان فرمان يافته بودم، انجام دادم و آنان را كه در آن روز، چهل تن، يكى كم يا بيش بودند، فرا خواندم. در ميان آنان، عموهاى پيامبر خدا: ابوطالب، حمزه، عباس و ابولهب نيز بودند.
پس چون به نزد حضرتْ گِرد آمدند، از من خواست تا خوراكى را كه براى آنان آماده كرده بودم، بياورم. آوردم و چون آن را نهادم، پيامبر خدا، تكّه گوشتى برداشت و با دندان‏هايش آن را پاره پاره كرد و در اطراف سينى نهاد و فرمود: «با نام خدا شروع كنيد».
پس آنان خوردند تا جايى كه ديگر به چيزى نياز نداشتند؛ اما غذا دست نخورده مى‏نمود و سوگند به خدايى كه جان على در دست اوست، همه آن غذا، خوراك يك نفرشان بود.
سپس فرمود: «به آنان نوشيدنى ده» و من، همان ظرف بزرگ را آوردم و از آن نوشيدند تا همگى سيراب شدند و به خدا سوگند، يكى از آنان به تنهايى، مانند آن را مى‏نوشيد.
پس چون پيامبر خدا خواست با آنان گفتگو كند، ابولهب پيش‏دستى كرد و گفت: عجبْ اين همراهتان، جادويتان كرد! پس آنان متفرّق شدند و پيامبر خدا با آنان سخن نگفت. پس فرمود: «فردا، اى على! اين مرد، چنان كه شنيدى، بر من پيش‏دستى كرد و قوم، پيش از آن كه با آنان سخن بگويم، متفرّق شدند. پس براى ما خوراكى همچون گذشته بساز و آنان را براى من گِردآور».
پس آماده كردم. سپس آنان را فراخواندم و پيامبرصلى الله عليه وآله از من خواست تا خوراك را بياورم و من هم آوردم. چنان كرد كه ديروز كرده بود، و همه خوردند تا آن جا كه ديگر به چيزى نياز نداشتند. سپس فرمود: «به آنان نوشيدنى بده» و من همان ظرف بزرگ را آوردم و همگى نوشيدند تا سيراب شدند.
سپس پيامبر خدا فرمود: «اى بنى عبدالمطّلب! به خدا سوگند، هيچ جوانى را در عرب نمى‏شناسم كه براى قومش چيزى بهتر از آنچه من براى شما آورده‏ام، آورده باشد. من خير دنيا و آخرت را براى شما آورده‏ام و خداى متعال به من فرمان داده كه شما را به آن فرا بخوانم. پس كدامتان مرا بر اين امر، يارى مى‏دهد تا برادر و وصى و جانشين من در ميان شما باشد؟».
همه خاموش ماندند و من گفتم: ... من - اى پيامبر خدا - وزير تو مى‏شوم! پس دست بر گردنم نهاد و فرمود: «اين، برادر و وصى و جانشينم در ميان شماست. پس گوش به فرمان و مطيعش باشيد».
پس آن قوم برخاستند در حالى كه مى‏خنديدند و به ابوطالب مى‏گفتند: به تو فرمان داد كه گوش به فرمان و فرمانبردار پسرت باشى! (4)

110.امام على‏عليه السلام: چون آيه «و خويشان نزديكت را بيم ده» نازل شد...، پيامبرخدا، بنى عبدالمطّلب را كه در آن زمان، چهل تن، يكى كم يا بيش بودند، فرا خوانْد و فرمود: «كدام يك از شما برادر و وصى و وارث و وزير و جانشين من پس از من در ميانتان مى‏شود؟».
پس به يك يكِ آن مردان عرضه داشت و همگى خوددارى كردند تا به من رسيد و گفتم: من، اى پيامبر خدا! پس فرمود: «اى بنى عبدالمطّلب! پس از من، اين، برادر و وارث و وصى و وزير و جانشين من در ميان شماست». (5)

111.شرح نهج البلاغة - به نقل از ابوجعفر اسكافى - : در روايت صحيح آمده است كه پيامبرصلى الله عليه وآله در ابتداى دعوتش و پيش از ظهور و انتشار اسلام در مكّه، على‏عليه السلام را مأمور كرد كه خوراكى براى او تهيه كند وبنى عبدالمطّلب را به آن دعوت‏كند.
پس على‏عليه السلام، خوراك را آماده ساخت و آنان را دعوت كرد. آنان آن روز بيرون آمدند، بى‏آن كه پيامبر خدا چيزى بگويد؛ چرا كه عمويش ابولهب، سخنى گفت. پس روز دوم نيز على‏عليه السلام را مأمور كرد تا مانند همان خوراك را آماده كرده، دوباره دعوتشان كند. پس تهيه كرد و دعوتشان نمود و آنان غذا را خوردند.
سپس با آنان به گفتگو پرداخت و به دين، دعوتشان كرد و على‏عليه السلام را نيز در زمره آنان دعوت كرد؛ چون او نيز جزو بنى عبدالمطّلب بود. سپس ضمانت كرد كه اگر كسى از ميان آنان پشتيبانى و يارى‏اش كند، او را برادر دينى خود و وصىّ پس از مرگش و جانشين خويش گردانَد.
پس همه خوددارى كردند و تنها على‏عليه السلام پاسخ داد و گفت: من تو را بر آنچه آورده‏اى، يارى مى‏دهم و بارت را بر دوش مى‏كشم و با تو بيعت مى‏كنم.
پس پيامبرصلى الله عليه وآله چون ديد كه آنان وى را وا نهادند و على‏عليه السلام يارى‏اش داد و از آنان سرپيچى و از او فرمانبردارى ديد و خوددارى آنان و اجابت على‏عليه السلام را به عيان مشاهده كرد، فرمود: «اين، برادر و وصى و جانشينم پس از من است».
پس برخاستند، در حالى كه ريشخند مى‏كردند و مى‏خنديدند و به ابوطالب مى‏گفتند: از پسرت اطاعت كن. او را بر تو فرمانروا كرده است! (6)

112.الإرشاد: پيامبرصلى الله عليه وآله در آغاز دعوت به اسلام، خويشان نزديكش را گِرد آورد و ايمان را بر ايشان عرضه داشت و از آنان عليه كافران و متجاوزان يارى خواست و در برابر اين يارى، بهره اين دنيا و سربلندى و پاداش بهشت را برايشان ضمانت كرد؛ ولى هيچ يك از آنان اجابتش نكرد، جز امير مؤمنان، على بن ابى طالب‏عليه السلام.
پس پيامبر خدا در برابر آن، برادرى و وزارت و وصايت و وراثت و خلافت را به او بخشيد و بهشت را بدان برايش واجب ساخت.
و اين مطلب در حديث «دار» است كه ناقدان اخبار، بر صحّت آن اجماع كرده‏اند، آن هنگام كه پيامبر خدا بنى عبدالمطّلب را در خانه ابوطالب گِرد آورد و آن گونه كه راويان مى‏گويند چهل تن بودند، يكى كم يا بيش، و فرمان داد كه ران گوسفندى و يك مُد (7) گندم را برايشان بپزند و يك صاع (8) شير براى آنان آماده كنند، و اين در حالى بود كه برخى از آن مردان، معروف به خوردن يك گوسفند [و مانند آن] در يك مجلس و نوشيدن دوازده مُد (9)نوشيدنى در همان مجلس بودند و پيامبرخدا خواست تا با آماده كردن خوردنى و نوشيدنى كم، آيتى در سير و سيراب شدن آنان از اين خوراك اندك كه (در حالت معمولى) يكى از آنها را هم سير و سيراب نمى‏كرد، پديدار كند.
سپس فرمان داد غذا را جلوى ايشان بنهند و همه آنان از آن غذاى اندك خوردند تا سير و پُر شدند؛ اما گويى دست نخورده بود. پس با اين كرامت، بر آنان چيره شد و با برهان الهى در آن، نشانه نبوّت و علامت صدقش را برايشان آشكار ساخت.
پس از سيرشدن از خوراك وسيراب گشتن از نوشيدنى‏ها به آنان فرمود: «اى بنى عبدالمطّلب! خداوند، مرا به سوى همه خلق برانگيخته است و بويژه به سوى شما، و همان خداى فرموده است: "و خويشان نزديكت را بيم ده" و من شما را به دو كلمه سَبُك بر زبان و سنگين در ميزان، فرا مى‏خوانم كه بدان بر عرب و عجم، چيره مى‏شويد وامّت‏ها مطيع شما مى‏گردند وبه بهشت، داخل مى‏شويد واز آتش، رهايى مى‏يابيد: گواهى به اين‏كه خدايى جز اللَّه نيست، وديگر اين‏كه من، پيامبرخدا هستم. پس هر كه مرا در اين امر اجابت كند و بر آن و قيام به آن يارى‏ام دهد، برادر و وصى و وزير و وارث و جانشينم پس از من مى‏شود»؛ اما هيچ يك از آنان اجابت نكرد.
[امير مؤمنان مى‏گويد:] پس، از ميان آنان برخاستم... و گفتم: من - اى پيامبر خدا - تو را بر اين امر، يارى مى‏دهم! فرمود: «بنشين!». سپس سخنش را براى آنان دوباره گفت؛ امّا ساكت‏ماندندومن‏برخاستم وآنچه بار اوّل گفته بودم، گفتم. فرمود: «بنشين!». سپس گفته خود را به آنان براى بار سوم تكرار كرد؛ اما هيچ يك از آنان، حتى حرفى بر زبان نياورد. من گفتم: من - اى پيامبر خدا - تو را بر اين امر، يارى مى‏دهم. فرمود: «بنشين كه تو برادر و وصى و وزير و وارث و جانشينم پس از من هستى!».
پس همگى برخاستند، در حالى كه به ابوطالب مى‏گفتند: اى ابوطالب! امروز بر تو مبارك باد، اگر در دين برادرزاده‏ات وارد شوى كه پسرت را بر تو فرمانروا كرد! (10)

نكته