تأليفات رجالى: قرن دوازدهم هجرى

اردبيلى، محمّد (م 1101 ق).

251. تصحيح الأسانيد.

الذريعة، ج 4، ص 193 (ش 17).
مؤلّف در اين كتاب، اقدام به تصحيح اكثر اسناد كتاب التهذيب و الاستبصار نموده است.
در خاتمة المستدرك، با تعبير «قلت»، تمام اين كتابْ نقل شده است. همچنين مؤلّف در خاتمه كتاب جامع الرواة خود، در فايده هشتم، منتخب و خلاصه‏اى از اين كتاب را آورده است. مرحوم مامقانى نيز در آخر جلد سوم كتاب تنقيح المقال، اين منتخب را آورده است.

252. جامع الرواة، قم: مكتبة المحمدى، 2 ج.

اين كتاب، مشتمل بر قسمت‏هاى زير است:
مقدمه مؤلّف، شامل: مطالبى در بيان ضرورت نگارش كتاب، محتويات كتاب و منابع مورد مراجعه است. همچنين با رمزهاى خاصّى هر يك از منابع، معرّفى شده‏اند.
اين كتاب به عنوان حاشيه و مكمّل كتاب تلخيص المقال ميرزا محمّد استر آبادى (م 1028 ق)، تأليف شده است و بعد از ذكر اسامى رجال، شرح حال‏هاى ميرزا محمّد استر آبادى در تلخيص المقال با رمز «مح» در ذيل هر عنوان، آورده شده است. در بعضى از موارد، مطالبى مانند شرح و يا به صورت استدراك و يا توضيح بيشتر آمده است و شرح حال هر شخص، راوى و مروى عنه وى، با استناد به نشانى موجود در كتب اربعه، بيان شده است و در مورد اشخاصى كه در كتب اربعه روايتى ندارند، تنها به ذكر اسامى آنها اكتفا شده است.
در موارد اسامى مشترك، در حدّ امكان، قراينى جهت ترجيح (مانند بيان اسامى راوى و مروى عنه) ذكر شده است.
موارد ارسال سند، با استناد به قراين، مشخّص شده‏اند. نيز در مواردى كه اختلاف نسخه موجود بوده است، هر دو نسخه ذكر شده و با استناد به قراين، يكى از نسخه‏ها ترجيح داده شده و يا ترجيح به خواننده واگذار شده است.
مؤلّف در خاتمه كتاب، فوايدى را متذكّر شده كه اغلب آنها در شرح مشيخه صدوق و مشيخه طوسى آمده است. اين خاتمه، مشتمل بر ده فايده است كه در آخر فايده هشتم منتخب كتاب خود با نام تصحيح الأسانيد، درج نموده است.
سيّد حسين حسينى قزوينى (م 1208 ق)، اين كتاب را خلاصه كرده است. همچنين سيّد على محمّد دستغيب حسينى شيرازى (معاصر)، شرح ثقات اين كتاب را با عنوان معجم الثقات من جامع الرواة، تأليف نموده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 60، ذيل ش 42) مى‏گويد كه نام ديگر كتاب جامع الرواة، رافع الاشتباهات است و در الذريعة (ج 10، ص 95)، اين كتاب را با عنوان رجال الأردبيلى و نيز با عنوان رجال الشيخ محمّد (ج 10، ص 145)، و در كتاب مصفّى المقال (ص 429)، با عنوان تميز المشتركات، فهرست نموده است.

عاملى اصفهانى، على (1013 يا 1014 - 1103 يا 1104 ق).

253. التعليقات الرجالية.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 332.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

حرّ عاملى، محمّد بن حسن (1033 - 1104 ق).

254. خاتمه تفصيل وسائل الشيعة،

255. الرجال.

فهرست نسخه‏هاى عكسى مركز احياء ميراث اسلامى، قم: 1419 ق، ج 1، ص 254.
اين كتاب، دربردارنده اسامى رجال ممدوح و مذموم است كه بر اساس حروف الفبا تنظيم شده‏اند و در خاتمه، چند فايده رجالى مطرح شده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

256. رسالة فى معرفة الصحابة، تصحيح: سيّد كاظم موسوى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1344 ش، 126 ص.

اين كتاب، مشتمل بر ذكر اسامى صحابيان، همراه با بيان مشخّصات آنها مى‏باشد.
در معرّفى هر شخصيت، بعد از نام وى، اسم پدر و اجداد و القاب و كنيه‏هايش آورده شده است.
اكثر اسامى، خالى از توثيق و مدح است و بر اساس نظر مؤلّف، اصحابى كه در مورد آنها ذمّ و مدحى وارد نشده است، ممدوح‏اند.
به همراه هر نام، نشانى مصدرهاى مورد مراجعه، با ذكر حروف رمز آورده شده است.
اسامى بر اساس حروف الفبا تنظيم شده‏اند.
در صفحه‏بندى كتاب، هر صفحه به دو ستون تقسيم شده است و براى هر ستون، يك شماره صفحه مستقل آورده شده است.

بحرانى توبلى كتكانى، سيّد هاشم (م 1107 ق).

257. تعريف رجال من لا يحضره الفقيه.

الذريعة، ج 4، ص 217 (ش 1083).
مؤلّف اسناد ذكر شده در مشيخه كتاب من لا يحضره الفقيه را بر اساس ترتيب اسامى راويان و با حذف اسامى مجهولان آنها تنظيم نموده است.
در آخر اين «ترتيب»، مؤلّف چند فايده رجالى كوتاه و بعضى از مطالب درباره علوم حديث را مطرح نموده است.
محقّق تهرانى مى‏گويد كه صاحب رياض العلماء در كتاب خود مى‏گويد: اين كتاب، از جمله كتاب‏هايى است كه نزد فرزند مؤلّف موجود بوده است.
در التراث العربى (ج 2، ص 24)، اين كتاب با عنوان ترتيب مشيخة من لا يحضره الفقيه، فهرست شده است.

258. تنبيه الأريب فى إيضاح رجال التهذيب.

الذريعة، ج 4، ص 440 (ش 1957).
نويسنده كتاب، علاوه بر شرح اسناد كتاب التهذيب، حالات رجال موجود در اسناد روايات اين كتاب را مشخّص كرده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هايى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.
مرحوم حسن بن محمّد بحرانى دمستانى (م 1191 ق)، در تهذيب اين كتاب، اقدام به تأليف كتاب انتخاب الجيد من تنبيهات السيد نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

259. روضة العارفين.

الذريعة، ج 11، ص 299 (ش 1789).
اين كتاب، در شرح حال گروهى از قدماى شيعه اميرمؤمنان و نيز شرح حال قدما و متأخرّان راوى حديث، تأليف شده است.
اين شرح حال‏ها مشتمل بر 158 مورد است كه اوّلين آنها ابان بن تغلب و آخرين آنها قنبر، غلام على‏عليه السلام است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

260. من روى النص على الأئمة الإثنى عشرعليهم السلام.

الذريعة، ج 22، ص 228 (ش 6824).
اين كتاب، مشتمل بر فهرستى از اسامى صحابيان و تابعيان روايت كننده از پيامبر و ائمه اطهارعليهم السلام است كه بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است.
اسامى راويان، از كتاب‏هاى مختلف حديثى استخراج شده كه عبارت‏اند از: الكافى شيخ كلينى و الخصال، العيون، الإكمال، النصوص، معانى الأخبار، علل الشرائع و المجالس كه همگى تأليف شيخ صدوق‏اند و نيز الغيبة شيخ طوسى، الغيبة نعمانى، الطرائف ابن طاووس، هداية الحضينى و مسند فاطمة ى ابن جرير طبرى و صحاح ششگانه.
اين كتاب، به انضمام كتاب الإنصاف، تأليف سيّد هاشم بحرانى است.
محقّق تهرانى مى‏گويد ظاهر آن است كه اين كتاب هم تأليف سيّد هاشم بحرانى است؛ زيرا رمزهاى در مورد كتاب‏هايى كه مطالب از آنها اخذ شده‏اند، عين رمزهايى است كه براى كتاب الإنصاف آورده شده‏اند. ايشان، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

خراسانى، على بن حسن (زنده در 1110 ق).

261. شرح مشيخة شيخ الطائفة والشيخ الصدوق.

الذريعة، ج 14، ص 67 (ش 1771).
اين كتاب، شرحى بر بيان حال راويان موجود در مشيخه كتاب من لا يحضره الفقيه و مشيخه التهذيب است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

گلستانه، علاء الدين محمّد (م 1110 ق).

262. ترتيب مشيخة (كتاب) من لا يحضره الفقيه.

الذريعة، ج 4، ص 69 (ش 285).
اين كتاب، در 204 برگ با سبكى خاص تهيه شده است، به اين ترتيب كه مؤلّف در هر دو صفحه‏اى كه در مقابل يكديگر قرار گرفته‏اند، دايره‏هايى را رسم نموده كه داخل يكديگر قرار گرفته‏اند و نيمى از اين دايره در صفحه اوّل و نيمى ديگر در صفحه دوم است، به طورى كه در دايره مركزى، نام شيخ صدوق قرار گرفته و در دايره بعد، نام شيخ او و در دايره بعد، نام شيخِ شيخ او تا امام معصوم‏عليهم السلام كه در دايره آخر و بزرگ‏تر قرار گرفته و طريق شيخ به اتمام مى‏رسد.
مؤلّف، اسامى مشيخه كتاب من لا يحضره الفقيه را بر اساس حروف الفبا تنظيم نموده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هاى متعدّدى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 131)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد علاء الدين گلستانه فهرست نموده است.

مجلسى، محمّد باقر (1037 - 1111 ق).

263. الوجيزة فى الرجال، تحقيق: محمّد كاظم رحمان ستايش، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 257 ص.

متن كتاب، شامل ذكر اسامى رجال حديث با بيان وثاقت، مدح و ضعف آنها، بدون ذكر اقوال علماى رجال است و براى راويان مهمل و مجهول، تعبير «مجهول» به كار رفته است.
اسامى بر اساس حروف الفبا تنظيم شده‏اند و بعد از ذكر اسامى، كنيه‏ها و القاب، آمده است.
در خاتمه كتاب، مرحوم مجلسى، مشيخه صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه را شرح داده است.
در مقدمه محقّق، زندگى‏نامه مؤلّف و چگونگى تحقيق كتاب، بيان شده است.
در شرح اين كتاب، محمّد اسماعيل، موصوف به مجتهد، كتاب معيار التميز فى شرح الوجيز را تأليف نموده است.
چاپ ديگر: رجال المجلسى، تحقيق: عبد اللَّه سبزالى حاج، بيروت: مؤسسة الأعلمى للمطبوعات، 1415 ق، 428 ص، اوّل.
متن اين كتاب، همان الوجيزة فى الرجال مرحوم مجلسى است كه شامل ذكر اسامى رجال حديث، با بيان وثاقت، مدح و ضعف آنهاست، البته بدون ذكر اقوال علماى رجال، و براى راويان مهمل و مجهول، تعبير «مجهول» به‏كار برده شده است. اسامى بر اساس حروف الفبا تنظيم شده و بعد از ذكر اسامى، كنيه و القاب مطرح شده‏اند.
محقّق در ذيل هر عنوان، نظر مرحوم خويى را با ذكر نشانى از معجم رجال الحديث بيان كرده است. در خاتمه كتاب، مشيخه صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه شرح داده شده است.
در مقدمه محقّق، زندگى‏نامه مؤلّف و مرحوم خويى‏رحمه الله و منابع مورد مراجعه در تصحيح و تحقيق كتاب، آورده شده است.
ذكر مصطلحات موجود در معجم رجال الحديث، از قبيل الفاظ مدح و قدح و...، همراه با ذكر مباحث مقدمه معجم رجال الحديث با عنوان‏هاى فرعى، كه بر اساس حروف الفبا ترتيب داده شده‏اند، آورده شده است.

محدّث جزايرى، سيّد نعمة اللَّه (1050 - 1112 ق).

264. حاشية على نقد الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 228 (ش 1282).
اين حاشيه، بر كتاب نقد الرجال سيّد مير مصطفى تفرشى نوشته شده است كه آن را سيّد احمد بن حسين، معروف به سيّد آقا تسترى نجفى تدوين نموده و نام آن را التعليقة اليسيرة ناميده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 156)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد نعمة اللَّه هم فهرست نموده است.

مدنى شيرازى حسينى، سيّد صدر الدين (1052 - 1120 ق).

265. الدرجات الرفيعة فى طبقات الشيعة، تحقيق: سيّد محمّد صادق آل بحرالعلوم، قم: مكتبة بصيرتى، 1397 ق، 596 ص، دوم.

اين كتاب، مشتمل بر مقدمه مصنّف در بيان ويژگى‏هاى كتاب است. متن آن - بنابر آنچه كه مصنّف در مقدّمه بيان نموده است - در بردارنده دوازده طبقه مختلف از شخصيت‏هاى گوناگون شيعى است كه عبارت‏اند از: طبقه اوّل: صحابيان؛ طبقه دوم: تابعيان؛ طبقه سوم: محدّثانى كه از ائمه معصوم‏عليهم السلام روايت آورده‏اند؛ طبقه چهارم: محدّثان و مفسران و فقها؛ طبقه پنجم: حكما و متكلّمان؛ طبقه ششم: علماى عرب؛ طبقه هفتم: سادات صفوى؛ طبقه هشتم: ملوك و سلاطين؛ طبقه نهم: امرا؛ طبقه دهم: وزرا؛ طبقه يازدهم: شعرا؛ طبقه دوازدهم: نساء.
ليكن بنابر آنچه كه محقّق كتاب در مقدمه خود آورده، ايشان از اين كتاب، تنها به مطالب طبقه اوّل و قسمتى از مطالب طبقه چهارم و يازدهم بيشتر دسترسى پيدا نكرده است و در چاپ كتاب نيز بر همين مقدار، اكتفا نموده است.
مصنّف در بررسى هر شخصيت، ضمن معرّفى زندگى‏نامه و تاريخ حيات، اقدام به بيان اقوال علما در مورد آن شخصيت نموده است.
در آخر كتاب، فهرستى از شخصيت‏هايى كه مورد بحث واقع شده‏اند، آورده شده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 8، ص 60 و ج 15، ص 147 و 151)، از اين كتاب با عناوين الدرجات الرفيعة فى طبقات الاماميّة، طبقات الإماميّه و الشيعة و طبقات الشيعة أو طبقات الإماميّة نام برده و نيز با عنوان رجال السيد على (ج 10، ص 134) فهرست نموده است.
ايشان همچنين در كتاب مصفّى المقال (ص 270)، اظهار مى‏كند كه صاحب رياض العلماء گفته است كه اين مؤلّف، داراى كتابى به نام أحوال الصحابة والتابعين والعلماء است كه كامل نشده است. ايشان مى‏گويد ظاهر آن است كه اين كتاب، همان الدرجات الرفيعة باشد كه بقيه طبقات آن آورده نشده‏اند.

ماحوزى بحرانى، سليمان بن عبد اللَّه (1075 - 1121 ق).

266. بُلغَة المحدثين، تحقيق: عبد الزهراء عويناتى، (بى جا)، عويناتى، 1412 ق، 472 ص (ص 317 - 472)، اوّل.

اين كتاب در بيان اسامى راويانى است كه از ديدگاه مؤلّف، موثّق، ممدوح و يا مذموم‏اند و پس از ذكر نام راوى، لفظ ثقه، ممدوح و يا مذموم آورده شده است.
محقّق كتاب، در ذيل اسامى بسيارى از راويان، تعليقاتى دارد.
اين كتاب به همراه كتاب معراج أهل الكمال إلى معرفة الرجال تأليف همين مؤلّف، در يك جلد به چاپ رسيده است.
در شرح اين اثر، كتاب زاد المجتهدين فى شرح بلغة المحدّثين احمد بن صالح بحرانى قطيفى (م 1315 ق)، در دو جلد تأليف شده است.

267. حاشية على خلاصة الأقوال فى علم الرجال.

268. معراج أهل الكمال إلى معرفة الرجال، تحقيق: سيّد مهدى رجايى، (بى جا)، عويناتى، 1412 ق، 472 ص (316 ص)، اوّل.

اين كتاب، شرحى بر الفهرست شيخ طوسى است. مؤلّف در ذيل نام هر راوى، شرح حال وى را همراه با طريق او با استناد به اقوال علماى متقدّم در علم رجال، از كتاب‏هاى مختلف رجالى بيان كرده است و در آخر، نظر خود را در مورد آن راوى بيان داشته است.
مؤلّف، اسامى موجود در كتاب الفهرست را به ترتيب حروف الفبا تنظيم كرده و به شرح آن پرداخته است و اين شرح را تا حروف «ب» ادامه داده است.
اين كتاب، به همراه كتاب بُلغة المحدثين سليمان ماحوزى، در يك جلد به چاپ رسيده است.
مقدمه محقّق در معرّفى علم رجال و كتاب‏هاى رجالى و زندگى‏نامه مؤلّف است.

269. رسالة فى تعيين محمّد بن اسماعيل. تحقيق: محمّد بركت.

علوم الحديث، ش 4، رجب - ذوالحجة 1419 ق، ص 283 - 310.
تشخيص محمّد بن اسماعيل كه در اسناد الكافى آمده است و از فضل بن شاذان (/شادان) روايت نقل مى‏كند و مرحوم كلينى، از وى روايت نقل مى‏نمايد، موضوع اين رساله است و در نهايت، نويسنده مقاله به اين نتيجه مى‏رسد كه اين شخص، همان محمّد بن اسماعيل نيشابورى است.
در خاتمه رساله، در بررسى توثيق و تصحيح احاديث وى ادلّه‏اى ارائه شده است.
مقدمه محقّق، شامل زندگى‏نامه مؤلّف رساله و توضيح مختصرى درباره اين رساله است.

اصبعى، على بن عبد اللَّه (1072 - 1127 ق).

270. ترتيب الفهرست للشيخ الطوسى.

لؤلؤة البحرين، ص 139 (ش 56).

افندى، ميرزا عبد اللَّه (ج 1066 - ح 1130 ق).

271. حاشية على منهج المقال فى علم الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 225 (ش 1265).

سماهيجى، عبد اللَّه بن صالح (1086 - 1135ق).

272. إرشاد ذهن النبيه فى شرح أسانيد من لا يحضره الفقيه.

الذريعة، ج 1، ص 514 (ذيل ش 2516).
مؤلّف در اجازه نامه‏اى كه براى شيخ ناصر جارودى نوشته است، از اين كتاب با عنوان إرشاد ذهن النبيه نام برده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 13، ص 82)، اين كتاب را با عنوان شرح أسانيد من لا يحضره الفقيه و نيز با عنوان إرتياد ذهن النبيه فى شرح أسانيد من لا يحضره الفقيه (ج 1، ص 437)، فهرست نموده است؛ ليكن ايشان متذكّر شده كه عنوان إرتياد ذهن النبيه، عنوان تصحيف شده‏اى است كه در كتاب كشف الحُجَب والاستار (ص 37)، به كار رفته است.
اين كتاب، شرحى بر اسناد كتاب من لا يحضره الفقيه است كه مؤلّف آن، موفّق به تكميل و اتمام آن نشده است.

273. البلغة الصافية والتحفة الوافية.

الذريعة، ج 3، ص 147 (ش 506).
اين كتاب، در بيان احوال رجالْ تأليف شده است.

274. تحفة الرجال و زبدة المقال.

الذريعة، ج 3، ص 433 (ش 1572).
اين كتاب، مشتمل بر اُرجوزه مفصّلى در علم رجال است. اُرجوزه، به اشعارى اطلاق مى‏شود كه هر بيت آن داراى قافيه‏اى مختصّ به خود باشد.
مؤلّف، اسامى راويانى را كه نياز به بحث دارند، بيان مى‏نمايد و در مورد آنها مباحثى را مطرح نموده تا به اين وسيله، احاديث روايت شده از طرف ايشان از حيث ضعيف بودن و صحيح بودن و... مشخّص شود و در اين زمينه، از نظريات سليمان بن عبد اللَّه ماحوزى استفاده نموده است.
مؤلّف در آخر كتاب، اجازه نامه خود از شيخ سليمان بن عبد اللَّه ماحوزى را (كه ايشان هم از علّامه مجلسى اخذ كرده)، به نظم آورده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 1، ص 474، ذيل ش 2360)، اين كتاب را با عنوان أرجوزة فى الرجال و در جاى ديگرى (ج 10، ص 128) با عنوان رجال الشيخ عبد اللَّه فهرست نموده است.
در التراث العربى (ج 1، ص 468)، اين كتاب با عنوان تحفة الرجال و زبدة الزبدة فى المقال، فهرست شده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

275. حاشية على تلخيص الأقوال.

الذريعة، ج 6، ص 48 (ش 235).
اين حاشيه بر كتاب تلخيص الأقوال، معروف به الرجال الوسيط ميرزا محمّد بن ابراهيم استرآبادى است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از كتاب كه اين حاشيه را دربرداشته است، مشاهده كرده و نشانى داده است.

فتونى عاملى، ابو الحسن، شريف بن محمّد طاهر (م 1138 ق).

276. تنزيه القميين، تحقيق: محمّد تقى جواهرى، تراثنا، سال 13، ش 4 (ش پيايى 52)، شوّال 1418 ق (ص 163 - 242).

اين كتاب در بيان احوال راويان و محدّثان قمى و ردّ مطالبى است كه بر آنها وارد شده است.
كتاب، شامل مقدّمه، دو فصل و يك خاتمه است.
در مقدمه كتاب، در مورد نسبت‏هايى كه به راويان قمى داده شده، بحث شده است، از جمله نسبت مُجبّره و مشبّهه و اتهام افترا بر ائمه معصوم‏عليهم السلام و اين كه در اخبار آنها مواردى كه در بردارنده جبر و تشبيه است، مشاهده مى‏شود.
فصل اوّل، در بيان فهرستى از راويان معتبر اشعرى قم است.
فصل دوم، در بيان فهرستى از ساير قمى‏هاى معتبر است.
در هر دو فصل، ضمن بيان اسامى راويان، شرح حال مختصرى كه از كتاب‏هاى رجالى اخذ شده است، با ذكر نشانى مصادر مورد مراجعه براى بسيارى از آنها آورده شده است.
خاتمه كتاب، شامل بعضى از اخبار يونس بن عبد الرحمان و فضل بن شاذان در باطل بودن قياس و عدم جواز عمل به آن مطرح‏شده و مورد بررسى واقع شده است.
محقّق كتاب در مقدمه خود، زندگى‏نامه مؤلّف و ويژگى‏ها و مباحث مطرح شده در كتاب را مشخّص نموده است.

علوى عاملى اصفهانى، محمّد اشرف (م 1145 ق).

277. شرح مشيخة تهذيب الحديث.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 82.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين شرح را مشاهده كرده و نشانى داده است. او در الذريعة (ج 10، ص 96)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد محمّد أشرف هم فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

خراسانى اصفهانى، محمّد جعفر (1080 - 1151 ق).

278. أصحاب النبى‏صلى الله عليه وآله الممدوحين، وأصحاب أمير المؤمنين‏عليه السلام.

الذريعة، ج 2، ص 120 (ش 484).
اين كتاب، مشتمل بر فهرستى از اسامى اصحاب ممدوح پيامبرصلى الله عليه وآله و اميرمؤمنان على‏عليه السلام است.

279. اكليل المنهج فى تحقيق المطلب.

الذريعة، ج 2، ص 281 (ش 1141).
اين كتاب، حاشيه‏اى بر منهج المقال ميرزا محمّد استرآبادى است. مؤلّف، عنوان‏هايى را با تعبير «ملحق» به كتاب افزوده است و حاشيه خودش بر اين كتاب را با تعبير «أقول» آورده است.
همچنين حواشى شيخ محمّد بن حسن حرّ عاملى را با رمز «م د ح»، حواشى شيخ محمّد بن حسن بن شهيد ثانى را با رمز «م د» و حواشى شيخ محمّد بن عبد الفتاح سراب تنكابنى را با رمز «م ح د» را در اين كتاب به تفصيل، نقل كرده است.
وى به مناسبت‏هاى مختلف، به بررسى شيوه‏ها و مبانى مؤلّفان در حوزه علم رجال پرداخته و اصطلاحات و شيوه منهج المقال را به تفصيل، توضيح داده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 104)، اين كتاب را با عنوان رجال المولى محمّد جعفر الكرمانى الإصفهانى فهرست نموده است. نسخه خطّى اين كتاب با خط مؤلّف، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

موسوى خوانسارى، جعفر بن حسين (1090 - 1158 ق).

280. تتميم الافصاح فى ترتيب إيضاح الاشتباه.

الذريعة، ج 3، ص 336 (ش 1221).
مؤلّف كتاب به دليل سخت بودن دسترسى به مطالب كتاب ترتيب إيضاح الإشتباه علّامه حلّى، اقدام بر تنظيم و ترتيب اين كتاب نموده و آن را با عنوان ذكر شده، ارائه نموده است.
محقّق تهرانى در كتاب الذريعة (ج 4، ص 64، ذيل ش 294)، اين كتاب را با عنوان ترتيب إيضاح الاشتباه و نيز با عنوان رجال أبى القاسم جعفر الخوانسارى (ج 10، ص 104)، فهرست نموده است.

طباطبايى، سيّد حسن (ف 1169 ق).

281. رسالة فى أصحاب الإجماع.

الذريعة، ج 11، ص 81 (ش 505).
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 2، ص 119، ش 476)، اين كتاب را با عنوان أصحاب الإجماع و نيز با عنوان رجال السيد حسن بن أبى طالب (ج 10، ص 109) فهرست نموده است و متذكّر شده كه در تتميم أمل الآمل (ص 112، ش 62) عبد النبى قزوينى، اين كتاب با عنوان مقالة فى أصحاب الاجماع معرّفى شده است. ليكن عنوان ذكر شده در اين كتاب، عبارت است از: «رأيت منه مقالة فى تحقيق قولهم: أجمعت العصابة على تصحيح ما يصح عنه».
ايشان همچنين در الذريعة (ج 21، ص 396، ش 5646)، اين كتاب را با همان عنوان مقالة فى أصحاب الإجماع فهرست نموده است.

بحرانى، محمّد بن عبد اللَّه (م ح 1170 ق).

282. السلاسل فى الحاق الأواخر بالأوائل.

الذريعة، ج 12، ص 210 (ش 1391).
اين كتاب، مشتمل بر فهرستى از اسامى راويان حديث است و بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

283. منظومة فى الرجال.

الذريعة، ج 23، ص 108 (ش 8234).
اين منظومه در 1150 بيت تنظيم شده است و در ضمن مجموعه‏اى كه شيخ اسماعيل ماحوزى آن را نوشته، قرار گرفته است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در مصفّى المقال (ص 432)، در شرح حال اين مؤلّف، اين كتاب را با عنوان أرجوزة فى الرجال آورده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

بحرانى، يوسف بن عبد اللَّه (م 1171 ق).

284. رجال الشيخ يوسف بن عبد اللَّه البحرانى.

الذريعة، ج 10، ص 160 (ش 287).
محمّد بن على آل ابى شبانه بحرانى - كه از شاگردان مؤلّف است - در خاتمه كتاب تتميم أمل الآمل آورده است كه مؤلّف، داراى كتاب بزرگى در رجال بوده است.

جزايرى تسترى (/ شوشترى)، سيّد عبد اللَّه (1114 - 1173 ق).

285. حاشية على منهج المقال فى علم الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 226 (ش 1266).

286. حاشية على نقد الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 228 (ش 1278).
اين حاشيه بر كتاب نقد الرجال سيّد مير مصطفى تفرشى نوشته شده است.
محقّق تهرانى ذكر كرده است كه مصنّف از اين حاشيه، در اجازه نامه‏اى ياد كرده كه اين حاشيه، غير مدوّن است.

287. معتروك المقال فى علم الرجال.

الذريعة، ج 21، ص 210 (ش 4651).
مؤلّف در اين كتاب، شرح حال رجال از جمله تاريخ زندگى، صفات و شهرهاى راويان را مشخّص نموده است. وى در بعضى از ديگر تصنيفات خود، به اين كتاب اشاره كرده است.

مازندرانى خواجويى، محمّد اسماعيل (م 1173 ق).

288. الفوائد الرجالية، تحقيق: سيّد مهدى رجايى، مشهد: مجمع البحوث الإسلاميّة، 1413 ق، 358 ص، اوّل.

اين كتاب، مشتمل بر چند فايده رجالى است كه عبارت‏اند از:
تحقيقات رجالى در مورد بعضى راويان حديث؛
ذكر بعضى از مباحث علم درايه؛
جرح و تعديل؛
تمييز مشتركات.
محقّق در مقدّمه، زندگى نامه مؤلّف و ويژگى‏هاى كتاب را مورد بررسى قرار داده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 96)، اين كتاب را با عنوان رجال المولى اسماعيل الخاجوئى فهرست نموده است و اشاره مى‏نمايد كه اين دو عنوان براى يك كتاب است.
امّا در ذيل عنوان الفوائد الرجالية (ج 16، ص 337، ح 1564) آورده كه اين كتاب، غير از رجال المولى إسماعيل و رجال الخواجوئى است كه در كتاب‏خانه حاج آقا بن حاج سيّد اسد اللَّه بن حجة الاسلام حاج سيّد محمّد باقر اصفهانى موجود است.
به نظر مى‏رسد كه كتاب الفوائد الرجالية، از اين مؤلّف، همان كتاب رجال المولى اسماعيل الخاجوئى است؛ امّا اين كتاب با كتاب‏هاى موجود در كتاب‏خانه ذكر شده، تفاوت داشته است.

حزين، محمّد على (م 1181 ق).

289. ترجمة محمّد بن أبى عمير.

الذريعة، ج 4، ص 162 (ش 799).
اين كتاب، در شرح حال محمّد بن ابى عمير تأليف شده كه از اصحاب اجماع است.

بحرانى، يوسف بن احمد (1107 - 1186 ق).

290. الفوائد الرجالية.

الذريعة، ج 16، ص 339 (ش 1576).
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

حويزى، سيّد شبّر (1122 - زنده در 1186 ق).

291. مختصر رجال مولانا محمّد باقر.

الذريعة، ج 20، ص 196 (ش 2549).
محقّق تهرانى در الذريعة مى‏گويد كه ظاهراً مراد از اين كتاب - كه به وسيله مؤلّف، خلاصه آن تهيه و تنظيم شده است - همان الوجيزةى علّامه محمّد باقر مجلسى است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 118، ش 243)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد شبّر هم فهرست نموده است.

بحرانى دَمِستانى، حسن بن محمّد (م 1191 ق).

292. انتخاب الجيد من تنبيهات السيد.

الذريعة، ج 2، ص 358 (ش 1445).
مؤلّف، كتاب را در تهذيب كتاب تنبيه الأريب فى رجال التهذيب سيّد هاشم بحرانى توبلى كتكانى (م 1107 ق) نوشته است.
كتاب تنبيه الأريب، علاوه بر شرح اسناد كتاب التهذيب، احوال رجال موجود در اسناد روايات اين كتاب را مشخّص كرده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هاى متعددى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 110)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ حسن بن محمّد هم فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

اوالى بحرانى، محمّد بن على (ق 12).

293. كتاب المقال فى معرفة الرجال.

الذريعة،ج 21، ص 386 (ش 5584).
مؤلّف، فهرست اسامى اصحاب و تابعيان اصحاب و راويان احاديث و مشايخ مؤلّف كتاب‏هاى اصولى و اخبارى را تهيه و تنظيم نموده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 145)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ محمّد بن على الأوالى البحرانى فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

294. مختصر المقال فى معرفة الرجال.

الذريعة، ج 20، ص 211 (ش 2627).
مؤلّف پس از تأليف المقال فى معرفة الرجال، به دليل آن كه اين كتاب، مشتمل بر فهرست اسامى اصحاب و تابعيان و راويان حديث و مشايخ وى از مؤلّفان كتاب‏هاى اصولى و اخبارى بوده است، قصد مى‏نمايد كه فهرست اسامى راويانى را كه صاحب «كتاب» و يا «اصل» هستند، همچنين اسامى مشايخ اجازه مشهور را از اين كتاب، استخراج نمايد و سپس با عنوان مختصر المقال منتشر نمايد.
اسامى موجود در اين كتاب، بر اساس حروف الفبا تنظيم شده‏اند. در خاتمه كتاب، مؤلّف، وجه جواز عمل به اصول اربعه حديثى و بعضى از اصطلاحات محدّثان را بيان مى‏نمايد.
محقّق تهرانى، نسخه‏هايى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

بحرانى، داوود بن حسن (ق 12).

295. ترتيب رجال الكشّى.

لؤلؤة البحرين، ص 401 (ش 126).
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 4، ص 66، ش 279) آورده است كه شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق) در لؤلؤة البحرين، در ذيل شرح حال محمّد بن عمر بن عبد العزيز كشّى، به نام اين دو كتاب، اشاره نموده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 115)، اين دو كتاب را با عنوان رجال الشيخ داوود فهرست نموده است.

296. ترتيب رجال النجاشى.

الذريعة، ج 4، ص 70 (ش 288).

بلادى بحرانى، ياسين (ق 12).

297. رسالة فى عدم اعتبار قول علماء الرجال لكثرة اشتباهاتهم.

الذريعة، ج 15، ص 234 (ش 1524).
مؤلّف در مرحله اوّل، اخبار را بر چهار قسم تقسيم نموده است كه عبارت‏اند از: صحيح، حَسَن، موثّق و ضعيف. سپس با بيان اقوالى از رجاليان معروف و بيان اشكال‏هايى بر اين اقوال، بحث را به آن جا كشانيده است كه براى اقوال علماى علم رجال نمى‏توان اعتبارى قائل شد. از جمله اقوالى از نجاشى را مطرح كرده و بر آنها اشكال‏هايى را وارد نموده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين رساله را مشاهده كرده و نشانى داده است.

298. معين النبيه فى رجال من لا يحضره الفقيه.

أنوار البدرين، ص 222 (ش 95).
اين كتاب، شرح بر رجال كتاب من لا يحضره الفقيه و شامل مقدمات و دو مطلب است: مقدمات كتاب، شامل چهارده مطلب در علم درايه، و دو مطلب ديگر در مورد مشايخ صدوق و راويانى است كه در طُرُق ايشان واقع شده‏اند.
محقّق تهرانى، به نسخه‏اى از اين شرح كه نزد شيخ حسين قديحى، فرزند صاحب أنوار البدرين بوده، اشاره نموده است. ايشان در الذريعة (ج 21، ص 287، ش 5101)، اين كتاب را با عنوان ذكر شده و با عنوان رجال الشيخ ياسين (ج 10، ص 159)، فهرست نموده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

بلاغى عاملى، حسن (ق 12).

299. تنقيح المقال.

الذريعة، ج 4، ص 466 (ش 2069).
محقّق تهرانى نقل نموده است كه سيّد فاضل در روضات الجنات، از اين كتاب، بسيار نقل كرده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 110)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ حسن بن عباس فهرست نموده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

تبريزى، محمّد باقر بن محمّد حسين (ق 12).

300. ترجمه خلاصة الأقوال.

فهرست نسخه‏هاى خطّى كتاب‏خانه آية اللَّه مرعشى، ج‏19، ص 234 (ش 7423).
اين كتاب، ترجمه‏اى فارسى و تحت اللفظى از كتاب خلاصة الأقوال فى معرفة الرجال علّامه حلّى (م 726 ق) است.

حسينى موسوى عاملى، سيّد كمال الدين (ق 12).

301. مشيخة التلعكبرى.

الذريعة، ج 21، ص 71 (ش 4003).
اين كتاب، مشتمل بر فهرست اسامى 104 راوى مرد و يك راوى زن است كه از كتاب الرجال الكبير يا منهج المقال استر آبادى استخراج شده است.
مؤلّف در اين كتاب، اشخاصى را كه از هارون بن موسى تلعكبرى با مشافهه، سماع و يا اجازه، روايت دارند، مشخّص نموده است. اسامى بر اساس ترتيب حروف الفبا تنظيم شده‏اند.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 142، ش 265)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد كمال الدين فهرست نموده است.
نسخه‏هاى خطّى كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

ساروى، محمّد على (ق 12).

302. توضيح الاشتباه والإشكال. منتشر شده در: سه رساله در علم رجال. تصحيح: سيّد كاظم موسوى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1344 ش، 316 + 36 ص.

اين كتاب، مشتمل بر ضبط اسامى و القاب راويان است كه بر اساس حروف الفبا تنظيم شده‏اند.
در صفحه بندى كتاب، هر صفحه به دو ستون تقسيم شده و براى هر ستون، يك شماره صفحه مستقل آورده شده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 135)، اين كتاب را با عنوان رجال المولى محمّد على فهرست نموده است.

فيض كاشانى، محمّد بن محسن (ق 12).

303. نضد الايضاح. تصحيح: الويس اسپرنگر التيرولى و مولوى عبد الحق و مولوى غلام قادر، هند، 383 ص.

چاپ شده در ذيل كتاب الفهرست شيخ طوسى.
اين كتاب در شرح إيضاح الاشتباه نوشته شده است.
متن كتاب إيضاح الاشتباه، بر اساس ترتيب حروف الفبا در اسامى راويان و رجال در اسناد است و در كتاب نضد الإيضاح، اين ترتيب، علاوه بر نام راوى، در ذكر نام پدر و كنيه‏ها هم رعايت شده است.
در مورد هر شخص، شارح كتاب، شرح حال مختصرى شامل ضبط اسامى، فهرست تأليف‏ها و... آورده است. شرح‏هاى شارح با تعبير «أقول» شروع شده‏اند.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 133)، اين كتاب را با عنوان رجال المولى علم الهدى و نيز با عنوان رجال محمّد بن محسن الفيض (ج 10، ص 147)، فهرست نموده است.

قارياغدى، محمّد حسين (ق 12).

304. البضاعة المزجاة (شرح روضة الكافى).

الذريعة، ج 3، ص 127 (ش 425).
اين كتاب، مشتمل بر شرح مبسوطى بر كتاب روضة الكافى محمّد بن يعقوب كلينى است.
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 150) گفته است كه اين شرح، مشتمل بر مباحثى در فوايد رجالى است. ايشان در الذريعة (ج 13، ص 296، ذيل ش 1083)، اين كتاب را با عنوان شرح روضة الكافى و نيز با عنوان رجال الشيخ محمّد حسين بن قارياغدى (ج 10، ص 113)، فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

قاينى، حسين (ق 12).

305. أسماء الرجال.

بهارستان، ص 250.
محقّق تهرانى مى‏گويد كه شيخ محمّد حسين بيرجندى در كتاب بهارستان آورده است كه اين مؤلّف، از علماى عصر صفويه است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 111، ش 232)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ حسين القائنى و نيز با عنوان رسالة فى أسماء الرجال (ج 11، ص 75، ش 470)، فهرست نموده است.

كاظمى، محمّد امين بن محمّد على (ق 12).

306. هداية المحدثين إلى طريقة المحمدين، تحقيق: سيّد مهدى رجايى، قم: مكتبة آية اللَّه العظمى المرعشى النجفى، 1405 ق، 420 ص.

اين كتاب، شرحى بر باب دوازدهم از كتاب جامع المقال فيما يتعلّق بأحوال الحديث والرجال فخر الدين طُرَيحى (م 1085 ق) است. باب دوازدهم اين كتاب، در دوازده عنوان مختلف، مباحث گوناگونى از «تمييز مشتركات» را مطرح نموده است. سپس شرح اين باب در سه بخش كلّى مطرح شده و اسامى هر بخش بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است. بخش‏هاى سه گانه اين شرح عبارت‏اند از:
مشتركات در اسم، مشتركات در اسم شخص و نام پدر، مشتركات در كنيه، نَسَب و القاب.
مؤلّف در مورد هر اسم، قراين تمييز مشتركات را به صورت تفصيلى مورد بحث قرار داده است.
اين شرح به منظور رفع غلطها، خَلطها، قصور، تحريف‏ها و تغييرهايى است كه در كتاب مشاهده مى‏شود.
محقّق در «تمهيد» كتاب، مطالب مورد بحث و زندگى‏نامه مؤلّف را بررسى نموده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 97)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ محمّد أمين الكاظمى و نيز با عنوان شرح جامع المقال (ج 13، ص 172، ش 580)، فهرست نموده است.

كشميرى، مراد (ق 12).

307. رجال الكشميرى.

الذريعة، ج 10، ص 141 (ش 261).
اين كتاب، مشتمل بر بيان احوال رجال ممدوح و مذموم است كه بر اساس ترتيب حروف الفبا تنظيم شده و شامل نام رجال و نام پدرشان است.
در بيان احوال رجال، نقل قول‏هايى از كتاب‏هاى اهل فن، مانند رجال النجاشى و رجال الطوسى و... آورده است و در ذكر اسامى كتاب‏ها از رموز استفاده كرده است.
مؤلّف در خاتمه كتاب، چند فايده رجالى را مطرح نموده است.
به احتمال بسيار قوى، اين كتابْ همان «الرجال» شيخ حرّ عاملى (م 1104ق) است. ملّا مراد كشميرى از شاگردان شيخ حرّ عاملى بوده و بداية الهدايةى او را شرح نموده است.
اين كتاب در فهرست نسخ خطّى كتاب‏خانه مجلس شوراى اسلامى (ج 7، ص 127) با عنوان رجال كشميرى و با عنوان الرجال، تأليف ملا مراد كشميرى، در فهرست نسخه‏هاى خطّى كتاب‏خانه آية اللَّه مرعشى (ج 17، ص 189، ش 6619) فهرست شده است.
در اين دو فهرست و در فهرست نسخه‏هاى عكسى مركز احياء ميراث اسلامى (ج 1، ص 254، ش 229) كه الرجال شيخ حرّ عاملى فهرست شده است، آغاز هر دو كتاب با اين عبارت آمده‏اند: «الحمد اللَّه على افضاله... أما بعد، فهذه نبذة من أحوال الرجال الممدوحين و المذمومين مرتبة...». بر اين اساس، احتمالاً ملّا مراد كشميرى ناسخ كتاب الرجال شيخ حرّ عاملى بوده و فهرست‏هايى كه كتاب را به نام ايشان آورده‏اند، در نام مؤلّف، دچار اشتباه شده‏اند.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

موسوى حسينى، نجم الدين (ق 12).

308. رسالة وجيزة فى الرجال.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 480.
محقّق تهرانى، نام اين كتاب را در فهرست آثار اين مؤلّف آورده و متذكّر شده است كه مؤلّف اين رساله، آن را با خطّ خود به كتاب خلاصة الأقوال علّامه حلّى ملحق نموده است. ايشان، اين نسخه از كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.