65. جاسوسى موذيانه ، زيرا از بدترين نوع خيانت به اسلام است . قال اللّه تعالى ((لاتخونوا اللّه و الرسول و تخونوا اءماناتكم ⁽¹⁰⁵¹⁾)).
66. جانبدارى از خائنان ، قال اللّه تعالى ((و لاتكن للخائنين خصيما⁽¹⁰⁵²⁾)).
67. چاپلوسى ، عن على عليه السّلام ((الثناء باكثر من الاستحقاق ملق ⁽¹⁰⁵³⁾)).
68. چند پاسخ به يك پرسش ، عن على عليه السّلام ((اذا اءزدحم الجواب خفى الصواب ⁽¹⁰⁵⁴⁾)).
69. خطاى در تعبير، عن النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((لايقل اءحدكم ماشاءاللّه و شئت ولكن ليقل ماشاءاللّه ثم شئت ⁽¹⁰⁵⁵⁾)).
70. خواندن غير خدا، قال اللّه تعالى ((و لاتدع من دون اللّه ⁽¹⁰⁵⁶⁾)).
71. خواندن قرآن براى تكسّب ، عن الصادق عليه السّلام ((من قراءالقرآن لياءكل به الناس جاء يوم القيمة و وجهه عظم لالحم فيه ⁽¹⁰⁵⁷⁾)).
72. خود ستايى ، قال اللّه تعالى ((فلاتزكوا اءنفسكم ⁽¹⁰⁵⁸⁾)).
73. خورده گيرى ، عن على عليه السّلام ((الافراط فى الملامة يَشُّبُ نار اللجاجه ⁽¹⁰⁵⁹⁾)).
74. خوض در باطل ، قال اللّه تعالى ((و كنّا نخوض مع الخائضين ⁽¹⁰⁶⁰⁾)).
75. خيانت در مشورت ، عن على عليه السّلام ((خيانة المستسلم و المستشير من اءفظع الامور و اءعظم الشرور و موجب عذاب السعير⁽¹⁰⁶¹⁾)).
76. داورى بيجا، زيرا از قضاوت بيجا بسيار نهى شده است . قال اللّه تعالى ((و من لم يحكم بما اءنزل اللّه فاولئك هم الكافرون ⁽¹⁰⁶²⁾)).
77. درشتى و خشونت در گفتار، عن على عليه السّلام ((من قل عقله ساء خطابه ⁽¹⁰⁶³⁾)).
78. درمان بيجا، در روايت است كه : ((الطبيب ضامن و لوكان حاذقا⁽¹⁰⁶⁴⁾)) چه رسد به غيرحاذق .
79. كذب ، قال اللّه تعالى ((انما يفترى الكذب الذين لايؤ منون بآيات اللّه ⁽¹⁰⁶⁵⁾)).
80. دروغ بر خدا، قال اللّه تعالى ((فمن اءظلم ممن اءفترى على اللّه كذبا⁽¹⁰⁶⁶⁾)).
81. دروغ در مورد گواهى ، قال اللّه تعالى ((واءجتنبوا قول الزور⁽¹⁰⁶⁷⁾)).
82. وعده دروغ ، قال اللّه تعالى ((فاعقبهم نفاقا فى قلوبهم الى يوم يلقونه بما اءخلفوا اللّه ما وعدوه و بما كانوا يكذبون ^{(1068 )})).
83. تكذيب هر چه را نمى داند، قال اللّه تعالى ((بل كذّبوا بما لم يحيطوا بعلمه و لما ياءتهم تاءويله ⁽¹⁰⁶⁹⁾)).
84. دروغ انگاشتن صدق و حق ، قال اللّه تعالى ((فمن اءظلم ممن كذّب على اللّه و كذّب بالصدق اذجاءه ⁽¹⁰⁷⁰⁾)).
85. دروغ انگاشتن حقايق بر حق ، قال اللّه تعالى ((والذين كفروا و كذبوا باياتنا اولئك اءصحاب النار⁽¹⁰⁷¹⁾)).
86. فحش ، عن النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((انّ من شرّ عباداللّه من تكره مجالسته لفحشه ⁽¹⁰⁷²⁾)).
87. دشنام به پيامبر و ائمه . الغدير روايات نهى را نقل كرده است . قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((من سب نبيا من الانبياء فاقتلوه و من سبّ وصيا فقد سبّ نبيا⁽¹⁰⁷³⁾)).
88. دشنام به خدايان مشركان ، قال اللّه تعالى ((و لاتسبوا الذين يدعون من دون اللّه فيسبوا اللّه عدوا بغير علم ⁽¹⁰⁷⁴⁾)).
89. فرصت طلبى در كلام ، حدود هشت آيه در قرآن مجيد داريم كه اينها وقتى گرفتار مى شوند خدا را مى خوانند و وقتى نجات پيدا كردند خدا فراموششان مى شود.⁽¹⁰⁷⁵⁾
90. دعاى ممنوع و بيجا، قال اللّه تعالى ((قال يا نوح ... فلاتسئلن ما ليس ‍ لك به علم ⁽¹⁰⁷⁶⁾)).
91. دعواى بى دليل ، قال اللّه تعالى ((و قالوا لن تمسنا النار الّا اءياما معدوده ⁽¹⁰⁷⁷⁾)).
92. دعوت به درگيرى ظالما، عن على عليه السّلام ((للظالم البادى غدا بكفّه عضّة ⁽¹⁰⁷⁸⁾)).
93. نفاق و دورويى ، قال اللّه تعالى ((و اذا لقوا الذين آمنوا قالوا آمنا و اذا خلوا الى شياطينهم قالوا انّا معكم ⁽¹⁰⁷⁹⁾)).
94. ديگرى را به كار خير شايسته دانستن ، عن على عليه السّلام ((و لايقولن اءحدكم اءنّ اءحدا اءولى بفعل الخير منّى ⁽¹⁰⁸⁰⁾)).
95. راست گويىِ فتنه انگيز، عن على عليه السّلام ((ثلاث يقبح فيهن الصدق ، النميمه و اءخبارك الرجل عن اءهله بما يكرهه و تكذيبك الرجل عن الخبر⁽¹⁰⁸¹⁾)).
96. مشورت با نااهل ، عن على عليه السّلام ((و لاتدخلن فى مشورتك بخيلا... و لاجبانا... و لاحريصا...⁽¹⁰⁸²⁾)).
97. ردّ و ايراد بر خداى تعالى ، عن على عليه السّلام ((و لقد علم المستحفظون من اءصحاب محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم انّى لم اردّ على اللّه و لاعلى رسوله ساعة قط⁽¹⁰⁸³⁾)).
98. رنجانيدن فقير، قال اللّه تعالى ((و اءما السائل فلاتنهر⁽¹⁰⁸⁴⁾)).
99. زخم زبان ، عن على عليه السّلام ((حدّ اللسان اءمضى من حدّ السنان ⁽¹⁰⁸⁵⁾)).
100. سئوال بيش از حدّ ظريفت ، عن على عليه السّلام ((من سئل فوق قدره اءستحق الحرمان ⁽¹⁰⁸⁶⁾)).
101. تعدّى ، قال اللّه تعالى ((و لاتدع من دون اللّه ما لاينفعك و لايضرّك فان فعلت فانك اذا من الظالمين ⁽¹⁰⁸⁷⁾)).
102. سئوال از نااهلان ، عن على عليه السّلام ((لاتطلبوا الحاجة الى ثلاثة الى الكذوب فانّه يقرّبها و اءن كانت بعيدة و لا الى اءحمق فانه يريدان ينفعك فيضرك ...⁽¹⁰⁸⁸⁾)).
103. لجاجت ، عن على عليه السّلام : ((ايّاك اءن تجمع بك مطية اللجاج ⁽¹⁰⁸⁹⁾)).
104. سخن از آن چه باور كردنى نيست ، عن النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((انّا معاشر الانبياء اءمرنا اءن نكلم الناس على قدر عقولهم ⁽¹⁰⁹⁰⁾)).
105. سخن بيهوده ، عن على عليه السّلام ((من علم اءن كلامه من عمله قلّ كلامه الا فيما يعنيه ⁽¹⁰⁹¹⁾)).
106. سخن گفتن از كنه ذات خدا، قال الصادق عليه السّلام ((اذا اءنتهى الكلام الى اللّه فامسكوا⁽¹⁰⁹²⁾)).
107. سخن اندوه زا، عن الصادق عليه السّلام ((من اءدخل السرور على مؤ من فقد اءدخله على رسول اللّه و من اءدخله على رسول اللّه فقد وصل ذلك الى اللّه و كذلك من اءدخل عليه كربا⁽¹⁰⁹³⁾)).
108. سخن بيجا و نسنجيده ، عن على عليه السّلام ((لاخير فى الصمت عن الحكم كما انه لاخير فى القول بالجهل ⁽¹⁰⁹⁴⁾)).
109. نمّامى ، قال اللّه تعالى ((و لاتطع كل حلّاف مهين * همّاز مشاء بنميم ⁽¹⁰⁹⁵⁾)).
110. سخن خنده آور، عن على عليه السّلام ((اياك اءن تذكر من الكلام مايكون مضحكا و اءن حكيت ذلك عن غيرك ⁽¹⁰⁹⁶⁾)).
111. نجوا، قال اللّه تعالى ((انما النجوى من الشيطان ليحزن الذين آمنوا⁽¹⁰⁹⁷⁾)).
112. سخن ناهنجار و زشت ، عن على عليه السّلام ((سوء المنطق يزرى بالقدر و يفسد الاخوه ⁽¹⁰⁹⁸⁾)).
113. سخن زيادتر از شاءن گوينده كسى كه خدمت حضرت على بلندپروازى كرد، حضرت فرمودند: ((لقد طرت شكيرا و هدرت سبقا⁽¹⁰⁹⁹⁾)).
114. سخن گفتن زنان از خلوت با شوهران ، عن على عليه السّلام ((نهى (النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) اءن تحدث المرئة المرئة بما تخلوبه مع زوجها⁽¹¹⁰⁰⁾)).
115.سخن زنان با نامحرمان ، البتّه فوق ضرورت كه در كتاب هاى فقهى و اخلاقى طبق روايات نهى شده است .
116. سخن ننگ آور، عن على عليه السّلام ((صمت يكسبك الوقار خير من كلام يكسوك العار⁽¹¹⁰¹⁾)).
117. سخن تكليف آميز، عن النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((نحن معاشر الانبياء و الاولياء براء من التكلف ⁽¹¹⁰²⁾)).
118. سخنان خسته كننده ، عن على عليه السّلام ((ربّ كلام كلّام ⁽¹¹⁰³⁾)).
119. سخن ضد و نقيض ، عن على عليه السّلام ((شرّ القول مانقض بعضه بعضا⁽¹¹⁰⁴⁾)).
120. سخنان غيرجدى ، عن على عليه السّلام ((اءحذر الهزل و اللعب و كثرة المزح و الضحك و التّرهات ⁽¹¹⁰⁵⁾)).
121. سرزنش و توبيخ بيجا، عن على عليه السّلام ((فرّب ملوم لاذنب له ⁽¹¹⁰⁶⁾)).
122. طعن و سركوفت زدن ، قال اللّه تعالى ((و طعنوا فى دينكم ⁽¹¹⁰⁷⁾)).
123. افساد و خرابكارى و سعايت ، قال اللّه تعالى ((والذين سعوا فى آياتنا معاجزين اولئك اءصحاب الجحيم ⁽¹¹⁰⁸⁾)).
124. سلاطت و پرخاشگرى ، عن الصادق عليه السّلام ((انّ الفحش و البذاء و السلاطه من النفاق ⁽¹¹⁰⁹⁾)).
125. سلام بر نااهلان ، عن الباقر عليه السّلام ((لاتسلموا على اليهود و لا على النصارى و...⁽¹¹¹⁰⁾)).
126. سوگند بيجا، قال اللّه تعالى ((و لاتجعلوا اللّه عرضة لاءيمانكم ⁽¹¹¹¹⁾)).
127. سوگند دروغ ، قال اللّه تعالى ((و لاتطع كلّ حلاف مهين ⁽¹¹¹²⁾)).
128. شايعه سازى ، عن على عليه السّلام ((لن يصدّق الخبر حتى يتحقق العيان ⁽¹¹¹³⁾)).
129. شتاب در جواب ، عن على عليه السّلام ((قلّما يصيب راءى العجول ⁽¹¹¹⁴⁾)).
130. شتاب در ردّ و قبول اخبار، قال اللّه تعالى ((ان جائكم فاسق بنباء فتبينوا⁽¹¹¹⁵⁾)).
131. شريك قرار دادن براى خدا با زبان در امور، قال اللّه تعالى ((و ما يؤ من اءكثرهم باللّه الّا و هم مشركون ⁽¹¹¹⁶⁾)).
132. شِكوه از خدا يا شكايت به نااهلان ، عن على عليه السّلام ((اجعل شكواك الى من يقدر على غناك ⁽¹¹¹⁷⁾)).
133. شماتت ، عن على عليه السّلام ((من شمت بزلة غيره شمت غيره بزلته ⁽¹¹¹⁸⁾)).
134. مزاح بى جا، عن النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((انى اءمزح و لااءقول الّا الحق ⁽¹¹¹⁹⁾)).
135. تنابز به القاب ، قال اللّه تعالى ((ولاتنابزوا بالاءلقاب ⁽¹¹²⁰⁾)).
136. ضمانت بيجا، عن على عليه السّلام ((لاتضمن مالاتقدر على الوفاء به ⁽¹¹²¹⁾)).
137. طرفدارى از باطل ، قال اللّه تعالى ((و لاتلبسوا الحق بالباطل ⁽¹¹²²⁾)).
138. طلب آمرزش براى مشركان ، قال اللّه تعالى ((ماكان للنّبى و الذين آمنوا اءن يستغفروا للمشركين ⁽¹¹²³⁾)).
139. ستم به زبان ، قال اللّه تعالى ((ولو يرى الذين ظلموا اذ يرون العذاب اءن القوة للّه جميعا و اءن اللّه شديد العذاب ^{(1124 )})).
140. عذرتراشى ، قال اللّه تعالى ((و انّ منكم لمن ليبطئن ⁽¹¹²⁵⁾)).
141. علم آموزى به نااهلان ، عن على عليه السّلام ((لاتحدّث الجهال بما لايعلمون فيكذبوك به فان لعلمك عليك حقّا و حقه عليك بذله لمستحقه و منعه من غير مستحقه ⁽¹¹²⁶⁾)).
142. غيبت ، قال اللّه تعالى ((و لايغتب بعضكم بعضا اءيحب اءحدكم اءن ياءكل لحم اءخيه ميتا...⁽¹¹²⁷⁾)).
143. غلّو، قال اللّه تعالى ((و قالت اليهود عزير بن اللّه ... ذلك قولهم بافواههم ⁽¹¹²⁸⁾)).
144. غنا، قال اللّه تعالى ((و اءجتنبوا قول الزور⁽¹¹²⁹⁾)) عن الصادق عليه السّلام ((انه الغناء⁽¹¹³⁰⁾)).
145. تطيّر، عن على عليه السّلام ((و الفاءل حق و الطيّرة ليست بحق ⁽¹¹³¹⁾)).
146. غدر يا نيرنگ ، عن على عليه السّلام ((و ما يغدر من علم كيف المرجع ⁽¹¹³²⁾)).
147. كارشكنى . شهرستانى در ملل و نحل نقل مى كند: وقتى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم گفتند قلم و كاغذ حاضر كنيد عمر، خليفه دوم گفت : ((انّ رسول اللّه قد غلب عليه الوجع و عندكم القرآن حسبنا كتاب اللّه ⁽¹¹³³⁾)).
148. سخن بيش از ظرفيت شنونده ، عن على عليه السّلام ((يا اباذر انّ سلمان لوحدّثك بما يعلم لقلت رحم اللّه قاتل سلمان ⁽¹¹³⁴⁾)).
149. كلام فتنه انگيز، عن على عليه السّلام ((رب فتنة آثارها قول ⁽¹¹³⁵⁾)).
150. كلام قبل از سلام ، قال الصادق عليه السّلام قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((من بدء بالكلام قبل السلام فلاتجيبوه ⁽¹¹³⁶⁾)).
151. كلام كفرآميز، قال اللّه تعالى ((و من يرتدد منكم عن دينه فيمت و هو كافر فاولئك حبطت اءعمالهم فى الدنيا و الاخرة ⁽¹¹³⁷⁾)).
152. كلمات بهانه انگيز، عن على عليه السّلام ((اياك و اءن تقول ما يصير عليك حجة و فى الاسائة اليك علّة ⁽¹¹³⁸⁾)).
153. كلمه حقى كه از او اراده باطل شود. عمروعاص گفت : ((لاحكم الا للّه ⁽¹¹³⁹⁾)).
154. اشاعه فحشا، قال اللّه تعالى ((ان الذين يحبون ان تشيع الفاحشة فى الذين آمنوا لهم عذاب اليم ⁽¹¹⁴⁰⁾)).
155. گفتار باطل ، عن على عليه السّلام ((امّا انه ليس بين الحق و الباطل الا اءربع اءصابع ⁽¹¹⁴¹⁾)).
156. گفتار سرزبانى و بدون عقيده ، قال اللّه تعالى ((يقولون بالسنتهم ما ليس فى قلوبهم ⁽¹¹⁴²⁾)).
157. گفتار بدون عمل ، قال اللّه تعالى ((لم تقولون ما لا تفعلون ⁽¹¹⁴³⁾)).
158. گفتار خصومت آميز، عن النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((ثلاث من لقى اللّه عزوجل بهن دخل الجنة ... و ترك المراء و ان كان محقا⁽¹¹⁴⁴⁾)).
159. گفتار خلاف تقيه ، عن الصادق عليه السّلام ((عليكم بالتقيه فانه ليس منا من لم يجعله شعاره و دثاره مع من ياءمنه ⁽¹¹⁴⁵⁾)).
160. گفتار ندامت زا، عن على عليه السّلام ((صمت يكسوك الكرامه خير من قول يكسبك الندامة ⁽¹¹⁴⁶⁾)).
161. گفتار ابلهانه ، عن على عليه السّلام ((تعرف حماقة الرجل فى ثلاث فى كلامه فيما لايعنيه و جوابه عما لايسئل عنه و تهوّره فى الامور⁽¹¹⁴⁷⁾)).
162. گفت و گو از چيزى كه آدمى را به غير خدا دعوت مى كند، عن على عليه السّلام ((نهى النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عن المحادثه التى تدعو الى غير اللّه ⁽¹¹⁴⁸⁾)).
163. گمراه كردن ديگران ، قال اللّه تعالى ((قالت اُخراهم لاولهم ربنا هؤ لاء اءضلونا فآتهم عذابا ضعفا من النار⁽¹¹⁴⁹⁾)).
164. گناه خود را به گردن ديگران انداختن ، قال اللّه تعالى ((و من يكسب خطيئة اءو اءثما ثم يرم به بريئا فقد اءحتمل بهتانا و اءثما مبينا⁽¹¹⁵⁰⁾)).
165. لاف زدن ، عن على عليه السّلام ((اءدواء الداء الصلف ⁽¹¹⁵¹⁾)).
166. لعن بر مؤ من ، عن الصادق عليه السّلام ((اِنَّ اللعنة اذا خرجت من رفى صاحبها تردّدت فان وجدت مساغا و الا رجعت الى صاحبها^{(1152 )})).
167. لغزش يابى ، يعنى پى گيرى از عيوب و تجسس از لغزش ها و نقاط ضعف ديگران ، عن النبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ... ((لاتتبعوا عثرات المسلمين فانّه من تتبع عثرات المسلمين تتبع اللّه عثرته و من تتبع اللّه عثرته بفضحه ⁽¹¹⁵³⁾)).
168. لغزش در گفتار، قال على عليه السّلام ((اءحفظ راءسك من عثرة لسانك و از ممه بالنهى و الحزم و التُقى و العقل ⁽¹¹⁵⁴⁾)).
169. مُرده خواندن شهيد، قال اللّه تعالى ((و لاتحسبن الذين قتلوا فى سبيل اللّه اءمواتا⁽¹¹⁵⁵⁾)).
170. مُرده ستايى يا نوحه سرايى باطل ، قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ((اءربعة لاتزال فى اءمتى الى يوم القيمة ... و الناحية ⁽¹¹⁵⁶⁾)). شيخ انصارى در مكاسب محرمه تحت النوح بالباطل اين بحث را دارند.
171. منّت گذارى ، قال اللّه تعالى ((لاتبطلوا صدقاتكم بالمنّ و الاذى ...⁽¹¹⁵⁷⁾)).
172. منفى بافى ، نهى از آن از كليات قرآن و حديث برمى آيد.⁽¹¹⁵⁸⁾
173. شفاعت ناروا، قال اللّه تعالى ((و من يشفع شفاعة سيئة يكن له كفل منها⁽¹¹⁵⁹⁾)).
174. ناچيز شمردن گناه ، عن الصادق عليه السّلام ((اءتقوا المحقرات من الذنوب فانها لاتغفر⁽¹¹⁶⁰⁾)).
175. ناسپاسى و كفران ، قال اللّه تعالى ((و لئن كفرتم اءنّ عذابى لشديد⁽¹¹⁶¹⁾)).
176. نادانسته سخن گفتن ، قال اللّه تعالى ((و لاتقف ما ليس لك به علم ⁽¹¹⁶²⁾)).
177. نازك سخن گفتن زنان با نامحرمان ، قال اللّه تعالى ((فلاتخضعن با لقول ...⁽¹¹⁶³⁾)).
178. نسبت زنا به زنان پاكدامن دادن ، قال اللّه تعالى ((و الذين يرمون المحصنات ثم لم ياءتوا باربعة شهداء فاجلدوهم ^{(1164 )})).
179. نسبت سيئه و پيش آمد بد به پيامبر، قال اللّه تعالى ((و اءن تصبهم سيئة يقولوا هذه من عندك ⁽¹¹⁶⁵⁾)).
180. نفرين بيجا، ماجراى مذمت بلعم باعوراء.⁽¹¹⁶⁶⁾
181. نقل كلام آبروريز؛ عن الصادق عليه السّلام ((من روى على اءخيه رواية يريد بها شينه و هدم مروته اءوقفه اللّه فى طينة خبال حتى يتبّعد مما قال ⁽¹¹⁶⁷⁾)).
182. نكوهش و ملامت بيجا، قال اللّه تعالى ((يجاهدون فى سبيل اللّه و لايخافون لومة لائم ⁽¹¹⁶⁸⁾)).
183. امر به منكر و نهى از معروف ، قال اللّه تعالى ((المنافقون ... ياءمرون بالمنكر و ينهون عن المعروف ...⁽¹¹⁶⁹⁾)).
184. وعده بدون انشاءاللّه ، قال اللّه تعالى ((و لاتقولنّ لشى ء انّى فاعل ذلك غدا* الّا اءن يشاءاللّه ⁽¹¹⁷⁰⁾)).
185. وعده اى كه از وفاى آن عاجز است ، قال الصادق عليه السّلام لمفضل بن عمرو
((و لاتعدّن اءخاك وعدا ليس فى يدك و فائه ⁽¹¹⁷¹⁾)).
186. هجوگويى ، عن الباقر عليه السّلام ((انّ اميرالمؤ منين قضى فى الهجاء التعزير⁽¹¹⁷²⁾)).
187. هم سخن شدن با خرده گيران ، قال اللّه تعالى ((و اذا راءيت الذين يخوضون فى آياتنا فاعرض عنهم ...⁽¹¹⁷³⁾)).
188. هم نشينى با دروغ پرداز، عن الصادق عليه السّلام ((اياك و مصاحبة الكذّاب ...⁽¹¹⁷⁴⁾)).
189. اعانت بر ظلم ، قال اللّه تعالى ((و لاتعاونوا على الاثم و العدوان ⁽¹¹⁷⁵⁾)).
190. همكارى با باطل چه در تاءسيس و چه در ابقاء، قال الصادق عليه السّلام ((من اءعان على مؤ من بشطر كلمة لقى اللّه عزوجل و بين عينيه مكتوب آيس من رحمة اللّه ⁽¹¹⁷⁶⁾)).
البتّه اين 190 خطا و لغزش ⁽¹¹⁷⁷⁾ عقيدتى ، اخلاقى و احكامى از باب نمونه جرائم و معاصى و رفتار ناپسند براى زبان بيان گرديد. براى ساير اعضا و جوارح و جوانح ، به ويژه و هم و خيال حساب لغزش ها را نموده و ملاحظه كنيد كه بايد حاجيان و سالكان چه كنند كه در مقام ولايت بعد از نصيب شدن آن باقى بمانند اين است كه نياز فراوان به توفيق الهى و فضل حضرت حق و سلطان نصير دارند تا با اخلاص از شرّ نفس و شيطان محفوظ بمانند.
در مصرع دوم اين بيت آمده كه طمع اين باشد كه در قيامت نزد انبياى الهى باشيم . به استادم علامه طباطبايى - حشره اللّه فى جنة الذات - عرض ‍ كردم : از قيامت چيزى برايم بفرماييد. ايشان فرمودند: قيامت ، قيامت است . باز اصرار ورزيدم كه بيان بفرماييد، ايشان فرمودند: از مسلّمات قرآن مجيد اين است كه ما را از دنيايى به دنياى ديگر، مثل كره مريخ و مشترى مى برند؛ بلكه از دنيا به آخرت مى برند و نظام هستىِ آخرت ، غير از نظام هستى دنياست . البتّه اين كليد بزرگى بود كه از براى فهم آيات قرآن كه حدود يك سوم قرآن مجيد را تشكيل مى دهد. بايد در دست داشته باشيم و متوجه باشيم كه ما و اعمالمان كه به آخرت مى روند، منظم به نظام آخرت يعنى نظامى غير از اين نظام مى شوند و وقتى منظم به آن نظام شدند، تمام قوانين و قواعد فيزيكى دگرگون مى شود. لذا به اين زودى نمى شود فهميد: ((يوم تبدل الاءرض غير الاءرض ⁽¹¹⁷⁸⁾)) يعنى چه ، و ((و اءشرقت الاءرض بنور ربها⁽¹¹⁷⁹⁾)) يعنى چه ، و صدها آيه مربوط به اشراط و احوال و اوضاع قيامت و قيامتيان يعنى چه ؟!! آنچه مسلّم است آن است كه آن چه استادم علامه طباطبايى فرمودند و آن چه استادم آيت اللّه جوادى آملى راجع به جهنم و بهشت فرموده اند كه : به سوى جهنم و بهشت رفتن ، آيات فراوانى دارد، به سوى خدا رفتن هم در قيامت آيات فراوانى دارد، امّا فهم اين گونه آيات سخت نيست ، مهمّ فهم آن است كه ما داريم جهنمى مى شويم يا بهشتى و صيرورت و شدن ما به آن سو است و اين خيلى دقيق و رقيق است . استاد آيت اللّه جوادى آملى - ايده اللّه تعالى - در تفسير موضوعى شان دو جلد راجع به معاد در قرآن دارند. اگر خواستيد حقايقى از معاد را دريابيد، به امثال اين كتاب مراجعه فرماييد؛ زيرا فهم معاد و روز جزاء و خود جزاء كه نفس عمل است و فهم بازگشت به سوى خدا كه ((انا اليه راجعون ⁽¹¹⁸⁰⁾)) است ، كار بسيار مهمّ و دقيقى است و يقين و باورِ با معرفت كار سالك واقعى است كه تا حيات دنيوى دارد، بتواند بهشت و جهنم را مشاهده كند؛ همان گونه كه در ترجمه خطبه هماميه گذشت و در اين زمينه آيات و روايات عجيبى داريم . مى دانيد كه مساءله معاد روز قيامت و ايمان به آن ، يكى از اصول دين ماست كه اگر خللى در آن پيدا شود، اين خلل به اصل ايمان وارد شده است . اما آن چه هست بايد گفت : حشر سنخيت مى طلبد حتى روايت دارد ((اگر انسان به سنگى محبت ورزد خداوند او را با اين سنگ محشور مى كند⁽¹¹⁸¹⁾)). پس حشر با انبيا، سنخيت روحى و وجودى مى طلبد. از اين رو، خدا كند ما بتوانيم كارى كنيم كه با حضرت ابراهيم و آن قلب سليمش محشور شويم ! علامه طباطبايى ، حشر با مقام ختمى مرتبت را خيلى مقام بلند معنوى مى شمارند و نظرشان اين است كه حشر نوع متوسطين با انبيا، دونِ ختمى مرتبت است ⁽¹¹⁸²⁾!!!
مولوى مى فرمايد:

رگ رگ است اين آب شيرين و آب شور		بر خلايق مى رود تا نفخ صور
نوريان مرنوريان را طالبند		ناريان مرناريان را جاذبند
ذره ذره كاندرين ارض و سماست		جنس خود را همچو كاه و كهرباست

⁽¹¹⁸³⁾
از اين رهگذر حشر در جنت الذّات را ببينيد، چقدر مهم است و بفهميد كه لقاء اللّه مراتب دارد و حشر با اسماء مناسب يعنى چه ؟ ما بايد طمعمان اين باشد كه حشرمان با پيغمبران به ويژه اولواالعزم آن ها و به ويژه خاتَم و خاتِم آن ها باشد.

طمع اينه برويم نزد خودش		بشينيم تو دومنش بهر خودش
هم جمال كل بشيم و هم جلال		هم بهاء كلّ و هم كلِّ كمال
قطره مون دريا بشه هيچمون كنه		هيچى كلُّ بمون نشون بده
ديگه لذّت ببريم خوشمون باشه		رنج و محنتِ سفر از دل بِرِه
جنت الذّاتش باشه ماءوايمون		جاگه صدقش باشه جا پايمون

شرح و معناى اين چند بيت خيلى مشكل است ؛ چون حضرت حق تبارك و تعالى فوق جمال و جلال و فوق بهاء و كمال است ؛ زيرا اين اسماء و نشانه ها
شاءنى از شئون كنه ذات است و دست ما و هيچ كس به كنه ذات نمى رسد! مساءله قطره و دريا هم تمثّل و مثل است . مساءله هيچ بودنمان هم اگر الان معرفت و كشف و شهود داشته باشيم ، براى ما روشن مى شود كه هيچ بوده و هستيم و خواهيم بود! البته ملاقات اسماء حسناى الهى ، لذّتى بى نهايت دارد و به راستى رنج و محنت سفرِ انسانيت و سفر حجّ و همه سفرها را از دل مى برد، ولى اين طمع آخرى ، مهم ترين طمع است كه ديگر بالاتر از آن طمعى نداريم و آن اين كه جنّت الذات ماءوايمان باشد و جايگه صدق جاى پايمان باشد و معناى اين حرف ها روشن نمى شود، مگر وقتى معرفة الحسين عليه السّلام پيدا كرديم و در عرفه و كربلا همراهش برويم ؛ زيرا از امام صادق عليه السّلام روايت است كه در فضيلت سوره فجر سفارش ‍ فرمودند كه ((در نمازهاى واجبتان گاهى اين سوره را بخوانيد.⁽¹¹⁸⁴⁾ پرسيدند: مگر چه سرّى در اين سوره است ؟! حضرت فرمودند: اين سوره امام حسين ما است پرسيدند كجاى سوره مربوط به امام حسين شماست !! حضرت فرمودند: آن جا كه خداوند مى فرمايد: ((يا اءيتها النّفس المطمئنه* اءرجعى الى ربك راضية مرضية * فاءدخلى فى عبادى * و اءدخلى جنتى ⁽¹¹⁸⁵⁾)) آرى ، داخل شدن در بهشت خود خدا خيلى مهمّ است ، لذا مى فرمايد: ((فى مقعد صدق عند مليك مقتدر⁽¹¹⁸⁶⁾)). آن چه هست ، لقاى حضرت حق ، قطعىِ قرآن است و ما درباره قيامت ، به ذكر چند آيه اى كه اشاره به ملاقات نموده است بسنده مى كنيم . مى فرمايد: ((قد خسرالذين كذبوا بلقاء اللّه ⁽¹¹⁸⁷⁾))؛ يعنى همانا بسيار ضرر كرده است آن كسى كه ملاقات خدا را تكذيب مى كند. و درباره قرآن مى فرمايد: ((و هدى و رحمة لعلهم بلقاء ربهم يؤ منون ⁽¹¹⁸⁸⁾))؛ يعنى قرآن هدايت و رحمت است ، شايد مردم به ملاقات با حضرت حق ايمان آورند. و مى فرمايد: ((فمن كان يرجوا لقاء ربه فليعمل عملا صالحا و لايشرك بعبادة ربه اءحدا⁽¹¹⁸⁹⁾))؛ يعنى پس هر كه اميد به ملاقات خداى خود دارد، بايد عمل صالح به جاى آورد و كسى را در عبادت خدايش شريك قرار ندهد. و مى فرمايد: ((الا اءنهم فى مريّة من لقاءِ ربهم الا انه بكل شى ء محيط⁽¹¹⁹⁰⁾))؛ يعنى آگاه باشيد خيلى ها در ترديدند كه هم اكنون دارند خداى خود را ملاقات مى كنند آگاه باشيد او به هر چيزى احاطه دارد. و سرانجام مى فرمايد: ((يا اءيها الانسان انّك كادح الى ربك كدحا فملاقيه ⁽¹¹⁹¹⁾))؛ يعنى اى انسان ! به درستى كه تو با تمام كوششى كه دارى ، سرانجام خدايت را ملاقات مى كنى . چون استادِ استاد اخلاقم ، مرحوم آيت الحق ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى رساله مستقلى درباره لقاء اللّه نوشته اند و به عربى و فارسى موجود است ، لذا ذكر و بيان همه آيات و روايات لازم نيست . باشد كه به اين كتاب قويم مراجعه شود و احساس ‍ گردد كه بايد همه ، حضرت حق تبارك و تعالى را در اسماء حسناى گوناگونش ملاقات كنند. انشاءاللّه همگى او را با اسم ارحم الراحمينش ‍ ملاقات كنيم .

بچه ها گفته ما شيرين بود

شيوه بچگى ما اين بود

چون استاد اين رساله در بيان بعضى از ظاهر و باطن حج و حقايق و معارفِ فهرست گونه سير و سلوك بود، انشاءاللّه براى همه شيرين افتاده باشد و اين كلمات سبك و سنگين و چاق و لاغر را شيوه بچگى ما بدانيد. بالاخره براى اين كه براى همگان دل نشين باشد، مثل بچه اى كه مى خواهد تازه راه بيفتد و راهرو شود، ما افتان و خيزان و دست و پا شكسته شعر را گفتيم ، اما شيرينى قصه خود را با بخشى از الهى نامه استادم علامه حسن زاده آملى به اتمام مى رسانم . ايشان مى فرمايند: الهى ! خانه كجا و صاحب خانه كجا؟ طائفِ آن كجا و عارف اين كجا؟ آن سفر جسمانى است و اين روحانى ؛ آن براى دولتمند است و اين براى درويش ؛ آن اهل و عيال را وداع كند و اين ماسوى را؛ آن ترك مال كند و اين ترك جان ؛ سفر آن در ماه مخصوص است و اين را همه ماه ؛ آن را يك بار است و اين را همه عمر؛ آن سفر آفاق كند و اين سفر انفس ؛ راه آن را پايان است و اين را نهايت نبود؛ آن مى رود كه برگردد و اين مى رود كه از او نام و نشانى نباشد؛ آن فرش پيمايد و اين عرش ؛ آن مُحرِم مى شود و آن مَحرم ؛ آن لباس احرام مى پوشد و اين از خود عارى مى شود؛ آن لبيك مى گويد و اين لبيك مى شنود؛ آن تا به مسجدالحرام رسد و اين از مسجدالاقصى بگذرد، آن استلام حجر كند و اين انشقاق قمر؛ آن را كوه صفاست و اين را روح صفا؛ سعى آن چند مرّه بين صفا و مروه است و سعى اين يك مرّه در كشور هستى ؛ آن هروله مى كند و اين پرواز؛ آن مقام ابراهيم طلب كند و اين مُقام ابراهيم ؛ آن آب زمزم نوشد و اين آب حيات ؛ آن عرفات بيند و اين عرصات ؛ آن را يك روز وقوف است و اين را همه روز؛ آن از عرفات به مشعر كوچ كند و اين از دنيا به محشر؛ آن دركِ منى آرزو كند و اين ترك تمنّا را؛ آن بهيمه قربانى كند و اين خويشتن را؛ آن رمى جمرات كند و اين رجم همزات ؛ آن حلق راءس كند و اين ترك سر؛ آن را ((لافسوق و لاجدال فى الحج ⁽¹¹⁹²⁾)) است و اين را فى العمر؛ آن بهشت طلبد و اين بهشت آفرين ، لاجرم آن حاجى شود و اين ناجى ؛ خنك آن حاجى كه ناجى است ⁽¹¹⁹³⁾!

من نخواستم براتون شعر بگم

و لذا قافيه از دست دادم

اين جانب معترفم كه اين حدود دويست بيت ، گاهى مشكل سجع و قافيه دارد، امّا همان گونه كه ملاحظه مى كنيد، شايد اگر مى خواستيم منظم تر از اين باشد، از دست و پا شكستگى بيرون مى آمد و مخصوص بزرگ ترها مى شد، حال آن كه دوست مى داشتم كار شعرى ام بچه گانه و به زبان آن ها باشد. لذا حتى احساس مى كنم خيلى جاهايش را تا با زبان بچه ها آشنا نباشيم ، نمى شود به اين راحتى قرائت نمود. بالاخره ظاهر و باطن اين است كه ملاحظه مى فرماييد؛ چه متن و چه شرح را هر چه توانستيد اصلاح بفرماييد و عيوب آن را تذكّر دهيد. باشد كه خداوند بنده و گفتارم را در ذريه ام اصلاح فرمايد و اين رساله باقيات الصالحات باشد.

رشته را از كف جورابم دارم

كه كف خونه به سنگاش ماليدم

قضيه از اين قرار است كه : بنده ناچيز حدود دَه سفر مكّه مشرف شده ام و حدود پنج سال درس خارج فقه حجّ را خدمت استادم حضرت آيت اللّه العظمى حاج سيد محمد رضا گلپايگانى قدس سره شاگردى نموده ام . در اين ميان ، خيلى آرزو داشتم يك بار داخل بيت اللّه شرفياب شوم و داخل خانه را ببوسم و زيارت كنم تا اين كه در همين سالى كه اين مناسك را سرودم ، واقعا به نحو عجيبى امداد غيبى دستم را گرفت و داخل بيت اللّه برد كه چگونگى آن امداد مفصّل است و جاى ذكر ندارد. وقتى داخل بيت اللّه شدم ، دست و پايم را گم كردم به چهار طرف نماز خواندم ، خيلى گريستم ، در و ديوار را بوسيدم و بوييدم . وقتى از بيت اللّه خارج شدم ، متوجه شدم كه جوراب هايم را از پا بيرون نياورده ام كه كف پايم كف خانه را لمس و زيارت كند خيلى غصه ام شد لذا جوراب هايم را بوسيدم و شستم و خشك نمودم و به جوراب هايم گفتم : خُب قسمت شما بوده به كف خانه خدا ماليده شويد. اكنون وصيت مى كنم كه شما را همراه كفنم به قبرم بفرستند و وصيت كردم ، امّا دلم آرام نمى گرفت و اين جوراب ها را انيس و مونس خود كردم و اشك هايم را با آن ها پاك مى كردم و آن ها را به عنوان زائر بيت اللّه زيارت مى كردم سرانجام دلم قرار نگرفت تا اين كه مناسك را شروع كردم و نوعا مى آمدم ، در مسجدالحرام و مشغول سرودن مى شدم و گاهى وقتى بيرون مى آمدم ديگر خيلى آن حالت برايم رخ نمى داد تا بالاخره مناسك تمام شد و قدرى دلم آرام گرفت . اين است كه در اين بيت آورده ام كه : من اين مناسك و حالت آن را از كف جورابم دارم كه در خانه خدا كف سنگ هاى بيت اللّه ماليده ام . البته جوراب ها را هنوز دارم و به اهل بيت سفارش كرده ام كه وقتى انشاءاللّه خواستم به سوى دوست بروم ، دلم مى خواهد اين جوراب ها را به پايم بنماييد و گاهى اين وصيت نامه مرحوم حاجى سبزوارى قدس سره دلم را بى قرار مى كند كه فرموده است :

خدا را دهيم به مى شست و شوى		حنوتم نماييد ز آن خاك كوى
بجوييد خشتم ز بهر لحد		ز خشتى كه برتارك خُم بود
بسازيد تابوتم از چوب تاك		كنيدم مى آلوده در زير خاك
چو از برگ رز كفنم كنيد		به پاى خُم باده دفنم كنيد
بكوشيد كاندردم احتضار		همى بر زبانم بود ذكر يار
چهل تن زرندان پيمانه زن		شهادت دهندم همى بر كفن
كه اين را به خاك درش نسبت است		ز دُردى كشان مِى وَحدت است

⁽¹¹⁹⁴⁾
انشاءاللّه نسبت كف جورابم را به سنگ و خاك داخل بيت اللّه مى خواهم شفيع قرار دهم ؛ چون دستم خالى است و چيزى ندارم . البتّه اين هم كشكول گدايى بنده است كه خود حضرت دوست عنايت فرموده اند، و گرنه از ناحيه اين فقير حقير جز نيستى و هيچى خبرى نيست ((رب انى لما اءنزلت الىّ من خير فقير⁽¹¹⁹⁵⁾)) ((يا اءيها الناس اءنتم الفقراء الى اللّه و اللّه هو الغنى الحميد⁽¹¹⁹⁶⁾)) حضرت حبيب را به حق خودش و انبيا و اوليا و كلمات و اسماء و صفاتش مى خوانيم و قسم دهيم كه ما را در شمار فقراء الى اللّه جاى دهد و اين افتخار بزرگ رسول گرامى اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را به ما هم عنايت كند انشاءاللّه .

بچه ها قمشه اى را همراهتون

ببريد جا نذاريد از راهتون

تقاضاى بنده از همه بچه هاى راهرو اين است كه با دعا بنده را هم همراه خود ببرند و از حضرت حق بخواهند كه ما را از مصاديق اين سه كريمه قرار دهد كه ((و الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا⁽¹¹⁹⁷⁾)) ((و من يعتصم باللّه فقد هدى الى صراط مستقيم ⁽¹¹⁹⁸⁾)) ((و من يؤ من باللّه يهد قلبه ⁽¹¹⁹⁹⁾)) و ما را از مجاهدين و معتصمين و مؤ منين واقعى قرار دهد كه راه همين است و بس .

به خدا بگين كه او بيچاره است

از سفر افتاده و وامانده است

در موت و حيات تقاضايم اين است كه پيام ناقابلم را به حضرت يار برسانيد و از زبان بنده بگوييد كه او مى گويد بيچاره ام و از سفر افتاده و وامانده ام : اى صاحب جمال و كمال و بهاء و عزّت و راءفت و مغفرت ! دستمان بگير و به لقاء و رضوان ، بلكه به جنت الذات خودت برسان .
در پايان متذكّر شوم كه حدود دوازده سال بعد از سرودن متن ، به نگارش ‍ شرح اين مناسك موفق شدم و آخر دعوانا ان الحمد للّه رب العالمين ، بحمداللّه و المنة تمام شد صبح عيد غدير سال 1413 قمرى جنب بيت اللّه الحرام ، باذن اللّه تعالى و اسئله العفو من الزلل و القبول مع الاقرار بالعيوب - اقل الطلبة قدرت اللّه نجفى قمشه اى .
تحقيق و تصحيح اين كتاب كه با سالكان وادى نور نام دارد، در تاريخ 31/6/1383 شمسى ، پنجم ماه شعبان المعظم 1425 قمرى ، هم زمان با ولادت با سعادت سيّد الساجدين امام زين العابدين عليه السّلام ، به اهتمام اين حقير فقير سراپا تقصير، سيّد مهدى ميرمسيّب به اتمام رسيد.
الحمدللّه اولا و آخرا و ظاهرا و باطنا.