11 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَصْلَحَكَ اللَّهُ هَلْ جُعِلَ فِي النَّاسِ أَدَاةٌ يَنَالُونَ بِهَا الْمَعْرِفَةَ قَالَ فَقَالَ لَا قُلْتُ فَهَلْ كُلِّفُوا الْمَعْرِفَةَ قَالَ لَا عَلَى اللَّهِ الْبَيَانُ- لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُضِلَّ قَوْماً بَعْدَ إِذْ هَداهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُمْ ما يَتَّقُونَ قَالَ حَتَّى يُعَرِّفَهُمْ مَا يُرْضِيهِ وَ مَا يُسْخِطُهُ

ترجمه :

11. عبد الأعلى مى‏گويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: خداوند (امور شما را) اصلاح كند. آيا در ميان مردم ابزارى وجود دارد كه به وسيله آن به معرفت برسند؟ ايشان فرمودند: خير. عرض كردم: آيا بر شناخت مكلف شده‏اند؟ فرمودند: خير، بر خداوند لازم است كه (حكم خود را) بيان كند (و خداوند فرموده است:) خداوند كسى را به جز به اندازه قدرتش تكليف نمى‏كند. و خداوند كسى را به اندازه آن چه به آنها داده است، مكلف نمى‏سازد.

عبد الأعلى مى‏گويد: از امام صادق (عليه السلام) درباره اين سخن خداوند پرسيدم: خداوند بر هيچ گروهى بعد از آن كه هدايتشان كرد، تا زمانى كه براى آنها آن چه موجب پرهيزكاريشان مى‏شود، بيان كند، گمراه نخواهد كرد.⁽²⁶⁶⁾ آن حضرت فرمودند: يعنى تا زمانى كه آن چه موجب رضايت و خشم خداوند مى‏شود، به آنها بشناساند.

12 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ سَعْدَانَ يَرْفَعُهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يُنْعِمْ عَلَى عَبْدٍ بِنِعْمَةِ إِلَّا وَ قَدْ أَلْزَمَهُ فِيهَا الْحُجَّةَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِ فَجَعَلَهُ قَوِيّاً فَحُجَّتُهُ عَلَيْهِ الْقِيَامُ بِمَا كَلَّفَهُ وَ احْتِمَالُ مَنْ هُوَ دُونَهُ مِمَّنْ هُوَ أَضْعَفُ مِنْهُ وَ مَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِ فَجَعَلَهُ مُوَسَّعاً عَلَيْهِ فَحُجَّتُهُ مَالُهُ يَجِبُ عَلَيْهِ فِيهِ تَعَاهُدُ الْفُقَرَاءِ بِنَوَافِلِهِ وَ مَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِ فَجَعَلَهُ شَرِيفاً فِي نَسَبِهِ جَمِيلًا فِي صُورَتِهِ فَحُجَّتُهُ عَلَيْهِ أَنْ يَحْمَدَ اللَّهَ عَلَى ذَلِكَ وَ أَلَّا يَتَطَاوَلَ عَلَى غَيْرِهِ فَيَمْنَعَ حُقُوقَ الضُّعَفَاءِ لِحَالِ شَرَفِهِ وَ جَمَالِهِ

ترجمه :

12. از امام صادق (عليه السلام) روايت شده است كه فرمودند: خداوند به هيچ بنده‏اى نعمتى نداده است مگر اين كه در آن حجتى از سوى خداوند لازم مى‏آيد. پس كسى كه خداوند بر او منت گذاشته و او را قوى قرار داده است و حجت خداوند بر او همان قيام به چيزى است كه به آن مكلف شده و تحمل كردن كسى است كه از ميان افراد ناتوان، از او پايين‏تر مى‏باشد و كسى كه خداوند بر او منت گذاشته و او را در وسعت قرار داده است، حجت خدا بر چنين شخصى همان مال او است و بر او واجب است كه با زيادى مالش، با نيازمندان ارتباط برقرار كند و كسى كه خداوند بر او منت نهاده و او را از نظر نسب، شريف و در صورت زيبا قرار داده است، حجت خدا بر چنين كسى اين است كه به خاطر اين نعمت او را ستايش نمايد و ديگر اين كه نسبت به ديگران گردنكشى نكند و به خاطر شرف و زيبايى‏اش حقوق ناتوانان را ضايع نسازد.

13 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ اجْعَلُوا أَمْرَكُمْ لِلَّهِ وَ لَا تَجْعَلُوهُ لِلنَّاسِ فَإِنَّهُ مَا كَانَ لِلَّهِ فَهُوَ لِلَّهِ وَ مَا كَانَ لِلنَّاسِ فَلَا يَصْعَدُ إِلَى اللَّهِ وَ لَا تُخَاصِمُوا النَّاسَ لِدِينِكُمْ فَإِنَّ الْمُخَاصَمَةَ مَمْرَضَةٌ لِلْقَلْبِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ لِنَبِيِّهِ ص- إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ قَالَ أَ فَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ ذَرُوا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ أَخَذُوا عَنِ النَّاسِ وَ إِنَّكُمْ أَخَذْتُمْ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص إِنِّي سَمِعْتُ أَبِي ع يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا كَتَبَ عَلَى عَبْدٍ أَنْ يَدْخُلَ فِي هَذَا الْأَمْرِ كَانَ أَسْرَعَ إِلَيْهِ مِنَ الطَّيْرِ إِلَى وَكْرِهِ

ترجمه :

13. على بن عقبه از پدرش نقل مى‏كند كه مى‏گويد: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم كه مى‏فرمود: كارهاى خود را براى خدا قرار داده و براى مردم قرار ندهيد، زيرا آن چه براى خداوند است، به او اختصاص دارد و آن چه براى مردم است، به سوى خدا بالا نمى‏رود و در دين خود با مردم نجنگيد، زيرا درگيرى (با مردم) براى قلب نوعى بيمارى است و خداوند به پيامبر خود فرموده است: تو كسى را كه بخواهى نمى‏توانى هدايت كنى، اما خداوند هر كسى را كه بخواهد هدايت مى‏كند.⁽²⁶⁷⁾ و فرموده است: آيا تو مردم را مجبور مى‏كنى تا اين كه با ايمان باشند.⁽²⁶⁸⁾ مردم را رها كنيد، زيرا مردم از (زبان) مردم گرفته‏اند در حالى كه شما از (زبان مبارك) رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) گرفته‏ايد و من شنيدم كه پدرم مى‏فرمود: حقيقتا زمانى كه خداوند بر بنده خود نوشت كه در اين امر (مذهب شيعه و ولايت اهل بيت) داخل شود، آن شخص سريع‏تر از رفتن پرنده به لانه‏اش داخل خواهد شد.

14 حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَيْراً نَكَتَ فِي قَلْبِهِ نُكْتَةً مِنْ نُورٍ وَ فَتَحَ مَسَامِعَ قَلْبِهِ وَ وَكَّلَ بِهِ مَلَكاً يُسَدِّدُهُ وَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ سُوءاً نَكَتَ فِي قَلْبِهِ نُكْتَةً سَوْدَاءَ وَ سَدَّ مَسَامِعَ قَلْبِهِ وَ وَكَّلَ بِهِ شَيْطَاناً يُضِلُّهُ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الآْيَةَ- فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ وَ مَنْ يُرِدْ أَنْ يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً كَأَنَّما يَصَّعَّدُ فِي السَّماءِ قال مصنف هذا الكتاب إن الله عز و جل إنما يريد بعبد سوءا لذنب يرتكبه فيستوجب به أن يطبع على قلبه و يوكل به شيطانا يضله و لا يفعل ذلك به إلا باستحقاق و قد يوكل عز و جل بعبده ملكا يسدده باستحقاق أو تفضل و يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ و قال الله عز و جل- وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ

ترجمه :

14. سليمان بن خالد از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‏كند كه فرمودند: زمانى كه خداوند خوبى بنده‏اى را بخواهد در قلبش نكته‏اى از نور مى‏اندازد و گوش‏هاى قلبش را باز مى‏كند و فرشته‏اى را براى او نگهبان قرار مى‏دهد تا از او پاسدارى كند و زمانى كه بدى بنده‏اى را بخواهد نكته سياهى در قلبش مى‏اندازد و گوش‏هاى قلبش را مى‏بندد و شيطانى را براى حمايت از او قرار مى‏دهد تا او را به گمراهى بكشاند. سپس آن حضرت اين آيه را تلاوت كردند: پس كسى كه خداوند بخواهد او را هدايت كند، سينه‏اش را براى اسلام باز مى‏كند و كسى كه خداوند بخواهد او را گمراه نمايد، سينه‏اش را تنگ و سخت قرار مى‏دهد، مثل اين كه به سختى به آسمان بالا مى‏رود.

شيخ صدوق، نويسنده اين كتاب مى‏گويد: زمانى كه خداوند بدى را براى بنده گنهكار بخواهد، پس باعث خواهد شد كه بر قلبش مهر بزند و شيطان را نگهبان او مى‏كند تا او را گمراه كند و اين كار را از آن جهت كه آن شخص مستحق است، انجام مى‏دهد و گاهى براى بنده‏اش، فرشته‏اى از روى استحقاق يا لطف بر آن بنده، قرار مى‏دهد تا از او نگهبانى بدهد و كسى را كه بخواهد به رحمت خود اختصاص مى‏دهد و خداوند فرموده است: كسى كه از ياد خداوند مهربان روى بگرداند، شيطانى را براى او قرار مى‏دهيم تا همنشين او باشد.⁽²⁶⁹⁾