2 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدَانِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ قُلْتُ لَهُ لِأَيِّ عِلَّةٍ أَغْرَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الدُّنْيَا كُلَّهَا فِي زَمَنِ نُوحٍ ع وَ فِيهِمُ الْأَطْفَالُ وَ مَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ فَقَالَ مَا كَانَ فِيهِمُ الْأَطْفَالُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْقَمَ أَصْلَابَ قَوْمِ نُوحٍ وَ أَرْحَامَ نِسَائِهِمْ أَرْبَعِينَ عَاماً فَانْقَطَعَ نَسْلُهُمْ فَغَرِقُوا وَ لَا طِفْلَ فِيهِمْ وَ مَا كَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِيُهْلِكَ بِعَذَابِهِ مَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ أَمَّا الْبَاقُونَ مِنْ قَوْمِ نُوحٍ ع فَأُغْرِقُوا لِتَكْذِيبِهِمْ لِنَبِيِّ اللَّهِ نُوحٍ ع وَ سَائِرُهُمْ أُغْرِقُوا بِرِضَاهُمْ بِتَكْذِيبِ الْمُكَذِّبِينَ وَ مَنْ غَابَ عَنْ أَمْرٍ فَرَضِيَ بِهِ كَانَ كَمَنْ شَهِدَهُ وَ أَتَاهُ

ترجمه :

2. عبد السلام بن صالح هروى مى‏گويد: به امام رضا (عليه السلام) عرض كردم: چرا خداوند در زمان حضرت نوح (عليه السلام) تمام دنيا را غرق كرد، در حالى كه در ميان آنها كودكانى بودند كه هيچ گناهى نداشتند؟ آن حضرت فرمودند: در ميان غرق شدگان هيچ كودكى نبود، زيرا خداوند چهل سال (قبل از طوفان نوح) پشت مردان و رحم زنان را نازا قرار داد و نسلشان را قطع نمود. پس همه غرق شدند، در حالى كه در ميان آنها كودكى نبود و خداوند كسى را با عذاب خود نابود نمى‏كند كه هيچ گناهى نداشته باشد، اما باقى مردم در زمان حضرت نوح (عليه السلام) به خاطر اين كه پيامبرى حضرت نوح (عليه السلام) را تكذيب كردند و ديگر مردم هم به خاطر خشنودى آنها از دروغ دروغ گويان غرق شدند و كسى كه نسبت به موضوعى غائب باشد، اما نسبت به كارى راضى باشد، مثل كسى است كه حاضر بوده و آن عمل را انجام داده است.

3 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَيْدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ إِنَّ أَوْلَادَ الْمُسْلِمِينَ هُمْ مَوْسُومُونَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ شَافِعٌ وَ مُشَفَّعٌ فَإِذَا بَلَغُوا اثْنَتَيْ عَشْرَةَ سَنَةً كُتِبَتْ لَهُمُ الْحَسَنَاتُ وَ إِذَا بَلَغُوا الْحُلُمَ كُتِبَتْ عَلَيْهِمُ السَّيِّئَاتُ‏

ترجمه :

3. امام صادق (عليه السلام) از پدر بزرگوارش نقل مى‏كند كه فرمودند: حقيقتا فرزند مسلمان نزد خداوند به عنوان شفاعت كننده و شفاعت شده ناميده شده‏اند، پس زمانى كه به دوازده سالگى رسيدند، كارهاى خوبشان نوشته و زمانى كه به هنگام بلوغ رسيدند، كارهاى بدشان (نيز) نوشته خواهد شد.

4 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ وَ أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ جَمِيعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ احْتَجَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى سَبْعَةٍ عَلَى الطِّفْلِ وَ الَّذِي مَاتَ بَيْنَ النَّبِيِّينَ وَ الشَّيْخِ الْكَبِيرِ الَّذِي أَدْرَكَ النَّبِيَّ وَ هُوَ لَا يَعْقِلُ- وَ الْأَبْلَهِ وَ الْمَجْنُونِ الَّذِي لَا يَعْقِلُ وَ الْأَصَمِّ وَ الْأَبْكَمِ فَكُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ يَحْتَجُّ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ فَيَبْعَثُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِمْ رَسُولًا فَيُؤَجِّجُ لَهُمْ نَاراً وَ يَقُولُ إِنَّ رَبَّكُمْ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَثِبُوا فِيهَا فَمَنْ وَثَبَ فِيهَا كَانَتْ عَلَيْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ مَنْ عَصَى سِيقَ إِلَى النَّارِ

ترجمه :

4. زراره از امام باقر (عليه السلام) نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمودند: زمانى كه روز قيامت بيايد، خداوند بر هفت گروه احتجاج خواهد كرد: كودك، كسى كه ميان (زمان) دو پيامبر بميرد پيرمرد سالخوده‏اى كه (زمان) پيامبر را درك كرده است، در حالى كه ديوانه مى‏باشد، نادان، ديوانه‏اى كه بى عقل است، كر و لال. پس هر كدام از آنها نسبت به خداوند عذر مى‏آورند. آن حضرت (در ادامه) فرمودند: خداوند به سوى آنها پيامبرى مى‏فرستد تا براى آنها آتشى شعله ور سازد مى‏گويد: حقيقتا پيامبر شما دستور مى‏دهد كه خود را در آن (آتش) بيندازيد. پس كسى كه خود را در آن بيندازد، خنك و سالم مى‏باشد و كسى كه نافرمانى كند (و خود را در آتش نيندازد) به سوى آتش (جهنم) برده مى‏شود.

5 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ فَضْلِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِيِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْيَنَ قَالَ رَأَيْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع صَلَّى عَلَى ابْنٍ لِجَعْفَرٍ ع صَغِيرٍ فَكَبَّرَ عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ يَا زُرَارَةُ إِنَّ هَذَا وَ شِبْهَهُ لَا يُصَلَّى عَلَيْهِ وَ لَوْ لَا أَنْ يَقُولَ النَّاسُ إِنَّ بَنِي هَاشِمٍ لَا يُصَلُّونَ عَلَى الصِّغَارِ مَا صَلَّيْتُ عَلَيْهِ قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ فَهَلْ سُئِلَ عَنْهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ نَعَمْ قَدْ سُئِلَ عَنْهُمْ فَقَالَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا كَانُوا عَامِلِينَ ثُمَّ قَالَ يَا زُرَارَةُ أَ تَدْرِي مَا قَوْلُهُ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا كَانُوا عَامِلِينَ قَالَ فَقُلْتُ لَا وَ اللَّهِ فَقَالَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِمُ الْمَشِيَّةُ إِنَّهُ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ احْتَجَّ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى سَبْعَةٍ عَلَى الطِّفْلِ وَ عَلَى الَّذِي مَاتَ بَيْنَ النَّبِيِّ وَ النَّبِيِّ وَ عَلَى الشَّيْخِ الْكَبِيرِ الَّذِي يُدْرِكُ النَّبِيَّ وَ هُوَ لَا يَعْقِلُ وَ الْأَبْلَهِ وَ الْمَجْنُونِ الَّذِي لَا يَعْقِلُ وَ الْأَصَمِّ وَ الْأَبْكَمِ فَكُلُّ هَؤُلَاءِ يَحْتَجُّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيَبْعَثُ اللَّهُ إِلَيْهِمْ رَسُولًا وَ يُخْرِجُ إِلَيْهِمْ نَاراً فَيَقُولُ لَهُمْ إِنَّ رَبَّكُمْ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَثِبُوا فِي هَذِهِ النَّارِ فَمَنْ وَثَبَ فِيهَا كَانَتْ عَلَيْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ مَنْ عَصَاهُ سِيقَ إِلَى النَّارِ

ترجمه :

5. زراره بن اعين مى‏گويد: امام باقر (عليه السلام) را ديدم كه بر فرزند امام صادق (عليه السلام) كه بسيار كوچك بود، نماز خواند و بر او تكبير گفت. سپس فرمودند: اى زراره! بر مثل اين (كودك) و مانند آن نماز خوانده نمى‏شود و اگر نبود كه مردم مى‏گفتند: بنى‏هاشم بر كودكان نماز نمى‏خوانند، يقينا بر او نماز نمى‏خواندم. زراره مى‏گويد: به آن حضرت عرض كردم: آيا از رسول خدا درباره كودكان سؤال شده است؟ آن حضرت فرمودند: بله، از ايشان سؤال شده است و رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرموده است: خداوند به آن چه كودكان انجام مى‏دهند، داناتر است. سپس امام باقر (عليه السلام) فرمودند: اى زراره! آيا معناى سخن رسول خدا را مى‏دانيد كه فرمودند: خداوند به آن چه كودكان انجام مى‏دهند، داناتر است. زراره مى‏گويد: عرض كردم: به خدا قسم، نمى‏دانم. آن حضرت فرمودند خداوند نسبت به آنها قصدى دارد (به طورى كه) وقتى روز قيامت برسد، خداوند بر هفت گروه احتجاج مى‏كند: كودك، كسى كه ميان دو پيامبر از دنيا رفته باشد، پيرمرد سالخودره‏اى كه پيامبر را درك كرده، اما بى‏عقل است، نادان، ديوانه‏اى كه شعور ندارد، كرو لال. پس خداوند نسبت به هر كدام از اين گروه، احتجاج مى‏كند و فرستاده‏اى به سوى آنها مى‏فرستد و آتش مى‏آفروزد و آن فرستاده به آنها مى‏گويد: پروردگارتان به شما دستور مى‏دهد كه خود را در اين آتش بيندازيد، پس كسى كه خود را در آن (آتش) بيندازد، آتش بر او سرد و سالم مى‏شود و كسى كه نافرمانى كند، به سوى آتش (جهنم) برده خواهد شد.

6 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْهَيْثَمِ بْنِ أَبِي مَسْرُوقٍ النَّهْدِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى كَفَّلَ إِبْرَاهِيمَ ع وَ سَارَةَ أَطْفَالَ الْمُؤْمِنِينَ- يُغَذُّونَهُمْ مِنْ شَجَرَةٍ فِي الْجَنَّةِ لَهَا أَخْلَافٌ كَأَخْلَافِ الْبَقَرِ فِي قُصُورٍ مِنْ دُرٍّ فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ أُلْبِسُوا وَ طُيِّبُوا وَ أُهْدُوا إِلَى آبَائِهِمْ فَهُمْ مَعَ آبَائِهِمْ مُلُوكٌ فِي الْجَنَّةِ

ترجمه :

6. حلبى از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمودند: حقيقتا خداوند، به حضرت ابراهيم و ساره سرپرستى كودكان (افراد )مؤمن (شيعه دوازده امامى) داده است.

آنها نيز كودكان را از درختى در بهشت كه داراى پستان‏هايى مثل پستان‏هاى گاو است، در قصرى كه از مرواريد مى‏باشد، غذا مى‏دهند و زمانى كه روز قيامت برسد، لباس مى‏پوشند و خوش بو مى‏شوند و به پدرانشان اهداء مى‏شوند و آنها به همراه پدرانشان (و مادرانشان) در بهشت پادشاه هستند.

7 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ قَالَ قَصُرَتِ الْأَبْنَاءُ عَنْ عَمَلِ الآْبَاءِ فَأَلْحَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْأَبْنَاءَ بِالآْبَاءِ لِيُقِرَّ بِذَلِكَ أَعْيُنَهُمْ‏

ترجمه :

7. ابوبكر حضرمى درباره سخن خداوند كه فرموده است: و كسانى كه ايمان آوردند و فرزندانشان در ايمان از ايشان پيروى مى‏كنند، فرزندانشان را به آنها ملحق مى‏كنيم.⁽²⁴⁹⁾ از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمودند: فرزندان از كار پدرانشان جا مانده‏اند (قبل از پدرانشان از دنيا رفته‏اند) پس خداوند فرزندان را به پدرانشان ملحق مى‏كند كه چشمشان با ديدن آنها روشن شود.

8 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ مُوسَى بْنِ سَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِي زَكَرِيَّا عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا مَاتَ طِفْلٌ مِنْ أَطْفَالِ الْمُؤْمِنِينَ نَادَى مُنَادٍ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ قَدْ مَاتَ فَإِنْ كَانَ قَدْ مَاتَ وَالِدَاهُ أَوْ أَحَدُهُمَا أَوْ بَعْضُ أَهْلِ بَيْتِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ دُفِعَ إِلَيْهِ يَغْذُوهُ وَ إِلَّا دُفِعَ إِلَى فَاطِمَةَ ص تَغْذُوهُ حَتَّى يَقْدَمَ أَبَوَاهُ أَوْ أَحَدُهُمَا أَوْ بَعْضُ أَهْلِ بَيْتِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَتَدْفَعُهُ إِلَيْهِ‏

ترجمه :

8. ابو بصير از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمودند: زمانى كه كودكى از كودكان مؤمن (شيعه) از دنيا بروند، ندا دهنده‏اى در ملكوت آسمان‏ها و زمين مى‏گويند: آگاه باشيد كه فلانى فرزند فلانى از دنيا رفت، پس اگر پدر و مادر يا يكى از آن دو يا يكى از خانواده كودك از دنيا بروند، آن بچه به او داده مى‏شود تا به او غذا بدهد و اگر كسى از آنها نمرده باشد، آن كودك به حضرت فاطمه (درود خداوند بر ايشان باد.) سپرده مى‏شود و به او غذا مى‏دهد تا اين كه پدر و مادر يا يكى از آن دو يا يكى از خويشاوندان مؤمن او بيايند، كه در اين صورت به او داده مى‏شود.

9 حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَسَّانَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِيِّ مِنْ وُلْدِ نَوْفَلِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ قَالَ أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عِيسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْعُمَرِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِيٍّ ع فِي الْمَرَضِ يُصِيبُ الصَّبِيَّ قَالَ كَفَّارَةٌ لِوَالِدَيْهِ

ترجمه :

9. از امام على (عليه السلام) درباره بيمارى‏اى كه به فرزند مى‏رسد، روايت شده است كه آن حضرت فرمودند: (بيمارى فرزند) كفاره گناهان پدر و مادر او است.

10 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى مَوْلَى آلِ سَامٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَزَوَّجُوا الْأَبْكَارَ فَإِنَّهُنَّ أَطْيَبُ شَيْ‏ءٍ أَفْوَاهاً وَ أَدَرُّ شَيْ‏ءٍ أَخْلَافاً وَ أَفْتَحُ شَيْ‏ءٍ أَرْحَاماً أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنِّي أُبَاهِي بِكُمُ الْأُمَمَ- يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى بِالسِّقْطِ يَظَلُّ مُحْبَنْطِئاً عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ادْخُلِ الْجَنَّةَ فَيَقُولُ لَا حَتَّى يَدْخُلَ أَبَوَايَ قَبْلِي فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمَلَكٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ ايتِنِي بِأَبَوَيْهِ فَيَأْمُرُ بِهِمَا إِلَى الْجَنَّةِ فَيَقُولُ هَذَا بِفَضْلِ رَحْمَتِي لَكَ

ترجمه :

10. امام صادق (عليه السلام) مى‏فرمايد: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرموده است: با زنان باكره (كه قبلا ازدواج نكرده‏اند) ازدواج كنيد، زيرا دهان آنها خوش بوتر، پستانشان پر شيرتر و رحم‏هايشان گشاده‏تر است؛ مگر نمى‏دانيد كه من روز قيامت با ديگر امت‏ها افتخار مى‏كنم. اگر چه فرزند سقط شده‏اى باشد كه كنار در بهشت زير سايه مى‏نشيند خداوند به او مى‏فرمايد: داخل بهشت شو. او مى‏گويد: نه، قبل از پدر و مادرم داخل بهشت نمى‏شوم. خداوند به فرشته‏اى از ميان فرشتگان مى‏فرمايد: پدر و مادرش را به اين جا بياوريد و به آن دو دستور مى‏دهد كه وارد بهشت شوند. پس خداوند مى‏گويد: اين (ورود پدر و مادر آن كودك به بهشت) به دليل برترى رحمت من در حق تو است.

11 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْوَلِيدِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ أَطْفَالِ الْأَنْبِيَاءِ ع فَقَالَ لَيْسُوا كَأَطْفَالِ سَائِرِ النَّاسِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ رَسُولِ اللَّهِ ص لَوْ بَقِيَ كَانَ صِدِّيقاً قَالَ لَوْ بَقِيَ كَانَ عَلَى مِنْهَاجِ أَبِيهِ ص

ترجمه :

11. جميل بن دراج مى‏گويد: از امام صادق (عليه السلام) درباره كودك پيامبران پرسيدم. آن حضرت فرمودند: آنها مثل ديگر كودكان مردم نيستند. از آن حضرت درباره ابراهيم فرزند رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) پرسيدم كه اگر باقى مى‏ماند، جزء صديقان مى‏شد؟ ايشان فرمودند: اگر زنده مى‏ماند، بر اساس روش پدرش (حضرت محمد (صلى الله عليه و آله و سلم)) بود.

12 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ كَانَ عَلَى قَبْرِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ رَسُولِ اللَّهِ ص عِذْقٌ يُظِلَّهُ عَنِ الشَّمْسِ فَلَمَّا يَبِسَ الْعِذْقُ ذَهَبَ أَثَرُ الْقَبْرِ فَلَمْ يُعْلَمْ مَكَانُهُ وَ قَالَ ع مَاتَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ كَانَ لَهُ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ شَهْراً فَأَتَمَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَضَاعَهُ فِي الْجَنَّةِ

قال مصنف هذا الكتاب في الأطفال و أحوالهم إن الوجه في معرفة العدل و الجور و الطريق إلى تميزهما ليس هو ميل الطباع إلى الشي‏ء و نفورها عنه و إنه استحسان العقل له و استقباحه إياه فليس يجوز لذلك أن نقطع بقبح فعل من الأفعال لجهلنا بعلله و لا أن نعمل في إخراجه عن حد العدل على ظاهر صورته بل الوجه إذا أردنا أن نعرف حقيقة نوع من أنواع الفعل قد خفي علينا وجه الحكمة فيه أن نرجع إلى الدليل الذي يدل على حكمة فاعله و نفرغ إلى البرهان الذي يعرفنا حال محدثه فإذا أوجبنا له في الجملة أنه لا يفعل إلا الحكمة و الصواب و ما فيه الصنع و الرشاد لزمنا أن نعم بهذه القضية أفعاله كلها جهلنا عللها أم عرفناها إذ ليس في العقول قصرها على نوع من الفعل دون نوع و لا خصوصها في جنس دون جنس أ لا ترى أنا لو رأينا أبا قد ثبتت بالدلائل عندنا حكمته و صح بالبرهان لدينا عدله يقطع جارحة من جوارح ولده أو يكوي عضوا من أعضائه و لم نعرف السبب في ذلك و لا العلة التي لها يفعل ما يفعله به لم يجز لجهلنا بوجه المصلحة فيه أن ننقض ما قد أثبته البرهان الصادق في الجملة من حسن نظره له و لإرادته الخير به فكذلك أفعال الله العالم بالعواقب و الابتداء تبارك و تعالى لما أوجب الدليل في الجملة أنها لا تكون إلا حكمة و لا تقع إلا صوابا لم يجز لجهلنا بعلل كل منها على التفصيل أن نقف فيما عرفناه من جملة أحكامها لا سيما و قد عرفنا عجز أنفسنا عن معرفة علل الأشياء و قصورها عن الإحاطة بمعاني الجزئيات هذا إذا أردنا أن نعرف الجملة التي لا يسع جهلها من أحكام أفعاله عز و جل فأما إذا أردنا أن نستقصي معانيها و نبحث عن عللها فلن نعدم في العقول بحمد الله ما يعرفنا من وجه الحكمة في تفصيلاتها ما يصدق الدلالة على جملتها و الدليل على أن أفعال الله تبارك و تعالى حكمة بعدها من التناقض و سلامتها من التفاوت و تعلق بعضها ببعض و حاجة الشي‏ء إلى مثله و ائتلافه بشكله و اتصال كل نوع بشبهه حتى لو توهمت على خلاف ما هي عليه من دوران أفلاكها و حركة شمسها و قمرها و مسير كواكبها لانتقضت و فسدت فلما استوفت أفعال الله عز و جل ما ذكرناه من شرائط العدل و سلمت مما قدمناه من علل الجور صح أنها حكمة و الدليل على أنه لا يقع منه عز و جل الظلم و لا يفعله أنه قد ثبت أنه تبارك و تعالى قديم غني عالم لا يجهل و الظلم لا يقع إلا من جاهل بقبحه أو محتاج إلى فعله منتفع به فلما كان أنه تبارك و تعالى قديما غنيا لا تجوز عليه المنافع و المضار عالما بما كان و يكون من قبيح و حسن صح أنه لا يفعل إلا الحكمة و لا يحدث إلا الصواب أ لا ترى أن من صحت حكمته منا لا يتوقع منه مع غنائه عن فعل القبيح و قدرته على تركه و علمه بقبحه و ما يستحق من الذم على فعله ارتكاب العظائم فلا يخاف عليه مواقعة القبائح و هذا بين و الحمد لله

ترجمه :

12. عامر بن عبدالله مى‏گويد: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم كه مى‏فرمود: بر قبر ابراهيم فرزند رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) درختى بود كه بر روى آن از (تابش) خورشيد، سايه مى‏انداخت. زمانى كه آن درخت خشك شد، نشان قبر هم رفت و مكان او معلوم نشد و آن حضرت (در ادامه) فرمودند: ابراهيم فرزند رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) در حالى كه هجده ماهه بود، از دنيا رفت و دوران شير خوارگى خود را (كه دو سال مى‏باشد) در بهشت (عالم برزخ) كامل كرد.

شيخ صدوق، درباره كودكان و وضعيت آنها مى‏گويند: روش شناخت عدالت و ظلم و راه مشخص كردن آن دو، تمايل و نفرت به آن چيز نيست و اين عقل است كه آن را خوب يا بد به حساب مى‏آورد. پس براى شناخت آن جايز نيست كه به زشتى كارى از ميان كارها يقين داشته باشيم، زيرا به علت‏هاى آن آگاهى نداريم و نمى‏توانيم از اندازه عدل خارج شده و به ظاهر آن روى بياوريم، بلكه زمانى كه مى‏خواهيم حقيقت نوعى از انواع كارى كه علت آن بر ما پنهان است، آگاهى پيدا كنيم، بايد به دليلى برگرديم كه انجام دهنده آن راهنمايى مى‏كند و به دليل و برهانى توجه كنيم كه ايجاد كننده آن ما را آگاه كرده است. پس زمانى كه اجمالا ثابت كرديم كه او (خداوند) به جز از روى دليل و راستى كارى انجام نمى‏دهد و در كار او استوارى و هدايت وجود دارد، بر ما لازم است كه اين مسئله را به تمام كارهاى او (خداوند) تعميم دهيم چه علت‏هاى آن را بدانيم و يا نسبت به آنها آگاهى نداشته باشيم، زيرا در ذهن ما، اين مسئله (كه خداوند در كارها استوار و هدايت كننده است.) مخصوص يك كار خاص نيست و به يك جنس ويژه اختصاص ندارد. مگر نمى‏بينى اگر پدرى را ببينيم كه حكمت او از روى دليلى براى ما ثابت شد و عدالت او با برهانى نزد ما راست بود، چنان كه عضوى از اعضاء بدن فرزندش را قطع و يا عضوى از اعضاء او را داغ مى‏كند در حالى كه ما علت آن را نمى‏دانيم كه چرا چنين كارى را انجام مى‏دهد، به دليل نادانى ما و مصلحت آن، براى ما جايز نيست كه آن دليلى كه نظر پدرش را نسبت به فرزندش ثابت كرده است را نقض كنيم، زيرا پدر، خير فرزند خود را خواسته است. كارهاى خداوند نيز كه به پايان و آغاز كارها آگاه است، اين چنين مى‏باشد. زمانى كه اجمالا دليل ثابت مى‏كند كه كارهاى خداوند بدون حكمت نيست و بدون هدف راست واقع نمى‏شود، به خاطر نادانى نسبت به علت‏ها، جايز نيست نسبت به آن چه احكامش را اجمالا مى‏دانيم، توقف كنيم. مخصوصا اين كه از ناتوانى خود در شناخت علت چيزها و كوچك بودن خود از تسلط به معانى ريز و جزئى، آگاهيم. اين زمانى است كه مى‏خواهيم به آن قسمت از احكام كار خداوند كه براى ما مجهول نيست، شناخت پيدا كنيم، اما زمانى كه بخواهيم معانى آنها را به طور كامل به دست آوريم و از علت‏هاى آن جست و جو كنيم، با ستايش خداوند، در ذهن ما آن چه از علت حكمت كار در موارد تفصيلى به ما آگاهى داده، ما را از تصديق تمام آنها دور نگه نداشته است و دليل اين كه كارهاى خداوند از روى حكمت است، و از تناقض به دور بوده، از اختلاف سالم است و بعضى از آنها به بعضى ديگر نياز دارد، نياز چيزى به مثل خود و تجمع چيزى به هم شكل خودش و متصل بودن نوعى به شبيه خود است، تا جايى كه اگر خلاف آن چه در كارهاى خداوند وجود دارد را تصور كنى مانند چرخش روزگار، حركت خورشيد و ماه و مسير ستارگان، همگى نابود شده و از بين مى‏روند، پس چون كه كارهاى خداوند طبق آن چه بيان كرديم، شرائط عدالت را دارد و از علت و انگيزه‏هاى ستم سالم مى‏باشد، صحيح است به اين كه از روى حكمت باشد و دليل اين كه از خداوند ستم واقع نشده و كار ظالمانه انجام نمى‏دهد، اين است كه ثابت شد خداوند هميشه بوده، آگاه و دانايى است كه نادان نمى‏باشد، در حالى كه ستم از كسى سر مى‏زند كه نسبت به زشتى آن نادان باشد يا اين كه به ستم نياز داشته باشد و از آن بهره ببرد. پس چون كه خداوند هميشه بوده و بى‏نياز است و نسبت به او سود و زيان معنا ندارد و به آن چه بود و خواهد بود از زشتى و خوبى آگاه است، صحيح است كه به جز از روى حكمت كارى انجام ندهد و به جز از روى حق و راستى چيزى به وجود نياورد. مگر نمى‏بينى كسى از ميان ما حكمتش درست بوده و از كار زشت بى‏نياز است و قدرت بر ترك آن كار و آگاهى به زشتى آن دارد و انجام دهنده آن به دليل زشتى كار، سرزنش مى‏شود (در اين صورت) از او توقع انجام دادن گناهان بزرگ نمى‏باشد و از گرفتار شدن چنين شخصى در جايگاه عمل زشت، ترسى نخواهد بود و اين روشن است و ستايش مخصوص خداوند است.

13 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدَانِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ الْخَزَّازِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِرِ ع يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّا نَرَى مِنَ الْأَطْفَالِ مَنْ يُولَدُ مَيِّتاً وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْقُطُ غَيْرَ تَامٍّ وَ مِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ أَعْمَى أَوْ أَخْرَسَ أَوْ أَصَمَّ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمُوتُ مِنْ سَاعَتِهِ إِذَا سَقَطَ عَلَى الْأَرْضِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَبْقَى إِلَى الِاحْتِلَامِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يُعَمَّرُ حَتَّى يَصِيرَ شَيْخاً فَكَيْفَ ذَلِكَ وَ مَا وَجْهُهُ فَقَالَ ع إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَوْلَى بِمَا يُدَبِّرُهُ مِنْ أَمْرِ خَلْقِهِ مِنْهُمْ وَ هُوَ الْخَالِقُ وَ الْمَالِكُ لَهُمْ فَمَنْ مَنَعَهُ التَّعْمِيرَ فَإِنَّمَا مَنَعَهُ مَا لَيْسَ لَهُ وَ مَنْ عَمَّرَهُ فَإِنَّمَا أَعْطَاهُ مَا لَيْسَ لَهُ فَهُوَ الْمُتَفَضِّلُ بِمَا أَعْطَاهُ وَ عَادِلٌ فِيمَا مَنَعَ وَ لا يُسْئَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْئَلُونَ قَالَ جَابِرٌ فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ كَيْفَ لا يُسْئَلُ عَمَّا يَفْعَلُ قَالَ لِأَنَّهُ لَا يَفْعَلُ إِلَّا مَا كَانَ حِكْمَةً وَ صَوَاباً وَ هُوَ الْمُتَكَبِّرُ الْجَبَّارُ وَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ فَمَنْ وَجَدَ فِي نَفْسِهِ حَرَجاً فِي شَيْ‏ءٍ مِمَّا قَضَى اللَّهُ فَقَدْ كَفَرَ وَ مَنْ أَنْكَرَ شَيْئاً مِنْ أَفْعَالِهِ جَحَدَ

ترجمه :

13. جابربن يزيد جعفى مى‏گويد: به امام باقر (عليه السلام) عرض كردم: اى فرزند رسول خدا! ما كودكانى را مى‏بينيم كه از هنگام تولد مرده هستند و بعضى سقط شده و كامل نيستند و بعضى كور، گنگ يا لال به دنيا مى‏آيند و بعضى بعد از مدت (كوتاهى) كه به دنيا مى‏آيند، مى‏ميرند و بعضى تا سن بلوغ باقى مى‏مانند و بعضى هم تا زمانى كه پير مى‏شوند، عمر مى‏كنند، اين مسئله چگونه و علت آن چيست؟ آن حضرت فرمودند: خداوند به آن چه خود از كار آفريده‏هايش انجام مى‏دهد، سزاوارتر است و او آفريننده و مالك مخلوقات خود مى‏باشد. پس كسى كه خداوند او را از عمل طولانى منع كرده است، از چيزى كه به او تعلق ندارد، نهى كرده است و به كسى كه عمر طولانى مى‏دهد، چيزى كه به او تعلق ندارد را داده است. پس خداوند نسبت به آن چه مى‏دهد، سؤال نمى‏شود، در حالى كه مخلوقات مورد پرستش قرار مى‏گيرند. جابربن يزيد مى‏گويد: به آن حضرت عرض كردم: اى فرزند رسول خدا! چگونه خداوند از آن چه انجام مى‏دهد، سؤال نمى‏شود؟ ايشان فرمودند: به خاطر اين كه آن چه انجام مى‏دهد، از روى حكمت و حقانيت است، در حالى كه او بزرگ جبار و يگانه پيروزمند است. پس كسى كه در خودش نسبت به چيزى كه خداوند حكم كرده است، شكى پيدا كند، حقيقتا كافر شده است و كسى چيزى را از كارهاى خداوند انكار نمايد، (خداوند را) انكار كرده است.