ـ امام سجاد(ع ) : مردم در روزگار ما به شش گروه تقسيم مى شوند : شير و گرگ و روباه و سگ و خـوك و گوسفند شيران همان شهرياران و زمامداران دنيايند كه هر يك ازآن ها دوست دارد بر ديـگـرى غـلـبه كند و مغلوب كسى واقع نشود گرگ ها همان بازرگانان شماهستند كه هرگاه مـى خـواهـند كالايى را بخرند ازآن بدگويى مى كنند و هرگاه مى خواهندبفروشند از آن تعريف مـى كـنند روبهان همان كسانى هستند كه از طريق دين خود مى خورند وبه آن چه مى گويند در دل اعتقادى ندارند سگ هاآن كسانى هستند كه با زبان خود بر مردم پارس مى كنند و مردم از شر زبـانـشـان به آنان احترام مى گذارند خوكان همان مردمان نامرد وامثال آن ها هستند كه وقتى از آنان دعوت به فحشايى شود اجابت مى كنند و گوسفندان همان مؤمنان هستند كه پشمهايشان را مى چينند وگوشتشان رامى خورندواستخوانشان رامى شكننداز يك گوسفند در ميان عده اى شير و گرگ وروباه و سگ و خوك چه كارى ساخته است ؟
.
ـ مـسـيح (ع ) : اى بندگان بد, مانندزغن هاى رباينده و روبهان مكار و گرگهاى خائن و بى وفا و شـيـرهاى درنده و بى رحم نباشيدو با مردم آن كنيد كه اين درندگان با شكارهاى خود مى كنند, گروهى مى رباييد و گروهى نيرنگ مى زنيد و گروهى به مردم خيانت وبى وفايى مى كنيد.
ـ امـام على (ع ) روزى در مسجد كوفه بودو بزرگان و سرشناسان مردم نيز حضور داشتندحضرت فـرمـود : اى مردم , ما در روزگارى كجرو و زمانه اى ناسپاس به سر مى بريم ,نيكوكار در آن بدكار شمرده مى شود و ستمگرهر روز بر سركشى و نخوتش مى افزايد ازآن چه مى دانيم بهره اى نمى بريم و آن چه رانمى دانيم نمى پرسيم و از هيچ بلايى تا بر ما فرودنيايد, نمى ترسيم .

و مردم چهار دسته اند :.
دسـتـه اول كـسانى هستند كه آن چه آنان را ازتبهكارى و فتنه و فساد در زمين باز مى داردضعف درونى آنان و كندى شمشيرشان و كمى مال و ثروتشان است .

دسـتـه دوم كسانى هستند كه شمشير از نيام بيرون كشيده و شر و بدى خويش را آشكارساخته و سـواره هـا و پـياده هاى خود را بسيج كرده اند خود را براى فتنه و آشوب آماده ساخته و به خاطر به دسـت آوردن مـال و منالى , ياسالارى بر دسته اى و يا نشستن بر كرسى ومنبرى , دينشان را زير پا گـذاشـتـه انـد و چـه بـدسودايى است كه دنيا را بهاى جان خود بدانى وآن را به جاى آن چه نزد خداوند دارى برگزينى .

دسته سوم كسانى هستند كه با كار آخرت دنيا را مى جويند و بر آن نيستند تا با كار دنيا,آخرت را به دست آورند با فرو انداختن سرهايشان فروتن نمايى مى كنند, و با آهسته قدم برداشتن خود را با وقار نشان مى دهند و باجمع كردن دامن هايشان خويش را پاك وپرهيزنده از نجسى جلوه مى دهند و به امانتدارى و درستكارى تظاهر مى كنند و پرده خدا راوسيله اى براى ارتكاب گناهان قرار مى دهند .

دسـتـه چهارم كسانى هستند كه ضعف وزبونى و نداشتن اسباب و امكانات , آنان را ازطلب مقام و ريـاست دور ساخته و از آن رو كه كارى از ايشان برنمى آيد به حالى كه دارند باقى مانده اند و نام آن را قـنـاعـت و خرسندى نهاده وخود را به لباس زاهدان درآورده اند, در حالى كه شب و روز آرام و قرار ندارند و اهل زهد وقناعت نيستند.
و (از ايـن گـروهـهـا كـه بـگذريم ) مردانى چندباقى مى مانند كه ياد بازگشتگاه ديدگانشان را (ازلـذات ايـن دنـيـا) فـرو بـسته و ترس صحراى محشراشك هايشان را روان ساخته است , يكى از مـردم گـريخته كنج عزلت گزيده است , ديگرى ترسان و مقهور گشته , يكى خاموش و لگام زده اسـت ,ديـگـرى انـدوهـگين و دردمند است و به خاطرتقيه (و ترس از ستمگران ) در گمنامى به سـرمـى بـرنـد و خـوارى آنـان را فـرا گـرفـتـه اسـت چـنـان است كه در دريايى شور و تلخ فرو رفـتـه اند,دهان هايشان بسته و دل هايشان مجروح است ,از بس پند و اندرز داده اند خسته و دلگير شـده انـد,چندان مقهور شده اند كه (در ميان مردم ) خوار وبى قرب گشته اند و به قدرى از ايشان كـشته شده كه شمارشان كاستى گرفته است پس , بايد كه دنيادر ديده شما كوچكتر و پست تر از تـفـالـه بـرگ درخـت سـلم (كه براى دباغى پوست به كارمى رفته است ) و ناچيزتر از ريزه هاى دم قـيـچـى بـاشـد, از حال پيشينيان خود پند گيريد پيش ازآن كه آيندگان از حال و روز شما پند گيرند.
ـ امـام كـاظـم (ع ) ـ در انـدرز به هشام بن حكم ـ : اى هشام , از اين دنيا و اهل آن برحذرباش , زيرا مـردم در آن چـهـار دسـتـه انـد : يكى افتاده در ورطه هلاكت و هماغوش هوس ديگرى دانشجو و قـرآن خوان كه هر چه دانشش فزايد كبر و غرورش بيش شود و قرآن دانى ودانش خويش را وسيله گردن فرازى و بزرگى نمودن بر فرودستان خود سازد سومى عابدنادانى كه هر كس را در عبادت از او كـمتر است كوچك شمارد و دوست دارد او را تعظيم وتكريم كنند و چهارمى بينشمند داناى آشـنـا بـه راه حق كه دوست دارد حق را بر پاى دارد اما ياناتوان است , يا مغلوب و نمى تواند آن چه رامى فهمد و مى داند به كار بندد و از اين رواندوهناك و غمزده است او بهترين فرد روزگارخود و خردمندترين آنان است .

ـ امـام عـلـى (ع ) : بـه مـردم اطـراف خـودنظرى بيفكن , آيا جز درويشى كه از فقر رنج مى برد, يا تـوانـگـرى كـه كـفـران نـعـمت خدا مى كند,يا بخيلى كه براى افزودن بر مال خويش حق خدارا نـمـى پردازد, يا سركشى كه گويى گوش او ازشنيدن پند و اندرزها سنگين است , كس ديگرى را مـى بينى ؟
كجايند نيكان و شايستگان شما؟
كجايند آزادگان و بخشندگان شما؟
كجايند آنان كه در كسب و كارشان پرهيزگار و در راه ورسمشان پاك و وارسته بودند؟
آيا نه اين كه همگى از اين دنياى پست و سراى زودگذررنج آلود رخت بر بستند و كوچيدند؟
.
پس , ما همه از آن خداييم و همگى به سوى او باز مى گرديم فساد و تبهكارى آشكار گرديده است , اما نه كسى درصدد انكار و تغيير آن برمى آيد و نه كسى براى جلوگيرى از آن اقدامى مى كند آيا با اين روش مى خواهيد در سراى پاك خداوند, همجوار او شويد و عزيزترين دوستان او باشيد؟
هيهات ! بـهـشـت خدا را بافريب نتوان از او گرفت و جز با اطاعت از خدا به خشنودى او نتوان رسيد لعنت خـدا بر كسانى كه به خوبى ها فرمان مى دهند و خود آن ها را ترك مى كنند و كسانى كه از زشتى ها باز مى دارند وخود آن ها را به كار مى بندند.
ـ امـام صـادق (ع ) : مـردم چـهار دسته اند :يكى نادان افتاده در ورطه هلاكت و هماغوش باهوس ديگرى عابدمتظاهر به تقوا و پرهيزگارى كه هر چه بيشتر عبادت كند بر كبر و غرورش افزوده شود سه ديگر عالمى كه دوست داردمردم پشت سرش راه روند و از او مدح و ستايش كنند چهارم داناى آشـنـا به حق كه دوست داردحق را برپا دارد, اما يا توانايى و قدرت ندارد يامغلوب است او بهترين فرد روزگار خود وخردمندترين مردم زمانه خويش است .

ـ امـام حـسـن (ع ) : مـردم چـهـار دسـتـه انـد :دسـتـه اى از آنـان اخـلاق دارنـد و بـهـره اى (از نـيـكى ياديندارى )ندارند (ودسته اى ازنيكى و ديندارى بهره مندند اما اخلاق ندارند و دسته چهارم كـه بـه نابودى اندرند كسانى هستند كه نه بهره اى از خيرو صلاح دارند و نه اخلاق و اينان بدترين مردمندو دسته اى كه هم اخلاق دارند و هم از خير وصلاح بهره مندند) اينان بهترين مردمند.
در خبرى ديگر از آن حضرت آمده است :مردم چهار گروهند : يكى از خير و صلاح بهره منداست , اما اخلاق ندارد يكى اخلاق دارد, اما از خير وصلاح بهره اى ندارد ديگرى نه اخلاق دارد و نه ازخير و ديـندارى بهره مند است و اين بدترين مردم است و چهارمى هم اخلاق دارد و هم از خير وصلاح بهره مند است , اين برترين مردم است .

ـ معصوم (ع ) : مردم چهار دسته اند : يكى مردى است كه مى داند و مى داند كه مى داند چنين كسى راهـنـمـا و داناست , از او پيروى كنيدديگرى مردى است كه مى داند و نمى داند كه مى داند چنين كـسـى غـافـل است , هشيارش كنيدسومى مردى است كه نمى داند و مى داند كه نمى داندچنين كـسـى نـادان اسـت , دانـايـش كـنيد و چهارمى مردى است كه نمى داند و خيال مى كند مى داند چنين كسى گمراه است , ارشادش كنيد.
ـ امـام عـلـى (ع ) : مـردم سـه دسـتـه اند : دانشمندربانى , دانشجوى در مسير نجات و رستگارى ونـابـخـردان بى سر و پايى كه در پى هر بانگى به راه مى افتند و با هر بادى به سويى مى گرايند, از نوردانش روشنايى نمى گيرند و به پايگاه استوارى پناه نمى جويند.
حـضـرت سـپـس اشـاره بـه سـيـنـه خـود كـرد و فـرمـود :افـسوس ! افسوس ! در اين جا دانش فراوانى نهفته است , كاش براى آن فراگيرندگانى مى يافتم سپس فرمود : آرى , البته افراد زيرك و تيزهوشى رامى شناسم , اما مورد اطمينان نيستند, زيرا برخى ازآنان دين را وسيله دنيا مى سازند و بـا نـعمت هاى خدابر بندگان او برترى مى جويند و با حجت هاى حق بركتاب او برخى ديگر با اهل حق و حقيقت عنادمى ورزند و با اولين شبهه اى كه برايشان پيش آيد,آتش شك و ترديد در دلشان فـروزان مـى شـود و نـه بـه ايـن سو مى روند و نه بدان سو, بلكه اسيرلذت هايند و رام و فرمانبردار شـهوتها, شيفته گردآورى مال و ثروت اندوزيند, از دين بهره اى ندارند, به حيوانات چرنده بيشتر مى مانند (تا به انسان ), اين چنين است كه با مرگ دانشمندان دانش نيز مى ميرد.
آرى , البته زمين از وجود كسانى كه با دليل وبرهان براى خدا (و برپا داشتن دين او) به پامى خيزند تا حجت هاى خدا بر بندگانش از بين نرود, هرگز خالى نمى ماند اينان شمارشان اندك است , ليكن نزد خداوند ارجمندترينند.
ـ مـردم سـه دسته اند : خردمند, نادان ونابكار : خردمند, دين شريعت اوست وبردبارى سرشت او و انديشيدن خصلت او هرگاه از او بپرسندجواب دهد و هرگاه سخن گويد درست گويد وهرگاه بـشـنـود, پـذيـرا شـود و هـرگـاه نـقـل قـول كـند,راست گويد و هرگاه كسى به او اطمينان كند,وفادارى نشان دهد نادان هرگاه او را به كار نيكى متوجه كنند, غفلت مى ورزد, هرگاه از او بـخواهند ازكار خوبى دست بردارد, آن را ترك مى كند و اگر اورا به نادانى وادارند نادان مى شود, اگر نقل قول كنددروغ گويد, خودش نمى فهمد و اگر هم به اوبفهمانند درك نمى كند اگر به او امانت سپارى , به توخيانت مى كند, اگر با او همنشينى كنى , باعث ننگ وبدنامى تو شود و اگر به او اعتماد كنى , نسبت به توخيرخواهى و يكرنگى به خرج نمى دهد.
ـ امـام صـادق (ع ) : مـردان سـه دسته اند :خردمند, نابخرد و نابكار خردمند آن گاه كه با اوسخن گـويـنـد, پاسخ دهد و هرگاه سخن بگويد,درست بگويد و هرگاه بشنود پذيرا شود نابخردبراى سـخـن گـفـتن عجله دارد و هرگاه حديث گويد (ونقل قول كند) فراموش كند و اگر به كار زشـتـش وادارند, آن را انجام دهد نابكار اگر به او اعتماد كنى (و امانتى بدو سپارى ) به تو خيانت كند و اگر براى اوسخنى بازگو كنى , باعث ننگ و عار تو شود.
ـ امام عسكرى (ع ) در پاسخ به سؤال يكى از شيعيان درباره اختلاف شيعه , نوشت : مخاطب خداوند در حـقيقت شخص خردمند است و مردم درباره من چند دسته اند : يكى با بينش وبصيرت است و در راه نجات قدم بر مى دارد و به حق چنگ در مى زند و به شاخه ريشه مى آويزد,از شك و ترديد به دور است و جز من به كسى پناه نمى برد.
طـبـقه دوم , حق را از اهلش فرا نگرفته انداينان چون به دريا نشسته اى هستند كه با موج دريا موج برمى دارند و با آرام گرفتن آن آرام مى گيرند.
طـبـقه سوم , در قبضه شيطان هستند, كارشان مخالفت با اهل حق و دفع حق با باطل است واين كارشان ناشى از حسادت درونى آن هامى باشد.
پـس , آن را كـه بـه راست و چپ مى رود, به خود واگذار, زيرا كه اگر چوپان بخواهدگوسفندان خـود را سـرجـمـع كـنـد بـا كـمـترين تلاشى آن ها را گرد مى آورد زنهار, از فاش كردن اسرارو رياست طلبى بپرهيز كه اين هر دو مايه نابوديند.
ـ امـام صـادق (ع ) : مردم سه طبقه اند :طبقه اى از مايند و ما از آنان هستيم , طبقه اى به واسطه ما خـود را آراسـتـه مـى كـنـنـد (با چسباندن خود به ما براى خويش كسب وجهه و آبرومى كنند) و طبقه اى هم به نام ما يكديگر رامى خورند.
ـ مـردم بـه طور كلى سه طبقه اند : مهترانى كه فرمانبردارى مى شوند, همگنان برابر وهمرديف و عده اى هم كه با يكديگر مقابله ودشمنى مى ورزند.
ـ مـردم سـه دسته اند : نادانى كه ازآموختن سرباز مى زند, دانايى كه علم و دانشش او را نزار كرده است و خردمندى كه براى دنيا وآخرتش كار مى كند.
ـ مـردان سـه دسته اند : يكى از مال وثروت برخوردار است , يكى از جاه و مقام وديگرى از زبان (و سخنورى ) و اين برترين آن هاست .

ـ پيامبر خدا(ص ) : هان , آدميان سه گونه آفريده شده اند : بعضى از آنان دير به خشم مى آيند و زود فـروكش مى كنند بعضى زود خشم مى گيرند و زود هم خشمشان فرو مى نشيندوبرخى ديگر زود بـه خـشـم مـى آيـنـد وديـر فـروكش مى كنند بدانيد كه بهترين آنان كسانى هستند كه دير خشم مى گيرند و زود فروكش مى كنند.
ـ امام على (ع ) : مردم در دنيا دوگونه كارمى كنند : يكى در دنيا براى دنيا كار مى كند چنين كسى را دنيايش از آخرتش باز داشته , براى بازماندگانش بيم فقر و نادارى دارد, اما ازتهيدستى خويش آسوده خاطر است چنين كسى عمر خويش را در راه سود رساندن به ديگران مى گذراند ديگرى در دنـيـا بـراى بعد از دنيا كارمى كند چنين كسى را روزى مقدر بى هيچ كوششى برسد پس از هر دو جـهـان بـهـره برگيردو هر دو سراى را با هم داشته باشد چنين كسى درپيشگاه خداوند آبرومند است و هيچ حاجتى ازخدا نخواهد كه از برآوردن آن دريغ فرمايد.
ـ مـردم دو دسـتـه انـد : يـكى آن كه پيرودين است و ديگر كسى كه بدعتگذار است , او رااز جانب خداوند سبحان نه برهان سنتى است ونه روشنايى حجتى .

ـ امام رضا(ع ) : مردم دو گونه اند :رسيده اى كه بسنده نمى كند و جوينده اى كه نمى يابد.
ـ امـام صادق (ع ) ـ به اسحاق بن غالب ـ :فكر مى كنى چه تعداد از مردم مصداق اين آيه هستند : (( اگر از آن (اموال ) به آنان داده شودخشنود مى گردند و اگر از آن به ايشان داده نشودبه ناگاه به خشم مى آيند))؟
راوى مى گويد :حضرت سپس خودش فرمود : اينان بيش ازدوسوم مردم هستند .

آن كه از مردم نيست .