قرآن .

((مردان سرپرست زنانند به دليل آن كه خدا برخى ازايشان را بر برخى ديگر برترى داده و (نيز) به دليل آن كه از اموالشان خرج مى كنند)).
ـ امام على (ع ) ـ در سفارش به سپاهيان خود پيش از رو به روشدن با دشمن درصفين ـ : و زنان را بـا آزار و اذيت تهييج نكنيد, اگر چه به نواميس شما دشنام دهند وبه زمامداران و فرماندهان شما نـاسـزا گـويـنـد,زيـرا زنـان جسم و جان و خردهايشان ضعيف است (در زمان رسول خدا نيز) ما بـه خـويـشـتـنـدارى از (آزار) آنان فرمان داشتيم ,در حالى كه آن زنان مشرك بودند درروزگار جـاهـليت نيز اگر مرد, زن را با سنگ يا چماق مى زد به خاطر اين كار هم خود او وهم فرزندانش پس از او سرزنش مى شدند.
ـ در بخشى از خطبه خود در جنگ جمل ـ : هيچ زنى را با آزاررسانى تحريك نكنيد اگر مرد زن را با چماق يا تركه درخت خرما مى زد, بازماندگان او به خاطر اين كارسرزنش مى شدند.
ـ عـبـداللّه بـن جـنـدب از پـدرش : عـلـى (ع )در هنگام جنگ با دشمنانش به ما دستورمى داد و مى فرمود هيچ زنى را تهييج نكنيددر زمان جاهليت اگر مرد زن را با چماق ياآهن مى زد, فرزندان او پس از وى به خاطراين كار سرزنش مى شدند.
ـ امام على (ع ) ـ پس از پايان جنگ جمل ـ : اى مردم , همانا زنان از نظر ايمان وبهره و خرد, كاستى دارنـد امـا دلـيل كاستى ايمان آن ها, نماز نخواندن و روزه نگرفتن آنان در ايام حيض است و دليل كـاسـتـى خـردهـايـشـان , تـلـقـى شـدن شـهادت دو زن به منزله شهادت يك مرد است و دليل كاستى بهره هايشان , اين است كه نصف مردان ارث مى برند.
تفسير.
آيـه : ((الـرجـال قـوامون على النسا بما فضل اللّه بعضهم على بعض و بما انفقوا من اموالهم )), قيم كسى است كه به اداره كردن كار كسى ديگر مى پردازد وقوام و قيام صيغه مبالغه آن هستند.
مراد از جمله ((به سبب آن چه خداوند برخى ازآن ها را بر برخى ديگر برترى داده )), برترى ومزيتى اسـت كه بالطبع مردان بر زنان دارند, يعنى بيشتر بودن نيروى خردورزى در مردها و آن چه ازاين اصـل مـايـه مى گيرد, مانند شجاعت و زورمندى وتحمل كارهاى سخت و سنگين و امثال اين ها چراكه زندگى زنان يك زندگى احساسى و عاطفى مبتنى بر ظرافت و لطافت مى باشد و مراد از جـمـلـه ((و بـه سـبب آن كه از اموالشان خرج مى كنند)) مهريه ونفقه اى است كه مردان به زنان مى پردازند.
از عـموميت اين علت , معلوم مى شود كه حكم مبتنى بر آن ـ يعنى قيم بودن مردان نسبت به زنان ـمـحـدود به مورد زن و شوهر نمى شود بلكه اين حكم براى طايفه مردان نسبت به طايفه زنان در كـلـيه ابعادى كه زندگى اين دو طايفه را به هم ارتباط وپيوند مى دهد, قرار داده شده است , زيرا ابـعـادعمومى اجتماعى كه به جنبه برترى مردان مربوطمى شود, مانند بعد حكومت و قضاوت كه حـيات جامعه بر اين دو مبتنى است و با تعقل و خردورزى كه طبعا در مردها بيشتر از زن ها وجود دارد ارتـباطمستقيم دارند همچنين مساله دفاع در جنگ كه بانيرومندى جسمى و نيروى تعقل پيوند دارد آرى همه اين ها عواملى هستند كه موجب قيمومت مردان بر زنان مى شوند.
بـنـابـرايـن , جـمله ((الرجال قوامون على النسا)) اطلاق تام دارد اما جمله بعد يعنى ((فالصالحات قـانـتـات )) ـ چنان كه خواهد آمد ـاختصاص به رابطه ميان زن و شوهر دارد و فرعى از فروع اين حكم مطلق و جزئى از جزئيات برآمده از آن مى باشد, بى آن كه اين اطلاق را مقيدسازد.
جـمـلـه ((فـالـصـالـحات قانتات حافظات للغيب بما حفظ اللّه )), مراد از ((صلاح )) همان معناى لـغوى آن يعنى همان چيزى است كه از آن به لياقت وشايستگى نفس تعبير مى شود ((قنوت )) نيز به معناى اطاعت و خضوع دائمى است .

جـمـله مقابل اين جمله , يعنى ((واللاتى تخافون نشوزهن )) مى رساند كه مقصود از((صالحات )) ((هـمـسـران صـالـح )) مـى باشد و اين حكم درباره زنان در حال ازدواج است نه مطلق زنان و نيز مى فهماند كه جمله ((قانتات حافظات )) ـكه جمله انشائيه در قالب خبريه است (يعنى بايد قانته و حافظه باشند) ـ حكمى است مربوطبه امور زناشويى و معاشرت خانوادگى با وجود اين ,اين حكم , بـه لـحـاظ گـسـتـردگـى و محدويت دامنه آن ,تابع علتش مى باشد, يعنى قيمومت مرد بر زن يك قيمومت زناشويى است و با توجه به اين قيمومت ,زن بايد در برابر شوهرش مطيع و خاضع باشد و درامورى كه به رابطه همسرى و زندگى مشترك آن دومربوط مى شود, حافظ و رازدار او باشد.
به عبارت ديگر, همچنان كه قيمومت طايفه مردان بر طايفه زنان در جامعه به ابعاد عموميى ,چون حـكـومـت و قـضـاوت و جـنگ , كه ميان زن ومرد مشترك است و به برتر بودن قدرت تعقل مرد وشـجـاعت و مقاومت او در برابر سختى ها مربوطمى شود بدون آن كه به استقلال در اراده فردى زن لـطمه اى بزند و مرد حق دخالت در خواسته هاى مشروع او داشته باشد و زنان در انجام هر كار درست و شايسته اى كه بخواهند مختارند, به همين ترتيب ,قيمومت مرد بر همسرش طورى نيست كـه به زن اجازه ندهد در ما يملك خود دخل و تصرف كند يااستقلال عمل زن را, در حفظ حقوق فردى واجتماعيش و دفاع از اين حقوق و رسيدن به آن ها ازطريق مقدمات رساننده به اين حقوق , سلب كندبلكه معناى اين قيمومت آن است كه چون مرد درازاى تمتع از مال و دارايى خويش خرج مـى كـنـد ونـفقه مى دهد, زن نيز بايد در كليه مسائل مربوط به تمتع و مباشرت از مرد اطاعت و فـرمانبردارى كند ودر غياب او نيز آبرويش را نگه دارد و ديگرى را به خود راه ندهد و لذت هايى را كه متمتع شدن از آن هامخصوص شوهر مى باشد در اختيار بيگانه نگذارد ودر اموالى كه در محيط خانوادگى و زندگى مشترك در اختيار او گذاشته است , خيانت نورزد.
گفتارى درباره قيمومت مردان بر زنان .

در ايـن كه قرآن كريم جانب عقل سليم انسانى راتقويت كرده و آن را بر هوس و پيروى از شهوات وخـضـوع و تسليم در برابر فرمان عواطف واحساسات تند ترجيح داده و به پيروى از خردتشويق و تـرغـيـب كـرده و بـه نـگـهدارى اين وديعه الهى از تباه شدن سفارش نموده است , شكى نيست و احـتـيـاجى به آوردن دليل از قرآن ندارد, زيرا درقرآن مجيد آيات فراوانى وجود دارد كه تصريحا وتلويحا و با تعابير گوناگون اين مطلب را بيان كرده اند.
با اين حال , قرآن هيچ گاه مساله عواطف خوب و پاك و تاثير مهم و خوب آن ها را در تربيت خود و تـحـكـيـم مـبـانـى جـامـعـه از نـظـر دور نداشته است مثلا مى فرمايد: ((با كافران سختگيرند و مـيـان خـودشـان مـهربان )) و مى فرمايد: ((تا بدان ها(همسرانتان ) آرام گيريد و ميانتان دوستى ومـهـربـانـى نـهـاد)) نـيـز مـى فرمايد: ((بگو: زيورهايى راكه خدا براى بندگانش پديد آورده و (نـيـز)روزى هاى پاكيزه را چه كسى حرام گردانيده است ؟
)) منتها اين احساسات و عواطف را از طـريق همسازى آن ها با حكم عقل تعديل كرده و لذاپيروى از اين عواطف و اميال , پيروى از حكم عقل محسوب مى شود.
در بـرخـى از مـباحث گذشته گفتيم كه از نشانه ها ودلايل حفظ و اهميت دادن اسلام به جنبه عـقـل و بـنانهادن احكام تشريعى خود بر اساس آن , اين است كه تمام اعمال و احوال و اخلاقى كه مـانـع داورى درسـت عقل و موجب اشتباه و لغزش آن درداورى هايش و اداره درست امور جامعه مى شود,مانند شرابخوارى و قمار و انواع معاملات زيانبار ودروغ و بهتان و افترا و غيبت , همه اين ها در دين حرام و ممنوع شده است .

اهـل تـحـقيق و تامل از همين مقدار به دست مى آورند كه بايد زمام امور عمومى و جهات همگانى اجـتماعى را ـ كه بايد با نيروى تعقل اداره شوند و از دخالت دادن قضاوت عواطف و اميال نفسانى در آن هـا اجـتـنـاب كـرد ـ مـانند حكومت وقضاوت و جنگ را به دست كسانى سپرد كه از عقل و خـردورزى بيشترى برخوردارند و حاكميت عواطف در وجود آنان ضعيف مى باشد و چنين كسانى طايفه مردان هستند نه زنان .

واقعيت نيز همين است خداى متعال مى فرمايد:((مردان سرپرست زنان هستند)) سنت نبوى نيز, كـه زبـان گـوياى بيانات قرآنى مى باشد, بيانگر همين امراست رفتار و عمل پيامبر(ص ) در طول حـيـات آن حـضـرت بـر همين منوال بوده است آن حضرت هيچ گاه نه زنى را حاكم و فرمانرواى عـده اى قـرار دادو نه منصب قضاوت را به زنى سپرد و نه آنان را براى شركت در جنگ و مبارزه با دشمن فرا خواند.
امـا ديـگـر مـشاغل اجتماعى مانند تعليم و تعلم وكار كردن و پرستارى و درمان بيماران و امثال ايـن هاـ كه موفقيت در كار منافاتى با دخالت عواطف نداردـ سنت هيچ گاه از آن ها منع نكرده و سيره و روش پيامبر بسيارى از اين كارها را امضا و تاييد كرده است كتاب خدا نيز از دلالت بر اجازه ايـن كارها به زنان خالى نمى باشد چه , اين اجازه لازمه آن آزادى اراده و عملى است كه خداوند در بسيارى از شؤون زندگى به زن ها داده است چون معنا ندارد كه خداوند زنان را در امور مربوط به خـود از تـحـت سرپرستى مردان بيرون آورد و آنان را مالك جان و مال خودشان قرار دهد و سپس آن هـا را از اصـلاح و رتـق و فـتق مايملكشان نهى كند همچنين معناندارد كه برايشان حق دعوا يا شهادت قرار دهد, اماآن ها را از رفتن پيش والى يا قاضى نهى كند وموضوعات ديگرى از اين دست مـگر آن كه اين مسائل با حق شوهر برخورد پيدا كند چرا كه مرد,در زمينه اطاعت زن از او و حفظ آبرو و اموالش درغياب وى , بر همسرش قيمومت دارد و كارهايى راكه برايش جايز است , چنانچه با حقوق مرد نسبت به او برخورد و تعارض داشته باشد, حق ندارد انجام دهد.

بهترين خصلت هاى زنان .