مرز دوستى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِبْذِلْ لِصَديقِكَ كُلَّ الْمَوَدَّةِ، وَ لا تَبْذُلْ الطُّماءنِينَةِ، وَ اَعْطِهِ كُلَّ الْمُواساةِ وَ لاْ تُفِضْ اِلَيْهِ بِكُلِّ الاَْسْرارِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : با دوست خود در اظهار محبّت سنگ تمام بگذار، ولى صد در صد به او اعتماد نكن و شيوه احتياط پيشه كن و با او به مواسات رفتار كن اما همه اسرار خود را به او مگو.(236)

مسئوليت اندام ها

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : الْكَلامُ فى وِثاقِكَ ما لَمْ تَتَكَلَّمْ بِه ، فَإ ذا تَكَلَّمْتَ بِهِ صِرْتَ فى وِثاقِه . فَاخْزُن لِسانَكَ كَما تَخْزُنُ ذَهَبَكَ وَ وَرِقَكَ، قَرُبَّ كَلِمَةٍ سَلَبَتْ نِعْمَةً وَ جَلَبَتْ نِقْمَةً. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : نه تنها از گفتن آن چه بدان علم ندارى خوددارى كن ، كه پاره اى از آن چه مى دانى را هم بر زبان نياور كه خداوند بر هر يك از اندام هايت مسئوليتى قرار داده است كه روز رستاخيز بر تو احتجاج كنند.(237)

مسئوليت انسان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اءَيُّها النّاسُ اتَّقُوا اللّهَ فَما خُلِقَ امْرُؤٌ عَبَثا فَيَلهُو وَ لاتُرِكَ سُدىً فَيَلْغُو. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : اى مردم ! از خدا بترسيد، پس همانا هيچ انسانى بيهوده خلق نشده تا به لهو مشغول شود و هيچ كس بى حساب رها نمى شود تا كارهاى بيهوده انجام دهد.(238)

مشورت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : شاورِ قبلَ اَن تعزِمَ وَ فكَّرَ قبلَ اَن تُِقدِّمَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : قبل از تصميم مشورت نما و پيش از اقدام در كار، فكر كن .(239)

مشورت و خودراءيى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَاءيِهِ هَلَكَ وَ مَنْ شاوَرَ الرِّجالَ شارَكَها فى عُقُولِها. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : شخص خود راءى به هلاكت مى رسد، و كسى كه با مردان برجسته و انديشمند مشورت كند، در عقل آنها شريك مى شود.(240)

مصون از گرفتارى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : ثلاثَةٌ مَنْ حَفِظَهُنَّ كانَ مَعْصُوما مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ وَ مِنْ كُلِّ بَليَّةٍ: مَنْ لَمْ يَخْلُ بِامْرِاءَةٍ لايَمْلِكُ مِنْها شَيْئا... ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : سه چيز را اگر كسى رعايت كند؛ از دست شيطان رانده شده و از هر گرفتارى مصون خواهد ماند: اول اينكه با زن نامحرم خلوت نكند...(241)

معاشرت با خويشاوندان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ اَكْرِمْ عَشيرتَكَ فَإ نَّهُمْ جَناحُكَ الَّذى بِهِ تَطيرُ وَ اَصْلُكَ الَّذى إ لَيْهِ تَصِيرُ وَ يَدُكَ الَّذى بِها تَصُولُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : خويشاوندانت را گرامى بدار، چون آنها بال تو هستند كه توسط آنها پرواز مى كنى و ريشه تو هستند كه به آن بر مى گردى و دست تو هستند كه به واسطه او دفاع مى كنى .(242)

معاشرت با مردم

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : خالِطُوا النّاسَ مُخالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَها بَكَوا عَلَيْكُمْ وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إ لَيْكُمْ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : با مردم طورى معاشرت كنيد كه اگر با آن حال مرديد بر شما گريه كنند و اگر زنده بوديد با شما مهربانى كنند.(243)

معنى قضاوت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : فَاِنَّ الْحُكْمَ فى اِنْصافِ الْمَظْلُومِ مِنَ الظّالِمِ وَ الاْ خْذِ لِضَّعيفِ مِنَ الْقَوِىِّ وَ اِقامَةِ حُدُودِ اللّه . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : ((قضاوت ))، در گرفتن حق مظلوم است از ظالم و دريافت كردن حق ضعيف است از قوى و اقامه حدود الهى است (در جامعه ).(244)

منشور انسانيت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ لاحَسَبَ كاَلتَّواضُعِ، وَ لاشَرَفَ كَالْعِلْمِ، وَ لا عِزَّ كَالْحِلْم ، وَ لا مُظاهَرَةَ اَوْثَقُ مِنَ الْمُشاوَرَةِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هيچ عنوانى همتاى فروتنى ، هيچ شرفى همانند دانش ، هيچ شكوهى چونان بردبارى و هيچ پشتيبانى اطمينان بخش تر از رايزنى نيست .(245)

موجب تهمت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الا خِرِ فَلا يَقُومُ مَكانَ رَيْبَةٍ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : كسى كه به خدا و روز قيامت اعتقاد دارد در مكانى كه موجب تهمت است نمى نشيند.(246)

موى زايد

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اُحِبُّ لِلْمُؤْمِنِ اَنْ يَطْلِى فِى كُلِّ خَمْسَةِ عَشَرِ يَوْمَا. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : براى مؤ من دوست دارم كه هر پانزده روز، يك بار موهاى زايد بدنش را بزدايد.(247)

ناديده گرفتن

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : خُذْ مِنْ الدُّنْيا ما اءَتاكَ، وَ تَوَلَّ عنْكَ فَإ نْ اءَنْتَ لَمْ تَفْعَلْ فَاءجْمَلْ فِى الطَّلَبِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : آنچه از دنيا به دستت رسيد نگاهدار و آنچه را از دست داده اى ناديده بگير و اگر نمى توانى اين چنين باشى كمتر زحمت بكش !(248)

نشاط عطر

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : نِعْمَ الطِّيبُ الْمِسْكُ، خَفِيفٌ مَحْمِلُهُ عَطِرٌ رِيحُهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بهترين عطرها مشك است ، زيرا جاى آن سبك و بوى آن دلاويز است .(249)

نشيب و فراز جهان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : الدَّهْرُ يَوْمانِ: يَوْمٌ لَكَ، وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ؛ فَإ ذا كانَ لَكَ فَلا تَبْطَرْ، وَ إ ذا كانَ عَلَيْكَ فَاءصْبِرْ! ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : روزگار دو روز است : يك روز به نفع تو و يك روز به ضرر تو، موقعى كه به نفع تو باشد مغرور نباش و آنگاه كه به ضررت شد صبر كن .(250)

نظر مؤ من

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَلْمؤ مِنُ اِذا نَظَرَ اِعْتَبَرَ وَ اِذا مَكَثَ تَفَكَّرَ وَ اِذا تَكَلَّمَ ذَكَرَ وَ اِذا اُعْطِىَ شَكَرَ وَ اِذَ ابْتُلِىَ صَبَرَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : مؤ من هر گاه بنگرد پند گيرد، و هرگاه خاموش شود فكر كند و هرگاه سخن گويد بياد خداست و هرگاه چيزى به او دهند شكر كند و هرگاه گرفتار شود صبر كند.(251)

نگهدارى دوست

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَعْجَزُ النّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسابِ الاْخْوانِ، وَ اَعْجَزُ مِنْهُ مَن ضَيَّعَ مَن ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : ناتوان ترين مردمان كسى است كه برادريابى را نتواند و ناتوان تر از او كسى است كه برادران فراهم آورده را از دست دهد.(252)

واسطه قرار گرفتن

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِضرِبوُا بَعضِ الَراءى بِبَعضٍ يَتَوَلَّدُ مِنهُ الصَّوابَ، وَ امْخَضُوا الّراىَ مَخضَ الَّسقاء يُنتَجُ سَدِيرُ الا راءِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : رايزنى كنيد تا آنچه حق است به دست آيد، و انديشه ها را به هم زنيد - بسان هم زدن مَشك شير براى گرفتن كره - تا آراء صحيح و استوار حاصل آيد.(253)

وسيله رستگارى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : ما اسْتَوْدَعَ اللّهُ امْرءا عَقلا اِلاّ اسْتَنقَذَهُ بِه يَوْما مَّا. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هر خرد كه خداش نزد كسى به امانت سپرد، بى هيچ استثنا روز مبادايى وسيله رستگارى او شود.(254)

وصيت به نماز و زكات

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : ... اُوصيكَ يا بُنَىَّ بِالصَّلاةِ عِندَ وَقْتِها وَ الزَّكاةِ فى اَهْلِها عِنْدَ مَحَلِّها... ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : تو را اى فرزندم وصيت و سفارش مى كنم به نماز در وقت آن و پراختن به زكات درباره آنان كه شايستگى آن را دارند در جاى خود.(255)

وفاى به عهد

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِنَّ الْعُهُودَ قَلائِدُ فِى الاَْعْناقِ اِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ، فَمَنْ وَصَلَها وَصَلَهُ اللّهُ، وَ مَنْ نَقَصَها خَذَلَهُ اللّهِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : همانا عهد و پيمان ها، گردنبندهايى در گردن ها تا روز قيامت هستند، كسى كه پيوند آنها را نگهدارد (و وفاى به عهد كند) خداوند او را به مقصود مى رساند، و كسى كه آن عهدها را بشكند، خداوند او را به خودش وا گذارد.(256)

وقت شناسى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِنَّ اَوْقاتَكَ اَجْزاء عُمْرِكَ، فَلا تَنْفِذْ لَكَ وَقْتا اِلاّ فِيما يُنْجِيكَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : همان وقت هاى تو جزءِ عمر تو است ، بنابراين بكوش كه وقتى از تو جز در موارد عواملى كه موجب نجاتت شود، تلف نگردد.(257)

همنشينى با نيكان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : فَقارِنْ أَهْلَ الْخَيْرِ تَكُنْ مِنْهُم وَ بايِنْ أَهْلَ الشَّرِّ تِبَنْ عَنْهُمْ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : مولاى متقيان عليه السلام به فرزندش فرمود: با نيكان همنشين باش تا از آنان باشى و از بدان دورى كن تا از آنها جدا باشى .(258)

همه اى زهد

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : الزُّهدُ كُلُّهُ بَينَ كَلِمَتَين مِنَ الْقُرآنِ قال اللّهُ سُبحانَهُ: لِكَيلا تَاءسَوُا عَلَى ما فاتَكُم ، وَ لاتَفرَحُوا بِمآ اَتاكُم . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : زهد با همه شاخ و برگش در ميان دو كلمه از قرآن خلاصه مى شود: ((باشد كه بر آنچه از دست داده ايد، اندوهگين نشويد و براى آنچه بهره مى بريد شادى نكنيد)).(259)

ياد خدا

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ اذكُرُوا اللّهَ عَزَّوَجَلَّ بِكُلِّ مَكانٍ، صَلّوُا عَلَى النَّبى وآله - صلى اللّه عليه و عليهم - فَإ نَّ اللّهَ يَتَقَبَّلُ دُعاكُمْ عِنْدَ ذِكْرِهِ و رِعايَتِكُمْ لَهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : خداى عزّوجلّ را در هر مكانى ياد كنيد، بر پيغمبر و آلش صلوات بفرستيد كه خدا دعاى شما را با ذكر او و رعايت او بپذيرد.(260)

ياد مرگ

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اءَىَ بُنَّى اءَكْثِرْ ذِكْرَ الْمَوْتِ، وَ ذِكْرَ ما تَهْجُمُ عَلَيْهِ وَ تُفْضى بَعْدَالْمَوْتِ إ لَيْهِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : حضرت على عليه السلام طى نامه اى به فرزندش امام حسن عليه السلام فرمودند: اى فرزندم ، بسيار ياد ((مرگ )) باش و به ياد آنچه پس از مرگ در آن افتى و بدان سوى كشانده شوى ، (انسان بايد قبل از اينكه اجل برسد توشه اى در اين دنيا براى آخرت براى خود جمع كند و به فكر قيامت و معاد باشد كه دنيا مزرعه آخرت است ).(261)

يارى مظلوم

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَانْصُرُوا الْمَظْلُومُ، وَ اَعْطُوا الفُرُوضَ، وَ جاهِدُوا اَنْفُسَكُمْ فِى اللّهَ حَقَّ جِهادِهِ، فَإ نَّه شَديدُ الْعِقابِ، وَ جاهِدُوا فى سَبيلِ اللّه . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : مظلوم را يارى كنيد، حقوق واجب را (كه از ناحيه خدا تعيين شده است ) بدهيد و با نفس ‍ خود در حساب خدا به خوبى جهاد كنيد كه او سخت كيفر و ((شديد العقاب )) است ، و در راه خدا جهاد (تلاش ) كنيد.(262)

يكسانى نيكوكار و بدكار

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ لايَكُونَنَّ الُْمحْسِنُ وَالْمُسِى ءُ عِنْدَكَ بِمَنزِلَةٍ سَواءٍ فَإ نِّ فى ذلِكَ تَزْهِيدا لا هْلِ الاِحْسانِ فى الاِحْسانِ، وَ تَدْرِيبا لا هْلِ الا سَآءَةِ عَلَى الا سآءَةِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هرگز مباد كه نيكوكار و بدكار در كنارت جايگاهى يكسان داشته باشند كه اين مايه اى سرخوردگى نيكان از نيكى و خوگرفتن بدان به بدى مى گردد.(263)

آز و خرد

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَكْثَرُ مَصارِعِ الْعُقُولِ تَحْتَ بُروُقِ الْمَطامِعِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : كشتارگاه خردها بيشتر زير برق شمشير آزمندى هاست (يعنى : بيشتر لغزشهاى خردها در جائى است كه پاى طمع مدر ميان باشد بايد هم چنانكه آتش آهن را ذوب مى كند طمع دين را ذوب مى كند و از بين مى برد).(264)

آغازگر متجاوز است

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لاتَدْعُونَّ اِلَى مُبارَزَة ، وَ اِن دُعِيتَ اِلَيْها فَاَجِبْ، فَإ نَّ الدّاعىَ باغٍ وَ الْباغِىَ مَصْرُوعٌ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هرگز درگيرى را تو فراخواننده مباش ، اما اگر دشمن به نبردت فراخواند، پاسخگويش ‍ باش ، چرا كه دعوت گر و آغازگر متجاوز است و متجاوز ناگزير، شكست پذيرد.(265)

آنچه نبايد گفت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لاتَقُلْ ما لاتَعْلَمُ وَ إ نْ قُلْ ما تَعْلَمُ وَ لا تَقُلْ ما لاتُحِبُّ أَنْ يُقالَ لَكَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : آنچه را نمى دانى مگوى هر چند آنچه مى دانى اندك باشد و آنچه را كه دوست ندارى به تو گويند به ديگران مگوى .(266)

اثر گناه بر فكر

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : إ نَّ الاِْيمانَ يَبْدُو لمُظَةً فِى القَلْبِ، كُلَّما ازْدادَ الاِْيمانُ ازْدادَتِ اَللُّمْظَةُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : ايمان نقطه ى سفيدى در قلب انسان بوجود مى آورد، هر قدر ايمان افزايش يابد سفيدى زيادتر مى گردد.(267)

اختلاف و تفرقه

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : إ يّاكُمْ وَ الْخَلاف فَإ نَّهُ مُرُوقٌ، وَ عَلَيْكُمْ بِالْقَصْد، تَراءَفُوا و تَراحَمُوا. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : مبادا اختلاف (و ايجاد تفرقه ) نمائيد كه سبب خروج از دين است ، و بر شما باد كه ميانه رو و معتدل باشيد، با هم مهر ورزيد و مهربان باشيد.(268)

اسراف

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَلا وَ اِنَّ اِعْطاءَ الْمالِ فِى غَيْرِ حَقِّهِ تَبْذِيرٌ و اِسْرافٌ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : آگاه باشيد، بخشيدن مال در غير موردش تبذير و اسراف است .(269)

اصرار بر گناه

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اءَعْظَمُ الذُّنُوبِ عِنْدَ اللّهِ ذَنْبٌ اءَصَرَّ عَلَيْه عامِلُهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بزرگترين گناه نزد خداوند، گناهى است كه گناهكار آن را تكرار كند.(270)

افسوس

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : رُبَّ مُسْتَقْبِلٍ يَوما لَيْسَ بِمُسْتَدْبِرِه وَ مَغْبُوطٍ فى اَوَّلِ لَيْلةِ قامَتْ بَواكِيهِ فِى آخِرِه . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بسا كسان كه روزى را به پيشباز شتابند كه بدرقه اش را فرصتى نيابند و بسا افراد كه در آغاز شب مورد غبطه باشند و در پايان همان شب بر آنان بگريند.(271)