انواع عبادت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِنَّ قَوْما عَبَدُوا اللّه رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبادَةُ التُّجار، وَ اِنَّ قَوْما عَبَدُوا اللّه رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبادَةُ الْعَبِيدِ، وَ اِنَّ قَوُما عَبَدُوا اللّهَ شُكْرا فَتِلْكَ عِبادَةُ الاَْحْرارِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : گروهى خدا را از روى ميل به بهشت پرستش مى كنند و اين عبادت سوداگران است ، و گروهى خدا را از روى ترس از آتش دوزخ عبادت مى كنند، و اين عبادت بردگان است ، و گروهى خدا را به خاطر شكر نعمت ها مى پرستند و اين عبادت آزادگان است .(36)

انفاق

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَنْفِقُوا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ عَزِّوَجَّل فِإ نَّ الْمُنْفِقَ بِمَنْزِلَةِ الُْمجاهِدِ فى سَبيلِ اللّهِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : از آنچه خداوند روزيتان كرده است انفاق كنيد، كه انفاق كننده به منزله مجاهد در راه خداست .(37)

اوقات دعا

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : تُفْتَحُ اَبْوابُ السَّماءِ فى خَمْسَةِ مَواقيت : عِنْدَ نُزُولِ الْغَيْثِ وَ عِنْدَ الزَّحْفِ وَ عِنْدَ الاَذانِ وَ عِنْدَ قَراءَةِ القُرْآنِ وَ مَعَ زَوالِ الشَّمْسِ وَ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجرِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : در پنج وقت درهاى آسمان گشوده مى شود: هنگام نزول باران ، هنگام حمله بردن بر دشمن ، هنگام اذان ، هنگام قرائت قرآن ، در هنگام ظهر و وقت طلوع فجر.(38)

اولين سخن سلام

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لِكُلّ داخِل دهشَة فابدَؤُا بالسّلام . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هر تازه واردى در محيط نامانوس ، حيرت زده مى شود، و براى آرامش خاطر خود، سخن خود را با سلام آغاز كند (اگر ثواب سلام را به 10 قسم تقسيم كنيم 9 تاى آن براى كسى است كه جواب سلام را مى دهد).(39)

نسبت به صبر

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرَ فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الاِْيمانِ كَالرَّاءْسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لا خَيْرَ فِى جَسَدِ لا راءسَ مَعَهُ، وَ لا فِى ايمان لا صَبْرَ مَعَهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : و بر شما باد به صبر، چرا كه صبر نسبت به ايمان ، مانند سر نسبت به بدن است . چنانكه بدنى كه بى سر است خير ندارد؛ همچنين ايمانى كه صبر ندارد، خيرى در آن نيست .(40) با ادب شدن به وسيله ... قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : كَفاكَ اءدَبا لِنَفْسِكَ إ جْتِنابُ ما تَكْرَهُهُ مِنْ غَيْرِكَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : براى آنكه ادب و آراستگى داشته باشى ، همين قدر بس است كه از انجام آنچه در ديگران نمى پسندى ، دورى كنى .(41)

باد پائيز يا اول زمستان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : تَوَقَّوا الْبَرْدَ فِى اءَوَّلِهِ، وَ تَلَقَّوهُ فِى آخِرِهِ، فَإ نَّهُ يَفْعَلُ فِى الاَْبْدانِ كَفِعْلِهِ فِى الاَْشْجارِ، اءَوَّلُهُ يُحْرِقُ، وَ آخِرُهُ يُورِقُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : از سرماى اول زمستان پرهيز كنيد و به استقبال سرماى آخر زمستان (اسفند) برويد، زيرا باد همان عملى را كه در درخت ها انجام مى دهد در بدن ها هم انجام مى دهد. اول زمستان برگ را مى سوزاند و آخر زمستان برگ مى آورد.(42)

بار سنگين مسئوليت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَ كِت ابُ اللّه بَيْنَ اَظْهُرِكُمْ ناطِقٌ لا يَعْيا لِسانُهُ، وَ بَيْتٌ لاتُهْدَمُ اَرْكانُهُ، وَ عِزٌ لاَتُهْزَمُ اَعْوانُهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : اين كتاب خداست كه بار مسئوليت آن بر دوش شماست ، گويايى با زبان نستوه ، نظامى با پايه هاى هميشه بر پا و پيروزمندى با ياورانى هزيمت ناپذير.(43)

باز ايستادن

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : وَانْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ تَناهُوا عَنْهُ فَإ نَّما اُمِرْتُمْ بِالنَّهْىِ بَعْدَ التَّناهى . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : از كار زشت باز ايستيد و ديگران را از آن باز بداريد، كه به باز ايستادن از گناه و كار زشت پيش از باز داشتن از آن مأ موريد.(44)

باز داشتن از چهار چيز

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَنِ اسْتَطاعَ اءنْ يَمْنَعَ نَفْسَهُ مِنْ اءَرْبَعَةِ اءشْياءِ فَهُوَ خَليقٌ بِاءنْ لايَنْزِلَ بِهِ مَكرُوهٌ اءبَدا، قيل : وَ ما هُنَّ يا اَميرَ المؤ مِنينَ؟ قال : اَلعَجَلَة ، وَ اللِّجاجَة ، وَ الْعُجْبَ، و التَّوانِى . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : مولاى متقيان فرمود: هر كه خود را از چهار چيز باز دارد سزاوار است كه بدى نبيند، گفته شد: آنها چه هستند يا اميرالمؤ منين ؟ فرمود: شتاب ، لجبازى ، خودبينى ، و سستى .(45)

بالاترين عبادت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَفْضَلُ العِبادةِ الفِكرُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بالاتر از هر عبادتى به كار انداختن نيروى تفكر و تعقل است (تفكر درباره خلقت آفرينش ).(46)

بذل و بخشش

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : ...وَ عَلَيكُمْ يا بَنِى بِالتَّواصُلِ وَ التَّباذُلِ وَ التَّبارّ، وَ اِيّاكُمْ وَ التَّقاطُعَ وَ التَّدابُرَ وَ التَّفرُّق . ((وتعاونوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لاتَعاوَنُوا عَلَى الاِثْمِ وَ الْعُدْوان وَ اتَّقُو اللّه فَاِنَّ اللّه شديدُ الْعِقاب )). ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : فرزندانم ! به شما سفارش مى كنم : به يكديگر بپيونديد، نسبت به يكديگر بذل و بخشش ‍ كنيد، از نيكى كردن به يكديگر غافل نمانيد. و از اينكه از يكديگر ببرّيد و پشت به هم كنيد و پراكنده شويد، سخت بر حذر باشيد (به خاطر اين كه در اين صورت دشمن به راحتى در شما نفوذ خواهد كرد و سرانجام شكست خواهيد خورد). در نيكى و تقوا با يكديگر همكارى كنيد و در گناه و دشمنى ، دست به دست هم ندهيد، از خدا بترسيد كه عقاب او بسى سخت است .(47)

باور راستين

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لايَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الا يمانِ حَتَّى يَعْلَمُ اَنَّ ما اَصابَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُخْطِئهُ وَ ما اَخْطَاَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُصيبَهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هيچ بنده اى طعم ايمان را نمى چشد مگر آنكه باور بدارد آنچه به او رسيده هرگز نمى توانسته است به او نرسد و آنچه به او نرسيده هيچ گاه نمى توانسته به او برسد.(48)

برآورى نيازهاى مردم

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لايَسْتَقيمُ قَضآءُ الْحَوآئِجِ اِلاّ بِثَلاثٍ: بإ سْتِصْغارِها لِتَعْظُمَ، وَ باسْتِكْتَامِها لِتَظْهَرَ، وَ بِتَعْجيلِها لِتَهْنُوَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بر آوردن نيازهاى مردم جز با رعايت سه اصل راست نيايد: كوچك شمردنش تا خود ببالد، پنهان داشتنش تا به طبيعت خود آشكار شود، و شتاب در برآوردنش ، تا گوارا گردد.(49)

برقرارى آشتى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : فَاِنّى سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقُول : ((صَلاحُ ذاتِ الْبَيْنِ اَفْضَلُ مِنْ عامَّةِ الصَّلاةِ وَ الصِّيام )). وَ اِنَّ الْمُبيرَهُ الْحالقة لِلدّين ، فَسادَ ذاتِ البَيْنِ وَ لاقُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلِىّ العظيم . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : حضرت على عليه السلام در بستر شهادت طى وصيتى به فرزندان عزيزش امام حسن و امام حسن فرمود: ...من از پيغمبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: بر قرار ساختن آشتى ميان دو نفر از تمامى نمازها و روزه ها برتر است . و آن چيزى كه دين را نابود مى كند و آثار و فوايد ديندارى را از ميان مى برد، همان رواج قهر و كينه توزى ميان شما (مردم ) است - و اين آفتى است عظيم كه بايد از آن به خدا پناه برد، همان خدايى كه هيچ نيرو و توانى نيست جز به نيروى او.(50)

برپايى جهان

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : يا جابر، قِوام الدّينِ وَالدُّنْيا بِاَرْبَعَةٍ: عالمٍ مُسْتَعمِلِ عِلْمَهُ، وَ جاهِلٍ لايَسْتَنْكِفُ اَنْ يَتَعَلَّمَ، وَ جَوادٍ لايَبْخَلُ بِمَعْرُوفِه ، وَ فَقيرِ لايَبيعُ آخِرَتَهُ بِدُنْياهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : اى جابر، بر پايى نظام اين جهان بر چهار پايه است : دانايى كه دانش خود را به كار گيرد، نادانى كه از آموختن روى برنتابد، بخشنده اى كه از نيكى دريغ نكند و تهى دستى كه آخرت خويش را به دنيا نفروشد.(51)

برپاداشتن امر خدا

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لايُقِيمُ اَمْرَ اللّهِ سُبْحانَهُ اِلا مَنْ لايُصانِعُ وَ لايُضارِعُ، وَلايَتَّبِعُ الْمَطامِعَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : تنها كسى امر خداى را بر پاى تواند داشت كه در اجراى حق مدارا نكند، سازشكار نباشد و آز و آزمندى را پى نگيرد.(52)

بخشش

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لاَتَسْتَحِ مِنْ إ عْطَاءِ القَليلِ، فَإ نَّ الحِرْمانَ اءَقَلُّ مِنْهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : از بخشش اندك شرمنده مباش ، زيرا هيچ ندادن از آن ((بخشش اندك )) نيز، كمتر و ناچيزتر است .(53)

برترى كمال

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَلْفَضيْلَةُ بِحُسْنِ الْكَمالُ وَ مَكارِمِ الاَْفْعالِ، لابِكَثْرَةِ الْمالِ وَ جَلالَةِ الاَْعْمالِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : برترى (بر ديگران ) به كمال نيكو و انجام دادن كارهاى نيكو است نه به زيادى مال و بزرگى اعمال (كه خداوند در قرآن كريم مى فرمايد ((ان اكرمكم عند اللّه اتقاكم ؛ هر آينه گرامى ترين شما در نزد خداوند با تقواترين شماست )).(54)

برخورد اجتماعى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : سَعِ النَّاسَ بِوَجْهِكَ وَ مَجْلِسِكَ وَ حُكْمِكَ! وَ اِيّاكَ وَ الْغَضَبَ فَاِنَّهُ طَيْرَةٌ مِّنَ الشّيْطَانِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : در برخوردهاى روزمره و در مجالس رسمى و نيز در مقام داورى با مردم گشاده روى باش . و زنهار از خشم ، كه نوعى سبك مغزى شيطانى است .(55)

برخورد اسلامى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَذا لَقيتُم اِخْوانَكُمْ فَتَصافَحُوا وَاَظْهِرُوا لَهُمُ الْبَشا شَةَ وَالْبُشْرَ تَتَفَرَّقُوا وَ ما عَلَيْكُمْ مِنَ الاَْوْزارِ قَد ذَهَبَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : وقتى برادرانتان را ديدار كرديد پس از مصاحفه كنيد و به همديگر دست بدهيد و با روى خندان با آنان ملاقات كنيد كه وقتى از هم جدا شويد همه گناهان شما آمرزيده است .(56)

برخورد با حقوق دوست

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لاتُضَيِّعَنَّ حَقّ اَخيكَ إ تِّكالا عَلى ما بَينَكَ وَ بَيْنَهُ، فَإ نَّهُ لَيْسَ لَكَ بِاَخٍ مَنْ ضَيَّعْتَ حَقَّهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : سعى كن حقوق برادرت را با اتكاء به دوستى و رفاقت پايمال نكنى ، زيرا آن كس كه حقّ او به وسيله تو ضايع گشته برادر دينى تو نخواهد بود.(57)

بردبارى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِنْ لَمْ تَكُنْ حَلِيما فَتَحلَّمْ، فَإ نَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَومٍ إ لاّ اءوْشَكَ اءنْ يَكُونَ مِنْهُمْ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : اگر بردبار نيستى ، خود را وادار به بردبارى كن ، زيرا كسى كه خود را به گروهى شبيه كند، به زودى از آنان مى شود.(58)

بردبارى در مقابل شهوت

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَلصَّبْرُ عَنِ الشَّهوَةِ عِفَّةٌ وَ عَنِ الْغَضَبِ نَجْدَةٌ وَ عَنِ الْمَعْصِيَةِ وَرَعٌ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بردبارى در مقابل شهوت عفت و در مقابل خشم بزرگوارى ودر مقابل نافرمانى خداوند ورع است .(59)

بشارت هشدار

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَن حَذَّرَكَ، كَمَنْ بَشَّرَكَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : كسى كه تو را هشدار مى دهد مانند كسى است كه به تو مژده مى دهد.(60)

بهترين جهاد

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِنَّ اَفْضَلَ الجَهادِ مُجاهِدةُ الرَّجُلِ نَفسَهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : بهترين جهاد اين است كه انسان با خواسته هاى نفسانى اش پيكار نمايد.(61)

بهترين شهرها

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : لَيْسَ بَلدٌ بِاءحَقِّ بِكَ مِنْ بَلَدِ خَيْرُ الْبِلادِ ما حَمَلَكَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : شهرى از شهر ديگر به تو سزاوارتر نيست ، بهترين شهرها شهرى است كه در آن زندگى مى كنى .(62)

بهترين همنشين

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : نِعْمَ الْقَرِينُ الرِّضا. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : رضا و خشنودى به قضاى الهى ، بهترين همنشين است .(63)

به خاطر خدا

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَن اَحَدَّ سِنانَ الغَضَبِ للّهِ قَوِىَ عَلَى اَشِدّاءِ الباطِل . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : آن كه به خاطر خدا دندان خشم بسايد؛ در نبرد با باطل نيرو يابد.(64)

بهره بردارى از فرصت ها

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : كُلُّ مُعاجِلٍ يَسْاءَلُ الاِْنْظارَ، وَ كُلُّ مُؤَجَّلٌ يَتَعَلَّلُ بِالتَّسْوِيفِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هر كس كه وقتش به پايان رسيده ، مهلت مى خواهد و آن كس كه فرصت دارد بهانه جوئى مى كند كه وقت دارم .(65)

به كارگيرى دانش

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : الْعِلْمُ مَقْرونٌ بِالْعَمَلِ، فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ وَ الْعِلْمُ يَهْتِفُ بِالعَمَلِ، فَإ نَّ اَجابَ وَ اِلاّ ارْتَحَلَ عَنْهُ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : دانش را با كردار پيوندى تنگاتنگ است ، پس هر آن كه چيزى آموخت بايد به كارش ‍ گيرد، چه دانش كردار را فرا مى خواند و اگر پاسخى نيايد، مى كوچد.(66)

بى زارى از دنيا

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِزْهَدْ فى الدُّنْيا يُبَصِّرُكَ اللّهُ عَوْراتِها، وَ لاتَغْفُلْ فَلَسْتَ بِمَغْفُولٍ عَنْكَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : وابستگى به دنيا را از خود بزداى تا خدايت زشتى هاى آن رابنماياند و به غفلت مگراى كه آنى از تو غفلت نشود.(67)

پاداش بردبار

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اَوَّلُ عِوَضِ الْحَلِيمِ مِنْ حِلْمِه اَنَّ النّاس اَنْصارُهُ عَلَى الْجاهِلِ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : نخستين پاداشى كه بردبار از بردبارى خويش به دست مى آورد پشتيبانى مردم از او در برابر نادان است .(68)

پافشارى

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : مَنِ استَدامَ قَرْعَ البابِ وَلَجَّ وَلَجَ. ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : هر كس به كوبيدن درى ادامه دهد و اصرار ورزد عاقبت از آن در وارد خواهد شد.(69)

پاداش كيفر

قال اميرالمؤ منين على عليه السلام : اِنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ وَضَعَ الثَّوابَ عَلَى طاعَتِه ، وَ الْعِقابَ عَلَى مَعْصِيتَه ، ذِيادة عَن نَّقْمَتِه ، وَ حِياشَةً لَهُمْ اِلَى جَنَّتِه . ترجمه : حضرت امام على عليه السّلام فرمود : خداى سبحان پاداش و كيفر را در برابر فرمان پذيرى و گناه رقم زد تا بندگانش را از دوزخ باز دارد و انگيزه اى به سوى بهشتش باشد (اگر انسان طبق برنامه هاى كه خداوند به وسيله پيامبران و ائمه معصومين : فرستاده عمل كند خداوند هم در قبال اين عمل او پاداش خواهد داد ولى اگر به دستورات خداوند پشت كند و عمل نكند خداوند هم در قبال اين كار، او را كيفر خواهد داد((فمن يعمل مثقال ذرة خيرا يره فمن يعمل مثقال ذرة شر يره ))).(70)