مقدمه مؤلف
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ
الرَّحِيمِ
الحمد للَّه ربّ العالمين و الصّلوة و السّلام
على محمّد و آله الطّاهرين، و اللّعنة على اعدائهم اجمعين الى قيام يوم الدّين.
خداوند، پيامبران را كه مايه رحمت جهانيان
هستند برانگيخت تا مردم را از گمراهى بسوى هدايت و از تاريكيها بسوى نور ببرند.
پيامبر بزرگوار ما حضرت محمّد (ص)، خاتم آنان و از همه برتر است. او كسى است كه از
همه بيشتر رنج كشيد و در اين راه، آثار عظيمى از خود بجاى گذاشت. پس از وى پيشوايان
معصوم كه صريحا از سوى پيامبر تعيين شده بودند يكى پس از ديگرى آمدند تا رهبرى و
اصلاح همه انسانها را به عهده بگيرند و در تاريكيها براى آنان چراغى فروزان باشند.
پيشوايان معصوم (ع) عليرغم مشكلات فراوان و
موقعيّتهاى دشوارى كه با آن مواجه بودند و موانع بسيارى كه در مسير الهى و خطير با
آنان قرار داشت هر كدام توانستند بطور شايستهاى به وظيفه خود عمل كنند. آنان اصرار
داشتند كه شيعيان و دوستان خود را نيز در وظيفه ابلاغ سخن حقّ شركت دهند و با تأكيد
هر چه بيشتر بر اين تلاش وادارند. بر همين اساس در ميان روايات
احاديث فراوانى در زمينه ترغيب به فراگيرى دانش و تعليم آن و نيز گسترش حديث و
معرفت به چشم مىخورد. از پيامبر اكرم (ص) نقل شده است: «هر كه حديثى براى امّت من
نقل كند و بوسيله آن، سنّتى را به پا دارد و بدعتى را از بين ببرد، بهشت براى او
خواهد بود.» روى همين اصل، راويان و دانشمندان در جمع آورى و دسته بندى روايات تلاش
كرده و زحمات فراوانى را در اين راه متحمّل شدهاند.
لازم به تذكّر است كه پيشوايان معصوم (ع) از
هيچ مسألهاى كه در رابطه با زندگى انسان است- از كوچكترين مسائل شخصى گرفته تا
بزرگترين مسائل سرنوشت ساز اجتماعى و سياسى، و از مسائل مربوط به دنياى مردم گرفته
تا مسائل مربوط به آخرت آنان- فرو گذار نكردهاند. آنان در تمامى اين موارد سخنان
استوار، دستورهاى حكيمانه، برهانهاى روشن و حكمتهاى شگفت انگيزى از خود بجاى
گذاشتهاند.
راستى انسان و انسانيّت چقدر به آگاهى از اين
چشمه زلال كه هرگز خشك نمىشود و استفاده از آن باعث نقصانش نمىگردد نيازمند است؟!
آدمى چقدر محتاج است كه از حكمتى كه رسول اكرم (ص) آن را همراه با كتاب به مردم
تعليم داده آگاهى پيدا كند: هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي
الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ
يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ ... . حكمتى كه غالبا در كتابهاى
غير شيعه اثرى از آن يافت نمىشود، زيرا سياستهاى باطل وجود آن را براى منافع و
خواستههاى نامشروع و غير انسانى خود باعث خطر مىديدند، از اين رو آن را پنهان
داشته و در صدد نابودى آن برآمدند.
اگر در گذشته دانشمندان دينى بخاطر موانعى كه
در راه ملّت ستمديده ما در تحت سلطه نظام ستمگرانه شاهنشاهى وجود داشت،
نمىتوانستند در راه نشر حكمت و تعليم آن به مردم، تلاش كنند و خود را معذور
مىدانستند، ولى پس از پيروزى انقلاب اسلامى به رهبرى امام خمينى، و بر كنار شدن
طاغوت، عذرى براى آنان باقى نمانده است، چرا كه امروز در فضائى آزاد در سايه حكومت
اسلام و قرآن زندگى مىكنيم.
حكومتى كه ثمره مبارزهها و فداكاريهاى عظيمى
بود كه ملّت اسلامى ايران متحمّل شد. همان ملّتى كه تصميم گرفته بود تمام آثار كفر
و شرك را پايمال كند و در مسير جهاد در راه خدا و گسترش دين و اعلاى كلمه او از هيچ
گونه فداكارى دريغ نورزد.
آرى، از اين رهگذر بود كه من به سهم خود تصميم
گرفتم براى گسترش معارف راستين و نشر سخنان پاك معصومين (ع) در اين ميدان گام
بگذارم، باشد كه اين مجموعه، چراغى فراراه سرگشتگان باشد و اين بنده نيز در احياى
آثار آنان سهيم باشم، چرا كه از عبد السّلام بن صالح هروى نقل شده كه گفت: از امام
رضا (ع) شنيدم كه مىفرمود: «خدا رحمت كند بندهاى را كه امر ما را زنده بدارد.
پرسيدم:
چگونه امر شما را زنده بدارد؟ فرمود: علوم ما
را فرا گيرد و آن را به مردم بياموزد، زيرا اگر مردم به سخنان زيباى ما پىببرند از
ما پيروى مىكنند» .
در هر حال، اين مجموعه ثمره تلاش پىگير شش سال
اين بنده است كه توانستم حدود 2300 حديث همراه با 200 آيه در زمينه موضوعات گوناگون
اعتقادى، عبادى، اخلاقى، اجتماعى، سياسى، اقتصادى و غيره در آن جمع آورى كنم.
در پايان، از خداوند مسألت مىكنم كه اين كار
را براى خود خالص قرار دهد و بر من منّت گذارد تا روزى كه مال و فرزند سودى ندارد
به درجات بلند نائل گردم.
اكنون پاداش اين تلاش را به كسانى كه تربيت مرا
بر عهده داشتند و سبب اشتغال من به علوم اهل بيت (ع) شدند، يعنى والدين بزرگوار و
برادر عزيزم- كه خدا هر سه را حفظ كند و گامهايشان را در راه خير استوار بدارد-
اهداء مىكنم. و صلّى اللَّه على محمّد و آله الطّاهرين.
قم- حوزه علميه، عليرضا
صابرى يزدى محرّم/ 1403 مهرماه/ 1361
مقدمه مترجم
سخنان معصومين (ع) كه تحت عنوان سنّت در كنار
قرآن مجيد قرار گرفته، ارزشمندترين سرمايه معنوى و جامعترين دستور العمل زندگى
مسلمانان است. اين ذخيره معنوى به قدرى غنى است كه در تمام موارد حيات انسان- حتّى
در موارد بسيار جزئى- راهنمائىهاى لازم را ارائه داده و بشر را به خير دنيا و آخرت
ارشاد كرده است.
به حقّ مىتوان گفت اگر مسلمانان اين دستورات
را در زندگى خود بطور كامل بكار بندند در تمام زمينهها بر ساير ملل دنيا برترى
خواهند يافت، چنان كه تاريخ به ما نشان مىدهد كه مسلمانان در بدو پيدايش اسلام از
اين موقعيّت ارزشمند برخوردار بودند. اين بدان سبب است كه سخنان معصومين (ع) از
منبع فيّاض علم الهى سرچشمه گرفته و خطا و اشتباه در تشخيص آنان راه نداشته و آنچه
را گفتهاند، بر اساس آگاهى از مصالح و مفاسد بشر، به عنوان دستوراتى قطعى و اجتناب
ناپذير براى وصول به هدفهاى مورد نظر، بوده است.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران به رهبرى
امام راحل قدّس سرّه، و تجديد حيات ارزشهاى اسلامى، توجّه به احاديث و روايات در
حدّ گستردهاى ميان جامعه ايرانى افزايش يافت، بگونهاى كه سخنان معصومين (ع) در
تمام مظاهر اجتماعى- از مراكز فرهنگى گرفته تا مراكز هنرى، اقتصادى، سياسى، نظامى و
و ....- چهره زيباى خود را نشان داد و جايگاه ارزشمند خود را باز يافت.
از نشانههاى توجّه فراوان مردم به روايات و
سخنان معصومين (ع)، تجديد چاپ كتاب حاضر در مدّتى كوتاه و درخواست چاپ آن همراه با
ترجمه از سوى خوانندگان است. پس از انتشار چاپ اوّل و استقبال مردم بويژه طبقه
روحانى از آن، پيشنهادهاى فراوانى در مورد ضميمه كردن ترجمه روايات به اصل كتاب از
سوى خوانندگان، به مؤلّف محترم داده مىشد. در حقيقت اين كار شايد هم ضرورت داشت،
زيرا متن روايات تنها براى كسانى قابل استفاده است كه به زبان عربى آشنائى كامل
دارند، ولى براى فارسى زبانان، ترجمه روايات امرى لازم و ضرورى است. بر اين اساس،
مؤلّف محترم صديق ارجمند، حجة الاسلام جناب آقاى عليرضا صابرى يزدى براى تحقّق
بخشيدن به اين مطلوب، از اينجانب خواستند ترجمه اين كتاب را بر عهده بگيرم. من به
توفيق پروردگار اين كار را آغاز نمودم و سرانجام پس از چندى، ترجمه به صورتى كه هم
اكنون در اختيار شماست، شكل گرفت.
تلاش شده است ترجمه روايات كاملا دقيق باشد و
در مواردى كه احيانا يك يا دو يا چند كلمه براى توضيح اضافه شده، كلمات توضيحى،
ميان دو پرانتز قرار گيرد تا توضيحات، از كلمات معصومين (ع) جدا و مشخّص باشد.
علاوه بر اين سعى گرديده كه ترجمه، روان و سليس و از قواعد دستور زبان فارسى
برخوردار باشد تا فارسى زبانان بتوانند به سهولت از آن استفاده كنند. به اميد آنكه
با الهام گرفتن از سخنان گهربار معصومين (ع) بتوانيم در مسير تكامل خويش گامهاى
بلندترى برداشته و به حيات معنوى خود صفاى بهترى ببخشيم.
مترجم- محمّد رضا انصارى
محلّاتى شهريور ماه/ 1370
القسم الاول العقل و العلم - بخش
اوّل خرد و دانش
الفصل الأوّل
1. العقل - خرد (عقل)
فَاتَّقُوا اللَّهَ يا
أُولِي الْأَلْبابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ.
س/ 5 آية 100 اى خردمندان! از خدا پروا كنيد،
باشد كه رستگار شويد.
قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ
الآْياتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
س/ 57 آية 17 در حقيقت، ما براى شما آيات را
بيان كرديم شايد درك كنيد.
وَ ما يَذَّكَّرُ إِلَّا
أُولُوا الْأَلْبابِ
س/ 3 آية 7 جز خردمندان كسى پند نمىگيرد.
1- عن عليّ بن الحكم عن
هشام، قال: قال أبو عبد اللَّه عليه السّلام: لمّا خلق اللَّه العقل قال له: أقبل
فأقبل ثمّ قال له: أدبر فأدبر ثمّ قال: و عزّتي و جلالي ما خلقت خلقا هو احبّ اليّ
منك، بك آخذ و بك أعطى و عليك أثيب.
الوسائل 1/ 28 البحار 1/ 97 المحاسن/ 192
از علىّ بن حكم، از هشام نقل شده كه گفت: امام
صادق (ع) فرمود:
هنگامى كه خداوند عقل را آفريد به او فرمود:
پيش آى. عقل پيش آمد. سپس به او فرمود: برگرد. عقل برگشت. آنگاه فرمود: به عزّت و
جلال خود سوگند، هيچ موجودى را نزد خود محبوبتر از تو نيافريدم. به سبب تو كيفر
مىكنم و براى تو مىبخشم و به خاطر تو پاداش مىدهم.
2- عن احمد بن ادريس عن
محمّد بن عبد الجبّار عن بعض اصحابنا رفعه الى ابي عبد اللَّه عليه السّلام قال:
قلت له: ما العقل؟ قال: ما عبد به الرّحمن و اكتسب به الجنان ... الخبر.
الفصول المهمّة/ 27 الكافي 1/ 11 الوسائل 11/
161
احمد بن ادريس از محمّد بن عبد الجبّار، از
بعضى از اصحاب ما نقل كرده كه گفت: از امام صادق (ع) پرسيدم: عقل چيست؟ فرمود: چيزى
كه خدا بوسيله آن پرستش گردد و بهشت فراهم آيد ...
3- عن ابي عبد اللَّه
عليه السّلام، قال: حجّة اللَّه على العباد النّبيّ و الحجّة فيما بين العباد و بين
اللَّه العقل.
روضة المتقين 12/ 244 الكافي 1/ 25 المحجة
البيضاء 1/ 174
از امام صادق (ع) نقل شده كه فرمود: حجّت خدا
بر بندگان، پيامبر و حجّت ميان بندگان و خداوند، عقل است.
4- قال امير المؤمنين
عليه السّلام: العاقل من رفض الباطل.
البحار 1/ 159
امير المؤمنين (ع) فرمود: خردمند كسى است كه
باطل را ترك گويد.
5- عن عليّ عليه السّلام:
العاقل من تورّع عن الذّنوب و تنزّه من العيوب.
غرر الحكم/ 68
از على (ع) نقل شده است: خردمند كسى است كه از
گناهان پرهيز كند و خود را از عيبها پاك سازد.
6- قال الصّادق عليه
السّلام: من كان عاقلا كان له دين و من كان له دين دخل الجنّة.
البحار 1/ 91 الكافى 1/ 11 الوسائل 11/ 161
الفصول المهمة/ 26
امام صادق (ع) فرمود: هر كه عاقل باشد دين دارد
و هر كه دين داشته باشد وارد بهشت مىشود.
7- عن الصّادق عن آبائه
عليهم السّلام قال: قال رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله: أعقل النّاس أشدّهم
مداراة للنّاس.
البحار 75/ 53
از امام صادق (ع) از پدرانش نقل شده كه رسول
خدا (ص) فرمود:
خردمندترين مردم كسى است كه از همه بيشتر با
مردم مدارا كند.
8- قال عليّ عليه
السّلام: العقل عقلان، عقل الطّبع و عقل التّجربة و كلاهما يؤدّي الى المنفعة ...
الخبر.
الاثنا عشرية/ 42 البحار 78/ 6
على (ع) فرمود: عقل بر دو نوع است: عقل طبيعى و
عقل تجربى، و هر دو سودمند است ...
9- عن علىّ عليه السّلام:
العقل صديق محمود.
غرر الحكم/ 107.
از على (ع) نقل شده است: خرد، دوستى ستوده است.
10- عن علىّ عليه
السّلام: لا نعمة افضل من عقل.
غرر الحكم/ 841
از على (ع) نقل شده است: هيچ نعمتى برتر از عقل
نيست.
11- قال رسول اللَّه صلّى
اللَّه عليه و آله: استرشدوا العقل ترشدوا، و لا تعصوه فتندموا.
البحار 1/ 96 كنز الفوائد/ 194
رسول خدا (ص) فرمود: از خرد راهنمائى بخواهيد
تا هدايت شويد، و نافرمانى آن مكنيد كه پشيمان خواهيد شد.
12- قال امير المؤمنين
عليه السّلام: ليس الرّؤية مع الابصار و قد تكذب العيون اهلها، و لا يغشّ العقل من
انتصحه.
نهج البلاغة (فيض)/ 1223 البحار 1/ 95
امير المؤمنين (ع) فرمود: ديدن، بوسيله چشم
نيست، چرا كه گاهى چشم به صاحب خود دروغ مىگويد، ولى عقل به كسى كه از او پند
خواسته است خيانت نمىكند.
13- ... عن حمدان
الدّيواني قال: قال الرّضا عليه السّلام: صديق كلّ امرئ عقله و عدوّه جهله.
كشف الغمة 2/ 293 البحار 1/ 87 الكافي 1/ 11
حمدان ديوانى مىگويد: امام رضا (ع) فرمود:
دوست هر كسى عقل او و دشمن وى جهلش مىباشد.
14- قال النّبيّ صلّى
اللَّه عليه و آله: قوام المرء عقله، و لا دين لمن لا عقل له.
البحار 1/ 94 كنز الفوائد/ 194
پيامبر (ص) فرمود: ايستادگى آدمى به عقل اوست و
هر كس عقل نداشته باشد دين ندارد.
15- عن عليّ عليه
السّلام: لا غنى مثل العقل و لا فقر اشدّ من الجهل.
البحار 78/ 37 تحف العقول/ 138 مجموعة ورام 2/
54
از على (ع) نقل شده است: هيچ بىنيازيى مانند
عقل، و هيچ نيازى شديدتر از نادانى نيست.
16- عن عليّ عليه
السّلام: العقل مصلح كلّ امر.
غرر الحكم/ 18
از على (ع) نقل شده است: عقل، هر كارى را اصلاح
مىكند.
17- عن عليّ عليه
السّلام: ثلاثة تدلّ على عقول اربابها، الرّسول و الكتاب، و الهديّة.
غرر الحكم/ 365
از على (ع) نقل شده است: سه چيز نشانه عقل
صاحبان آنهاست:
فرستاده، نامه و هديه.
18- .... عن ابى عبد
اللَّه عليه السّلام قال: ليس بين الإيمان و الكفر الّا قلّة العقل ... الخبر.
روضة المتقين 12/ 242 الكافي 1/ 28
از امام صادق (ع) نقل شده كه فرمود: فاصله ميان
كفر و ايمان چيزى جز كمبود عقل نيست.
19- عن عليّ عليه
السّلام: العقل شجرة ثمرها السّخاء و الحياء.
غرر الحكم/ 44
از على (ع) نقل شده است: عقل، درختى است كه
ميوهاش حيا و سخاوت است.
20- قال الصّادق عليه
السّلام: كثرة النّظر في العلم يفتح العقل.
البحار 1/ 159
امام صادق (ع) فرمود: بسيار نگريستن در دانش،
عقل را گشايش مىدهد.
21- عن هشام بن الحكم
قال: قال لي ابو الحسن موسى بن جعفر عليهما السّلام: يا هشام من اراد الغنى بلا مال
و راحة القلب من الحسد و السّلامة في الدّين، فليتضرّع الى اللَّه عزّ و جلّ في
مسألته بان يكمّل عقله، فمن عقل قنع بما يكفيه و من قنع بما يكفيه استغنى و من لم
يقنع بما يكفيه لم يدرك الغنى ابدا.
الكافي 1/ 18
هشام بن حكم مىگويد: ابو الحسن موسى بن جعفر
(ع) به من فرمود:
اى هشام! هر كه مىخواهد بدون داشتن ثروت
بىنياز باشد و دلش از حسد آسوده گردد و دينش سالم بماند بايد با تضرّع و زارى از
خدا بخواهد كه عقل وى را كامل كند، زيرا كسى كه عاقل باشد به قدر كفايت خويش قناعت
مىكند، و هر كه به قدر كفايت خويش قناعت كند بىنياز مىگردد، و آن كس كه به قدر
كفايت خود قناعت نكند هرگز به بىنيازى نخواهد رسيد.
22- ... عن ابي جعفر عليه
السّلام قال: انّما يداقّ اللَّه العباد في الحساب يوم القيامة على قدر ما آتاهم من
العقول في الدّنيا.
الكافي 1/ 11 البحار 1/ 106 الفصول المهمة/ 126
الوسائل 1/ 28 المحجة البيضاء 1/ 173
از امام باقر (ع) نقل شده كه فرمود: روز قيامت
خداوند به همان اندازه كه در دنيا به بندگان خود عقل داده است در حساب آنان دقّت
مىكند.
2 الجهل - نادانى
وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ
يَجْهَلُونَ
س 6/ آيه 111 ... ولى بيشتر آنان جهل مىورزند.
وَ أَكْثَرُهُمْ لا
يَعْقِلُونَ
س 5/ آيه 103 و بيشترشان تعقّل نمىكنند.
23- عن عليّ عليه
السّلام: الجهل معدن الشّرّ.
غرر الحكم/ 24
از على (ع) نقل شده است: نادانى، معدن بديهاست.
24- عن عليّ عليه
السّلام: الجهل اصل كلّ شرّ.
غرر الحكم/ 29
از على (ع) نقل شده است: نادانى، ريشه هر بدى
است.
25- عن عليّ عليه
السّلام: الجهل مضلّة.
غرر الحكم/ 12
از على (ع) نقل شده است: نادانى گمراهى است.
26- عن عليّ عليه
السّلام: الجهل فساد كلّ امر.
غرر الحكم/ 22
از على (ع) نقل شده است: نادانى مايه فساد هر
كارى است.
27- عن عليّ عليه
السّلام: الجهل يفسد المعاد.
غرر الحكم/ 23
از على (ع) نقل شده است: نادانى، معاد را تباه
مىكند.
28- عن عليّ عليه
السّلام: الجاهل ميّت بين الاحياء.
غرر الحكم/ 99
از على (ع) نقل شده است: نادان، مردهاى در
ميان زندگان است.
29- عن عليّ عليه
السّلام: كم من غريق هلك في بحر الجهالة.
غرر الحكم/ 553
از على (ع) نقل شده است: چه بسيار كسانى كه در
درياى جهالت غرق شدهاند.
30- عن عليّ عليه
السّلام: الحمق من ثمار الجهل.
غرر الحكم/ 41
از على (ع) نقل شده است: حماقت از ميوههاى جهل
است.
31- عن عليّ عليه
السّلام: اعظم الجهل جهل الإنسان امر نفسه.
غرر الحكم/ 179
از على (ع) نقل شده است: بزرگترين نادانى آن
است كه انسان در كار خويش نادان باشد.
32- عن عليّ عليه
السّلام: من جهل نفسه كان بغيره اجهل.
غرر الحكم/ 669
از على (ع) نقل شده است: هر كس نسبت به خود
نادان باشد نسبت به ديگران نادانتر خواهد بود.
33- عن عليّ عليه
السّلام: لا يرى الجاهل الّا مفرطا او مفرّطا.
البحار 1/ 159
از على (ع) نقل شده است: نادان، يا افراطگر به
نظر مىآيد يا اهمالگر.
34- عن عليّ عليه
السّلام: العمل بغير علم ضلال.
غرر الحكم/ 61
از على (ع) نقل شده است: كار از روى نادانى،
گمراهى است.
3 التّفكّر - انديشه
ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ
الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ
س 7/ آية 176 اين است مثل گروهى كه آيات ما را
دروغ انگاشتند، تو اين داستان را (براى مردم) حكايت كن، شايد آنان انديشه كنند.
إِنَّ فِي ذلِكَ لآَياتٍ
لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ.
س 13/ آية 3 در حقيقت، در اينها، براى گروهى كه
مىانديشند، نشانههاست.
35- عن عليّ عليه
السّلام: أعقل النّاس انظرهم في العواقب.
غرر الحكم/ 213
از على (ع) نقل شده است: خردمندترين مردم كسى
است كه از همه دور انديشتر باشد.
36- عن عليّ عليه
السّلام: الفكر في العواقب ينجي من المعاطب.
غرر الحكم/ 54
از على (ع) نقل شده است: انديشه در پايان كارها
باعث رهائى از هلاكتهاست.
37- قال الحسن بن علىّ
عليهما السّلام: عليكم بالفكر فإنّه حياة قلب البصير و مفاتيح ابواب الحكمة.
كلمة الامام الحسن/ 238 البحار/ 78/ 115
حسن بن على (ع) فرمود: بر شما باد به انديشه
كردن، زيرا انديشه باعث زنده دلى شخص بيناست، و كليد درهاى حكمت است.
38- عن عليّ عليه
السّلام: من فكّر أبصر العواقب.
غرر الحكم/ 665
از على (ع) نقل شده است: هر كس بيانديشد
سرانجام كارها را خواهد ديد.
39- عن ابي عبد اللَّه
عليه السّلام: قال: افضل العبادة ادمان التّفكّر في اللَّه و في قدرته.
الكافي 2/ 55 الوسائل 11/ 153 البحار 71/ 321
تفسير نور الثقلين 1/ 40
از امام صادق (ع) نقل شده كه فرمود: بهترين
عبادتها انديشه دائم در باره خدا و قدرت اوست.
40- عن معمّر بن خلّاد
قال: سمعت ابا الحسن الرّضا عليه السّلام؛ يقول: ليس العبادة كثرة الصّلاة و
الصّوم، إنّما العبادة التفكّر في امر اللَّه عزّ و جلّ.
الوسائل 11/ 153 الكافي 2/ 55 تفسير نور
الثقلين 1/ 40 البحار 71/ 322
معمّر بن خلّاد مىگويد: از امام رضا (ع) شنيدم
كه مىفرمود:
عبادت به زيادى نماز و روزه نيست، عبادت به
انديشه نمودن در كار خداوند است.
41- عن الصّادق عليه
السّلام: تفكّر ساعة خير من عبادة سنة (إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ).
تفسير نور الثقلين 2/ 493 البحار 71/ 327
از امام صادق (ع) نقل شده است: انديشه يك ساعت
بهتر از عبادت يك سال است «تنها خردمندان پند مىگيرند».
42- قال ابو عبد اللَّه
عليه السّلام : التّفكّر يدعوا الى البرّ و العمل به.
الوسائل 11/ 153 مجموعة ورام 2/ 184
امام صادق (ع) فرمود: انديشه كردن، آدمى را به
نيكى و عمل بر طبق آن فرا مىخواند.
43- عن ابى عبد اللَّه
عليه السّلام قال: كان اكثر عبادة ابي ذرّ رحمة اللَّه عليه التّفكر و الإعتبار.
البحار 22/ 431
از امام صادق (ع) نقل شده كه فرمود: بيشترين
عبادت ابو ذر- كه رحمت خدا بر او باد- انديشيدن و عبرت گرفتن بود.
الفصل الثّانى
4 العلم - دانش
44- عن ابراهيم بن عبد
الحميد، عن ابي الحسن موسى عليه السّلام: في حديث قال النّبىّ (ص): إنّما العلم
ثلاث : آية محكمة، أو فريضة عادلة، أو سنّة قائمة، و ما خلاهنّ فهو فضل.
الكافى 1/ 32 الوسائل 18/ 26
از ابراهيم بن عبد الحميد از حضرت ابو الحسن
موسى بن جعفر (ع) نقل شده كه پيامبر (ص) در حديثى فرمود: دانش، تنها سه چيز است:
برهانى استوار، يا فريضهاى شايسته، يا روشى پايدار. و هر چه جز اينهاست فضيلت است.
45- قال عليّ عليه
السّلام: العلم ثلاثة: الفقه للأديان و الطّبّ للابدان، و النّحو للّسان.
البحار/ 78/ 45
على (ع) فرمود: علم بر سه نوع است: علم فقه در
رابطه با اديان، و علم پزشكى در ارتباط با بدنها، و علم نحو در رابطه با زبان.
46- قال عليّ عليه
السّلام في حديث: ..... و العلم علمان، علم الاديان و علم الأبدان فبعلم الأديان
حياة النّفوس و بعلم الأبدان حياة الأجساد و اعلم انّ الاديان اشرف من الأبدان و
حراسة الأديان أوجب من حراسة الأبدان ... الحديث الاثنا عشرية/ 41
على (ع) در حديثى فرمود: ... و علم بر دو گونه
است: علم دين و علم بدن. حيات روح بوسيله علم دين، و حيات جسد بواسطه علم بدن است،
و بدان كه دين بر جسد شرافت دارد و نگهدارى دين از نگهدارى بدن لازمتر است ...
47- عن عليّ عليه
السّلام: العلم علمان مطبوع و مسموع و لا ينفع المسموع اذا لم يكن المطبوع.
نهج البلاغة (فيض)/ 1235 (الصّالح)/ 534
از على (ع) نقل شده است: علم بر دو نوع است:
علم فطرى و علمى كه شنيدنى است. اگر علمى فطرى نباشد علم شنيدنى بىفايده است.
48- عن عليّ عليه
السّلام: العلم محيي النّفس و منير العقل و مميت الجهل.
غرر الحكم/ 68
از على (ع) نقل شده است: دانش، روح را زنده
مىكند و به عقل نور مىبخشد و نادانى را از بين مىبرد.
49- عن عليّ عليه
السّلام: العلم كنز عظيم لا يفنى.
غرر الحكم/ 43
از على (ع) نقل شده است: دانش، گنج بزرگى است
كه
تمامشدنى نيست.
50- عن عليّ عليه
السّلام: العلم يهدي إلى الحقّ.
غرر الحكم/ 60
از على (ع) نقل شده است: دانش، (آدمى) را به
سوى حقيقت رهبرى مىكند.
51- عن عليّ عليه
السّلام: العلم خير دليل.
غرر الحكم/ 26
از على (ع) نقل شده است: دانش، بهترين
راهنماست.
52- عن عليّ عليه
السّلام: العلم يدلّ على العقل فمن علم عقل.
غرر الحكم/ 68
از على (ع) نقل شده است: دانش، نشانه عقل است.
هر كه دانا گرديد عاقل خواهد بود.
53- عن عليّ عليه
السّلام: العلم جمال لا يخفى و نسب لا يجفى.
غرر الحكم/ 54
از على (ع) نقل شده است: دانش، زيبايى اى پنهان
نشدنى و رابطهاى ناگسستنى است.
54- عن عليّ عليه
السّلام: لا عزّ أشرف من العلم.
غرر الحكم/ 840
از على (ع) نقل شده است: هيچ عزّتى شريفتر از
دانش نيست.
55- عن الرّضا عن آبائه
عليهم السلام قال: قال رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله: العلم خزائن و مفاتيحه
السّؤال فاسألوا يرحمكم اللَّه فإنّه يوجر فيه اربعة: السّائل و المعلّم و المستمع
و المحبّ لهم.
الخصال 1/ 245 عيون اخبار الرضا 2/ 28
از امام رضا (ع) از پدرانش نقل شده كه رسول خدا
(ص) فرمود:
دانش، گنجينههائى است كه كليد آن پرسش است.
بنا بر اين سؤال كنيد تا خدا شما را مورد رحمت قرار دهد، زيرا در رابطه با دانش به
چهار كس پاداش مىدهند: به سئوالكننده و آموزگار و شنونده و دوستدار آنان.
56- عن عليّ عليه
السّلام: مجلس العلم روضة الجنّة.
الاثنا عشرية/ 22
از على (ع) نقل شده است: مجلس دانش، باغ بهشت
است.
