469، عقل ، و شرافت انسان

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
انما الشرف بالعقل والادب ، لا بالمال والحسب .⁽⁴⁷²⁾
شرافت و بزرگوارى انسان بعقل و ادب اوست ، نه بمال و دارائى و نه بحسب و نسب .

470، اگر يك روز نمانده باشد!

قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم :
لو لم يبق من الدهر الا يوم واحد لطول الله ذلك اليوم حتى يخرج رجلا من اهل بيتى ، يملاء الارض قسطا و عدلا كما ملئت ظلما و جورا.⁽⁴⁷³⁾
اگر باقى نمانده باشد از عمر دنيا مگريكروز، خداوند آن روز را آنقدر طولانى مى كند، تا اينكه مردى از اهل بيت من بيايد و پركند زمين را از عدل و داد، در حاليكه پر شده باشد از ظلم و جور.

471، شخصيت زير زبان

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
المرء مخبوء تحت لسانه .⁽⁴⁷⁴⁾
شخصيت انسان در زير زبانش پنهان است .

472، دردناك ترين درد!

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
الجهل ادوء الداء.⁽⁴⁷⁵⁾
هيچ درد و بلائى سخت تر و بدتر و كشنده تر، از جهل و نادانى براى انسان نيست !

473، بزرگترين فقير

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
ان اغنى الغنى العقل ، و اكبر الفقر الحمق .⁽⁴⁷⁶⁾
بالاترين ثروت و دارائيها براى انسان عقل است ، و فقيرترين و بيچاره ترين افراد جامعه كسى است كه احمق و نادان باشد.

474، نصيب نمك نشناس

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
من منع المال من يحمده ، ورثه من لايحمده .⁽⁴⁷⁷⁾
هر كس از احسان و صرف مال در موارد لازم ، و اشخاص مستحق خوددارى كند، مال و زندگى او بدست وارثهائى افتاد، كه نسبت باو هيچگونه ستايش ‍ و نمكنشناسى نخواهند داشت !

475، بزرگترين اصالت

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
اكرم النسب حسن الخلق .⁽⁴⁷⁸⁾
گرامى ترين نسب و بزرگترين افراد كسى است كه اخلاقش در بين مردم نيكو بوده ، و در رفتار و كردار خود از حدود الهى تجاوز نكند.

476، در خيمه قائم (عليه السلام )

قال الصادق عليه السلام :
من مات منكم و هو منتظر لهذا الامر كمن هو مع القائم فى فسطاطه .⁽⁴⁷⁹⁾
هر كس از شما در حال انتظار امر (ظهور) حضرت مهدى (عليه السلام ) بميرد همچون كسى است كه در خيمه قائم در حال جهاد با حضرتش ‍ باشد.

477، توجه بعقل افراد

قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم :
اذا رايتم الرجل كثير الصلاة و كثير الصيام فلا تباهوا به حتى تنظروا كيف عقله .⁽⁴⁸⁰⁾
بمحض اينكه ببينيد شخصى نماز و روزه زياد دارد، مغرور نشويد و باو نباليد تا ميزان عقلش را ملاحظه كنيد، و ببينيد رفتار او چقدر عاقلانه است .

478، خودبينى احمقانه

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
اعجاب المرء ينفسه دليل على ضعف عقله .⁽⁴⁸¹⁾
خودبينى و خودخواهى انسان نسبت به خويشتن ، دليل ضعف و نارسائى عقل اوست .

479، پستى احمق

قال الصادق عليه السلام :
لاغنى اخصب من العقل ، ولا فقر احط من الحمق ، ولا استظهار فى امر باكثر من المشورة فيه .⁽⁴⁸²⁾
امام صادق (عليه السلام ) فرموده : هيچ ثروتى فراوانتر از خردمندى و هيچ فقرى بدتر از حماقت نيست ، چنانكه هيچ پشتيبانى هم در زندگى مانند مشورت كارساز نيست .

480، مرز بين ايمان و كفر

قال الصادق عليه السلام :
ليس بين الايمان والكفر الا قلة العقل ، قيل و كيف ذلك يابن رسول الله ؟ قال : ان العبد يرفع رغبته الى مخلوق ، فلو اخلص نيته لله لا تاه الذى يريد فى اسرع من ذلك .⁽⁴⁸³⁾
ميان ايمان و كفر همان كم عقلى فاصله است ، عرض شد: چطور يابن رسول الله ؟ فرمود: خدا روى دل بمخلوق كند و از او نيازى جويد اگر بنده با اخلاص روى دل بخدا كند، آنچه خواهد در نزديكترين وقت باو بدهد.

481، علامت قبول

قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم :
الطاعة بعد الطاعة علامة قبول الطاعة والمصية بعد الطاعة علامة رد الطاعة ، والطاعة بعد الميعصة علامة غفران المعصية ، و المعصية بعد المعصية علامة خذلان العبد.⁽⁴⁸⁴⁾
اطاعت انجام دادن بعد از اطاعت ، نشانه قبول شدن اطاعت است ، و گناه انجام دادن بعد از اطاعت ، نشانه مقبول واقع نشدن اطاعت است ، و اطاعت پس از معصيت نشانه آمرزش گناهان است ، و معصيت انجام دادن بعد از معصيت ، علامت گمراهى و هلاكت بنده است !

482، لشكر شيطان

قال الصادق عليه السلام :
ليس لابليس جند اشد من النساء والغضب .⁽⁴⁸⁵⁾
براى شيطان هيچ لشگرى پرقدرت تر از زنها و غضب نيست .

483، تا گرسنه نشوى

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
لا تجلس على اطعام الا وانت جائع ، ولا تقم عن الطعام الا وانت تشتهيه ، وجود المضع ، و اذا نمت فاعرض نفسك على الخلاء.⁽⁴⁸⁶⁾
بر سفره غذا منشين مگر آنكه گرسنه باشى ، و از غذا دست مكش مگر آنكه هنوز ميل به غذا داشته باشى ، غذا را خوب نرم كن و بخور، و چون وقت خواب شد براى قضاى حاجت برو، و بعد بخواب تا از امراض مصون باشى .

484، نزديكترين امت

قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم :
ان اقربكم منى غدا فى الموقف ، اصدقكم للحديث ، و اداكم للامانة ، و اوفا كم بالعهد، و احسنكم خلقا، و اقربكم من الناس .⁽⁴⁸⁷⁾
فرداى قيامت نزديكترين افراد بمن كسانى هستند، كه در سخن راستگوتر، و در اداء امانت كوشاتر، و در عهد و پيمان باوفاتر، و در حسن خلق نيكوتر، و در رفتار با مردم گرم تر باشد.

485، بينى روى مهر

قال الصادق عليه السلام :
لا صلاة لمن لم يصب انفه ما يصيب جبينه .⁽⁴⁸⁸⁾
براى كسيكه بينى خود را بآن چيزيكه پيشانى را بر آن گذاشته ، نگذارد، نماز كاملى انجام نشده است .

486، زهد در قرآن

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
الزهد كله بين كلمتين من القرآن ، قال الله سبحانه : لكيلا تاءسوا على ما فاتكم ، ولا تفرحوا بما آتيكم .⁽⁴⁸⁹⁾
زهد در دو جمله از قرآن بيان شده است ، در سوره حديد آيه 22، آمده : انسان اگر باين مرحله برسد، كه اگر تمام دنياى او از او گرفته شود غم زده نشود، و اگر تمام دنيا هم يكمرتبه باو داده شود شادى زنده نگردد او زاهد واقعى خواهد بود.

487، خوشرفتارى با خانواده

قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم :
خيركم خيركم لاهله ، ما اكرم النساء الا كريم و ما اهانهن الا لئيم .⁽⁴⁹⁰⁾
بهترين افراد شما، خوشرفتارترين شخص با همسر و خانواده خويش است ، زنان را محترم نمى شمارد مگر شخص بزرگوار و خوار نمى شمارد مگر افراد پست و فرومايه .

488، سه نشانه عاقل

اميرالمؤ منين عليه السلام كان يقول :
ان من علامة العاقل ان يكون فيه ثلاث خصال : يجيب اذا سئل ، و ينطق اذا عجز القوم عن الكلام ، و يشير بالراءى الذى فيه صلاح اهله ، فمن لم يكن فيه من هذه الخصال الثلاث شى ء فهو احمق .⁽⁴⁹¹⁾
از جمله علامتهاى شخص عاقل اين است كه سه خصلت در او باشد:
1- چون چيزى از او پرسند جواب دهد.
2- چون مردم از سخن باز مانند سخن گويد.
3- اظهار نظرى نمايد كه بمصلحت همگان باشد.
آنوقت كسيكه هيچ يك از اين صفات را ندارد احمق است !

489، كاملترين عقل

قال الصادق عليه السلام :
اكمل الناس عقلا، احسنهم خلقا.⁽⁴⁹²⁾
كاملترين انسانها از نظر عقل و خردمندى كسى است ، كه اخلاق نيكتر اجتماعى داشته باشد.

490، غصه برگذشته

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
اضاعة الفرصة غصة .⁽⁴⁹³⁾
از دست دادن فرصت و اقدام ننمودن بكار در وقت مناسب ، باعث غم و اندوه است .

491، حاجت بر آورده

قال الباقر عليه السلام :
والله لايلح عبد مؤ من على الله عزوجل فى حاجته الا قضاها له .⁽⁴⁹⁴⁾
بخدا سوگند الحاح و التجا نمى كند بنده مؤ من بدرگاه خداوند براى گرفتن حاجت خود، مگر اينكه آن حاجت برآورده است .

492، وقت تقسيم روزى

قال الصادق عليه السلام :
ان الله يقسم الا رزاق ما بين طلوع الفجر الى طلوع الشمس فاياكم و تلك النومة .⁽⁴⁹⁵⁾
خداوند روزى بندگان را در ساعت ما بين طلوع فجر تا طلوع آفتاب تقسيم مى كند بنابراين ، از خوابيدن در آن ساعت خوددارى كنيد.

493، غم روزى مخور

قال العسكرى عليه السلام :
لا يشغلك رزق مضمون عن عمل مفروض .⁽⁴⁹⁶⁾
مواظب باشيد روزيئى كه خداوند ضامن آن است ، از اعمال واجب كه مورد سئوال خواهيد بود، شما را بخود مشغول نسازد.

494، نتيجه توكل

قال الباقر عليه السلام :
من توكل على الله لا يغلب ومن اعتصم بالله لا يهزم .⁽⁴⁹⁷⁾
كسى كه بر خدا توكل كند هيچگاه مغلوب نمى شود، و كسيكه چنگ بزند بر ريسمان محكم خداوند هيچگاه شكست نمى خورد.

495، اگر درى بسته شود

قال الصادق عليه السلام :
ما سد الله عزوجل على مؤ من باب رزق الا فتح الله له هو خير منه .⁽⁴⁹⁸⁾
خداى عزوجل بربنده مؤ من خود درب رزقى را از باب حكمت نمى بندد. مگر اينكه درب ديگرى را از باب رحمت خود كه بهتر از آنست بروى او باز مى گشايد.

496، خواست خداوند

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
لايجد رجل طعم الايمان حتى يعلم ان ما اصابه لم يكن ليخطئه ، و ما اخطاءه لم يكن ليصيبه .⁽⁴⁹⁹⁾
بنده مزده ايمان را نمى چشد تا اينكه بداند هر چه باو رسيده خطا نبوده و خواست خدا بوده است ، و آنچه خطا رفته و باو نرسيده آن هم خواست خداوند بوده است .

497، دوست مهربانتر

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
الكرم اعطف من الرحم .⁽⁵⁰⁰⁾
دوست جوانمرد، از خويشاوند مهربانتر است ، زيرا مهربانى او طبيعى است و مهربانى خويشاوند گاه باشد كه از روى تكليف و رنج است .

498، روز داد خواهى مظلوم

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
يوم المظلوم على الظالم اشد من يوم الظالم على المظلوم .⁽⁵⁰¹⁾
روز دادخواهى (قيامت ) براى ستمگر، سخت تر است از روزيكه بر مظلوم ستم شده است !

499، نعمت حسن خلق

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
كفى بالقناعة ملكا، و بحسن الخلق نعيما.⁽⁵⁰²⁾
با قناعتمندى مى توان پادشاهى نمود، و با نيكخوئى مى شود بنعمت و مكنت فراوان دست يافت .

500، مانند بچه شتر!

قال اميرالمؤ منين عليه السلام :
كن فى الفتنة كابن اللبون لا ظهر فيركب ولا ضرع فيحلب .⁽⁵⁰³⁾
در زمان فتنه و تباهكارى ، مانند ابن اللبون (بچه شتر نر كه دو سالش تمام شده و مادرش بچه اى را پس از آن زائيده و شير مى دهد) باش كه نه كمر سوارى دارد، و نه پستانى كه شير آن بدوشند!