سزاوار نيست كه مسلمان با بدكار و احمق و دروغگو رفاقت كند.
(8)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
ثلاثة تخلص المودة : اهداء العيب ، و حفظ الغيب ، والمعونة فى الشدة ؛⁽²⁸⁸⁾
سه چيز دوستى را يكرنگ مى سازد: هديه كردن عيب هاى يكديگر، در غيبت دوست پاس خاطر او را داشتن و بدگويى نكردن و يارى رساندن در سختى .
(9)
امام على (عليه السلام):
الصديق من كان ناهيا عن الظلم والعدوان معينا على البر والاحسان ؛⁽²⁸⁹⁾
دوست ، كسى است كه از ظلم و تجاوز باز دارد و بر انجام خوبى و نيكى يارى كند.
(10)
امام على (عليه السلام):
وابذل ... للعامة بشرك و محبتك ولعدوك عدلك وانصافك ...؛⁽²⁹⁰⁾
گشاده رويى و دوستى ات را براى عموم مردم و عدالت و انصافت را براى دشمنت بكارگير.
30 - مشورت
(1)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
ما يستغنى رجل عن مشورة ؛⁽²⁹¹⁾
هيچ كس از مشورت بى نياز نيست .
(2)
امام حسن (عليه السلام):
ما تشاور قوم الا هدوا الى رشدهم ؛⁽²⁹²⁾
هيچ ملتى با هم مشورت نكردند مگر آن كه راه درست خود را پيدا كردند.
(3)
امام على (عليه السلام):
خير من شاورت ذوواالنهى والعلم واولوا التجارب والحزم ؛⁽²⁹³⁾
بهترين كسى كه با او مشورت كنى كسى است كه صاحب عقل و علم و تجربه ها و دورانديشى باشد.
(4)
امام على (عليه السلام):
من استبد براءيه هلك و من شاور الرجال شاركها فى عقولها؛⁽²⁹⁴⁾
هر كس خود راءى شد هلاك مى شود و هر كس با افراد صاحب نظر مشورت كند در عقل آنان شريك مى شود.
(5)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
مشاورة العاقل الناصح رشد ويمن وتوفيق من الله فاذا اءشار عليك الناصح العاقل فاياك والخلاف فان فى ذلك العطب ؛⁽²⁹⁵⁾
مشورت كردن با عاقل خير خواه مايه هدايت و ميمنت است و توفيقى است از جانب خداوند، پس هر گاه خيرخواه عاقل تو را راهنمايى كرد، مبادا مخالفت كنى كه موجب نابودى مى شود.
(6)
امام على (عليه السلام):
شاور فى امورك الذين يخشون الله ترشد؛⁽²⁹⁶⁾
در كارهاى خود با افراد خدا ترس مشورت كن ، تا راه درست را بيابى .
(7)
امام على (عليه السلام):
لا تستشر الكذاب فانه كالسراب يقرب عليك البعيد ويبعه عليك القريب ؛⁽²⁹⁷⁾
با دروغگو مشورت نكن ، چون دروغگو، مانند سراب ، دور را در نظرت نزديك نشان مى دهد و نزديك را دور.
(8)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
من استشاره اءخوه المومن فلم يمحضه النصيحة سلبه الله لبه ؛⁽²⁹⁸⁾
هر كس برادر مومنش با او مشورت كند و او صادقانه راهنمائيش نكند، خداوند عقلش را از او بگيرد.
(9)
امام سجاد (عليه السلام):
حق المستشير ان علمت اءن له راءيا اءشرت عليه وان لم تعلم اءرشدته الى من يعلم ؛⁽²⁹⁹⁾
حق مشورت كننده اين است ، كه اگر براى راهنمايى او نظردارى ، راهنمائيش كنى و اگر اطلاعى نداشته باشى او را به كسى كه (در آن زمينه ) آگاهى دارد راهنمايى كنى .
(10)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
يا على لاتشاور جبانا فانه يضيق عليك المخرج ولاتشاور البخيل فانه يقصربك عن غايتك ولاتشاور حريصا فانه يزيق لك شرها؛⁽³⁰⁰⁾
اى على با ترسو مشورت مكن ، زيرا او راه بيرون آمدن از مشكل را بر تو تنگ مى كند و با بخيل مشورت مكن ، زيرا او تو را از هدف باز مى دارد و با حريص مشورت مكن ، زيرا او حريص بودن را در نظرت زيبا جلوه مى دهد.
31 - شجاعت
(1)
امام على (عليه السلام):
الشجاعة عز حاضر، الجبن ذل ظاهر؛⁽³⁰¹⁾
شجاعت عزتى است آماده ، ترس ذلتى است آشكار.
(2)
امام على (عليه السلام):
الشجاعة نصرة حاضرة وفضيلة ظاهرة ؛⁽³⁰²⁾
شجاعت ، نصرتى نقد و فضيلتى آشكار است .
(3)
امام على (عليه السلام):
السخاء والشجاعة غرائز شريفة ، يضعها الله سبحانه فيمن اءحبه وامتحنه ؛⁽³⁰³⁾
سخاوت و شجاعت خصلت هاى والايى هستند كه خداوند سبحان آن دو را در وجود هر كس كه دوستش داشته و او را آزموده باشد مى گذارد.
(4)
امام على (عليه السلام):
جبلت الشجاعة على ثلاث طبائع ، لكل واحدة منهن فضيلة ليست للاخرى : السخاء بالنفس والانفة من الذل وطلب الذكر...؛⁽³⁰⁴⁾
شجاعت بر سه خصلت سرشته شده كه هر يك از آنها فضيلتى دارد كه ديگرى فاقد آن است : از خود گذشتگى ، تن ندادن به خوارى و ذلت و نامجويى .
(5)
امام على (عليه السلام):
ثمرة الشجاعة الغيرة ؛⁽³⁰⁵⁾
غيرت ميوه شجاعت است .
(6)
امام صادق (عليه السلام):
ثلاثة لاتعرف الافى ثلاث مواطن : لايعرف الحليم الا عند الغضب الشجاع الا عند الحرب و لا اءخ الا عند الحاجة ؛⁽³⁰⁶⁾
سه كس اند كه جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم ، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نيازمندى .
(7)
امام على (عليه السلام):
لا اءشجع من لبيب ؛⁽³⁰⁷⁾
شجاع تر از خردمند، وجود ندارد.
(8)
امام على (عليه السلام):
لو ثميزت الاشياء لكان الصدق مع الشجاعة و كان الجبن مع الكذب ؛⁽³⁰⁸⁾
اگر خصلت ها از يكديگر متمايز و جدا شوند، هر آينه راستى با شجاعت باشد و بزدلى با دروغ .
(9)
امام على (عليه السلام):
آفة الشجاعة اضاعة الحزم ؛⁽³⁰⁹⁾
آفت شجاعت ، فروگذاشتن دورانديشى است .
(10)
امام على (عليه السلام):
العدل اءفضل من الشجاعة لان الناس لواستعملوا العدل عموما فى جميعهم لاستغنوا عن الشجاعة ؛⁽³¹⁰⁾
عدالت بهتر از شجاعت است زيرا اگر مردم عدالت را همگى دوباره به كار گيرند از شجاعت بى نياز مى شوند.
32 - بردبارى
(1)
امام صادق (عليه السلام):
الحلم سراج الله ... والحلم يدور على خمسة اءوجه : اءن يكون عزيزا فيذل اءو يكون صادقا فيتهم اءو يدعو الى الحق فيستخف به اءو اءن يوذى بلا جرم اءو اءن يطالب بالحق و يخالفوه فيه ، فان آتيت كلا منها حقه فقد آصبت ...؛⁽³¹¹⁾
بردبارى چراغ خداست ... پنج چيز است كه بردبارى مى طلبد: شخص ‍ عزيز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت كند و سبكش بشمارند، بى گناه باشد و اذيت شود، حق طلبى كند و با او مخالفت كنند. اگر در هر پنج مورد، به حق رفتار كنى ، بردبار هستى ...
(2)
امام على (عليه السلام):
الحلم غطاء ساتر والعقل حسام قاطع ، فاستر خلل خلقك بحلمك و قاتل هواك بعقلك ؛⁽³¹²⁾
بربارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشيرى برنده است ، پس عيبهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوس ‍ برخيز.
(3)
امام على (عليه السلام):
ان لم تكن حليما فتحلم فانه قل من تشبة بقوم الا اءوشك اءن يكون منهم ؛⁽³¹³⁾
اگر بردبار نيستى خود را بردبار جلوه ده ، زيرا كمتر كسى است كه خود را شبيه گروهى كند و بزودى يكى از آنان نشود.
(4)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
كاد الحليم اءن يكون نبيا؛⁽³¹⁴⁾
آدم بردبار به پيامبرى نزديك است .
(5)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
ليس بحليم من لم يعاشر بالمعروف من لابد له من معاشرته حتى يجعل الله من ذلك مخرجا؛⁽³¹⁵⁾
بردبار نيست آن كه با كسى كه چاره اى جز معاشرت با او ندارد به نيكى معاشرت نكند تا اين كه خداوند براى او راه نجاتى از معاشرت با وى فراهم آورد.
(6)
امام على (عليه السلام):
الحلم يطفى نار الغضب والحدة توجج احراقه ؛⁽³¹⁶⁾
بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و تندى آن را شعله ورتر مى كند.
(7)
امام على (عليه السلام):
ليس الحليم من عجز فهجم واذا قدر انتقم ، انما الحليم من اذا قدر عفا و كان الحلم غالبا على كل اءمره ؛⁽³¹⁷⁾
كسى كه چون ناتوان شود هجوم برد و چون قدرت يابد انتقام گيرد بردبار نيست ، بلكه بردبار كسى كه قدرت داشته باشد اما گذشت كند و بردبارى بر تمامى امور او غالب باشد.
(8)
امام على (عليه السلام):
من حلم عن عدوه ظفر به ؛⁽³¹⁸⁾
هر كس در مقابل دشمن بردبار باشد بر او پيروز مى شود.
(9)
امام على (عليه السلام):
من غاظك بقبح السفه عليك ، فغظه بحسن الحلم عنه ؛⁽³¹⁹⁾
هر كس با زشتى سبكسرى تو را خشمگين كرد تو با زيبايى بردبارى او را به خشم آور.
(10)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
فاءما الحلم فمنه ركوب الجميل ، و صحبة الابرار و رفع من الضعة و رفع من الخساسة و تشهى الخير و تقرب صاحبه من معالى الدرجات والعفو والمهل والمعروف والصمت فهذاما يتشعب للعاقل بحلمه ؛⁽³²⁰⁾
حاصل بردبارى : آراسته شدن به خوبيها، هم نشينى با نيكان ، ارجمند شدن ، عزيز گشتن ، رغبت به نيكى ، نزديك شدن بردبار به درجات عالى ، گذشت ، آرامش و تاءنى ، احسان و خاموشى . اينها ثمره بردبارى عاقل است .
33 - خشم
(1)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
الا ان خير الرجال من كان بطى ء الغضب سريع الرضا؛⁽³²¹⁾
بدانيد كه بهترين انسان ها كسانى هستند كه دير به خشم آيند و زود راضى شوند.
(2)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
ما تجرع عبد جرعة افضل عند الله من جرعة غيظ كظمها ابتغاء وجه الله ؛⁽³²²⁾
انسان هيچ جرعه اى ننوشد كه نزد خدا از جرعه خشمى كه براى رضاى خدا فرو خورد بهتر باشد.
(3)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
ان الغضب من الشيطان وان الشيطان خلق من النار وانما تطفاء النار بالماء فاذا غضب احدكم فليتوضا؛⁽³²³⁾
خشم از شيطان و شيطان از آتش آفريده شده است و آتش با آب خاموش ‍ مى شود، پس هر گاه يكى از شما به خشم آمد، وضو بگيرد.
(4)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
الصرعة كل الصرعة الذى يغضب غيشتد غضبه ويحمر وجهه ويقشر شعره فيصرع غضبه ؛⁽³²⁴⁾
كمال دليرى آن است كه كسى خشمگين شود و خشمش شدت گيرد و چهره اش سرخ شود و موهايش بلرزد، اما بر خشم خود چيره گردد.
(5)
امام على (عليه السلام):
بئس القرين الغضب : يبدى المعائب ويدنى الشر ويباعد الخير؛⁽³²⁵⁾
خشم همنشين بسيار بدى است : عيب ها را آشكار، بدى ها را نزديك و خوبى ها را دور مى كند.
(6)
امام على (عليه السلام):
اقدر الناس على الصواب من لم يغضب ؛⁽³²⁶⁾
تواناترين مردم در تشخيص درست كسى است كه خشمگين نشود.
(7)
امام صادق (عليه السلام):
ليس منا من لم يملك نفسه عند غضبه ؛⁽³²⁷⁾
كسى كه هنگام خشم خوددار نباشد، از ما نيست .
(8)
امام صادق (عليه السلام):
من غضب عليك ثلاث مرات ولم يقل فيك سوءا فاتخذه لنفسك خليلا؛⁽³²⁸⁾
هر كس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت ، او را براى خود به دوستى انتخاب كن .
(9)
امام صادق (عليه السلام):
المومن اذا غضب لم يخرجه غضبه من حق واذا رضى لم يدخله رضاه فى باطل والذى اذا قدر لم ياءخذ اكثر مماله ؛⁽³²⁹⁾
مومن چون خشمگين شود، خشمش او را از حق بيرون نبرد و چون خشنود شود، خشنوديش او را به باطل نكشاند و چون قدرت يابد بيش از حق خود نگيرد.
(10)
امام هادى (عليه السلام):
الغضب على من تملك لوم ؛⁽³³⁰⁾
بر زيردستان خشمگين شدن نشانه پستى است .
34 - مردانگى
(1)
امام على (عليه السلام):
المروءة اسم جامع لسائر الفضائل والمحاسن ؛⁽³³¹⁾
مردانگى ، نامى است كه همه بزرگواريها و خوبيها را در بر مى گيرد.
(2)
امام على (عليه السلام):
مر على قوم يتحدثون - فيم اءنتم ؟ فقالوا: نتذاكر المروءة ، فقال : اءو ما كفاكم الله فى كتابه اذ يقول : (ان الله ياءمر بالعدل والاحسان ) فالعدل الانصاف والاحسان التفضل ، فما بعد هذا؟!؛
امام على (عليه السلام) بر گروهى عبور كردند كه در حال گفتگو بودند. فرمودند در باره چه سخن مى گوييد؟ عرض كردند: درباره مردانگى گفتگو مى كنيم . فرمودند: آيا خداوند در كتاب خود پاسخ شما را نداده است ، آنجا كه مى فرمايد: ((همانا خداوند به عدل و احسان فرمان مى دهد؟)) عدل ، انصاف است و احسان ، نيكى و بخشش . غير از اينها چيز ديگرى هم هست ؟
(3)
امام على (عليه السلام):
المروءة اجتناب الرجل ما يشينه واكتسابه ما يزينه ؛⁽³³²⁾
مردانگى ، دورى كردن احسان است از آنچه مايه ننگ اوست و به دست آوردن آنچه كه باعث آراستگى اوست .
(4)
امام على (عليه السلام):
جماع المروءة اءن لا تعمل فى السر ما تستحيى منه فى العلانية ؛⁽³³³⁾
اساس مردانگى ، اين است كه در پنهان ، كارى را نكنى كه در آشكار از انجام آن شرم داشته باشى .
(5)
امام على (عليه السلام):
يستدل على مروءة الرجل ببث المعروف وبذل الاحسان وترك الامتنان ؛⁽³³⁴⁾
نشانه مردانگى انسان ، به همه نيكى كردن و احسان نمودن و منت نگذاشتن است .
(6)
امام على (عليه السلام):
اصل المروءة الحياء و ثمرتها العفة ؛⁽³³⁵⁾
ريشه مردانگى حيا و ميوه اش پاكدامنى است .
(7)
امام على (عليه السلام):
من تمام المروءة اءن تنسى الحق لك وتذكر الحق عليك ؛⁽³³⁶⁾
از كمال مردانگى است كه حقى را كه بر گردن ديگران دارى ، فراموش كنى و حقى را كه ديگران بر گردن تو دارند، به ياد داشته باشى .
(8)
امام على (عليه السلام):
بالصدق والوفاء تكمل المروءة لاهلها؛⁽³³⁷⁾
با صداقت و وفادارى ، مردانگى به كمال مى رسد.
(9)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
المروءة اصلاح المال ؛⁽³³⁸⁾
مردانگى ، اصلاح ثروت است .
(10)
امام على (عليه السلام):
اءقيلوا ذوى المروءآت عثراتهم ، فيما يعتر منهم عاثر الا ويد الله بيده يرفعه ؛⁽³³⁹⁾
از لغزش جوانمردان در گذريد، زيرا كه هيچ يك از آنان نلغزد، مگر اين كه دست خداوند دستش را بگيرد و او را بلند كند.
35 - سخاوت
(1)
امام على (عليه السلام):
السخاء يكسب المحبة ويزين الاخلاق ؛⁽³⁴⁰⁾
سخاوت ، محبت آور و زينت اخلاق است .
(2)
امام صادق (عليه السلام):
السخاء من اءخلاق الانبياء، و هو عماد الايمان ؛ و لا يكون مومن الا سخيا، و لا يكون سخيا الا ذو يقين وهمة عالية ؛ لان السخاء شعاع نور اليقين ، ومن عرف ما قصد هان عليه ما بذل ؛⁽³⁴¹⁾
سخاوت از اخلاق پيامبران و ستون ايمان است . هيچ مومنى نيست مگر آن كه بخشنده است و تنها آن كس بخشنده است كه از يقين و همت والا برخوردار باشد؛ زيرا كه بخشندگى پرتو نور يقين است . هر كس هدف را بشناسد بخشش بر او آسان شود.
(3)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
السخى قريب من الله ، قريب من الناس ، قريب من الجنة ؛⁽³⁴²⁾
سخاوتمند به خدا، مردم و بهشت نزديك است .
(4)
امام صادق (عليه السلام):
السخاء ما كان ابتداء، فاءما ما كان من مساءلة فحياء و تذمم ؛⁽³⁴³⁾
سخاوت آن است كه بى درخواست انجام گيرد، اما سخاوتى كه در مقابل درخواست باشد ناشى از شرمندگى و براى افرار از سرزنش ‍ است .
(5)
امام رضا (عليه السلام):
السخى ياءكل من طعام الناس لياءكلوا من طعامه ، والبخيل لا ياءكل من طعام الناس لئلا ياءكلوا من طعامه ؛⁽³⁴⁴⁾
سخاوتمند از غذاى مردم مى خورد، تا مردم از غذاى او بخورند اما بخيل از غذاى مردم نمى خورد تا آنها نيز از غذاى او نخورند.
(6)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
طعام السخى دواء وطعام الشحيح داء؛⁽³⁴⁵⁾
غذاى سخاوتمند، دارو است و غذاى بخيل ، درد.
(7)
امام صادق (عليه السلام):
- لما سئل عن حد السخاء -: تخرج من مالك الحق الذى اءوجبه الله عليك ، فتضعه فى موضعه ؛⁽³⁴⁶⁾
در پاسخ به سوال از مرز سخاوت فرمودند: حقوقى را كه خداوند بر اموال تو واجب كرده است ، خارج كنى و آن را در جاى خودش قرار دهى .
(8)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
السخى بما ملك واءراد به وجه الله ، واءما السخى فى معصية الله فحمال سخط الله وغضبه وهو اءبخل الناس على نفسه فكيف لغيره !؛⁽³⁴⁷⁾
سخاوتمند كسى است كه از اموال خود و براى رضاى خدا سخاوت داشته باشد، اما كسى كه در راه معصيت خدا دست و دل باز دارد، باركش ‍ ناخوشنودى و خشم خداست . چنين كسى بخيل ترين مردمان نسبت به خود است چه رسد به ديگران .
(9)
امام حسن عسگرى (عليه السلام).
ان للسخاء مقدارا فان زاد عليه فهو سرف ؛⁽³⁴⁸⁾
سخاوت اندازه اى دارد كه اگر از آن فراتر رود اسراف است .
(10)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
ان الله يبغض البخيل فى حياته ، السخى عند وفاته ؛⁽³⁴⁹⁾
خداوند از كسى كه در زندگى بخيل باشد و در هنگام مرگ سخى شود، نفرت دارد.
36 - اسراف
(1)
امام صادق (عليه السلام):
ان السرف يورث الفقر وان القصد يورث الغنى ؛⁽³⁵⁰⁾
اسراف باعث فقر يا ميانه روى موجب بى نيازى مى شود.
(2)
امام باقر (عليه السلام):
يا بنى عليك بالحسنة بين السيئتين تمحو هما قال : و كيف ذلك يا اءبة ؟ قال : مثل قوله ، ((والذين اذا اءنفقوا لم يسرفوا ولم يقتروا))؛⁽³⁵¹⁾
امام باقر (عليه السلام) به فرزندش امام صادق (عليه السلام) فرمودند: تو را سفارش مى كنم به انجام كار خير وسط دو كار بد تا آن دو را محو كند، امام صادق (عليه السلام) سئوال كردند چگونه چنين چيزى ممكن است ؟ امام فرمودند: همانطور كه مومنين مى گويد مومنين كسانى هستند كه وقتى خرج مى كنند اسراف و يا سختگيريى نمى كنند (اسراف و سختگيرى هر دو بدند و ميانه روى وسط آنها خوب است ).
(3)
امام صادق (عليه السلام):
ليس فيما اصلح البدن اسراف ... انما الاسراف فيما اءتلف المال واءضر بالبدن ؛⁽³⁵²⁾
در آنچه بدن را سالم نگه مى دارد اسراف نيست بلكه اسراف در چيزهايى است كه مال را از بين ببرد و به بدن صدمه بزند.
(4)
امام صادق (عليه السلام):
للمسرف ثلاث علامات : يشترى ماليس له ويلبس ما ليس له وياءكل ما ليس له ؛⁽³⁵³⁾
اسراف كننده سه نشانه دارد: آنچه در شانش نيست خريدارى كند، آنچه در شانش نيست مى پوشد و آنچه در شانش نيست مى خورد.
(5)
امام صادق (عليه السلام):
من اءنفق شيئا فى غير طاعة الله مبذر ومن اءنفق فى سبيل الخير فهو مقتصد؛⁽³⁵⁴⁾
هر كس مالى را در غير طاعت خداوند خرج كند، اسرافكار و هر كس كه در راه خير خرج نمايد، ميانه رو است .
(6)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
يا على اءربعة يذهبن ضياعا: الاكل على الشبع والسراج فى القمر والزرع فى السبخة والصنيعة عند غير اءهلها؛⁽³⁵⁵⁾
اى على چهار چيز به هدر مى رود: 1. خوردن بعد از سيرى ، 2. روشن كردن چراغ در مهتاب (جائى كه روشن است )، 3. زراعت در زمينى كه شوره زار است ، 4. نيكى كردن به كسى كه لايق آن نيست .
(7)
امام صادق (عليه السلام):
روى اءنه نظر الصادق الى فاكهة قد رميت من دراه لم يستقص اءكلها فغضب وقال : ما هذا ان كنتم شبعتم فان كثيرا من الناس لم يشبعوا فاطعموه من يحتاج اليه ؛⁽³⁵⁶⁾
نقل شده است از امام صادق (عليه السلام) مشاده كردند كه سيبى نيم خورده از خانه بيرون انداخته اند، خشمگين شدند و فرمودند: اگر شما سير هستيد، خيلى از مردم گرسنه اند خوب بود آن را به نيازمندش ‍ مى داديد.
(8)
امام على (عليه السلام):
فدع الاسراف مقتصدا واذكر فى اليوم غدا واءمسك من المال بقدر ضرورتك وقدم الفضل ليوم حاجتك ؛⁽³⁵⁷⁾
اسراف را رها كن و ميانه روى در پيش گير و امروز به ياد فرداباش و از مال به اندازه ضرورتت نگه دار و اضافى آن را براى روز نيازمنديت (قيامت ) پيش فرست .
(9)
امام صادق (عليه السلام):
لما سئل عن اءدنى الاسراف -: الذالك ثوب صونك واهراقك فضل انائك ...؛⁽³⁵⁸⁾
در پاسخ به سوال از كمترين حد اسراف فرمودند: كم ترين اندازه آن اين است كه لباس بيرونت را لباس خانه دم دستى قرار دهى و ته مانده ظرفت را دور بريزى .
(10)
امام على (عليه السلام):
الاسراف مذموم فى كل شى ء الا فى اءفعال البرد؛⁽³⁵⁹⁾
اسراف در هر چيزى باپسند است ، مگر در كارهاى خير.
37 - قناعت
(1)
امام على (عليه السلام):
اءنعم الناس عيشا منحه الله سبحانه القناعة و اءصلح له زوجه ؛⁽³⁶⁰⁾
خوش ترين زندگى را كسى دارد كه خداوند سبحان قناعت را ارزانيش ‍ داشته و همسرى پاك وشايسته نصيبش گردانيده است .
(2)
حديث قدسى :
اءوحى الله تعالى داود (عليه السلام) وضعت الغنى فى القناعة وهم يطلبونه فى كثيرة المال فلا يجدونه ؛⁽³⁶¹⁾
خداوند متعال به داود (عليه السلام) وحى كرد: من بى نيازى را در قناعت نهاده ام ، اما مردم آن را در فراوانى مال مى جويند. از اين رو نمى يابندش .
(3)
امام على (عليه السلام):
من قنعت نفسه عز معسرا؛⁽³⁶²⁾
هر كس قانع باشد، در عين تنگدستى با عزت است .
(4)
امام على (عليه السلام):
ثمرة القناعة الاجمال فى المكتسب والعزوف عن الطلب ؛⁽³⁶³⁾
ميوه قناعت ، ميانه روى در كسب و كار است و خويشتندارى از دست دراز كردن سوى مردم .
(5)
امام على (عليه السلام):
فى صفة الانبياء -، ولكن الله سبحانه جعل رسله اولى قوة فى عزائمهم وضعفة فيماترى الاعين من حالاتهم مع قناعة تملا القلوب والعيون غنى وخصاصة تملا الابصار والاسماع اذى ؛⁽³⁶⁴⁾
در صفات پيامبران مى فرمايد: خداوند سبحان فرستادگان خود را داراى اراده هايى قوى قرار داد ولى از نظر ظاهر ضعيف بودند قناعتى داشتند كه چشم و دلشان را سير مى كرد، هر چند اگر فقر و نادارى آنان معلوم مى گشت ، چشم ها و گوش ها را از ناراحتى لبريز مى نمود.
(6)
امام صادق (عليه السلام):
انظر الى من هو دونك فى المقدرة و لا تنظر الى من هو فوقك فى المقدرة فان ذلك اءقنع لك بما قسم لك ؛⁽³⁶⁵⁾
به ناتوان تر از خودت ، بنگر و توانگر از خويش ، منگر، زيرا كه تو را به آنچه قسمت تو شده است قانع تر مى سازد.
(7)
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):
واقنع بما اوتيته يخف عليك الحساب ؛⁽³⁶⁶⁾
به آنچه داده شده اى قانع باشد، تا حسابت سبك شود.
(8)
امام صادق (عليه السلام):
من رضى الله باليسير من المعاش رضى الله باليسير من العمل ؛⁽³⁶⁷⁾
هر كس به معاش (و روزى ) اندك خدا خشنود باشد، خداوند به عمل اندك او خشنود شود.
(9)
امام على (عليه السلام):
اقنعوا بالقليل من دنياكم لسلامة دينكم فان المومن البلغة اليسيرة من الدنيا تقنعه ؛⁽³⁶⁸⁾
براى سالم ماندن دينتان ، به اندكى از دنياى خود قانع باشيد، زيرا كه مومن را اندكى او را كفايت كند قاتع مى سازد.
(10)
امام صادق (عليه السلام):