سخنى با خواننده
از ديرباز حكما بر اهميتحواس در شناختحقيقت انگشت نهاده و آنها را
مجارىعلم دانسته و گفتهاند: «من فقد حسا، فقد علما». اين رويكرد و توجه به
نقش حواس،آنان را به تامل بيشتر و دريافت هاى ژرف ترى واداشته است. ليكن از اين
ميان اندك شمارىكوشيدهاند، اين مساله را از منظر تجربه بكاوند و بكوشند آنچه
را مى دانند، ببينند و آنچه را در ذهن مى پرورانند، در عالم حس بنمايند.
علل اين كم مهرى، هر چه بوده، نتيجه آن كاستن از ارج تجربه و حقير پنداشتن
نقشحس و اكتفا به تامل و تعمل عقلى بوده است. اما در كنار اين جريان غالب،
فرزانگانى بودهاند كه فراتراز زمان خويش مى زيسته و چارچوب فكرى رايج را
برآورنده نيازهاى خويش نمىديدهاند. اينان باهمه احترام به ميراث گذشتگان و
بهره گيرى از آن، براى انديشه خود نيز ارزش قائل بوده و اين ميراثرا نيازمند
بازكاوى و نقد دانستهاند.
بوعلى سينا از اين گونه كسان بود و دليل پايايى نام و آوازهاش و ماندگارى
آثارش،تامل جدى در نقش حواس و رويكرد تجربى اش در اين زمينه بود. نوشتههاى
مفصلش گواه اينادعاست. در اين نوشته ها، به حقيقت، با نگاه كالبدشكافى دقيق و
تن كارشناسى خبره، حواس آدمى رابررسى و نحوه كسب معرفت از اين مجارى را بازگو
مىكند. آنچه در اين آثار ممتاز است، نه نتايج كهنحوه و شيوه بررسى و سلوك
تجربى فيلسوف ماست و خواندن آنها و تامل در آنها، براى هرحقيقت پژوهشى، درس
آموز است.
گرچه تاكنون نوشتههاى مختلفى درباره بوعلى نوشته شده و جنبههاى
متنوعشخصيت و فكر او باز نمايانده شده است، همچنان كارهاى نشده در اين زمينه
بسياراست كه نوشتار حاضر يكى از آنها به شمار مىرود. جناب حجة الاسلام محمد
تقيفعالى با تتبع در نوشتههاى متفرق اين فيلسوف و كنار هم گذاشتن و تجزيه و
تحليل آنهاكوشيده است، جايگاه ادراك حسى از نظرگاه بوعلى را نشان دهد. گرچه
مؤلف محترمكوشيده ستبانهايت دقت اين كار را به فرجام و كمال برساند، اما، به
حقيقت، خواننده هوشيار كه آنروى سكه هر اثرى است، آن را با مطالعه انتقادى به
كمال نزديك مى كند. سعى همه عزيزان كه درتدوين و نشر اين اثر سهيم بودهاند،
مشكور باد.
والله الموفق.
مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى «پژوهشگاه».