و يا فرمود: فاطمة بضعة منى من سرها سرنى ومن ساءها فقد ساءنى فاطمة اعز الناس على ⁽⁷¹⁾ ((فاطمه پاره تن من است هر كس او را شاد كند مرا شاد كرده است و هر كس او را ناراحت كند مرا ناراحت كرده است فاطمه عزيزترين مردم نزد من است .))
فصل دوم : آيات الفضايل درباره ى حضرت ام الفضائل (عليها السلام )
مقدمات تولد حضرت فاطمه (عليها السلام )⁽⁷²⁾ 51 - آيه لعلك ترضى
فاصبر على ما يقولون وسبح بحمد ربك قبل طلوع الشمس وقبل غروبها ومن ءاناء اليل فسبح واطراف النهار لعلك ترضى ⁽⁷³⁾
((پس بر آنچه مى گويند صبر كن و قبل از طلوع خورشيد و قبل از غروبش ‍ تسبيح بگو (خدايت را) منزه بشمار شايد راضى و خشنود شوى .))
نكاتى چند در اطراف آيه :
1) معلوم مى شود كه مشركان با سخنان خود پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) را مى رنجانيدند و اين كار به طور قطع مربوط به گذشت زمانى قابل توجه از زمان بعثت است . (فاصبر على ما يقولون ).
2) ممكن است از جمله امورى كه موجب رنجش خاطر آن حضرت شده ، موضوع مرگ فرزندان آن حضرت و او را ابتر ناميدن و مسئله قطع وحى و سخنان مشركان و يا بعضى از مسلمانان ضعيف الايمان باشد (فاصبر على ما يقولون )
3) صبر و خدا را منزه دانستن و عيب ها را متوجه او ندانستن و او را در هر حال تحميد كردن راه رسيدن به خشنودى است . (فاصبر ... سبح ... ترضى )
4) خداوند رد سوره ى ضحى وعده داده كه خداوند پيامبرش (صلى الله عليه و آله و سلم ) را در آينده راضى مى كند (فلسوف يعطيك ربك فترضى )
در آيه ى مورد بحث راه رسيدن به عطيه ى الهى كه موجب خرسندى رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) است را بيان مى فرمايد (فاصبر ... ترضى )
5) در بحث هاى سوره هاى ضحى و كوثر معلوم شد عطيه ى الهى وجود مقدس حضرت فاطمه زهرا (عليها السلام ) است . پس براى رسيدن به اين هديه اى الهى ، صبر و ذكر خدا و مناجات و تسبيح و تحميد الهى ، لازم است .
6) چگونگى ميلاد حضرت فاطمه زهرا (عليها السلام ) معنى آيه را روشن تر مى كند.
مقدمات ميلاد حضرت فاطمه ى زهرا (عليها السلام ):
مرحوم علامه ى مجلسى در حياة القلوب از صاحب كتاب عدد، كيفيت حمل حضرت خديجه (عليها السلام )، به آن حضرت را نقل كرده است . او مى نويسد:
((روزى حضرت رسول (صلى الله عليه و آله و سلم ) در با اميرالمومنين ، عمار ياسر، منذر بن ضحضاح ، حمزه ، عباس ، ابوبكر و عمر. ناگاه جبرييل (عليه السلام ) نازل شد به صورت اصلى خود وبال هاى خود را گشود تا مشرق و مغرب را پر كرد. ندا كرد آن حضرت را كه : يا محمد! خداوند على اعلا تو سلام مى رساند و امر مى نمايد كه چهل شبانه روز از خديجه دورى اختيار كنى .
پس آن حضرت چهل روز به خانه خديجه نرفت و روزها روزه مى داشت و شب ها تا صبح عبادت مى كرد و عمار را به سوى خديجه فرستاد و گفت : او را بگو كه اى خديجه ، نيامدن من به سوى تو از كراهت و عداوت نيست و ليكن پروردگار من چنين امر كرده است كه تقديرات خود را جارى سازد و گمان مبر در حق خود مگر نيكى و بدرستى كه حق تعالى هر روز چند مرتبه با ملائكه خود به تو مباهات مى كند. بايد كه هر شب در خانه خود را ببندى و در رختخواب خود بخوبى و من در خانه فاطمه بنت اسد مى باشد تا مدت وعده ى الهى مقتضى گردد.
حضرت خديجه هر روز چند نوبت از مفارقت آن حضرت مى گريست و چون چهل روز تمام شد. جبرييل بر آن حضرت نازل شد و گفت : يا محمد! خداوند على اعلا سلام مى رساند و مى فرمايد كه مهيا شو براى تحف و كرامت من . پس ناگاه ميكاييل نازل شد و طبقى آورد و دستمالى از سندس ‍ بهشت بر روى آن پوشيده بودند و در پيش آن حضرت گذاشت و گفت : پروردگار تو مى فرمايد كه امشب به اين طعام افطار كن . و حضرت اميرالمومنين (عليه السلام ) گفت كه هر شب چون هنگام افطار آن حضرت مى شد مرا امر مى كرد كه در را مى گشودم كه هر كه خواهد بيايد و با آن حضرت افطار نمايد. در آن شب امر فرمود كه به در خانه بنشين و مگذار كسى داخل شود كه اين طعام بر غير من حرام است .
پس چون اراده افطار نمود طبق را گشود و در ميان آن طبق از ميوه هاى بهشت يك خوشه (خرما و يك خوشه ى ) انگور و جامى از آب بهشت . پس ‍ از آن ميوه ها آن قدر تناول فرمود كه سير شد و از آب آشاميد كه تا سيراب شد و جبرييل از ابريق بهشت ، آب بر دست مباركش ريخت و ميكاييل دستش را شست و اسرافيل دستش را از دستمال بهشت پاك كرد و طعام باقى مانده با ظرف ها به آسمان رفت و حضرت برخاست كه مشغول نماز شود. جبرييل گفت كه در اين وقت ، نماز جايز نيست ⁽⁷⁴⁾ بايد كه الحال به منزل خديجه روى و با او مقاربت نماى كه حق تعالى مى خواهد كه در اين شب از نسل تو ذريه طيبه خلق نمايد.
پس آن حضرت متوجه خانه خديجه شد و خديجه گفت كه من با تنهايى الفت گرفته بودم و چون شب مى شد درها را مى بستم و پرده ها را مى آويختم و نماز خود را مى كردم و در جامه خواب خود مى خوابيدم و چراغ را خاموش مى كردم در آن شب ميان خواب و بيدارى بودم كه صداى در خانه را شنيدم ، پرسيدم : كيست كه مى كوبد درى را كه به غير از محمد ديگرى را روا نيست كوبيدن آن ؟ حضرت فرمود كه : منم محمد! چون صداى فرح افزاى آن حضرت را شنيدم از جا جستم و در را گشودم و پيوسته عادت آن حضرت ، آن بود كه چون اراده خوابيدن مى نمود آب مى طلبيد و وضو تجديد مى كرد و دو ركعت نماز به جا مى آورد و داخل رختخواب مى شد و در آن شب مبارك سحر، هيچ از اين اين ها نكرد و تا داخل شد دست مرا گرفته به رختخواب برد و چون از مواقعه فارغ شد من نور فاطمه را در شكم خود يافتم .⁽⁷⁵⁾
فاطمه (عليها السلام ) در مباهله كنندگان : 52 - آيه مباهله
فمن حآجك فيه من بعد ما جآءك من العلم فقل تعالوا ندع اءبنآءنا واءبنآءكم ونساءنا ونساءءكم واءنفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله على الكذبين ⁽⁷⁶⁾
((پس هر كس بستيزد با تو در آن بعد از آن كه آمد تو را دانش بگو بيايد بخوانيم فرزندان ما و فرزندان شما را و زنان ما و زنان شما را و ما خود را و شما خويش را سپس دعا كنيم پس بفرستيم لعنت خدا را بر دروغگويان .))
چند نكته در آيه ى مباهله :
مى توان نكات فراوانى را از آيه استفاده كرد كه به مناسبت بحث به بعضى از آن ها اشاره مى كنيم .
1) يكى از راه هاى اثبات حق ، مباهله است .(فمن حآجك )
2) استفاده از مباهله نه تنها به اذن الهى بلكه به فرمان او بود. (فقل )
3) نفراتى كه بايد در مباهله شركت مى كردند افراد خاص بودند نه همه افراد. (تعالوا ندع ...)
4) اولين گروهى كه در معرض مباهله قرار مى گيرند و شركت مى كنند پاره ى تن ، يعنى فرزندان هستند. (ندع اءبنآءنا واءبنآءكم )
5) حرمت زن از ديدگاه قرآن هميشه محفوظ است و لذا بين دو گروه ابناء و انفس آمده است .
6) پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) داراى فرزندان پسر در هنگام مباهله بوده است (اءبنآءنا)
7) مقصود از اءنفسنا كسى غير از پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) است ؛ زيرا آن حضرت خود دعوت كننده است و معنا ندارد كسى خود را دعوت كند. همان طور كه در مجمع البيان آمده است .⁽⁷⁷⁾
نظر اهل تسنن درباره ى اهل مباهله :
مى توان ادعا كرد كه از بديهيات است كه آيه ى فوق درباره ى اصحاب كساء (عليهما السلام ) است و عمده ى مفسرين ، مورخين ، محدثين و متكلمين آن را ارسال مسلمات شمرده اند. بلكه تمام مسلمانان اتفاق نظر دارند كه در مباهله ، پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) به جز على و فاطمه ى زهرا و حسن و حسين (عليهما السلام ) كسى ديگرى را نياورد.
فخر رازى بعد از نقل مطالب فوق مى گويد: و بدان اين روايت همچون رواياتى است كه اهل تفسير و حديث اتفاق بر صحت آن دارند.⁽⁷⁸⁾
مقام حضرت فاطمه (عليها السلام ) در آيه از ديدگاه علماى اهل تسنن :
محمدبن طلعه ى شافعى مى گويد:
((با نور بصيرت بنگر به مدلول اين آيه و ترتيب رعايت عبارت آن و چگونگى علو مقام فاطمه در منازل شرف و برترى درجه اش . و ترديدى نيست كه پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) (علو مقام حضرت فاطمه (عليها السلام ) را) بيان كرده است ؛ زيرا او را (در هنگام رفتن براى مباهله ) بين خود و على قرار داده است (خود آن حضرت از جلو و فاطمه (عليها السلام ) پشت سر او و على (عليه السلام ) پشت سر فاطمه (عليها السلام )) و اين كار توجه به هشدارى است به رمز و راز و حكمت آيه . پس بى ترديد خداوند او (فاطمه (عليها السلام )) را قرار داده است در حمايتى از جلو رو و پشت سر تا بدين وسيله مقام و مرتبه ى فاطمه را آشكار سازد و چون مقصود از ((انفسنا)) نفس على با پيامبر است ، خداوند او را بين اين دو قرار داده است ، تا حراست و نگهبانى با احاطه به جان (پيامبر و على (عليهما السلام )) رساتر باشد.))⁽⁷⁹⁾
زمخشير در ذيل آيه ى مباهله بيانى دارد كه پايان آن چنين است :
((و (پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم )) آنان را (يعنى ابناء و نساء كه حسن و حسين و فاطمه (عليهم السلام ) باشند) بر انفس مقدم داشت تا لطف جايگاه و منزلت آنان را هشدار دهد و اعلام كند كه آنان (حتى ) بر جان مقدم است (و حاضر است ) جان را فداى آنان كند و اين بالاترين دليل بر فضيلت اصحاب كساء (عليهم السلام ) است .))⁽⁸⁰⁾
فاطمه (عليها السلام ) در آيه ى تطهير: 53 - آيه تطهير
انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اءهل البيت ويطهركم تطهيرا⁽⁸¹⁾
((همانا خداوند مى خواهد تا از شما اهل بيت ، پليدى را ببرد و شما را پاك كند، پاك كردنى .))
اهل البيت چه كسانى هستند؟
سيوطى شافعى در ((درالمنثور)) 10 روايت ذكر مى كند كه مراد از اهل البيت ، پيامبر و على و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام ) هستند از جمله طبرانى از ام سلمه - رضى الله عنها - نقل كرده كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) به فاطمه - رضى الله عنها - فرمود: همسر و دو پسرت را به نزد من بياور. فاطمه آنان را آورد. رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) بر آنان كساىِ فدكى را انداخت ، پس دستش را بر آنان نهاد و فرمود: خدايا اينان اهل محمد (آل محمد) هستند. پس صلوات و بركات خويش را بر آل محمد قرار ده همان طور كه آن را بر آل ابراهيم قرار دادى . بى شك تو مورد حمد و مجد و عظمت هستى . ام سلمه - رضى الله عنها - گفت : پس كسا را بلند كردم تا داخلش شوم . آن را از دستم كشيد و فرمود: تو بر خير هستى .⁽⁸²⁾
خانه ى فاطمه (عليها السلام ) و سلام رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
روايات متعددى در كتب اهل سنت وارد شده است كه پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) مدت زمان مديدى به درب خانه على و فاطمه ، (عليهما السلام ) مى آمد و آيه ى تطهير را تلاوت مى فرمود. از آن جمله ابن عباس نقل مى كند كه گواه بودم كه 9 ماه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) در هنگام نماز درب منزل على بن ابى طالب رضى الله عنه مى آمد و مى فرمود: السلام عليكم ورحمة الله وبركاته اهل البيت انما يريد الله ...تطهيرا؛ الصلاة رحمكم الله هر روز 5 مرتبه (اين كار را پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) تكرار مى كرد).⁽⁸³⁾
انا حرب لمن حاربتم
در حديث ابى سعيد خدرى است كه پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) بعد از تلاوت آيه ى تطهير مى فرمود: انا حرب لمن حاربتم انا سلم لمن سالمتم ⁽⁸⁴⁾ ((من سر جنگ دارم با كسى كه با شما سر جنگ داشته بباشد من صلح و سازش دارم با كسى كه با شما سر سازش ‍ دارد.))
دو نكته :
1) اراده ى خداوند از مرادش منفك نيست و هر چه اراده كند بى ترديد تحقق مى يابد و چون خداوند اراده ى پاكى اهل بيت (عليهم السلام ) را نموده است ، پس آنان پاك هستند و هيچ گونه ناپاكى در رفتار و گفتار و افكار آنان راه ندارد.
2) گر چه آيه ى تطهير در بين آياتى است كه مربوط به همسران پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) است ولى ترديدى نيست كه آيه مرتبط به آنان نيست . گذشته از رواياتى كه در اين باره وارد شده است و به بعضى از آنان اشاره شد تغيير خطاب از ((كن )) به ((كم )) خود اين امر را مى رساند.
از امام سجاد (عليه السلام ) نقر شده كه فرمود: گروهى از مردم نادان گمان مى كنند كه مرا خداوند از اين آيه همسران پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) مى باشد و حال آن كه آنان دروغ مى گويند و گناه مى كنند. اگر خداوند همسران پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) را اراده كرده بود حتما فرمود: ليذهب عنكن الرجس ويطهر كن تطهيرا و كلام مؤ نث بود همان طور كه فرمود: واذكرن ما يتلى فى بيوتكن ولا تبرجن ولستن كاحد من النساء.⁽⁸⁵⁾
شاءن نزول آيه ى تطهير كه در خانه ام سلمه رضى الله عنها نازل شد برخورد پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) با ام سلمه خود مويد گفتار حضرت سجاد (عليه السلام ) است .
سلام پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) به فاطمه (عليها السلام ): 54 - آيه دعوت به نماز
واءمر اءهلك بالصلوة واصطبر عليها⁽⁸⁶⁾
((و فرمان بده اهل خويش را به نماز و بر آن صبر كن .))
حافظ حسكانى حنفى در شواهدالتنزيل از ابى الحمراء، خادم پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت مى كند كه گفت : چون اين آيه واءمر اءهلك بالصلوة واصطبر عليها نازل شد، پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) براى هر نمازى مى آمد درب (خانه ) على و فاطمه پس مى فرمود: نماز، خداى شما را رحمت كند (آن گاه اين آيه را تلاوت مى كرد): انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس ... تطهيرا⁽⁸⁷⁾
و نيز ابى سعيد خدرى از پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) روايت مى كند كه چون نازل شد: وامر اهلك بالصلوة واصطبر عليها (اهل خويش ‍ را به نماز فرمان بده و بر آن صبر كن ) پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) هشت ماه براى نماز صبح به درب (خانه ) على مى آمد (و) مى فرمود: (بشتابيد به سوى ) نماز، خداى شما را رحمت كند، انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس ... تطهيرا.⁽⁸⁸⁾
خداوند براى فاطمه (عليها السلام ) حق قرار داده است : 56 - 55 - آيات آت ذاالقربى حقه
واءت ذاالقربى حقه ⁽⁸⁹⁾ فات داالقربى حقه والمسكين وابن السبيل ⁽⁹⁰⁾
((و (پس ) بده (بياور و تحويل ده ) حق ذى القربى و فقرا و در راه ماندگان را... .))
چند نكته در ارتباط با آيه :
1) معلوم مى شود قبل از نزول آيه ، سهم و حقى براى ذى القربى اختصاص ‍ داده شده است . (واءت ذاالقربى حقه )
2) حق ذى القربى بر مساكين و ابن السبيل تقدم دارد.
3) نبايد او را به سراغ حقش فرستاد بلكه بايد حق او را محترمانه برايش ‍ آورد و به او داد. (واءت )
ذى القربى چه كسانى هستند؟
حسكانى حنفى از ابن عباس در حديثى نقل مى كند كه ابن عباس گفتند: ((گفتند: اى رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) چه كسانى قربانى شماست ؟
(آن حضرت (صلى الله عليه و آله و سلم )) فرمود: على و فاطمه و دو پسرانشان .))⁽⁹¹⁾
سيوطى شافعى در تفسير خود مى نويسد: ابن جرير از على بن الحسين رضى الله عنه روايت مى كند كه به مردى از اهل شام فرمود: آيا قرآن خوانده اى ؟ گفت : آرى . فرمود: آيا خوانده اى در (سوره ى ) بنى اسراييل ((واءت ذاالقربى حقه ))؟ گفت : (آرى ) آيا براستى شما همان (خويشان و) قربايى هستيد كه خداوند دستور داده حقشان را برايشان بياورند؟ فرمود: آرى .⁽⁹²⁾
پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) چگونه حق فاطمه (عليها السلام ) را داد؟
در روايات متعدد آمده است كه چون آيه ى فوق نازل شد پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) فدك را كه مزرعه بزرگى بود به حضرت زهرا (عليها السلام ) بخشيد به عنوان نمونه به دو روايت اشاره مى كنيم :
1) سيوطى در تفسيرش از ابن مردويه از ابن عباس و ابى سعيد خدرى روايت مى كند كه گفتند: چون (آيه ى ) ((واءت ذاالقربى حقه )) نازل شد پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) فاطمه را خواست و فدك را به او عطا كرد.⁽⁹³⁾
2) سمهودى در وفاء الوفا روايت مى كند كه محمد بن كعب گفت : صدقات رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) اموال مخيريق يهودى بود (او حبر و عالم يهودى بود كه به پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) ايمان آورد و اموالش را در اختيار آن حضرت قرار داد) روز يكشنبه بود كه به يهود گفت : اگر محمد را يارى نمى كنيد پس به خدا سوگند شما مى دانيد يارى او حق (و سزاوار) است . (گفتند): امروز سبت (بسته ) است . (گفت ): سبتى براى شما نيست . آن گاه شمشير خود را برداشت و با پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) رفت پس آن قدر جنگيد تا جراحت تمام بدن او را فراگرفت . پس ‍ چون مرگ او فرا رسيد، گفت : (اموالم براى محمد است هر كارى خواست با آن ها انجام دهد) و او داراى مال (فراوان ) بود. پس آن (اموال ) صدقات پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) است . و اموالش كه وصيت كرد هفت باغ بود به نام هاى : دلال ، برفه ، صافيه ، ميثب ، مشربه ام ابراهيم ، اعوف و حسنى و پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) آنها را بر خصوص فاطمه وقف كرد و آن حضرت (رسول ) براى ميهمانان و نيازمنديهايش از آن مى گرفت و در هنگام وفات حضرت فاطمه (عليها السلام ) سفارش كرد اين باغ ها و آنچه دارد از اميرالمومنين على (عليه السلام ) باشد.⁽⁹⁴⁾
چرا پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) فدك را به حضرت زهرا (عليها السلام ) بخشيد و ديگران آن را غصب كردند؟
از آن جا كه مردم موظف هستن به نزد اهل بيت (عليهم السلام ) بيايند و معارف الهى را بياموزند و در ضمن مشكلات خود اعم از مادى و معنوى را به وسيله ى آنان رفع كنند، پس بايد خاندان رسالت (عليهم السلام ) از جهت اقتصادى دستشان باز باشد تا مشكلات مادى مردم را رفع كنند و مردم نيز اطراف آنان حضور داشته باشند و با حضور مردم ، اهل بيت (عليهم السلام ) مى توانند اسلام را حفظ كنند و ترويج دهند. به همين جهت خداوند گذشته از خمس وفى ء حق ديگرى براى آنان قرار داده است تا آنان بتوانند پاسخگويى مراجعات مردم باشند و دشمنان اسلام نيز به اين نكته به خوبى واقف بودند. لذا اولين حركتى كه بعد از غصب خلافت صورت گرفت ، غصب فدك و گرفتن حق اهل بيت (عليهم السلام ) بود تا مردم در اطراف آنان حضور نداشته باشند.
اميرالمومنين على (عليه السلام ) به طور سربسته به داستان غمبار فدك اشاره مى كند و مى فرمايد: بلى كانت فى ايدينا فدك من كل ما اظلته السماء فشحت عليها نفوس قوم وسخت عنها نفوس قوم آخرين ونعم الحكم الله ، ((آرى تنها در دست ما از تمام آنچه آسمان بر آن سايه مى اندازند فدك بود پس جمعى بر آن بخل ورزيدند (و از ما گرفتند و ما را از آن محروم ساختند) و گروهى ديگر باسخاوت از كنارش گذاشتند (شايد اين جمله ى امام (عليه السلام ) اشاره به عدم پيگرى آن از طرف خاندان رسالت (عليهم السلام ) به خصوص بعد از شهادت حضرت فاطمه (عليها السلام ) باشد) و خداوند خوب حكم كننده اى است .))⁽⁹⁵⁾
فدك مظهر حكومت :
على بن اسباط مى گويد:
((امام هفتم (عليه السلام ) ديد كه مهدى عباسى رد مظالم مى كند. به او فرمود: اى اميرمومنان ! چه شده رد مظالم مى كنى ولى مظلمه و حق ما را رد نمى كنى ؟ گفت : اى اباالحسن آن چيست ؟ فرمود: چون خداوند تبارك و تعالى فدك و اطرافش را براى پيامبرش (صلى الله عليه و آله و سلم ) فتح كرد؛ چون مسلمانان اسبى را سوار نشده بودند و (جنگى نكرده بودند) خداوند بر پيامبرش نازل كرده ((واءت ذاالقربى حقه ))، ((حق ذى القربى را بپرداز.)) رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) نمى دانست كه متصور از ذى القربى (كه بايد فدك را به عنوان حقش به او بپردازد) كيست ؟ پس از جبرييل (عليه السلام ) پرسيد و جبرييل (عليه السلام ) از خداوند پرسيد. خداوند وحى كرد به آن حضرت كه فدك را به فاطمه (عليها السلام ) بده .
رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فاطمه را خواست و به او فرمود: اى فاطمه بى ترديد خداوند به من فرمان داده است كه فدك را به تو بدهم . (فاطمه (عليها السلام )) گفت : اى رسول خدا آن را از خدا و شما پذيرفتم . نمايندگان حضرت فاطمه (عليها السلام ) در زمان حيات رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) مرتب در آن جا (فدك ) حضور داشتند.
چون ابوبكر حكومت را به دست گرفت ؛ نمايندگان حضرت فاطمه (عليها السلام ) را از آن جا اخراج كرد. حضرت به نزد ابوبكر آمد و از او خواست كه فدك را به او بازگرداند. ابوبكر به او گفت : يك فرد سياه پوست يا سرخ پوستى بياور تا آن فرد براى تو گواهى دهد كه فدك از آن توست . حضرت ، اميرمؤ منان (عليه السلام ) و ام ايمن را آورد و آنان گواهى دادند. ابوبكر نامه اى نوشت كه كسى متعرض او نشود (و فدك در اختيارش باشد) چون بيرون آمد در حالى كه نامه را با خود داشت ، عمر آن حضرت را ديد و گفت : اى دختر محمد اين چيست كه با خود دارى ؟ فرمود: نامه (و سند)ى است كه ابن ابى قحافه (ابوبكر) برايم نوشته است . گفت : آن را به من نشان بده . حضرت امتناع كرد. آن را از دستش كشيد و در آن نگاه كرد آن گاه آب دهان در آن انداخت و آن را پاره و نابود كرد و به او گفت : آيا اين (فدك ) را پدرت برايش سوار بر مركب شده و برايش جنگيده است ؟ (اى مهدى عباسى ) اين گونه (عمربن خطاب ) ريسمان برگردن ما نهاد (و ما را مجبور كرد به نزد حاكمان برويم و به اين شكل ما را تحقير كرد).
مهدى عباسى گفت : اى اباالحسن حد آن را برايم بگو (تا آن را تحويلت دهم ) فرمود: حدى از آن كوه احد و حد ديگر آن عريس مصر و حد سوم آن سيف البحر و حد چهارم آن دومة الجندل است (مهدى عباسى ) گفت : همه اينها؟ فرمود: آرى اى اميرمؤ منان همه اين هاست ... .⁽⁹⁶⁾
خدا به مردم فرمان به دادن حق فاطمه (عليها السلام ) مى دهد: 57 - آيه ايتاء ذى القربى
ان الله ياءمر بالعدل والاحسان وايتآء ذى القربى وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغى يعظكم لعلكم تكرون ⁽⁹⁷⁾
((خدا امر مى كند به داد و نيكى و بخشش به خويشاوندان و نهى مى كند از فحشاء و ناشايست و ستم ، اندرز مى دهد شما را شايد يادآور شويد.))
چند نكته در آيه :
1) امر و نهى الهى به اميد اثر بخشى است . (...ياءمر ... لعلكم تذكرون )
2) اگر خداوند به امورى فرمان مى دهد نهى از نقطه ى مقابلش مى كند. (ياءمر بالعدل ... ينهى عن الفحشآء)
3) گرايش به عدل و احسان هم امر تكوينى و فطرى است و هم تشريعى ؛ زيرا عقل نيز آن را مى پسندد.
4) عقل ، خوبى عدل احسان را مى فهمد و خداوند آن را با دستور به دادن حق ذى القربى تكميل كرد. (وايتآء ذى القربى )
5) پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) نيز موظف است حق ذى القربى را بياورد و بپردازد (اءت ذالقربى حقه )⁽⁹⁸⁾
6) نبايد گذاشت تا ذى القربى درمانده شوند تا بيايند و حق خود را بگيرند بكله بايد حق آنان را محترمانه به آنان تقديم كرد. (ايتآء ذى القربى )
7) با دست خالى نبايد به نزد ذى القربى رفت : (ايتآء ذى القربى )
8)نتيجه به سراغ ذى القربى نيامدن غفلت است . (لعلكم تذكرون )
9) به قرينه آيات 26 سوره ى اسراء و 38 سوره ى روم و 23 سوره ى شورى مقصود از ذى القربى خاندان پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) هستند و پيشاپيش آنان حضرات على و فاطمه (عليهما السلام ) هستند و بدين منظور پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) فدك را به حضرت زهرا (عليها السلام ) بخشيد.