معالم‏المدرستين
جلد اول

مرحوم علامه سيد مرتضى عسكرى

- فهرست مطالب -


وحدت بر محور كتاب و سنت ··· 9
نمودار مباحث كتاب··· 11
1 ـ پيشگفتار ··· 15
عوامل تخريب خارجى ··· 19
2 ـ برخى آثار اختلاف كه در بين ابناى امّت مشاهده كردم ··· 25
سفر نخست ··· 25
سفر دوم ··· 26
3 ـ برخى از صفات خداوند جليل و منشأ اختلاف در آنها ··· 33
درباره ديدار خدا ··· 35
ديدار خدا در بهشت ··· 36
اختلاف در تأويل و معناى اين روايات ··· 38
 فهرست برخى از ابواب كتاب «ابن‏خزيمه» ··· 39
منشأ اختلاف پيرامون برخى صفات خداوند ··· 40
 استشهاد به سخن امام على(ع) ··· 41
4 ـ اختلاف در صفات انبياء(ع) و منشأ آن ··· 45
الف ـ تبرك به آثار انبياء(ع) ··· 45
 تبرك به آب دهان پيامبر(ص) ··· 45
 تبرك به وضوى رسول خدا(ص) ··· 46
 تبرك به موى پيامبر(ص) ··· 47
 تبرك به تير پيامبر(ص) ··· 49
 تبرك به جاى دست پيامبر(ص) ··· 49
ب ـ شفيع قرار دادن پيامبر(ص) نزد خداوند ··· 50
 توسل به رسول خدا(ص) پيش از خلقت او ··· 50
 توسل به پيامبر(ص) در حال حيات ··· 52
 توسل به پيامبر(ص) بعد از وفات ··· 52
 توسل به عبّاس عموى پيامبر(ص) ··· 53
منشأ اختلاف پيرامون صفات رسول خدا(ص) ··· 53
 روايت بخارى و احمد ··· 54
 روايت بخارى و مسلم ··· 54
 روايت بخارى و مسلم ··· 55
 روايت مسلم ··· 56
 روايت مسلم ··· 56
 بخارى و مسلم از عايشه روايت كنند ··· 57
5 ـ اختلاف درباره بزرگداشت ياد انبياء و بندگان صالح خدا ··· 63
الف ـ مقام ابراهيم ··· 63
ب ـ صفا و مروه ··· 64
ج ـ رمى جمره ··· 65
د ـ فِداء يا قربانى ··· 66
هـ ـ گسترش و سرايت بركت و نحوست ··· 67
گسترش بركت از آدم(ع) و بزرگداشت ياد او ··· 67
گسترش و سرايت شومى از مكين به مكان ··· 68
منشأ شومى و بركت در مكان ··· 69
 بركت و فرخندگى روز جمعه ··· 69
 بركت ماه رمضان ··· 69
6 ـ اختلاف در حكم بازسازى قبور انبياء و اوليا و عبادت در آنها ··· 73
اشكال اين حديث ··· 74
اشكال اين حديث ··· 75
دلايل كسانى كه بناى عبادتگاه بر قبور انبيا را جايز مى‏دانند ··· 76
7 ـ اختلاف در «گريه بر ميّت» و منشأ آن ··· 81
 گريه پيامبر(ص) بر پسرش ابراهيم ··· 82
 گريه پيامبر(ص) بر نوه خويش ··· 82
 گريه پيامبر(ص) بر عمويش حمزه ··· 83
 پيامبر(ص) بر مزار مادر مى‏گريد و مى‏گرياند ··· 83
 پيامبر(ص) براى مصيبت ديدگان غذا فرستاد ··· 83
 پيامبر(ص) براى حالت سوگوارى تعيين حدود فرمود ··· 84
منشأ اختلاف درباره گريه بر ميّت ··· 84
 خليفه عمر روايت مى‏كند كه پيامبر(ص) از گريه نهى فرمود ··· 85
 ام‏المؤمنين عايشه اشتباه او را تدارك و جبران مى‏كند ··· 85
8 ـ آياتى از كتاب خدا كه در تأويل و معناى آنها اختلاف شده است ··· 89
الف ـ خواندن غير خدا ··· 89
ب - حكم غير خدا ··· 91
مالكيت و حاكميت خداوند ··· 95
خالقيت و احياى خداوند ··· 96
ولىّ و شفيع ··· 98
خواندن پيامبر(ص) و توسل به او در راه خدا ··· 103
الف ـ اولين انگيزه حقيقى در پيدايش اختلاف ··· 104
 در ابتداى خلقت ··· 104
 در امتهاى پيشين ··· 105
 در عصر خاتم انبيا(ص) ··· 106
 در عصر ما ··· 106
فشرده بحث ··· 107
ب ـ دومين انگيزه پيدايش اختلاف ··· 107
9 ـ خلاصه و خاتمه ··· 109
روش بحث در اين كتاب ··· 111
بخش اول: ديدگاههاى دو مكتب درباره مصادر و مدارك شريعت اسلامى··· 115
مقدمه ··· 117
موارد اختلاف ··· 118
لغات عربى و مصطلحات اسلامى ··· 119
نخست ـ تعريف و تقسيم ··· 119
 الف ـ لغت عرب ··· 119
 ب ـ مصطلح اسلامى يا نامگذارى شارع مقدس ··· 120
 ج ـ مصطلح متشرعه يا نامگذارى مسلمانان ··· 120
 د ـ حقيقت و مجاز ··· 122
دوم ـ چگونگى تأليف مجموعه‏هاى لغت عرب ··· 123
بحث اول ـ ديدگاه دو مكتب درباره «صحبت و صحابه»··· 125
فصل اول ـ تعريف صحابى در دو مكتب··· 127
الف ـ تعريف صحابى در مكتب خلفا ··· 127
ب ـ تعريف صحابى در مكتب اهل‏البيت(ع) ··· 128
ج - ضابطه شناخت صحابى در مكتب خلفا ··· 129
د ـ اشكال ضابطه شناخت صحابى ··· 130
فصل دوم ـ عدالت صحابه در هر يك از دو مكتب··· 135
الف ـ ديدگاه مكتب خلفا درباره عدالت صحابه ··· 135
ب ـ ديدگاه مكتب اهل‏البيت(ع) درباره عدالت صحابه ··· 138
ج ـ ضابطه شناخت مؤمن و منافق ··· 142
فصل سوم ـ فشرده بحث صحابه در دو مكتب ··· 147
الف ـ صحابى و عدالت او در مكتب خلفا ··· 147
ب ـ صحابى در مكتب اهل‏البيت(ع) ··· 148
بحث دوم ـ ديدگاه دو مكتب درباره «امامت و خلافت»··· 151
فصل اول ـ واقعيت تاريخى تشكيل خلافت در صدر اسلام··· 153
واقعيت تاريخى تشكيل خلافت ··· 154
موضوع نوشتن وصيت رسول خدا(ص) ··· 155
موضع خليفه عمر در وفات رسول خدا(ص) ··· 156
جريان سقيفه و بيعت با ابوبكر به روايت خليفه عمر ··· 158
 بيعت عمومى ··· 166
 پس از بيعت عمومى ··· 167
دفن رسول خدا(ص) و حاضران در آن ··· 167
 پس از دفن رسول خدا(ص) ··· 169
تحصن در خانه فاطمه(ع) ··· 172
كسانى كه از بيعت با ابوبكر سرباز زدند ··· 181
 1 ـ فروه‏بن عمرو ··· 181
 2 ـ خالدبن سعيد اموى ··· 182
 3 ـ سعدبن عباده ··· 183
 راويان عدم بيعت سعد ··· 187
خلافت عمر و بيعت او ··· 187
شورى و بيعت عثمان ··· 188
امام على(ع) مى‏داند كه خلافت از او دور شده است ··· 193
بيعت امام على(ع) ··· 197
فصل دوم ـ ديدگاه مكتب خلفا درباره امامت··· 201
 نخست ـ نقد و بررسى استدلال به شورا ··· 201
 دوم ـ نقد و بررسى استدلال به بيعت ··· 201
 سوم ـ نقد و بررسى استدلال به عمل صحابه ··· 201
 چهارم ـ نقد و بررسى استدلال به اينكه خلافت با قهر و غلبه برپا مى‏شود ··· 201
ديدگاه مكتب خلفا و مايه‏هاى استدلال ايشان ··· 203
 نخست ـ خليفه ابوبكر گويد ··· 203
 دوم ـ خليفه عمربن خطاب گويد ··· 203
 سوم ـ ديدگاه پيروان مكتب خلفا ··· 204
وجوب اطاعت امام اگر چه با پيامبر(ص) مخالفت نمايد ··· 209
استدلال پيروان مكتب خلفا در سده‏هاى اخير ··· 211
مصطلحات بحث امامت و خلافت ··· 213
نخست ـ شورى ··· 213
دوم ـ بيعت ··· 214
 الف ـ معناى بيعت در زبان عرب ··· 214
 ب ـ معناى بيعت در اسلام ··· 215
 1 ـ بيعت «عقبه اولى» ··· 215
 2 ـ بيعت «عقبه ثانيه» ··· 216
 3 ـ بيعت رضوان يابيعت شجره ··· 217
فشرده مطالب ··· 221
سوم ـ خليفه و خليفة اللّه‏ در زمين ··· 221
نخست ـ خليفه و خلافت ··· 221
 الف ـ در زمان خليفه اول ··· 223
 ب ـ در زمان خليفه دوم ··· 223
دوم ـ خليفه خدا در زمين ··· 224
 1 ـ خليفه خدا در اصطلاح اسلامى ··· 224
 خلفاى خدا پيشوايان مردمند ··· 225
 خداوند خلفايش را مقام اعجاز مى‏بخشد ··· 228
 خليفه رسول خدا ··· 231
 2 ـ خليفه و خليفة اللّه‏ در اصطلاح مسلمانان ··· 232
 الف ـ در عصر اموى و عباسى ··· 232
 ب ـ در عصر عثمانى ··· 233
 ج ـ در عصر ما ··· 233
 3 ـ انتقال مصطلح خليفه از مكتب خلفا به پيروان مكتب اهل‏البيت(ع)··· 234
فشرده مطالب ··· 235
 4 ـ اميرالمؤمنين ··· 236
 5 ـ امام ··· 237
 الف ـ كتاب نازل شده خداوند بر پيامبران براى هدايت مردم ··· 238
 ب ـ انسان معصوم تعيين شده از سوى خدا براى هدايت مردم ··· 238
 6 ـ أمر و اولوالأمر ··· 238
 الف ـ در لغت عرب ··· 239
 ب ـ در عرف مسلمانان ··· 241
 ج ـ در نصوص اسلامى ··· 241
 7 ـ وصىّ و وصيّت ··· 243
بررسى ديدگاه دو مكتب درباره خلافت و امامت ··· 245
ديدگاه مكتب خلفا و مايه‏هاى استدلال ايشان ··· 245
 نخست ـ سخن ابوبكر ··· 245
 دوم ـ سخن و نظر عمر ··· 245
نقد و بررسى اين دو استدلال ··· 246
 سوم ـ آراء پيروان مكتب خلفا درباره خلافت ··· 247
نخست ـ نقد و بررسى استدلال به شورى ··· 247
استدلال به كتاب و سنت براى اثبات شورى ··· 248
 اولاً ـ استدلال به آيه (و امرهم شورى بينهم) ··· 248
 ثانياً ـ استدلال به آيه (و شاورهم فى الأمر) ··· 249
 ثالثا ـ استدلال به مشاوره پيامبر(ص) با صحابه ··· 250
 الف ـ جنگ بدر ··· 250
 مشروح داستان ··· 250
 ب ـ جنگ احد ··· 254
 ج ـ جنگ خندق ··· 256
دوم ـ نقد و بررسى استدلال به بيعت ··· 260
سوم ـ نقد و بررسى استدلال به عمل صحابه ··· 266
 نقد و بررسى استدلال به سخن امام على(ع) در نهج‏البلاغه ··· 267
چهارم ـ نقد و بررسى اين استدلال كه «خلافت با قهر و غلبه برپا مى‏گردد»··· 275
 پيروى از امام ستمگرِ مخالفِ سنّت رسول اللّه‏ ··· 277
فشرده اين بحث ··· 278
فصل سوم ـ ديدگاه مكتب اهل‏البيت(ع) درباره «امامت»··· 281
مقدمه ··· 283
عصمت اهل‏البيت(ع) ··· 285
شأن نزول اين آيه و اقدام عملى رسول‏خدا(ص) ··· 285
اهتمام رسول‏خدا(ص) به موضوع تعيين «اولى‏الامر» پس از خود ··· 293
جانشينان رسول‏خدا(ص) در مدينه به هنگام جنگ ها ··· 299
 در سال دوم هجرى ··· 299
 در سال سوم ··· 300
 در سال چهارم ··· 301
 در سال پنجم ··· 301
 در سال ششم ··· 302
 در سال هفتم ··· 303
 در سال هشتم ··· 303
نصوص رسيده از رسول‏خدا(ص) در تعيين «ولىّ امر» پس از خود ··· 307
وصيت در امتهاى پيشين ··· 307
1 ـ داستان «شيث» وصى آدم ··· 308
2 ـ داستان «يوشع‏بن نون» وصىّ موسى ··· 308
 نخست ـ يوشع‏بن نون در تورات ··· 308
 دوم ـ يوشع‏بن نون در قرآن كريم ··· 310
 سوم ـ يوشع‏بن نون در مدارك اسلامى ··· 310
3 ـ همانندى وصى خاتم انبيا(ص) و وصى موسى(ع) ··· 310
4 ـ داستان «شمعون» وصىّ عيسى ··· 310
 نخست ـ شمعون در انجيل ··· 310
 دوم ـ شمعون در مدارك اسلامى ··· 311
وصى رسول‏اللّه‏(ص) و وزير و وليعهد و خليفه بعد از او ··· 313
«وصى» در احاديث رسول‏اللّه‏(ص) ··· 313
وصيت در كتب امتهاى پيشين ··· 315
 خبرى ديگر در تأييد خبر پيشين ··· 316
وصيت در احاديث صحابه و تابعين ··· 317
 1 ـ وصيت در خطبه ابوذر ··· 317
 2 ـ وصيت در سخنان مالك اشتر ··· 318
 3 ـ وصيت در سخنان عمروبن حمق خزاعى ··· 318
 4 ـ وصيت در نامه محمدبن ابى‏بكر ··· 319
 5 ـ وصيت در نوشته عمروعاص ··· 322
 6 ـ وصيت در كلام امام على(ع) ··· 322
 7 ـ وصيت در خطبه‏هاى امام على(ع) ··· 323
 8 ـ وصيت در خطبه امام حسن(ع) ··· 324
 9 ـ وصيت در نامه تسليت شيعيان به امام حسين(ع) ··· 324
 10 ـ وصيت در خطبه امام حسين(ع) ··· 325
 11 ـ وصيت دراستدلال عبداللّه‏بن على عموى سفّاح خليفه عباسى ··· 325
 12 ـ وصيت در احتجاج محمدبن عبداللّه‏بن حسن بر خليفه عباسى منصور ··· 326
 13 ـ خليفه عباسى مهدى «وصيت» را به خاطر ذكر «وصى» در آن رد مى‏كند ··· 327
 14 ـ خليفه عباسى هارون الرشيد از اخبار اوصياء مى‏گويد ··· 327
وصى پيامبر در كتب لغت و اشعار صحابه و تابعين ··· 330
 1 ـ در صدر اسلام ··· 330
 2 ـ در جنگ جمل ··· 334
 3 ـ وصيت در سروده‏هاى جنگ صفين ··· 338
 4 ـ وصيت در نامه ابن‏عباس ··· 346
 5 ـ وصيت در شعر مأمون ··· 353
شهرت لقب «وصى» براى امام على(ع) در طول قرنها ··· 353
مكتب خلفا اخبار «وصيت» را كتمان، و منتشر شده‏هاى آن را تأويل و توجيه مى‏كند ··· 363
حديث عايشه دليل ثبوت وصايت على(ع) است ··· 363
امّ المؤمنين از قتل امام على(ع) اظهار خشنودى مى‏كند ··· 366
مقايسه احاديث عايشه با احاديث ديگران ··· 368
نقد و بررسى احاديث ام‏المؤمنين عايشه ··· 371
مقايسه حديث ام‏المؤمنين عايشه و حديث امام على(ع) ··· 372
دو حديث متعارض و دو موضع‏گيرى متفاوت از ام‏المؤمنين عايشه ··· 374
عايشه و دو موضع متفاوت در برابر امام على(ع) ··· 375
كتمان فضايل امام على(ع) و نشر سبّ و لعن آن حضرت و سبب آن ··· 381
قريش از جمع نبوت و خلافت در بنى‏هاشم ناخشنود بود ··· 381
نقد و بررسى اين دو روايت ··· 383
نقد و بررسى اين خطبه ··· 389
 خليفه بعد از عثمان ··· 390
جلوگيرى از نوشتن سخن پيامبر(ص) ··· 393
سياست قريش در زمان معاويه ··· 395
پرورش شاميان بر بغض و كينه و لعن امام على(ع) ··· 407
فشرده خبر «شب عقبه» ··· 408
انگيزه معاويه در كار خود ··· 408
ريشه‏هاى حقد و كينه معاويه ··· 409
سياست عبداللّه‏بن زبير ··· 410
سياست قريش در زمان عبدالملك و پسرش وليد ··· 413
حجاج‏بن يوسف و تلاش او در تنفيذ سياست قريش ··· 414
محمدبن يوسف برادر حجاج راه او را ادامه مى‏دهد ··· 416
عمربن عبدالعزيز ناقض سياست قريش ··· 417
خالدبن عبداللّه‏ قسرى و رفتار او ··· 422
 خالدبن عبداللّه‏ قسرى كه بود؟ ··· 422
بنى‏اميّه با نام على هم در ستيز بودند ··· 424
سياست خلفاى عباسى ··· 425
نخست ـ رفتار طبقه عالمان ··· 425
دوم ـ رفتار طبقه حاكمان ··· 426
سوم ـ رفتار عامه مردم ··· 426
 الف ـ رفتار منصور با اهل‏بيت رسول‏اللّه‏(ص) ··· 427
 ب ـ رفتار متوكل عباسى با اهل‏البيت(ع) ··· 428
نتيجه اين بحث ··· 431
عداوت و دشمنى امويان و عباسيان با امام على(ع) ··· 435
نخست ـ آل ابى‏سفيان، معاويه و يزيد اموى ··· 435
دوم ـ مروان و مروانيان اموى ··· 436
سوم ـ خلفاى عباسى ··· 437
ده گونه كتمان و تحريف در سنت رسول‏اللّه‏ و اخبار سيره اهل‏بيت و اصحاب آن حضرت(ص) ··· 439
برخورد مكتب خلفا با نصوصى از سنّت پيامبر(ص) كه مخالف ديدگاه آنان بود··· 441
انكار وصيّت ··· 442
نخست ـ حذف بخشى از حديث رسول‏خدا(ص) و تبديل آن به كلمه‏اى مبهم ··· 443
دوم ـ حذف تمام خبر از سيره صحابه با اشاره به حذف آن ··· 446
سوم ـ تأويل و توجيه احاديث سنّت پيامبر(ص) ··· 446
تأملى در روايات «باب كسانى كه پيامبر آنها را لعنت كرد» ··· 449
بازگشت به آغاز ··· 450
بررسى اين حديث و تأملى در تأويل طبرانى ··· 451
حيرت و سرگشتگى عالمى ديگر در معناى «وصيّت» ··· 453
چهارم ـ حذف بخشى از سخنان صحابه بدون اشاره به حدف آن ··· 454
پنجم ـ حذف تمام روايتِ سنت پيامبر(ص) بدون اشاره به آن ··· 458
ششم ـ جلوگيرى از نوشتن سنت رسول‏اللّه‏(ص) ··· 461
 دو پيوست ··· 461
هفتم ـ تضعيف روايات و راويان سنت پيامبر(ص) و كتابهاى سلطه‏شكن، و كشتن مخالفان فكرى ··· 464
 الف ـ سرزنش كسانى كه «وصيّت»را يادآور شوند ··· 464
 نخست ـ از صحابه ··· 465
 دوم ـ از تابعين ··· 466
 سوم ـ از حاكمان مكتب خلفا و امامان مذاهب ايشان ··· 466
 چهارم ـ از مؤلفانى كه احاديث وصيت را از رسول‏خدا(ص) روايت كرده‏اند ··· 466
 ب ـ سرزنش راويان حديث ··· 468
 ج ـ سرزنش پيشوايان حديث ··· 468
 د ـ داستان كشته شدن نسائى يكى از پيشوايان حديث ··· 472
هشتم ـ سوزانيدن كتابها و كتابخانه‏ها ··· 474
 آتش زدن كتابخانه اسلامى بغداد ··· 475
نهم ـ حذف بخشى از خبر سيره صحابه و تحريف آن ··· 477
دهم ـ جايگزينى روايات و اخبار ساختگى به جاى حقيقى ··· 478
نوع اخبار و روايات سيف ··· 479
سرايت اخبار سيف از تاريخ طبرى به كتابهاى تاريخ و علت آن ··· 482
تأملى در علت گزينش روايات صدر اسلام سيف از سوى دانشمندان نامدار و تيزبين ··· 483
نخست ـ افسانه «اسود عنسى» در روايات سيف ··· 486
بررسى افسانه اُسود عنسى ··· 488
 الف ـ راويان اين افسانه ··· 488
 ب ـ متن اين افسانه ··· 488
دوم ـ افسانه نجواى خسرو با پيامبر در نزد خدا ··· 488
بررسى افسانه نجواى خسرو با پيامبر(ص) ··· 489
 الف ـ بررسى حال راويان اين افسانه ··· 489
 ب ـ بررسى متن افسانه ··· 490
هدف سيف زنديق از جعل اين دو افسانه ··· 490
اشاعه اين پندار كه «اسلام با شمشير و خونريزى گسترش يافت» ··· 491
بزرگنمائى‏ها و دروغهاى سيف در اخبار ارتداد ··· 491
ارتداد عكّ و اشعرين و داستان طاهر ربيب رسول‏خدا(ص) ··· 492
طاهر در روايات سيف ··· 493
نقد و بررسى اين خبر ··· 494
فتح «أليس» و تخريب «امغيشيا» ··· 495
تأملى در روايت سيف درباره «أليس و امغيشيا» ··· 497
شهرت امام على(ع) به لقب «وصىّ» و مشكل مكتب خلفا در طى قرون ··· 500
سيف براى معضل مكتب خلفا راه حل مى‏سازد ··· 502
بررسى اين روايات ··· 507
ساخته‏ها و تحريفات سيف در روايات گذشته ··· 508
 نخست ـ نمونه‏هاى جعل در روايات گذشته ··· 508
 دوم ـ نمونه‏هاى تحريف در روايات گذشته ··· 510
مقايسه خبرهاى سيف با اخبار ديگران ··· 512
ابوذر در موسم حج، در منى ··· 513
ابوذر در بيت‏الحرام ··· 514
ابوذر در مسجد رسول‏خدا(ص) و جز آن ··· 514
فشرده اخبار فتنه‏ها در اواخر عصر عثمان ··· 516
مقايسه روايات ساختگى سيف با روايات صحيح و نتيجه آن ··· 517
فشرده بحث انواع كتمان در مكتب خلفا ··· 521
منشأاختلاف در رواياتِ منابع اسلامى ··· 522
نتيجه اين بحث‏ها و حقيقت امر ··· 523
بازگشت به آغاز بحث وصيّت ··· 528
شمار اخبار، روايات و نصوصى كه برانداختند ··· 529
نصوص بر جاى مانده از رسول‏خدا(ص) درباره اهل‏البيت و حق حاكميت آنها ··· 531
تعيين وصى با عبارات گوناگون ··· 531
وزير پيامبر(ص) ··· 532
 الف ـ در قرآن كريم و تفسير آن در سنت رسول‏خدا(ص) ··· 532
 ب ـ پيامبر(ص) چه وقت على را وزير خود گرفت؟ ··· 533
خليفه پيامبر(ص) ··· 534
ولىّ مسلمانان پس از رسول‏خدا(ص) ··· 535
نخست ـ حديث شكوى ··· 535
 شكواى دوم ··· 536
 زمان شكوى ··· 537
دوم ـ نصوص ديگر ··· 537
فراخوان عام براى نصب امام على(ع) به ولايت عهدى و وصايت رسول‏خدا(ص) ··· 539
خبر مراسم روز غدير ··· 542
عمامه گذارى امام(ع) ··· 545
مناشده و سوگند دادن ··· 546
يكسانى تعيين وصى در اين امت با تعيين وصى در امت موسى(ع) ··· 547
ولايت و اولوالأمر در قرآن كريم ··· 549
الف ـ ولايت «على» در قرآن كريم ··· 549
اشكالى بر دلالت اين آيه ··· 550
ب ـ اولوالامر على و امامان بعد از او ··· 553
ج ـ حديث «سفينه نوح» و «حطّه بنى‏اسرائيل» ··· 555
امامان اهل‏البيت على و فرزندان او پيام رسانان پيامبر خدايند ··· 557
داستان تبليغ آيات برائت ··· 559
مراد از كلمه «منّى» در احاديث رسول‏خدا(ص) ··· 562
على(ع) حامل علوم رسول‏خدا(ص) ··· 564
امام حسن و امام حسين(ع) از رسول‏خدا(ص) و دو سبط او هستند ··· 573
بشارات رسول‏خدا(ص) به ظهور مهدى(ع) در آخر الزمان ··· 579
مهدى(ع) همنام رسول‏خدا(ص) است ··· 579
مهدى از اهل‏البيت(ع) است ··· 580
مهدى از فرزندان فاطمه(ع) است ··· 580
مهدى از فرزندان حسين(ع) است ··· 581
نصوصى بر امامت ائمه اهل‏البيت(ع) ··· 583
1 ـ حديث ثقلين ··· 583
 الف ـ در حجة الوداع ··· 583
 ب ـ در غدير خم ··· 583
2 ـ حديث تعداد امامان(ع) ··· 585
فشرده احاديث گذشته ··· 591
حيرت علماى مكتب خلفا در تفسير اين احاديث ··· 592
اسامى امامان دوازده‏گانه در مكتب خلفا ··· 599
معرفى امامان دوازده‏گانه پس از رسول‏خدا(ص) ··· 600
 امام اول ـ اميرالمؤمنين على(ع) ··· 600
 امام دوم ـ حسن‏بن على‏بن ابى‏طالب(ع) ··· 600
 امام سوم ـ حسين‏بن على‏بن ابى‏طالب(ع) ··· 601
 امام چهارم ـ على‏بن الحسين(ع) ··· 601
 امام پنجم ـ محمدبن على(ع) ··· 601
 امام ششم ـ جعفربن محمد(ع) ··· 602
 امام هفتم ـ موسى‏بن جعفر(ع) ··· 602
 امام هشتم ـ على‏بن موسى(ع) ··· 602
 امام نهم ـ محمدبن على(ع) ··· 603
 امام دهم ـ على‏بن محمد(ع) ··· 603
 امام يازدهم ـ حسن‏بن على(ع) ··· 603
 امام دوازدهم ـ محمدبن حسن عسكرى، مهدى(عج) ··· 604
تنبيه و توضيحى مهم! ··· 604
فصل چهارم ـ فشرده بحث خلافت و امامت در دو مكتب··· 605
واقعيت تاريخى تشكيل خلافت در صدر اسلام ··· 607
آغاز كار ··· 607
موضع خليفه عمر ··· 608
سقيفه بنى‏ساعده و بيعت با ابوبكر ··· 608
بيعت با عمر ··· 612
شورى و بيعت با عثمان ··· 613
بيعت با امام على(ع) ··· 615
اقوال مكتب خلفا درباره خلافت ··· 617
نخست ـ قول خليفه ابوبكر ··· 617
دوم ـ قول خليفه عمر ··· 617
سوم ـ اقوال پيروان مكتب خلفا ··· 618
تعريف مصطلحات ··· 619
نخست ـ شورى ··· 619
دوم ـ بيعت ··· 620
سوم و چهارم ـ خليفه و اميرالمؤمنين ··· 622
پنجم ـ امام ··· 622
ششم ـ امر و اولوالأمر ··· 623
هفتم ـ وصىّ و وصىّ النّبى ··· 624
نقد و مناقشه آراى مكتب خلفا درباره خلافت و امامت ··· 625
نخست ـ شورى ··· 625
دوم ـ بيعت ··· 627
سوم ـ عمل صحابه ··· 628
 استدلال به كلام امام على(ع) ··· 628
 وجوب اطاعت حاكم اگر چه فاسق باشد ··· 628
امامت در مكتب اهل‏البيت(ع) ··· 631
جهت‏گيرى سلطه حاكم در طى سيزده قرن گذشته ··· 637