احمد بن حنبل دركتاب مسند خود مى گويد:

لم يَكُنْ اَحدٌ منْ اصحاب النَّبى صلى الله عليه و آله يقول : سَلُونى الاّ على بن ابيطالب .⁽²⁸⁰⁾

((هيچ فردى از صحابه رسولخدا صلى الله عليه و آله نگفته است از من هرچه مى خواهيد سئوال كنيد مگر على بن ابيطالب عليه السلام .))

تمامى اصحاب پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به حضرت على عليه السلام مراجعه مى كردند و مشكلات خود را برطرف مى ساختند و در تمام زمينه ها از ايشان استفاده مى نمودند و اين حقيقتى است كه دركتابهاى عامه و خاصّه نقل شده است .⁽²⁸¹⁾

آنچه معلوم و مبرهن است اينكه پيشوايان معصوم (صلوات اللّه عليهم اجمعين ) سرچشمه تمام فضائل و كمالات هستند و هر ترقى و پيشرفت در زندگى انسانها، در هر زمينه اى باشد از آنها دريافت شده است زيرا راه ورود به خزينه علم خداوندى براى آنها بدون مانع است و لذا در هيچ موردى از پاسخ دادن عاجز نشده اند و در عصر و زمان خودشان از تمام مردم ممتاز بوده اند و حضرت امام رضا عليه السلام به اين نكته اشاره مى كند:

ان الانبياء و الاوصياء (صلوات اللّه عليهم ) يوفقهم الله و يسدِّدهم ويؤ تيهم من مخزون علمه و حكمته مالايؤ تيه غيرهم ، يكون علمه فوق علم اهل زمانه ...⁽²⁸²⁾

نبياء و جانشينان آنها را خداى متعال توفيق داده و يارى مى كند واز مخزن علم و حكمش به آنها مى دهد كه به غير آنها ندهد علم و دانش او [امام ] برتر از دانش همه اهل زمان خودش مى باشد.

ادلّه عقلى ونقلى حقيقت موضوع را ثابت مى كند كه پيشوايان معصوم (صلوات اللّه عليهم ) در زمان خودشان اعلم و افضل از ديگران بوده اند در غير اين صورت معانى براى امام و يا پيشوائى باقى نمى ماند و عقل اجازه نمى دهد كه انسان با وجود فرد اَعْلم و افضل ، از مفضول پيروى و تبعيّت كند و معنى واقعى امام اين است كه او در جايگاه ورتبه ويژه اى قرار گرفته است كه از تمام مردم هم عصر خودش مقدم است و اين تقدّم از كمالات روحى و معنوى امام حكايت مى كند كه در ديگران نيست و اگر باشد در مرتبه خيلى پائين است .

و علمى كه امتيازات انسانى را مشخص مى كند و او را براى مطالعه كردن در جهان هستى و كشف اسرار آن يارى مى كند معناى وسيعى دارد كه از برنامه هاى دبستان تا پايان دانشگاه تجارب واندوخته هاى حرفه اى وبجريان انداختن سيستم تفكر و انديشه و دريافتن مغز مطالب وو... را شامل مى شود و آن علمى كه در امام عليه السلام است همه اين نكات را تحت پوشش خود قرار مى دهد بلكه علوم و تجارب موجود در اختيار بشر امروزى ، سهم خيلى كوچك و ضعيفى از علم است اساسى ترين علمى كه معدن و مخزنش امام معصوم عليه السلام است معرفت و شناخت به پروردگار متعال است و در اثر همين شناخت ، نيرو و قدرتى در انسان ايجاد ميشود كه مى تواند دست به بزرگترين اختراعات واكتشافات بزند و در يك چشم بهم زدن مسافتها را طى كند با اينكه امروزه انسان بوسيله علم و دانش دست بكارهائى مى زند كه همگان را مبهوت و حيران مى كند و بتدريج افكار عمومى را بخود متوجه نموده است اما اگر مقدارى معتدل بوده و مطالعات در روى پديده ها از راه اعتدال صورت گيرد روشن مى شود كه بشر نمى تواند به اتكاء فكر و انديشه خودش دست به اختراع واكتشاف بزند زيرا چنين حركتى بر او ميسّر نيست اما اگر علم و دانش و مطالعات خويش را در شعاع شناخت و معرفت بخداى متعال قرار داده باشد مى تواند در مصداق اين حديث شريف واقع شود حضرت امام صادق عليه السلام فرمود:

العَلِمُ نورٌ يَقْذِفُهُ اللّهُ فى قَلْبِ مَنْ يَشآء.⁽²⁸³⁾

علم نور و روشنائى است كه خداوند در قلب كسانى كه مى خواهد قرار مى دهد.

در يك نگاه به آثار همين علمى كه از راه شناخت خداى متعال صورت مى گيرد كاربُرد كوچك و ضعيف علم و دانش ‍ امروز، واضح مى شود در اينجا به يك داستانى كه آيات واحاديث مؤ يّد آنست توجه كنيم :

حضرت امام صادق عليه السلام مى فرمايد: علم الكتاب كلُّه واللّه عندنا وما اعطى وزير سليمان بن داود عليهم السلام انما عنده حرف واحد من الاسم الاعظم وعلم بعض الكتاب كان عنده قال تعالى : قال الذّى عنده علم من الكتاب اَنَا اَتيكَ به قَبْلَ اَنْ يَرْتَدَّ اليكَ طرفُك ...⁽²⁸⁴⁾

در زمان حضرت سليمان حكومتى در كشور صبا بدست فردى بنام بلقيس بود هركسى در باره آوردن وى با تاج و تختش ‍ پيشنهاداتى مى كرد يكى مى گفت در مدت چند روز ديگرى مى گفت در مدت چند دقيقه ... وزير حضرت سليمان عليه السلام پيشنهاد كرد كه من آن را تا چشم بهم زنى حاضر مى كنم وبقولش وفا نمود و او را با تاج و تختش در يك لحظه در مقابل حضرت سليمان عليه السلام حاضر كرد.

امام صادق عليه السلام مى فرمايد: بخداقسم علم تمام كتاب آسمانى پيش ماست وآنچه وزير سليمان بن داود عليهم السلام انجام دادبخاطر اينكه يك حرف از اسم اعظم وعلم بعضى از كتاب را در اختيار داشت كه خداوند در قرآن به آن اشاره مى كند: آن كسى كه در پيش او علم بعضى از كتاب بود چنين گفت : كه من او را زودتر از آنچه چشمت را بازكنى دراينجا حاضر مى كنم .⁽²⁸⁵⁾

در باره حضرت موسى عليه السلام مى فرمايد: وَ كَتَبَنا لَهُفى اَلاْلواحِ مِنْ كُلّ شَىٍ مَوْعِظَة .⁽²⁸⁶⁾ و براى او در الواح از بعض ‍ چيزهاى مواعظه نوشتيم .

در باره حضرت عيسى عليه السلام مى فرمايد: و ليبيّنَ لكم بعض الذّى تَختلفون فيه ⁽²⁸⁷⁾ تا براى شما روشن كند بعضى از آن چيزها را كه مورد اختلاف شماست .

در اين چند آيه انبياء اولوالعزم مورد خطاب هستند ليكن خداى متعال بعضى از مطالب را در اختيار آنها قرار مى دهد اما در باره حضرت على عليه السلام مى فرمايد: ((قُل كَفى بِاللّه شهيدا بينى و بينكُمْ و مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الكتاب )): اى پيامبر بگو درميان من و شماها خدا و كسى كه علم كتاب پيش اوست كفايت مى كند.

ابوسعيد خدرى از رسولخدا صلى الله عليه و آله از اين آيه سئوال كرد آن كسى كه علم كتاب پيش اوست كيست پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: آن برادرم على بن ابيطالب است .⁽²⁸⁸⁾

و مراد از كتاب ممكن است همان قرآن باشد و شايد مقصود از آن كتاب تكوين است و چون قرآن مجيد درمقام ((تبيانا لكل شى ))⁽²⁸⁹⁾ قرار گرفته است و هر چيزى كه در عالم هستى وجود پيدا كرده است توسط آيات الهى معرفى مى شود واگر قول اول و دوم را جمع كنيم كه مراد از كتاب همان قرآن است و حضرت امير عليه السلام به تمام رموزات قرآن عالم بود واز همين راه مى توانست از گذشته و حال و آينده و زمين و آسمان و ملائك و... و تمام مخلوقات الهى خبر دهد قرآنى كه توضيح دهنده كتاب تكوين ،ومعدن رموزات آن مى باشد كه به صريح آيات مى فرمايد: ما فَرَّطْنا فى الكِتابِ مِنْ شَى : وما در كتاب از گفتن هيچ چيزى فروگذار ننموديم .⁽²⁹⁰⁾

در آيه ديگر مى فرمايد: وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِس اِلاّ فىِ كِتابٍ مُبين : هيچ خشك وتَرى نيست مگر اينكه دركتاب بيان و مطرح شده است .⁽²⁹¹⁾

در هر حال مراد از كتاب همان قرآن است كه تمام رموزات و مطالب جهان تكوين را با خود دارد و هركس نمى تواند آنها را بفهمد مگر آن بزرگوارى كه تمام علم كتاب پيش او باشد.

علوم و فضائل پيشوايان دينى در قرآن

اگر در باره علم و فضائل انبياء و امامان معصوم (صلوات اللّه عليهم اجمعين ) به قرآن مجيد مراجعه كنيم واينكه اين همه علم و دانش چگونه در وجود يكفرد شكل مى گيرد آيات زيادى دستگير ما مى شود براى اينكه بشر هر اندازه از نبوغ فكرى هم برخوردار باشد در يك جزء خيلى كوچك و ضعيف مى تواند تخصص پيدا كند اما پيشوايان دينى عليهم السلام كه دركل عالم و ذرّاتش صاحب تخصّص هاى خيلى بالائى بوده اند وحضرت على عليه السلام ويا ساير امامان عليه السلام به تنهائى براى تمام سئوالات در هر زمينه اى كه بود پاسخ مى دادند شكل گرفتن چنين علم گسترده اى در وجود آنها، مطلبى است كه بايد از آيات الهى رموزاتش را فهميد همانطور كه حضرت امام رضا عليه السلام در ادامه سخنانش به آياتى چند، در اين زمينه اشاره فرمودند:

1 قال الله عزوّجل : اَفَمنْ يَهْدى اِلى الحَقِّ،اَحَقُّ اَنْ يُتَّبع اَمَّن لا يَهدّى الاّ اَنْ يُهْدى فما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمون .⁽²⁹²⁾

آن كسى كه بسوى حق هدايت يافته سزوار تبعيت و پيروى است يا آن كسى كه هنوز هدايت نيافته مگر اينكه بعدا هدايت پيدا كند شما چگونه قضاوت مى كنيد؟ وكداميك را انتخاب مى كنيد.

2 قال الله تعالى : فى قصة طالوت : انّ اللّه اصطفاه عليكم و زاده بَسْطَةً فى العلم و الجسم واللّه يؤ تى ملكه مَنْ يَشآء.⁽²⁹³⁾

خداوند او را براى شما انتخاب كرده در علم و قدرت جسم بوى گسترده گى خاصّى داد و خداوند ملك و پادشاهى را بر هر كسى كه دوست مى دارد عنايت مى كند.

3 و قال الله تعالى فى قصة داود عليه السلام : ((و قتل داود جالوت و آتاه اللّه الملك والحكمة و عَلَّمه ممّا يشاء))⁽²⁹⁴⁾

حضرت داود عليه السلام جالوت را بقتل رساند و خداوند به او پادشاهى وحكمت عنايت فرمود و از چيزهائى كه مى خواست به او تعليم داد.

4 و قال لنبيّه صلى الله عليه و آله : ((و اَنزَل عليك الكتاب والحكمة و علّمك ما لم تكن تعلم و كان فضل اللّهِ عليك عظيما))⁽²⁹⁵⁾

خداوند به پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: به تو (اى پيامبر) كتاب و حكمت نازل كرديم تو را بر آن چيزهائى كه نمى دانستى آگاهى دادم توجه و فضل الهى براى تو خيلى بزرگ است .

4 و در باره اهل بيت وعترت پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد: ام يَحْسدون الناسَ عَلى ما آتاهم اللّه مِنْ فضله ...

چرا مردم بر نعمتهائى كه خداوند به آنها تفضّل نموده است حسادت مى كنند.

آنچه از آيات استفاده مى شود:

علم پيشوايان معصوم (عليهم السلام ) كه از ناحيه خداى متعال در اختيار آنها قرار داده شده است از تحصيلات و آموزشهاى كلاسيك امروز جداست با اينكه علم در غير خداى سبحان كسبى وتحصيلى است وتنها علم او ذاتى است ليكن كسب وتحصيل علم الهى ، متناسب با خودش ، دانشگاه ويژه اى دارد وآن تحقّق مراتب يقين است يقين وقتى كه در قلب بشر شكل بگيرد متناسب با آن ، آگاهى و علم در اختيار انسان قرار مى دهد كه مى تواند از حقايق و اسرار جهان و موجودات با خبر شود و بر محيطى كه حواسّ پنجگانه بشر نفوذ ندارد وارد مى شود و از آن محيط مخفى خبرها وگزارشها مى دهد شعاع علم وگسترده گى آن به يقين وابسته است هركسى كه اين مرحله را به نهايت رسانده و با تمام وجودش از مراحل علم اليقين وحق اليقين گذشته و در عين اليقين قرار گرفته است مى تواند از تمام جهان هستى و مخلوقات موجود در آن گزارشها دهد زيرا در اين صورت عالم هستى يك پارچه در مقابل وى حاضر است در آيه اول هدايت يافتن مورد توجه قرار گرفته است فردى كه به اين مقام نائل شده است لياقت و شايستگى علم الهى را دارا مى باشد پيشوايان دينى خصوصا امامان معصوم (صلوات اللّه عليهم اجمعين ) مصداق روشن [اَفَمنْ يَهدى الى الحق ...] هستند در آيه دوم و سوم و قابليّت انسان از جهت كمالات معنوى براى گسترده گى علم وبدست آوردن پادشاهى و حكومت الهى ملاك قرار گرفته است .

در آيه چهارم شخصيّت رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مدّنظر قرار گرفته است بعد از عنايت كتاب و حكمت ، تعليم دادن هر چيزى كه نمى دانست براى ايشان از ناحيه خداوندى ، بزرگترين تفضّل را معنى مى دهد كه در آخر آيه مى فرمايد: ((كانَ فضل اللّهِ عليك عظيما)) يعنى قابليّت پيامبر اسلام (صلوات اللّه عليهم وآله ) و مقام و منزلت در پيشگاه ذات اقدس تعالى در يك سطح خيلى بالائى بوده كه مى توانست در شعاع تفضّل وكرامات بزرگ الهى واقع شود.

در آيه بعد فضل الهى بر امامان معصوم (صلوات اللّه عليهم اجمعين ) مورد توجّه قرار گرفته است آنها به تمام نعمتهاى الهى متنعّم بودند مقام و منزلت آنها در پيشگاه خداى متعال ، به جز خاتم انبياء صلى الله عليه و آله از تمام پيامبران بالاتر است مطابق احاديثى كه قبلا اشاره كرديم تمامى انبياء به ولايت و امامت چهارده اختران عالم هستى يعنى حضرت محمد و فاطمه و على و يازده فرزندان معصومش (صلوات اللّه عليهم اجمعين ) مقرّ و معترف بوده و آن را سبب نيل به اين مقام مى دانند.

خلاصه مطلب حق مى باشد يعنى به تمام معلومات علم حضورى دارد و زمان و مكان و... مانع آن نمى شود وقتى كه خداى سبحان متناسب با قابليّت ها ازآن علم نامحدودش بر كسى مى بخشد همين اثر را ايفاء مى كند كه امام معصوم عليه السلام در كره زمين نشسته و از تمامى عالم و كرات ديگر خبر دهد.

مقام بندگى ، فضل الهى را جذب مى كند

نكته مهمّى كه براى مطالعه كنندگان در شخصيت و مقامات معصومين عليهم السلام ضرورت دارد توجه به مقام بندگى است زيرا بدون احراز مقام بندگى هيچ قابليتى در انسان پيدا نمى شود منشاء تمام قابليّت ها براى كسب فضل و كرامات الهى ، بدست آوردن مقام بندگى است و هر پيامبر و امامى كه به آن مقام شامخ نائل شده است از راه بندگيش بوده است همانطورى كه در تشهّد هر نماز اين نكته مورد اقرار نماز گزاران است كه مى گوئيم : اَشْهَدُ اَنَّ محمّدا عَبْدُه و رَسولُه ...

گواهى مى دهم كه حضرت محمد صلى الله عليه و آله بنده و رسول خداست .

اولين مطلب اشاره به مقام بندگى است وقتى كه مقام بندگى وى در برابر خداى متعال محرز شد مقام رسالت نبوت و امامت بعد از آن شكل مى گيرد حضرت امام رضا عليه السلام در اين زمينه مى فرمايد:

و انّ العَبْدَ اذا اَخْتارَه اللّه لاِمور عِبادِه شَرَح صدره لذلك و اءودع قَلْبَهُ يَنابِيع الحكمة واَطْلَق عَلى لِسانِهِ فلم يَعْى بَعده بِجَواب و لم يَجِدْ فيه غَير صَوابٍ...⁽²⁹⁶⁾

اگر بنده اى را خداوند براى امورات بندگانش انتخاب نمايد حوصله و آمادگى وى را كه همان شرح صدر است براى اين كار كامل مى كند و چشمه هاى حكمت را در قلب وى پايه گذارى نموده و آن را بر زبان وى جارى مى سازد كه بعداز آن در برابر هيچ سئوالى عاجز نمى ماند و هر جوابى كه مى دهد همه صواب و مطابق دستور الهى خواهد بود.

انتخاب خداى متعال انسانى را براى مقام نبوت يا رسالت وامامت يا هر مقامى كه براى پياده كردن دستورات الهى لازم باشد ملاك و الگوى خاصى دارد و آن احراز نمودن مقام بندگى است و در ادعيه و مناجات تكرارا اين نكته مورد اشاره قرار گرفته است و حتى در آيات و روايات مقام بندگى ملاك كسب تمام ارزشهاى معنوى معرّفى شده است در داستان حضرت يوسف عليه السلام ميفرمايد: ((و لَمّا بَلَغ اَشُدَّهُ آتَيناهُ حُكْما وعِلْما وكذلِكَ نَجْزِى المُحسِنينَ)):⁽²⁹⁷⁾ هنگام كه به مرحله بلوغ و قوت و تكامل جسم و جان رسيد [و آماده گى براى دريافت وحى پيدا كرد] ما حكم و علم به او داديم و اين گونه نيكوكاران را پاداش مى دهيم .

در آخر آيه كه مى فرمايد: ((كذلك نجزى المحسنين )) بهترين دليل بر مدعى است كه دريافت مقامات معنوى و رسيدن به آن علم ودانش و حكمتى كه بر كل عالم رسوخ و نفوذ دارد از همين راه بندگى ميسّر است و چون در مبارزه با نفس و مهار كردن غرائز، مجاهدتهاى زيادى كرده است وتنها شيرينى و لذت بندگى خدارا انتخاب نموده است و لذا حضرت رضا عليه السلام ميفرمايد: فَهُو موَفّقٌ مُسدَّد مؤ يَّد، قد اءَمِنَ مِنَ الخَطاءِ والذَّلِلَ، خَصّهُ بِذلك ليكُونَ ذلكَ حُجَّةً على خَلْقِهِ، شاهِدا على عِبادِهِ، فهَل يقدِرُونَ عَلى مِثل هذا فيختارونه فَيَكُونَ مختارهم بهذه الصِّفةِ.⁽²⁹⁸⁾

امام از ناحيه خداوندى موفق و مسدد و مويَّد است و از خطا ولغزش در امان است خداوند آنها را به چنين ويژه گى وامتياز مزيّن نموده است تا براى مخلوقاتش حجت وبر بندگانش گواه باشند آيا آنان [يعنى مردم ] قدرت دارند كسى را به مقام امام انتخاب نمايند كه صاحب اين همه امتياز و صفات كماليه بوده باشد؟

چنانكه در بحث عصمت اشاره شد يك انسان الگو بايد به تمام كمالات مجهز و مسلّح باشد براى اينكه فرد ناقص ، هر مقدار توفيق پيدا كند منحصرا نقص خود را بر طرف خواهد كرد و نمى تواند معيار ارزشهاى الهى قرار گيرد واين عمده ترين دليل براى اثبات ولايت و امامت حضرت على و يازده فرزندان معصومش (صلوات اللّه عليهم اجمعين ) مى باشد ادعيه و زيارات خصوصا زيارت جامعه اگر مورد دقت قرار بگيرد امامان معصوم عليهم السلام را بطور صريح و روشن معرفى مى كند زيرا دعاها و زيارات روزنه و پنچره هائى هستند كه انسان را با عالم معنويت آشنا مى كند وپيشوايان دينى را در آن عالم به ما نشان ميدهد كه مى فرمايد: عَصَمكُم اللّه مِنَ الذَّلَلِ واَمَنَكُم من الفِتَن ...⁽²⁹⁹⁾

خداوند شما را از لغزشهاى باطن و ظاهر منع كرد واز فتنه ها نجات داد.

اَنْتُم الصِّراطُ الاَقْوَم و شُهداء دار الفَناء... و الرَّحْمَةُ المُوصُولَة ...⁽³⁰⁰⁾

شما قوى ترين و محكمترين راه توحيد، و گواهان دنياى فانى ، و رحمت متصل الهى مى باشد.

ما نمى توانيم در اين زمينه بطور كامل مطلب را هضم كنيم براى اينكه ويژه گيهائى امامت در يك سطح خيلى بالائى هستند فكر و انديشه ، انسانها عادّى نمى تواند آنها را بطور كامل حل نمايد بعنوان مثال : نوزادى كه از دنياى رحم مادر جدا مى شود به غذا نيازمند است ليكن معده و دستگاه گوارش وى خيلى كوچك و ظريف است كه به غير از شير مادر، چيز ديگرى را نمى تواند هضم كند اگر غذاى جوان بيست ساله اى را در اختيارش قرار بدهى نمى تواند ميل كند واگر به زور وارد معده اش ‍ بشود دستگاه گوارش قادر نيست آن را هضم نمايد.

وقتى كه مقام عصمت مطرح مى شود عمده گناه نكردن و ميل به سمت آن ننمودن مورد توجه واقع مى شود لكن در باره بنده گى و تمسّك واعتصام امامان بخداى متعال ، مطالعات خيلى محدود است و مغز انسان نمى تواند حتى شنيدن ويژه گيهاى ائمه عليهم السلام را تحمّل كند.

ولى در يك صورت ممكن است كه انسان به پيشرفتهاى نائل شود وآن اينكه در ساختمان قلبش طرح و نقشه هاى جديد پياده كند و خود را بتدريج وارد اين مباحث و مراحل بنمايد وقتى كه سلمان (رضوان اللّه عليه ) مدت زيادى از عمرش را در اين مسير قرار داد توانست به مقام محرميّت اهل بيت در معارف نائل شود كه رسولخدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: سلمان از ما اهل بيت است .

عصمت آن اثر و نمودى است كه ازبنده گى و اتصال به خداى سبحان ايجاد مى شود حتى اشتغال به مباحات هم ، بر ايشان يكنوع فاصله از خداى متعال تلّقى شده كه در دعاهاى وارده با بيان استغفار روشن مى كنند در هر حال علم و كمال و مقام عصمت و هر صفت كاملى كه در وجود شان متبلور است از مقام تسليم و بندگى براى ذات اقدس تعالى ريشه مى گيرد يك نمونه از مقام تسليم حضرت امير عليه السلام نقل مى كنيم تا روشن شود اين همه عزّت و عظمت آن بزرگوار در پيشگاه الهى به بنده گى و اطاعتش وابسته بود.

در داستان ليلة المبيت (شبى كه پيامبر صلى الله عليه و آله در آن شب مخفيانه از مكه به مدينه هجرت فرمود و على عليه السلام در بستر او خوابيد) مى خوانيم : هنگامى كه سران قريش بخانه ريختند وعلى عليه السلام را در بستر پيامبر صلى الله عليه و آله يافتند، صدا زدند محمد كجا است ؟

فرمود: شما او را به من نسپرده بوديد شما نخواستيد او در شهر شما باشد او خود بيرون رفت در اين هنگام ((سراقه بن مالك مخزومى )) گفت : اكنون كه محمد صلى الله عليه و آله نيست على عليه السلام را از دست ندهيد وجهان را از وجودش خالى كنيد ((ابو جهل )) گفت : دست ازاين ساده لوحى برداريد كه محمد او را فريفته وفدائى خود ساخته است اينجا بود كه حضرت على عليه السلام رو به ابوجهل كرده فرمود: يا اباجَهْلُ بلِ اللّه قَدْ اَعْطانى مِنَ العقل ما لو قُسِّمَ عَلى جميعِ حُمَقاء الدُّنيا و مَجانِيِنها لَصارُو بِه عُقَلاء وَ مِنَ القوَّةِ ما لَوْ قُسِّم عَلى جميعِ ضُعَفاءِ الدُّنيا لَصارو به اَقْوِياء و مِنَ الشُجّاعَة ما لو قُسِّمَ عَلى جميع جُبَناء الدُّنيا لَصارُوا شَجْعانا ومِنَ الحِلمِ ما لَو قُسِّمَ على جميعِ سُفَهاء الدُّنيا لَصارُو بِهِ حُلَماءِ...⁽³⁰¹⁾

اى ابو جهل ، خداوند آن قدر به من عقل وخرد بخشيده كه اگر بر تمام ابلهان و ديوانه هاى دنيا تقسيم كنند همگى عاقل خواهند شد وآن قدر قوت داده است كه اگر بر همه ناتوانهاى جهان قسمت كنند همگى نيرومند مى شوند و آن قدر شجاعت عطا فرموده كه اگر بر تمام ترسوهاى دنياتقسيم نمايند همگى شجاع خواهند شد و آن قدر حلم و تدبير و حوصله در امور بخشيده كه اگر برتما سفيهان جهان تقسيم نمايند همگى صاحب تدبير مى شوند.⁽³⁰²⁾

جمع بندى و انصاف

آنچه تا اينجا مورد بحث و دقت قرار گرفت نقش امامت در فلسفه زندگى است و هر انسانى با نگاه منصفانه خود اگر آن را مورد ارزيابى قرار دهد با اذعان و يقين اعتراف مى كند كه مسئله امامت يك مقام و منصب الهى است و شايستگى احراز اين مقام را تنها خداى متعال مى تواند بيان كند و از عهده بشر خارج است واز مجموع آيات و احاديث هم استفاده مى شود كه امام و خليفه مسلمين رابايد خدا معرّفى كند زيرا امام معصوم عليه السلام حقيقتى است كه جهان هستى بوجود او قائم است و تمامى حركات معنوى و رشد و كمالات جامعه انسانى بوسيله امامت شكل مى گيرد و مانند آفتاب ، تخم هاى معنوى و دينى را كه در فطرت بشر آفريده شده است پرورش داده و بسوى كمال و سعادت سوق مى دهد و شخصيّت ايشان در فكر و انديشه هاى انسانى نمى گنجد كه برنامه هاى امام معصوم عليه السلام را، مانند اعمال و رفتار افراد عادّى تحليل نمائيم بلكه امام نماينده تمام عيار و تامّالاختيار پروردگار احديّت جلّت عظمته مى باشد و تمامى برنامه هايش به امر الهى صورت مى گيرد اميد است اين تحفه ناقابل مقبول پيشگاه حضرت بقية اللّه امام زمان (عجل اللّه تعالى فرجه الشريف ) واقع شود و ما را براى ، هميشه به توفيق خدمتگذارى اين آئين آسمانى مزيّن ، و بر همگان باتابش نور ولايت خير و سعادت و آسايش هردو جهان را عطاء فرمايد.

والسّلام على من اتبع الهدى

(التماس دعا سيد حميد فتاحى )