47 – ای عیسی دنیا را دوست مدار.

يا اباذر: ان الله تبارك و تعالى اوحى الى اخى عيسى. يا عيسى: لاتحب الدنيا فأنى لست احبها، و احب الاخرة فانما هى دارالمعاد.

اى ابوذر: خداى تبارك و تعالى به برادرم عيسى وحى فرمود: اى عيسى دنيا را دوست مدار زيرا من آن را دوست ندارم و آخرت را دوست بدار، زيرا كه فقط همانجا خانه بازگشت است.

48 – هر گاه سیر شدم خدا را سپاس می گویم و هر گاه گرسنه شدم از او سؤال می کنم.

يا اباذر: ان جبرئيل اتانى بخزائن الدنيا على بغلة شهباء فقال لى يا محمد هذه خزائن الدنيا و لاينفصك من حظك عند ربك فقلت حبيبى جبرئيل لاحاجة لى فيها اذا شبعت شكرت ربى و اذا جعت سئلته.

اى ابوذر: همانا جبرئيل گنجهاى جهان را بر أسترى رنگارنگ پيش من آورد پس گفت به من اى محمد (ص) اينها گنجهاى دنياست، (بگير و بدان) كه چيزى از نصيب تو را پيش پروردگارت نخواهد كاست. پس گفتم: حبيب من جبرئيل مرا در آنها نيازى نيست، من هرگاه سير شدم خدا سپاس مى‏گويم و هرگاه گرسنه شدم از او سؤال مى‏كنم.

49 – خدا عزوجل هر گاه خیر کسی را بخواهد او را ...

يا اباذر: ان الله عزوجل اذا اراد بعبد خيراً فقهه فى الدين و زهده فى الدنيا و بصره بعيوب نفسه.

اى ابوذر: خدا عزوجل هرگاه خير كسى را بخواهد او را در دين فقه (و دانا) مى‏سازد و در دنيا زاهد ميگرداند و او را به عيبهاى خويش بينا مى‏سازد.

50 – بنده ای در دنیا زهد نورزید مگر خدا حکمت را در دلش می رویاند.

يا اباذر: ما زهد عبد فى النار الا انبت‏ (8) الله الحكمة فى قلبه و انطق بها لسانه و بصره عيوب الدنيا و دائها و دوائها و اخرجه منها سالماً الى دار السللام.

اى ابوذر: بنده‏اى در دنيا زهد نورزيد مگر اينكه خدا حكمت را در دلش مى‏روياند (يا در قلب او جايگزين مى‏كند) و زبانش را به آن گويا ساخته و او را به عيبهاى دنيا، دردها و دواهاى آن بينا و آشنا گردانيده و او را سالم از دنيا بسوى بهشت بيرون مى‏برد.

51 – آنگاه که دیدی برادر تو در دنیا زهد می ورزد به سخنان او گوش ده.

يا اباذر: اذا رأيت اخك قد زهد فى الدنيا فاستمع منه فانه يلقى اليك الحكمة قلت: يا رسول الله من ازهد الناس؟

قال (ص): من لم ينس المقابر و البلى و ترك فضل زينة الدنيا و اثر ما بيقى على ما يفنى و لم يعد غداً من ايامه و عد نفسه فى الموتى.

اى ابوذر: آنگاه كه ديدى برادر تو در دنيا زهد مى‏روزد و به دنيا بى‏علاقه است به سخنان او گوش ده، زيرا او به تو حكمت فرا مى‏خواند.

گفتم: يا رسول الله زاهدترين مردم كيست؟ فرمود: كسى كه قبور و پوسيدن اجساد را فراموش نكند و زيادى زينت دنيا را ترك كند و آنچه را باقى مى‏ماند (آخرت) بر آنچه فانى و نابود مى‏شود (دنيا) ترجيح دهد و فردا را از عمر خويش نشمرد و خود را در ميان مردگان به شمار آورد.

52 – خداوند به من وحی نفرموده است که مال و ثروت گردآوری کنم.

يا اباذر: ان الله تبارك و تعالى لم يوح الى ان اجمع المال و لكن اوحى الى ان سبح بحمد و كن من الساجدين و اعبد ربك حتى يأتيك اليقين.

اى ابوذر: خداوند تبارك و تعالى به من وحى نفرموده است كه مال و ثروت گردآورى كنم بلكه به من وحى فرمود كه به پاس نعمتهاى پروردگارت او را تسبيح و تقديس نما و (به من وحى فرمود كه) از سجده كنندگان باش و تا آنگاه كه مرگ به تو فرا رسد او را عبادت كن.

53 – من لباس خشن می پوشم و بر زمین می نشینم و ...

يا اباذر: انى البس الغليظ و اجلس على الارض و العق اصابعى و اركب الحمار بغير سرج و اردف خلفى فمن رغب عن سنتى فليس منى.

اى ابوذر: من لباس خشن مى‏پوشم و بر زمين مى‏نشينم و انگشتان خود را (هنگام خوردن طعام) مى‏ليزم و بر الاغ بى‏زين سوار مى‏شوم و ديگرى را در پشت سر خود سوار مى‏كنم پس هر كس از شيوه رفتار من روى بتابد از من نيست.

54 – ضرر دوستی مال و شرف و مقام دنیوی.

يا اباذر: حب المال و الشرف اذهب لدين الرجل من ذئبين ضاريين فى زرب الغنم فاغارا فيها حتى اصبحا فماذا ابقيا منها.

قلت: يا رسول الله الخائفون الخاضعون المتواضعون الذاكرون الله كثيراً اهم يسبقون الناس الى الجنة؟

قال: لا، و لكن فقراء المسلمين فانهم يتخطون رقاب الناس فيقول لهم خزنة الجنة كما انتم حتى تحاسبوا فيقولون بم نحاسب فوالله ما ملكنا فنجور و نعدل و لاافيض علينا فنقبض و نبسط و لكنا عبدنا و لكنا ربنا حتى دعانا فاجبنا.

اى ابوذر: دوستى مال و شرف و مقام دنيوى، بر دين مرد، از دو گرگ خونخوار بر گله گوسفند بيشتر صدمه مى‏زند كه (شبانه) بر آن هجوم آوردند تا چه از گوسفندان تا صبحگاه به جاى بگذارند؟!

گفتم: يا رسول الله كسانى كه از خدا همى ترسند و خاضع و متواضعند و خدا را زياد ياد مى‏كنند آيا آنان به ديگران در بهشت سبقت خواهند جست؟

فرمود: نه، بلكه بينوايان مسلمين قدم بر شانه‏هاى مردم نهاده و به سوى بهشت روان خواهند شد، آنگاه خزانه داران بهشت مى‏گويند به جاى خويشتن باشيد تا درباره شما حساب به عمل آيد، پاسخ مى‏دهند بر چه ما را حساب خواهند نمود به خدا قسم ما حكومتى نداشتيم تا جور و ستم بكنيم و (يا) عدل و داد به كار بنديم و ثروتى به ما داده نشده بود كه ببخشيم و (يا) بخل ورزيم و لكن ما پروردگار خود را عبادت و بندگى كرديم تا دعوت حق را لبيك گفتيم.

55 – دنیا دل و جان و تن مردم را به خود مشغول می دارد.

يا اباذر: ان الدنيا مشغلة للقلوب و الابدان و ان الله تبارك و تعالى سائلنا عما نعمتا فى حلاله فكيف بما نعمنا فى حرامه.

اى ابوذر: دنيا دل و جان و تن مردم را به خود مشغول مى‏دارد و به حقيقت كه خداوند تبارك و تعالى ما را از نعمتهايى كه از حلال به ما ارزانى شده مورد بازجويى قرار خواهد داد تا چه رسد به نعمتهايى كه از حرام به دست آمده است.

56 – من از خدا جل جلاله خواسته ام که ...

يا اباذر: انى قد دعوت الله جل جلاله ان يجعل رزق من يحبنى الكفاف و ان يعطى من يبغضنى كثره المال و الولد.

اى ابوذر: من از خدا جل جلاله خواسته‏ام كه روزى دوستداران مرا به قدر حاجت قرار دهد و مال و فرزند دشمنان مرا زياد گرداند.

57 – خوشا به حال کسانی که در دنیا زهد ورزیده و ...

يا اباذر: طوبى للزاهدين فى الدنيا الراغبين فى الاخرة الذين اتخذوا ارض الله بساطاً و ترابها و فراشاً و مائها طيباً و اتخذوا كتاب الله شعاراً و دعائه دثاراً يقرضون الدنيا قرضاً.

اى ابوذر: خوشا به حال كسانى كه در دنيا زهد ورزيده و به آخرت دل بستند، زمين خدا را بساط و خاك آن را فرش و آب آن را عطر خويش قرار داده‏اند و كتاب خدا را همانند پيراهن زيرين به خود نزديك ساخته‏اند و دعاء و (خواندن خدا) را به منزله لباس رويى خود گردانيده‏اند و خود را از دنيا بريده و جدا مى‏سازند.

58 – کشت و زرع آخرت.

يا اباذر: حرث الاخرة العمل الصالح و حرث الدنيا المال و البنون. (9)

اى ابوذر: كشت و زرع آخرت كردار شايسته (عمل صالح) است و كشت و زراعت دنيا مال و فرزندان است.

59 – پاداش عبادت کنندگان.

يا اباذر: ان ربى اخبرنى فقال: و عزتى و جلالى ما ادرك العابدون درك البكاء عندى و انى لابنى لهم فى الرفيق الاعلى قصراً لايشركهم فيه احد.

قال قلت: يا رسول الله اىّ المؤمنين اكيس؟

قال: اكثرهم للموت ذكراً و احسنهم له استعداداً.

اى ابوذر: پروردگار من به من چنين اعلام فرموده است: به عزت و جلالم سوگند عبادتگزاران به قدر آن پاداش كه در نزد من براى گريه (از ترس خدا) تعيين شده است دريافت نخواهند داشت و من براى گريه كننده در عالى‏ترين مراتب بهشت قصرى بپا خواهم داشت كه ديگرى در آن شريك نشود، گفتم: يا رسول الله، كدام يك از مؤمنان زيرك‏تر است؟

فرمود: آن كس كه از همه بيشتر به ياد مرگ باشد و خود را بهتر از همه به استقبال آن آماده سازد.

60 – هر گاه نور در دل تابید دل گشاده می گردد.

يا اباذر: اذا دخل النور القلب انفسح القلب و استوسع قلت: فما علامة ذلك؟ بابى انت و امى يا رسول الله قال: الانابة الى دارالخلود و التجافى عن دار الغرور و الاستعداد للموت قبل نزوله.

اى ابوذر: هرگاه نور در دل تابيده دل گشاده و فراخ مى‏گردد، گفتم: يا رسول الله پدر و مادرم فداى تو باد نشانه آن چيست؟

فرمود: علامت آن ميل به سوى آخرت و كنار قبر رفتن از فريبكارى دنيا و آمادگى به مرگ پيش از رسيدن آن است.

61 – از خدا بترس.

يا اباذر: اتق الله و لاترى الناس انك تخشى الله فيكر موك و قلبك فاجر.

اى ابوذر: از خدا بترس و مردم تو را نبينند كه تو از خداى (بزرگ) مى‏ترسى تا تو را به سبب آن گرامى دارند در صورتى كه دل تو به فكر گناه است.

62 – نیت نیک.

يا اباذر: ليكن لك فى كل شى‏ء نية (صالحه) فى النوم و الاكل.

اى ابوذر: در هر چيز (حتى) در خوردن و خوابيدن داراى نيت نيك باش.

63 – خدا را بزرگ داشتن.

يا اباذر: ليعظم جلال الله فى صدرك فلا تذكره كما يذكره الجاهل عند الكلب اللهم اخزه و عند الخنزير اللهم اخزه.

اى ابوذر: بايد جلال (و عظمت) پروردگار عالم در دل تو عظيم و بزرگ باشد و او را سبك يا نكنى چنانچه مردمان جاهل و نادان هنگامى كه سگ و خوك را مى‏بيند مى‏گويند خدايا او را خوار كن.

64 – خدا فرشتگانی دارد که از ترس او همواره بر پا ایستاده اند.

يا اباذر: ان لله ملائكه قياماً من خيفته ما رفعوا رؤسهم حتى ينفخ فى الصور النفخة الاخرة فيقولون جميعاً.

سبحانك و بحمدك ما عبدناك كما ينبغى لك ان تعبد.

و لو كان لرجل عمل سبعين نبياً لاستقل عمله من شدة ما يرى يومئذ و لو ان دلواً صب من غسلين فى مطلع الشمس لغلت منه جماجم من فى مغربها، و لو زفرت جهنم زفرة لم يبق مقرب و لانبى مرسل الا خرجاثياً لركبتيه يقول: نفسى نفسى حتى ينسى ابراهيم اسحق يقول يا رب انا خليلك ابراهيم فلاتنسى.

اى ابوذر: خدا فرشتگانى دارد كه از ترس او همواره بر پا ايستاده‏اند سرهاى خود را به زير انداخته‏اند تا روز قيامت آنگاه همگى مى‏گويند:

منزه و پاكى تو، و سپاس توراست، ما تو را آنگونه كه سزاوار توست بندگى نكرديم.

و اگر در آن روز اگر مردى داراى عمل هفتاد پيامبر باشد آن را از شدت آنچه در آن روز مى‏بيند كم مى‏شمارد و اگر سطلى از چرك و ريم دوزخ در مشرق زمين بريزند مغز سر كسانى كه در مغرب زمينند به جوش مى‏آيد و اگر جهنم به خروش آيد هيچ ملك مقرب و پيغمبر مرسلى نمى‏ماند مگر به زانو در مى‏آيد و مى‏گويد: پروردگارا نجاتم را مى‏خواهم، نجاتم را، حتى ابراهيم (عليه السلام) اسحاق فرزند خود را از ياد مى‏برد و مى‏گويد پروردگارا من خليل تو ابراهيم هستم پس مرا فراموش منما.

65 – اوصاف بهشتیان.

يا اباذر: لو ان امرأة من نساء اهل الجنة اطلعت من سماء الدنيا فى ليلة ظلماء لأضاءت لها الارض افضل مما يضيئها القمر ليلة البدر و لوجد ريح نشرها جميع اهل الارض و لو ان ثوباً من ثياب اهل الجنة بشر اليوم فى الدنيا لصعق من ينظر اليه و ما حملته ابصارهم.

اى ابوذر: اگر زنى از زنان اهل بهشت از آسمان دنيا سر خويش را در ميان شب تارى نمايان سازد، زمين از تابش آن بيشتر از تابش ماه شب چهارده روشن مى‏گردد و عطرى كه از (پريشان كردن زلف) او بلند شود به مشام تمامى اهل زمين برسد و اگر يكى از لباسهاى اهل بهشت، امروز در دنيا گشوده شود هر كس در آن بنگرد از هوش برود و ديدگان مرد تاب ديدن آن را نياورد.

66 – صدای کوتاه.

يا اباذر: احفظ صوتك عند الجنائز و عند القتال و عند القرآن.

اى ابوذر: آواز (صداى) خود از نزد جنازه‏ها و هنگام جنگ (با دشمنان دين) و هنگام تلاوت قرآن آهسته ساز.

67 – هنگامی که دنبال جنازه می روی ...

يا اباذر: اذا تبعت جنازة فليكن عملك فيها التفكر و الخشوع و اعلم انك لاحق به.

اى ابوذر: هنگامى كه دنبال جنازه مى‏روى كار تو در آن حال تفكر و خشوع باشد و بدان كه تو نيز به او ملحق خواهى شد.

68 – هر گاه نمک فاسد گردد.

يا اباذر: اعلم ان لكل شيى اذا فسد فالملح دواؤه و اذا فسد الملح فليس له دواء و اعلم ان فيكم خلقين الضحك من غير عجب و الكسل من غير سهر.

اى ابوذر: بدان كه براى جلوگيرى از فساد هر چيز، نمك دواى آن است ولى هرگاه نمك فاسد گردد دوايى براى آن نيست و بدان كه در بين شما دو صفت ناپسند است يكى خنده بى‏تعجب و ديگرى كسالت بدون بى‏خوابى كشيدن. (يعنى در عبادت خداوند عالم در آخر شب)

69 – دو رکعت نماز میانه.

يا اباذر: ركعتان مثتصدتان فى تفكر خير من قيام ليلة و القلب ساه.

اى ابوذر: دو ركعت نماز ميانه (غير طولانى كه زياد هم سبك نباشد) با توجه به تفكر انجام يابد بهتر از يك شب به عبادت ايستادن است در حالى كه قلب از انديشه عبادت غفلت داشته باشد.

70 – حق سنگین و تلخ است.

يا اباذر: الحق ثقيل مرّ و الباطل خفيف حلو و رب شهوة ساعة تورث حزناً طويلاً.

اى ابوذر: حق سنگين و تلخ است و باطل سبك و شيرين است و چه بسا هوسرانى يك ساعت (در دنيا)، باعث حزن و غم طولانى (در آخرت) مى‏گردد (و چه بسا در دنيا هم)

71 – فقیه کامل.

يا اباذر: لايفقه الرجل كل الفقه حتى يرى الناس فى جنب الله تعالى امثال الاباعر ثم يرجع الى نفسه فيكون هو احقر حاقر لها.

اى ابوذر: مرد، فقيه تمام فقيه نمى‏شود تا مردم را در جنب عظمت خداى تعالى بمانند شتران بى‏ادراك بيند، سپس به خود نگريسته و خود را كمتر از آنان بيابد.

72 – به حقیقت ایمان نمی رسی تا ...

يا اباذر: لاتصيب حقيقة الايمان حتى ترى الناس كلهم حمقى فى دينهم عقلاء فى دنياهم.

اى ابوذر: تو به حقيقت ايمان نمى‏رسى تا همه مردم را در دين خود ابله و در دنياى خود عاقل بينى. (10)

73 – به حساب خودت پیش از آنکه تو را به پای محاسبه آرند برس.

يا اباذر: حاسب نفسك قبل ان تحاسب فهو اهون لحسابك غداً و زن نفسك قبل ان توزن و تجهز للعرض الاكبر يوم تعرض لاتخفى على الله منك خافية.

اى ابوذر، تو خود به حساب خودت پيش از آنكه تو را به پاى محاسبه آرند برس تا فردا محاسبه بر تو آسان گردد و خويشتن را بسنج پيش از آنكه تو را بسنجند و براى عرضه بزرگ به پيشگاه خدا در روز رستاخيز آمادگى پيدا كن كه هيچ چيز از تو بر خدا پنهان نمى‏ماند.

74 – حیاء.

يا اباذر: استحى من الله فانى و الذى نفسى بيده لاازال حين اذهب الى الغائط متقنعاً بثوبى استحيى من الملكين الذين معى.

اى ابوذر: از خدا حيا كن به خدايى كه جانم در كف اختيار اوست هر وقت براى تطهير مى‏روم سر و روى خودم را با لباس مى‏پوشانم و از آن دو فرشته كه با من همراهند حيا مى‏كنم.

75 – آیا دوست داری که به بهشت درآیی؟

يا اباذر: اتحب ان تدخل الجنة؟

قلت: نعم، فداك ابى و امى.

قال: فاقصر من الامل و اجعل الموت نصب عينيك، و استحى من الله حق الحياء.

قال قلت: يا رسول الله كلنا نستحيى من الله.

قال: ليس ذلك الحياء و لكن الحياء من الله ان لاتنسى المقابر و البلى و تحفظ الجوف و ماوعى و الرأس و ما حوى و من اراد كرامة الاخرة فليدع زينة الدنيا فاذا كنت كذلك اصبت و لاية الله.

اى ابوذر: آيا دوست دارى كه به بهشت درآيى؟

گفتم: آرى پدر و مادرم به فدايت.

فرمود: آرزو را كوتاه كن و مرگ را نصب العين خويش گردان و از خدا چنانچه لازم است حيا كن.

گفتم: يا رسول الله همه ما از خدا حيا مى‏كنيم؟

فرمود: حيا از خدا چنان نيست (كه به نظر مى‏رسد) حيا از خدا آن است كه گورها و پوسيدن در آن را فراموش نكنى و جوف (يعنى شكم و عورت) و هرچه در آن است و سر و آنچه در آن است (يعنى اعضاء داخلى و چشم و گوش و زبان را) كنترل كنى (از حرام و گناه نگهدارى)، هر كس كرامت و بزرگى آخرت را بخواهد بايد زينت دنيا را ترك نمايد، پس آنگاه كه چنين باشى (يا بشوى) به مقام دوستى خدا رسيده‏اى.

76 – دعا با کردارهای شایسته

يا اباذر: يكفى من الدعاء مع البر ما يكفى الطعام من الملح.

اى ابوذر: كافى از دعا با كردارهاى شايسته، آن مقدار كه از نمك براى طعام كافى است.

77 – مثل کسی که بدون عمل (شایسته) دعا می کند.

يا اباذر: مثل الذى يدعو بغير عمل كمثل الذى يرمى بغير وتر.

اى ابوذر: مثل كسى كه بدون عمل (شايسته) دعا مى‏كند مانند كسى كه بدون زه كمان را مى‏كشد براى تيراندازى.

78 – اصلاح خداوند.

يا اباذر: ان الله يصلح بصلاح العبد و لده و ولد ولده و يحفظه فى دويرته و الدور حوله مادام فيهم.

اى ابوذر: خداوند با صالح بودن شخصى اصلاح مى‏كند فرزندان و فرزندان فرزندان او را و حرمت او را دوباره خانه و خانه‏هاى مجاورش مادامى كه در ميان آنان است نگهدارى مى‏كند.

79 – پروردگار با سه شخص بر فرشتگان مباهات می کند.

يا اباذر: ان ربك عزوجل بياهى الملائكة بثلاثة نفر؛ رجل فى ارض قفر فيوذن ثم يقيم يصلى، فيقول ربك للملائكة انظروا الى عبدى يصلى و لايراه احد غيرى فينزل سبعون الف ملك يصلون و راءه و يستتغفرون له الى الغد من ذلك اليوم و رجل قام من الليل فصلى وحده فسجد و نام و هو ساجد، فيقول تعالى: انظروا الى عبدى، روحه عندى و جسده ساجد و رجل فى زحف يفرّ اصحابه و يثبت هو يقاتل حتى يقتل.

اى ابوذر: پروردگار عزيز و جليل تو سه شخص بر فرشتگان مباهات مى‏كند: 1- مردى كه در ميان بيابان اذان و بعد اقامه بگويد و بعد نماز بپا دارد پس پروردگارت به فرشتگان مى‏فرمايد به بنده‏ام بنگريد و بعد نماز مى‏خواند در حالى كه كسى غير از من او را نمى‏بيند آن گاه هفتاد هزار ملك نازل مى‏گردد و دنبال او نماز مى‏گذارند و تا فرداى آن روز براى او (از خدا) آمرزش مى‏خواهند، 2- مردى كه پاسى از شب از جا بلند شود و به تنهايى نماز بخواند پس سجده كند و در حال سجده به خواب رود خداى تعالى مى‏فرمايد بنگريد به بنده من كه روح او پيش من و تنش در سجده است، 3- مردى كه در ميدان جهاد باشد همراهانش فرار كنند و او ثابت قدم به جهاد پردازد تا كشته شود.

80 – هیچ مردی پیشانی خود را به زمین نمی گذارد مگر ...

يا اباذر: ما من رجل يجعل جبهته فى بقعة من بقاع الارض الا شهدت له بها يوم القيامة و ما من منزل ينزله قوم الا و اصبح ذالك المنزل يصلى عليهم و يلعنهم.

اى ابوذر: هيچ مردى پيشانى خود را به نقطه‏اى از نقاط زمين نمى‏گذارد مگر اين كه آن نقطه در روز قيامت بر آن سجده به نفع او شهادت دهد و منزلى نيست كه گروهى در آن فرود آيند مگر سحرگاهان همان منزل بر آنان صلوات مى‏فرستند يا لعنتشان مى‏كند.

81 – آنگاه که خدا زمین و درختانی که در آن است بیافرید.