از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت است كه : (( خورشيد دو چهره دارد: چهره اى به سوى اهل آسمان و چهره اى به سوى اهل زمين ، و بر هر يك از دو چهره نوشته اى است ، نوشته اى كه به سوى اهل آسمان است اين آيه است : (( خداوند نور آسمانها است )) ، و نوشته اى كه به سوى اهل زمين است اين است : (( على نور زمين است )) ، پس امام عليه السلام با تمام آفريدگان است و هيچ كدام از او غايب و محجوب نيستند، بلكه او از آنان محجوب است ، و دنيا در نزد امام عليه السلام بسان يك انگشترى است كه در دست دارد و هر گونه بخواهد آن را مى چرخاند. و اين مطلب به خواست خدا در حديث غمامه (ابر) خواهد آمد.

و فى (( النوادر )) عن تفسير على بن ابراهيم ، عن الصادق عليه السلام فى حديث المعراج ، الى ان ساق : قال النبى صلى الله عليه و آله و سلم ، لجبرئيل عليه السلام : فقلت : اكل من مات او هو ميت فيما بعد، هذا يقبض ‍ روحه ؟ فقال : نعم ، قلت : و تراهم حيث كانوا و تشهدهم بنفسك ؟ فقال : نعم ، فقال ملك الموت : اما الدنيا كلها عندى فيما سخرها لى و مكننى عليها ليس ‍ الا كالدرهم فى كف الرجل يقلبه كيف يشاء، و لا من دار الا و انا اتصفحه كل يوم خمس مرات . ⁽⁹⁸⁰⁾

و در (( نوادر )) از تفسير على بن ابراهيم ، از امام صادق عليه السلام در ضمن حديث معراج روايت كرده است كه : رسول خدا صلى الله عليه و آله به جبرئيل فرمود: آيا همه كسانى كه مرده اند يا از اين پس خواهند مرد روحش را اين (فرشته ) قبض مى كند؟ گفت : آرى ، گفتم (خطاب به فرشته مرگ ): آيا هر جا كه باشند خودت آنان را مى بينى و نزدشان حاضر مى شوى ؟ گفت : آرى ، سپس فرشته مرگ گفت : اما همه دنيا در نزد من در برابر آن چه (خداوند) مسخر من نموده و مرا بر آن قدرت داده است چيزى جز به مانند يك درهم كه در دست مردى باشد و هر گونه خواهد آن را بگرداند، نيست ، و خانه اى نيست جز آن كه من روزى پنج بار به آن سركشى مى كنم .

اى عزيز! نكيرين و ملك الموت نيز اجسام اند، چگونه مى شود كه در آن واحد در اماكن متعدده حاضر شوند؟ و بعد از اين ان شاء الله مذكور خواهد شد كه در غزواتى كه جناب اميرالمؤمنين عليه السلام غزا مى نمودند عزرائيل در پيش روى آن حضرت مى رفتند. ⁽⁹⁸¹⁾

و فى (( العيون )) عن الرضا عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله لما اسرى بى الى السماء رايت فى السماء الثالثة رَجلا قاعدا رِجلا له فى المشرق و رِجلا له فى المغرب ، و بيده لوح ينظر فيه و يحرك راسه ، فقلت : يا جبرئيل من هذا؟ فقال : ملك الموت . ⁽⁹⁸²⁾

و در (( عيون )) از حضرت رضا عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت است كه : چون به آسمان برده شدم ، در آسمان سوم مردى را ديدم نشسته و يك پايش در مشرق و پاى ديگرش در مغرب بود و لوحى به دست داشت و در آن مى نگريست و سر خود را تكان مى داد، گفتم : اى جبرئيل ، اين كيست ؟ گفت : فرشته مرگ است .

و فى (( العيون )) عن الرضا عليه السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ان الله سخر لى البراق و هى دابة من دواب الجنة ليست بالقصير و لا بالطويل ، فلو ان الله تعالى اذن لها لجالت الدنيا و الاخرة فى جرية واحدة ، و هى احسن الدواب لونا. ⁽⁹⁸³⁾

و نيز در همان كتاب از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت كرده است كه : خداوند، براق را مسخر من نمود و آن چهارپايى از چهارپايان بهشت است ميانه بالا، نه كوتاه است و نه بلند، و اگر خداى متعال اذن دهد با يك حركت تمام دنيا و آخرت را دور مى زند، و آن از نظر رنگ زيباترين چهارپايان است .

اى عزيز! هرگاه حق سبحانه و تعالى دابه اى از دواب خود را اين قدرت داده باشد چرا استبعاد مى كنى اطوار كسى را كه مى گويد: انا قدرة الله .

و فى اوايل (( جرايح الخرايج )) عن ابى الحسن موسى بن جعفر عليهما السلام انه قال : اعظم الناس ذنبا و اكثرهم اثما على لسان محمد صلى الله عليه و آله الطاعن على علم ⁽⁹⁸⁴⁾ آل محمد صلى الله عليه و آله ، و المكذب ناطقهم ، و الجاحد معجزاتهم . ثم قال : (( ان من انكر المعجزة لعلى و اولاده الاحد عشر عليهم السلام مع اثباته للنبى صلى الله عليه و آله فانه جاهل بالقرآن و قد اخبرنا الله سبحانه عن آصف بن برخيا وصى سليمان عما اتى به من المعجزات من عرش ملكة اليمن . و كان سليمان يومئذ ببيت المقدس ، فقال وصيه هذا: انا آتيك به قبل ان يرتد اليك طرفك . ⁽⁹⁸⁵⁾ و ارتداد الطرف ما لا يتوهم فيه ذهاب زمان و لا قطع مسافة ، (و كان ) بين بيت المقدس و الموضع الذى فيه عرشها باليمن مسيرة خمسمائة فرسخ ذاهبا و خمسمائة فرسخ راجعا، فاتاه به وصيه من هذه المسافة قبل ارتداد الطرف )) ⁽⁹⁸⁶⁾ انتهى .

و در اوايل كتاب (( جرايح و خرايج )) از امام كاظم عليه السلام روايت است كه : (( بزرگترين گنهكاران و گنهكارترين مردم از زبان حضرت محمد صلى الله عليه و آله كسى است كه در علم آل محمد صلى الله عليه و آله طعنه زده ، آنان را تكذيب نموده و معجزات آنان را انكار ورزد )) . سپس ‍ گويد: (( كسى كه معجزه را براى على و يازده اولادش عليهم السلام انكار كند با آن كه آن را براى پيامبر صلى الله عليه و آله ثابت مى داند وى جاهل به قرآن است ، زيرا خداى سبحان از معجزه آصف بن برخيا وصى سليمان كه تخت (بلقيس ) پادشاه يمن را آورد به ما خبر داده است ، و داستانش از اين قرار است كه آن روز سليمان در بيت المقدس بود و همين وصيش به او عرضه داشت : (( من آن را در كمتر از يك چشم بهم زدن براى تو مى آورم )) . و چشم بهم زدن چيزى است كه اصلا تصور گذشت زمان و طى مسافت ميان بيت المقدس و محل تخت وى در يمن كه پانصد فرسخ زمان رفت و پانصد فرسخ برگشت آن بود، در آن نمى رود، ولى وصى او آن تخت را از اين مسافت پيش از يك چشم بهم زدن آورد.

انظر - ارشدنا الله و اياك الى صراط على المستقيم - هذا آصف وصى سليمان و قد بلغ من المنزلة ما عرفت بواسطة انه كان يعلم اسما من اسماء العظام ⁽⁹⁸⁷⁾ فاى مرتبة يثبت لعلى عليه السلام مع كونه وصى محمد صلى الله عليه و آله و انه عليه السلام كان يعلم اثنين و سبعين اسما من اسماء العظام ، بل عرفت انه الاسم الاعظم ؟!

حال تو - كه خدا ما و تو را به راه على كه مستقيم است ارشاد كند - بنگر كه اين آصف وصى سليمان بدين منزله اى كه دانستى رسيد تنها به سبب دانستن يك اسم از اسماء عظام بود، پس چه مرتبه اى براى على ثابت مى شود با توجه به اين كه حضرتش وصى محمد صلى الله عليه و آله بوده و هفتاد و دو اسم از اسماء عظام را مى دانسته ، بلكه دانستى كه او خود اسم اعظم است .

فصل 79: ادامه بحث گذشته

و فى (( الخرايج )) عن صفوان بن يحيى قال : قال لى العبدى : قال : لى اهلى : قد طال عهدنا بالصادق عليه السلام فلو حججنا و جددنا به العهد، فقلت لها: و الله ما عندى شى ء احج به . فقالت : عندنا كسوة و حلى ، فبع ذلك و تجهز به . ففعلت ، فلما صرنا قرب المدينة مرضت مرضا شديدا و اشرفت على الموت . فلما دخلنا المدينة خرجت من عندها و انا آيس ‍ منها، ⁽⁹⁸⁸⁾ فاتيت الصادق عليه السلام و عليه ثوبان ممصران ، فسلمت عليه فاجابنى ، و سالنى عنها، فعرفته خبرها، فقلت : انى خرجت و قد ايست منها، فطرق ⁽⁹⁸⁹⁾ مليا ثم قال لى : يا عبدى ، انت حزين بسببها؟ قلت : نعم ، قال : لا باس عليها فقد دعوت الله لها بالعافية ، فارجع (اليها) فانك تجدها قد افاقت و هى قاعدة و الخادمة تلقمها الطبرزد.

و در (( خرايج )) از صفوان بن يحيى روايت است كه : عبدى برايم باز گفت : همسرم به من گفت : چندى است كه امام صادق عليه السلام را زيارت نكرده ايم ، چه خوب بود به حج مى رفتيم و با حضرتش ديدارى تازه مى كرديم . بدو گفتم : به خدا سوگند چيزى ندارم كه بتوانم حج گزارم . گفت : مقدارى لباس و زينت آلات نزد ما هست ، آن ها را بفروش و وسائل سفر آماده ساز. من چنان كردم . چون به نزديك مدينه رسيديم او به بيمارى سختى دچار شد به طورى كه مشرف به مرگ گشت . چون به مدينه داخل شديم از نزد او بيرون شدم در حالى كه از او به كلى نااميد شده بودم ، پس ‍ خدمت امام صادق عليه السلام رسيدم ، حضرت دو لباس گلگون بر تن داشت ، سلام كردم ، امام پاسخم داد و از حال همسرم جويا شد، حالش را باز گفتم و عرضه داشتم : من بيرون شدم در حالى كه از او نااميد شده ام . حضرت لختى سر به زير افكند، سپس فرمود: اى عبدى ، تو به خاطر او غمگينى ؟ گفتم : آرى ، فرمود: مشكلى بر او نيست ، من دعا كرده و از خداوند سلامتى او را خواسته ام ، بازگرد كه او را به هوش خواهى يافت در حالى كه نشسته و خادمه اش طبرزد (نوعى انگور يا خرما) به دهان او مى گذارد.

قال : فرجعت اليها مبادرا فوجدتها قد افاقت و هى قاعدة و الخادمة تلقمها الطبرزد، فقلت : ما حالك ؟ قالت : قد صب الله على العافية صبا، و قد اشتهيت هذا السكر، فقلت : قد خرجت من عندك آيسا، فقد سالنى الصادق عليه السلام عنك فاخيرته بحالك ، فقال : لا باس عليها، ارجع اليها فهى تاكل السكر. قالت : خرجت من عندى و انا اجود بنفسى ، فدخل على رجل و عليه ثوبان ممصران ، قال : مالك ؟ قلت : انا ميتة و هذا ملك الموت قد جاء لقبض روحى ، فقال : يا ملك الموت ، قال : لبيك ايها الامام ، قال : الست امرت بالسمع و الطاعة لنا؟ قال : بلى ، قال : فانى آمرك ان توخر امرها عشرين سنة ، قال : السمع و الطاعة . قالت : فخرج هو و ملك الموت من عندى ، فافقت من ساعتى . ⁽⁹⁹⁰⁾

من به سرعت به سوى او رفتم ، ديدمش به هوش آمده و نشسته و خادمه طبرزد به دهان او مى گذارد. گفتم : حالت چطور است ؟ گفت : خداوند عافيت و سلامتى را بر من فرو ريخت و من اشتهاى اين شيرينى كردم . گفتم : من مايوسانه از نزد تو بيرون رفتم ، امام صادق عليه السلام از حال تو پرسيد، من به حضرتش خبر دادم ، فرمود: مشكلى بر او نيست ، به نزد او بازگرد كه مشغول خوردن شيرينى است ، زن گفت : تو كه از نزد من بيرون شدى و من مشغول جان دادن بودم مردى بر من وارد شد كه دو لباس گلگون به تن داشت ، فرمود: چيست تو را؟ گفتم دارم مى ميرم و اين فرشته مرگ است كه براى قبض روحم آمده است . فرمود: اى فرشته مرگ ، گفت : بله اى امام ، فرمود: مگر تو مامور نيستى كه گوش به فرمان ما باشى ؟ گفت : چرا، فرمود: پس به تو امر مى كنم كه كار او را بيست سال به تاخير اندازى ، گفت : شنيدم و اطاعت مى كنم . پس او و فرشته مرگ از نزد من بيرون رفتند و من همان ساعت به هوش آمدم .

و آخوند ملا محمد باقر (ره ) در (( حق اليقين )) گفته است كه : (( حضرت امام محمد تقى عليه السلام در شش (نه ) سالگى امام شد، و در سال اول امامتش به حج رفت و اكثر شيعيان از اطراف به حج آمدند كه به خدمت حضرت برسند و اكثر ايشان فضلاى مشهور بودند، و در سه روز ايام منى سى هزار مساله كلامى و غير كلامى ⁽⁹⁹¹⁾ ايشان را بر نهج حق جواب فرمودند كه همه حيران شدند و اقرار به فضل و امامت آن حضرت نمودند. و حضرت مهدى صاحب الامر عليه السلام به يك روايتى در پنج سالگى و به يك روايتى در چهار سالگى و به يك روايتى در دو سالگى امام بود، و در غيبت صغرى سفرا به خدمت آن حضرت مشرف مى شدند و اخذ احكام مى نمودند، و معجزات از او ظاهر مى شد، و از اول امامتش تا آخر غيبت صغرى هفتاد و چهار سال تقريبا كشيد، و بعد از آن كه سال سيصد و بيست و نه باشد على بن محمد سمرى به رحمت حق واصل شد، غيبت كبرى شد، و اين سال را سال تناثر نجوم مى گويند كه كلينى و على بن بابويه نيز در اين سال فوت شدند ⁽⁹⁹²⁾ )) .

پس اى عزيز! از اين بيانات ظاهر شد كه ايشان را جسمى مانند اجسام ما نبايد دانست ، و اطوار و احوال ايشان را نبايد قياس به طور خود نمود كه گفته اند:

پس جواب ديگر از شبهه سيد مرتضى كه مى گويد كه نمى شود جسم (واحد) در آن واحد در دو مكان باشد از حديث عبدى و حديث (( بصائر الانوار )) و ساير اخبار معلوم شد.

قال فى (( الخرايج )) : و (( كان لكل (عضو) من اعضاء النبى صلى الله عليه و آله معجزة ، و معجزة بدنه انه لم يقع ظله على الارض لانه كان نورا، و لا يكون من النور الظل كالسراج )) . و سياءتى ان ذلك ثابت لكل من الائمة عليهم السلام ايضا.

در (( خرايج )) گويد: (( و هر عضوى از اعضاى پيامبر صلى الله عليه و آله معجزه اى داشت ، و معجزه بدن مباركش اين بود كه سايه اش بر زمين نمى افتاد زيرا او نور بود، و نور مانند چراغ سايه ندارد )) . و به زودى خواهد آمد كه اين مطلب براى هر يك از امامان عليهم السلام نيز ثابت است .

و اگر سيد مرتضى گويد: كه اين معجزه ايشان است ، جوابش آن است كه : تعلق گرفتن روح ايشان نيز به ابدان متعدده يا تكوين ابدان متعدده در آن واحد نيز از معجزات ايشان است .

و در (( عين الحياة )) گفته است كه : (( شخصى نزد على بن الحسين عليهما السلام آمد، حضرت از او پرسيد كه تو كيستى ؟ گفت : من منجمم ، فرمود: مى خواهى كه تو را خبر دهم به يك كسى كه از آن وقت كه تو آمده اى نزد ما تا حال ، چهارده عالم را سير كرده است كه هر عالمى سه برابر اين دنياست و از جاى خود حركت نكرده است ؟ آن شخص گفت : آن شخص كيست ؟ گفت : منم ، و اگر خواهى ترا خبر دهم به آن چه خورده اى و در خانه پنهان كرده اى )) . ⁽⁹⁹⁴⁾

و در (( عين الحياة )) نقل كرده است كه : (( سدير صراف گفت كه : امام محمد باقر عليه السلام فرمود كه : مى شناسم شخصى از اهل مدينه را كه رفت به سوى آن جماعتى كه خدا فرموده است كه : و من قوم موسى امة يهدون بالحق و به يعدلون ، ⁽⁹⁹⁵⁾ كه در مشرق و مغرب مى باشند و منازعه در ميان ايشان بود اصلاح نمود و برگشت ، و بر نهر فرات گذشت و از نهر فرات تناول نمود، و از در خانه تو گذشت و در زد و نايستاد كه بگشايند از ترس شهرت ، و به شخصى گذشت كه او را در بند كشيده بودند و ده (دو) كس بر او موكل بودند كه در تابستان او را در برابر چشمه آفتاب مى داشتند و آتش در او (دور او) مى افروختند و در زمستان آب سرد بر او مى ريختند و او را برهنه مى داشتند، و او قابيل فرزند آدم بود )) . ⁽⁹⁹⁶⁾

اى عزيز! اصحاب هيئت گفته اند كه : در آن مقدار زمان كه آدمى به لفظ واحد تلفظ كند فلك اعظم يكهزار و هفتصد و سى و دو فرسنگ قطع كند. و متشرعه مى گويند كه : فرشته به طرفة العين هزار ساله راه مى رود. و درباره هيچ يك از اينها استبعاد و امتناع ، نظر به قدرت حق تعالى ندارد و كسى در مقام انكار در نمى آيد، پس چرا نسبت به قدرت الله و سر الله و علم الله انكار مى نمايى !

 

هين مشو نوميد نور از آسمان		حق چو خواهد مى رسد در يك زمان
صد اثر در كان ها از اختران		مى رساند قدرتش در هر زمان
اختر گردون ظلم را ناسخند		اختر حق در صفاتش راسخند
چرخ پانصد ساله راه اى مستعين		در اثر نزديك آمد با زمين
سه هزاران سال و پانصد تا زحل		دمبدم خاصيتش آرد عمل
در همش آرد چو سايه در اياب		طول سايه چيست پيش ‍ آفتاب
وز نفوس پاك اختروش مدد		سوى اخترهاى گردون مى رسد
ظاهر آن اختران قوام ما		باطن ما گشته قوام سما (997)