7. دستورالعملهاى اخلاقى 
امام عليه السلام علاوه بر مواعظ شافى و نصايح كافى ، كه در جاى جاى آثارش ديده مى شود، گاهى اشاره اى نيز به دستورهاى عملى كرده اند كه براى سالكان كوى دوست بسى سودمند است :
انسان بايد اين چند صباح را مغتنم شمارد و ايمان را با هر قيمتى كه هست تحصيل و دل را با آن آشنا كند. و اين دو اول سلوك انسانى صورت نگيرد مگر آنكه اولا نيت را در تحصيل معارف و حقايق ايمانيه خالص ، و قلب را با تكرار و تذكر، به اخلاص و ارادت آشنا كند تا اخلاص در قلب جايگزين شود.
پس در آن وقت ، با طهارت وجهه قرآن و ذكر را متوجه قلب كند و آيات شريفه الهى كه مشتمل بر تذكر و توحيد است به قلب بخواند به طور تلقين و تذكير. و اگر آيات شريفه سوره حشر را از (يا ايها الذين امنوا اتقوا الله ) كه آيه 18 است ، تا آخر سوره ، در وقت فراغت نفس از واردات دنيايى مثل آخر شب يا بين الطلوعين با حضور قلب بخواند و در آنها تفكر كند، اميد است - ان شاء الله - نتايج حسنه ببرد.
و اگر در شب و روز چند دقيقه اى به حسب اقبال قلب و توجه آن - يعنى به مقدارى كه قلب حاضر است - نفس را محاسبه كند در تحصيل نور ايمان ، و از آن مطالبه نور ايمان كند و آثار ايمان را جستجو كند، خيلى زودتر به نتيجه مى رسد ان شاء الله . ⁽⁴⁰⁾
پس از آنكه عقل به طور علم برهانى ، اركان توكل را مثلا دريافت ، سالك بايد همت بگمارد كه آن حقايقى را كه عقل ادراك نموده ، به قلب برساند. و آن حاصل نشود مگر آنكه انتخاب كند براى خود در هر شب و روزى ، ساعتى را كه نفس اشتغالش به عالم طبيعت كم و قلب فارغ البال است . پس ‍ در آن ساعت مشغول ذكر حق شود با حضور قلب و تفكر در اذكار و اوراد وارده . مثلا ذكر شريف لا اله الا الله را در وقت فراغت قلب ، با اقبال تام به قلب بخواند به قصد آنكه قلب را تعليم كند، و تكرار كند اين ذكر شريف را، و به قلب به طور طماءنينه و تفكر بخواند و قلب را با اين ذكر شريف بيدار كند تا آنجا كه قلب را حالت تذكر و رقت پيدا شود. پس به واسطه مدد غيبى به ذكر شريف غيبى گويا و زبان تابع قلب شود. و چه بسا كه اگر مدتى اين عمل شريف با شرايط انجام گيرد خود قلب متذكر و زبان تبع آن شود. و گاه شود كه انسان در خواب است و زبانش به ذكر شريف گوياست . تا آنجا كه نفس با اشتغال به طبيعت نيز متذكر توحيد است . ⁽⁴¹⁾
8. انكار نكردن مقامات اولياء خدا 
امام خمينى مكررا سفارش كرده اند كه مقامات اوليا را كه آدمى خود درك نكرد و نچشيد انكار نكند و آنچه را خود نمى داند و دستش از آن كوتاه است هيچ و پوچ نخواند و از حد خود نگذرد كه معصوم فرموده اند: رحم الله امرءا عرف قدره و لم يتعد طوره
از تمام حجابها سخت تر حجاب انكار از روى افكار محجوبه است كه انسان را از همه چيز باز مى دارد. و بهتر براى امثال ما محجوبين تسليم و تصديق آيات و اخبار اوليا خداست و بستن تفسير به آراء و تطبيق با عقول ضعيفه .⁽⁴²⁾
افسوس كه ما از معارف الهيه و از مقامات معنوى اهل الله بكلى محروميم . يك طايفه از ما بكلى مقامات را منكر و اهل آن را به خطا و باطل و عاطل دانند و كسى كه ذكرى از آنها كند يا دعوتى به مقامات آنها نمايد او را بافنده محسوب دارند. اين دسته از مردم را اميد نيست كه بتوان متنبه كرد و از خواب گران بيدار نمود. لعمر الحبيب كه مقصودى از اين كلام نيست جز آنكه براى برادران ايمانى خصوصا اهل علم تنبهى حاصل آيد و لااقل منكر مقامات اهل الله نباشند كه اين انكار منشاء تمام بدبختيها و شقاوتهاست . مقصود ما آن نيست كه اهل الله كيانند، بلكه مقصود آن است كه مقامات انكار نشود؛ اما صاحب اين مقامات كيست خدا مى داند آن را كه خبر شد خبرى باز نيامد. ⁽⁴³⁾
9. تعبد و توجه و عنايت شديد به ادعيه و احاديث ائمه عليهم السلام و تبيين مقامات آنها
عنايت شديد امام به ادعيه و احاديث ائمه براى تبيين و اصلاح اخلاق ، از سراسر آثار ايشان مشهود است . اينكه چند كتاب مهم از آثار ايشان شرح سخنان ائمه عليهم السلام است - مانند شرح دعاى سحر، شرح حديث جنود عقل و جهل و شرح اربعين - خود گواه صادق اين مدعاست . ايشان در آثار خود برايى تبيين مقاصد اخلاقى عمدة از احاديث عترت طاهره عليهم السلام استفاده كرده و از كتب رايج اخلاق و عرفان ، جز اندكى ، نقل نكرده است . تعبد و عنايت شديد مؤ لف به احاديث شريفه ، و ادب و احترام فوق العاده در برابر ائمه عليهم السلام و آثار بزرگان مكتب شيعه ، در آثار ايشان بخوبى هويداست :
هر كس مراجعه كند به احاديث شريفه آل بيت عصمت و طهارت كند خصوصا اصول كافى شريف و توحيد شيخ صدوق و نهج البلاغه و ادعيه ماءثوره از آن بزرگواران خصوصا صحيفه سجاديه ، از روى تدبر و تفكر، خواهد دانست كه مشحون از علوم الهيه و معارف ربانيه هستند بى حجاب اصطلاحات و قيود مفهومات ، كه هر يك حجاب روى جانان است !⁽⁴⁴⁾
ما چون نبى اكرم را هادى طريق يافتيم و او را واصل به تمام معارف مى دانيم ، بايد در سير ملكوتى تبعيت او كنيم بى چون و چرا. و اگر بخواهيم فلسفه احكام را با عقل ناقص خود دريابيم ، از جاده مستقيم منحرف مى شويم و به هلاكت دائم مى رسيم . ما مريضان و گمراهان ، بايد نسخه هاى سير ملكوتى و امراض قلبيه خود را از راهنمايان طريق هدايت دريافت كنيم و بى به كار بستن افكار ناقصه و آراء ضعيفه خود، به آنها عمل كنيم تا به مقصد برسيم . بلكه همين تسليم در بارگاه قدس الهى يكى از مصلحات امراض روحيه است ، و خود نفس را صفايى بسزا دهد و نورانيت باطن را روزافزون كند. ⁽⁴⁵⁾
احاديث شريفه اهل بيت عصمت عليهم السلام را كه خلفاء رحمان و خلاصه بنى الانسانند، نورانيتى است كه در ديگر كلمات يافت نشود؛ چه آن از سرچشمه علم رحمانى و فيض سبحانى نازل ، و دست تصرف هوا و نفس اماره از آن دور، و ديو پليد و شيطان بعيد از خيانت به آن مهجور است .
از اين جهت نفوس لطيفه مؤ منان را از آن احاديث شريفه اهتزازاتى روحانى و طربهايى معنوى حاصل آيد كه به وصف نيايد، و رابطه معنويه بين ارواح مقدسه آنان و قلوب لطيفه اينان به واسطه آن حاصل شود. ⁽⁴⁶⁾
تو خيال مى كنى كه امتياز نماز حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام به اين است كه طول سجود و ركوع و اذكار و اورادش بيشتر است ؟ يا مناجات سيدالساجدين عليه السلام هم مثل مناجات من و توست ؟ به خودشان قسم ، كه اگر بشر پشت به پشت يكديگر دهند و بخواهند يك لا اله الا الله اميرالمؤ منين را بگويند نمى توانند! خاك بر فرق من با اين معرفت به مقام ولايت على عليه السلام ! به مقام على بن ابى طالب قسم كه اگر ملائكه مقربين و انبيا و مرسلين - غير از رسول خاتم كه مولاى على و غير اوست - بخواهند يك تكبير او را بگويند نتوانند! حال قلب آنها را جز خود آنها نمى داند كسى . ⁽⁴⁷⁾
چون صبح افتتاح ورود به دنياست ، خوب است سالك بيدار به حق تعالى متوسل مى شود. و چون خود را در آن محضر شريف آبرومند نمى بيند، به اولياء امر و خفراى زمان ، يعنى رسول ختمى صلى الله عليه و آله و ائمه معصومين عليهم السلام متوسل گردد، و چون براى هر روزى خفير و مجيرى است : روز شنبه به وجود مبارك رسول خدا صلى الله عليه و آله ؛ و روز يكشنبه به حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام ، و روز دوشنبه به امامان همامان سبطان عليهماالسلام ، و روز سه شنبه به حضرت سجاد و باقر و صادق عليهم السلام و روز چهارشنبه به حضرات كاظم و رضا و تقى و نقى عليهم السلام و روز پنج شنبه به حضرت عسكرى عليه السلام و روز جمعه به ولى امر (عجل الله فرجه الشريف ) متعلق است ؛ مناسب آن است كه در تعقيب نماز صبح ، متوسل به خفراى آن روز شود. ⁽⁴⁸⁾
همچنين حضرت امام از عالمان شيعه و آثار آنها با تكريم فراوان ياد كرده است :
نورانيت يك نفر مثل فيلسوف بزرگ اسلامى ، خواجه نصيرالملة والدين (رضوان الله عليه ) و علامه بزرگوار حلى (قدس الله نفسه ) يك مملكت و ملت نورانى كرده و تا ابد آن نورانيت باقى است . ⁽⁴⁹⁾
و در منية المريد شهيد سيعد شطر كثيرى از آن مرقوم است . طالبين رجوع به آن صحيفه نورانيه كنند. ⁽⁵⁰⁾
حكيم متاءله و فيلسوف بزرگ اسلام ، جناب محقق داماد (رضوان الله عليه ) مى فرمايد: حكيم آن است كه بدن براى او چون لباس باشد: هر وقت اراده كند او را رها كند. او چه مى گويد و ما چه مى گوييم ! او از حكمت چه فهميده و ما چه فهميديم . ⁽⁵¹⁾
من در علماى زمان خود كسانى را ديدم كه رياست تامه مملكت ، بلكه قطر شيعه را، داشتند، و سيره آنها تالى تلو سيره رسول اكرم صلى الله عليه و آله بود. جناب استاد معظيم و فقيه مكرم حاج شيخ عبدالكريم حائرى يزدى كه از هزار و سيصد و چهل تا پنجاه و پنج رياست تامه و مرجعيت كامله قطر شيعه را داشت ، همه ديديم كه چه سيره اى داشت :
با نوكر و خادم هم سفره و غذا بود، روى زمين مى نشست ، با اصاغر طلاب مزاحهاى عجيب و غريب مى فرمود و به مقام او از اين كارها لطمه اى وارد نمى آمد... . ⁽⁵²⁾
همچنين احترام ويژه ايشان براى استاد بزرگوارش مرحوم آية الله شاه آبادى كه مطالب بسيارى از ايشان نقل مى كند، در سراسر آثار اخلاقى اش ‍ بخصوص شرح اربعين مشهود است .
10. موعظه هاى هشيار كننده و مناجاتهاى سرشار از شور 
موعظه ها و چكامه هاى اخلاقى امام مانند سرب مذاب ، زواياى نفس و روح را مى شكافد و به اعماق جان مى نشيند و شايد كمتر خواننده متنبهى باشد كه با خواندن آنها حداقل يك بار سيلاب اشك از ديده اش جارى نشود ممى توان گفت كه در وقت تحرير مطالب ، سر ايشان از عالم قدس ‍ فايض بوده است . ⁽⁵³⁾ نمونه هاى اين واعظ و سخنان بسيار، و انتخاب از ميان آنها مشكل است :
اى عزيز ، اين قدر لاف خدا مزن ! اين قدر دعوى حب خدا مكن . اى عارف ، اى صوفى ، اى حكمى ، اى مجاهد، اى مرتاض ، اى فقيه ، اى مؤ من ، اى مقدس ، اى بيچاره هاى گرفتار، اى بدبختيها دچار مكايد نفس و هواى آن ، و همه بيچاره هستيد! همه از خلوص و خداخواهى و فرسنگها دوريد! اين قدر حسن ظن به خودتان نداشته باشيد. اين قدر عشوه و تدلل نكنيد. از قلوب خود بپرسيد ببينيد خدا را مى خواهد يا خودخواه است ؟ موحد است يا مشرك ؟ پس اين عجبها يعنى چه ؟ اين قدر به عمل باليدن چه معنى دارد؟ عملى كه فرضا تمام اجزا و شرايطش درست و خالى از ريا و شرك و عجب و ساير مفسدات باشد، قيمتش رسيدن به شهوات است ، چه قابليتى دارد كه اين قدر تحويل ملائكه مى دهيد؟ اين اعمال را بايد مستور داشت . اين اعمال از قبايح و فجايع است ! بايد انسان از آنها خجلت بكشد و ستر آنها كند. ⁽⁵⁴⁾
اى عزيز، تا حجابهاى غليظ طبيعت ، نور فطرت را بكلى زايل نكرده و دستت از دار دنيا كوتاه نشده دامن همتى به كمر زن و درى از سعادت به روى خود باز كن اگر قدمى در راه سعادت زدى و اقدامى نمودى ، و با حق (تعالى مجده ) از سر آشتى بيرون آمدى ، و عذر ماسبق خواستى ؛ درهايى از سعادت به رويت باز، و از عالم غيب از تو دستگيريها، و حجابهاى طبيعت يك يك پاره شود و نور فطرت بر ظلمتهاى مكتسبه غلبه ، و صفاى قلب و جلاى باطن بروز كند و درهاى رحمت حق تعالى به رويت باز شود، و جاذبه الهيه تو را به عالم روحانيت جذب ، و كم كم محبت حق در قلبت جلوه كند و محبتهاى ديگر را بسوزاند و اگر خداى تبارك و تعالى در تو اخلاص و صدق ديد.
كم كم دلت را از غير خودش وارسته و به خودش پيوسته كند.
بارخدايا، آيا شود كه اين دل محجوب و اين قلب منكوس را به خود آرى ، و اين غافل فرو رفته در ظلمات طبيعت را به عالم نور كشانى ، و بتهاى دل را به دست قدرت خود درهم شكنى ؟ ⁽⁵⁵⁾
هان اى طالبان علوم و كمالات و معارف ، از خواب برخيزيد و بدانيد كه حجت خداوند بر شما تمامتر است ، و ميزان اعمال و علوم شما با ميزان ساير بندگان خيلى فرق دارد.
واى به حال طالب علمى كه علوم در قلب او كدورت و ظلمت آورد؛ چنانكه ما در خود مى بينيم كه اگر پاره اى اصلاحات بى حاصل تحصيل نموديم ، از طريق حق بازمانديم و شيطان و نفس بر ما مسلط شدند و ما را از طريق انسانيت و هدايت منصرف كردند و حجاب بزرگ ما همين مفاهيم بى سر و پا شد. و چاره اى نيست جز پناه به ذات مقدس حق تعالى . ⁽⁵⁶⁾
(تلك عشرة كاملة )
بارى ، سخن گفتن از اهميت و ارزش آثار اخلاقى امام خمينى ، براى آشنايان و اهل معرفت ، حكمت به لقمان آموختن است :