فصل 3: طهارت و نجاست

مقدمه

هر مسلماني، همواره به پاکی تن، جامه و ديگر چيزهايی که به او ارتباط دارند، علاقه مند است او می خواهد ناپاکی و آلودگی از او و پيرامون دور بلاشد. اما زندگی در کشورهای غير اسلامی برای برخی مسلمانان مشکل به وجود آورده و آن مشکل پرهيز از نجاسات است زيرا آنان با مردم اين کشورها که مسلمان نيستند در قهوه خانه ها، آلوده به بول است، دستشوئی ها و به طور کلی در اماکن عمومي، برخورد دارند و لذا نيکو است برای خوانندگان گرامی پاره ای از احکام طهارت و نجاست را ياد آوريم.

مسئله 34ـ همه اشياء، برای ما پاک هستند مگر آنکه نجاست آنها ثابت شود و اين يک قاعده کلی و شرعی است.

مسئله 35ـ اهل کتاب اعم از يهودي، مسيحی و مجوس در اصل، پا کند مگر آنکه به نجاست و آلودگی آنان علم و يقين پيدا کنيم پس بر اساس طهارت اهل کتاب می توان با آنان معاشرت کرد.

مسئله 36ـ نجاست، به واسطه رطوبت سرايت کننده، منتقل می شود اما اگر شئ نجس، خشک باشد و يا رطوبت سرايت کننده نباشد، نجاست انتقال نمی يابد بنابر اين اگر دست، خشک باشد و به شئ نجس خشک باشد، بربخورد، آن، نجس و آلوده نمی شود.

مسئله 37ـ شما هر شخصی را که ملاقات می کنيد و با او دست می ده8يد حتی اگر دست او و يا شما مرطوب باشد او را پاک بدانيد تا زمانی که نوع عقيده و دين او را ندانيد و احتمال دهيد که او مسلمان و يا اهل کتاب باشد هم چنانکه لازم نيست از دين و عقيده او سؤال کنيد هر چند که چنان سؤالی چندان سخت نباشد و شما را در تنگنا نيندازد. ⁽²⁸⁾

مسئله 38ـ مايعاتی که بر بدن و يا جامه انسان می چکد و ترشح می کند اعم از آب و يا ديگر مايعات، پاکند مادامی که علم و يقين به نجاست آنها پيدا نکرده ايد.

مسئله 39ـ همه انواع الکلهای صنعتی اعم از آنکه از رب گرفته شده باشد و يا از چيز ديگر، پاکند، پس کليه داروها، ادکلنها و شکلاتهايی که محتوی الکل صنعتی هستند

پاکند و شما می توانيد از آنها استفاده کنيد و حتی بخوريد اگر درصد الکل جداً بسيار کم، مثلاً 2 درصد باشد.

مسئله 40ـ وسايلی را که قبلا مورد استفاده قرار گرفته اند می توان بدون تطهير دباره مورد استفاده قرار داد مگر آنکه به نجاست سابقه آنها يقين داشته باشيم. ⁽²⁹⁾

مسئله 41ـ قالي، موکت و امثال آنها را اگر با نجاست جرم دار آلوده نشده و اثر عيني، روی آنها نباشد می توان با ريختن يک بار آب بر روی آنها به وسيله آنها به وسيله آفتابه و يا کاسه و مانند آن، تطهير کرد به اين ترتيب که آب روی قسمت متنجس می ريزيم به طوری که همه آن قسمت را فرا گيرد آنگاه با دادن فشار به وسيله دست و يا ماشين برقی و يا گذراندن پارچه پاکيزه از روی آن، غساله را جدا می کنيم و اين حکم در مورد همه جامه هايی که جز به بول آلوده شده اند صادق است اما لباس آلوده به بول و يا بول دختر بچه شيرخوار، حکمی ديگر دارد که خواهد آمد.

مسئله 42ـ اگر بخواهيم شئ متنجسی را با آب شير که به کر متصل است آب بکشيم و بشوييم نيازی به جدا کردن آب غساله نيست بلکه همين قدر که آب کر روی نجاست و آلودگی را فرا گرفت، آن پاک می شود.

مسئله 43ـ اگر جامه، فرش، موکت، و يا امثال آنها به انواع نجاساتی آلوده شوند که دارای جرم اند و اثر عينی بر روی آنها باقی مانده است مانند خون، مني، می توان آنها را به ترتيبی که در مسئله 41 گذشت تطهير کرد به شرط آنکه جرم نجاست با شستن و يا به هر وسيلهة بر طرف شود با اين تفاوت که اگر تطهير با آب قليل صورت بگيرد غساله ای که عين نجاست با آن برطرف می شود بنابر فتوی نه احتياط وجوبي، نجس است. مسئله 44ـ فرش، موکت و انواع لباسهايی را که با بول پسر و با دختر بچه شيرخوار آلوده شده است می توان با ريختن مقداری آب بر روی مکان متنجس، آن هم يکبار به اندازه ای که محل آلوده به بول را فراگيرد، آب کشيد به شرط آنکه بچه جز شير چيز ديگر نخورد و در پاکی آنها جدا کردن غساله با فشار و يا هر وسيله ديگر شرط نيست.

مسئله 45ـ جامه متنجس به بول را دوبار با ريختن آب قليل از آفتابه و يا کاسه و امثال آنها می توان پاک کرد طوری که آب کاملا جای متنجس را فراگيرد و سپس آن را به طريقی جدا کرد البته غساله ای که از جامه جدا

می شود بنابر احتياط واجب، نجس است به شرط آنکه عين نجس در آن نباشد وگرنه به حسب فتوي، نجس است.

مسئله 46ـ اگر بخواهيم جامه متنجس به بول را با آب شير که به کر متصل است بشوييم ناچار بايد آن را دوبار بشوييم ناچار بايد آن را دوبار بشوييم بدون نياز به جدا کردن غساله از آن، چنانکه بدن آلوده به بول هر چند که با آب شير و کر شسته شود بايد دو بار شسته شود.

مسئله 47ـ دست و لباس آلوده به شراب با يکبار شستن پاک می شود اما لباسی که با آب قليل تطهير می شود بايد غساله از آن با فشردن و امثال آن جدا شود.

مسئله 48ـ ظرف های آلوده به شراب و جز آن، با سه بار شستن با آب قليل، پاک می شوند و اگر با آب شير و لوله کشی که متصل به کر است تطهير شوند بنابر احتياط واجب نيز سه بار شسته شوند.

مسئله 49ـ دست و يا جامه ای که به آب دهان سگ آلوده شده اند با يکبار تطهير، پاک می شوند اما جامه را بايد پس از شستن فشار داد و غساله را جدا کرد.

مسئله 50ـ ظرف هايی که با تماس دهان سگ و آب خوردن او، آلوده شده اند با سه بار شستن پاک می شوند که نخستين آنها با خاکمالی توأم باشد و دو بار ديگر با آب.

و اينک نمونه هايی از فتاوای آيت الله العظمی سيستانی دام ظله در اين باره:

مسئله 51ـ زمين که از مهّرات است و کف کفش با رکت در روی آن پاک می شود آيا لاستيکهای اتومبيل ها هم با حرکت روی زمين پاک می شوند.

جواب: خير، پاک نمی شوند.

مسئله 52ـ اگر متنجس، شئ مايع نباشد آلودگی آن چقدر است؟

جواب: شئ آلوده اول، به هر چه بر بخورد آن را متنجس و آلوده می کند و هم چنين است متنجس دوم اما چيز سومی اگر با متنجس دوم برخورد کرده و آلوده شده است با برخورد اشيای ديگر آن را نجس و آلوده نمی کند و در اين خصوص فرقی ميان مايع و غير مايع وجود ندارد.

مسئله 53ـ اگر سگ به بدن و يا جامه ما دهان زد چگونه آن را پاک کنيم؟

جواب: با يک بار شستن با آب، پاک می شود البته اگر با آب قليل تطهير شود غساله آن بايد جدا شود و به همين جهت در مورد جامگان، فشار و خارج کردن غساله لازم است.

مسئله 54ـ آيا سيکها هم همانند يهود و نصاري، اهل اديان آسمانی اند؟

جواب: سيکها از اهل کتاب، نيستند.

مسئله 55ـ بوداييها چطور؟

جواب: آنها نيز از اهل کتاب نيستند.

مسئله 56ـ مسلمانی در يک کشور غربي، خانه ای مفروش با اثاثيه، اجاره می کند آيا او بايد همه چيز را پاک بداند مگر آنکه عين نجاست مشاهده کند؟

و هر گاه پيش از او مستأجر ديگری از اهل کتاب يهود و يا مسيحی و يا حتی اگر بودايی و يا ملحد و منکر خدا و انبياء و رسل، مستأجر بوده است باز آنجا برای او پاک است؟

جواب: بلي، او می تواند همه چيز را پاک بداند و به طهارت هر آنچه در خانه است حکم کند مگر آنکه اطمينان داشته باشد که خانه و يا اثاث آن نجس بوده است و گمان نجاست اعتباری ندارد و کافی نيست.

مسئله 57ـ بيشتر خانه ها و اطاقهايی را که در کشورهای غربی اجاره می دهند مفروش با موکتی است که بر کف اطاقها چسبيده است طوری که بلند کردن آنها و نهادن ظرفی در زير آن برای تطهير، مشکل است پس تطهير آنها در صورت آلودگی به خون و بول چگونه است، با آب قليل و يا کثير؟ جواب: اگر جدا کردن غساله آن، هر چند با قطعه ای پارچه و يا هر وسيله ديگر، ممکن باشد می توان آن را حتی با اب قليل تطهير کرد و اگر ممکن نشد تنها با آب کثير می توان آن را آب کشيد و پاک کرد.

مسئله 58ـ در مغرب زمين لباسشويی های عمومی وجود دارد که مسلمان و غير مسلمان به طور برابر لباسهای پاک و ناپاکشان را در آنها می ريزند و شسته می شود آيا ما می توانيم با چامه ای که در آن لباسشويی در مراحل شستشو به کر متصل بوده است و يا نه و هر چند که لباسها تميز می شوند آی پاک هم می شوند؟!

جواب: با جامه ای که قبلاً پاک بوده و يقين به نجاست آن پيدا نکرده ايد می توانيد نماز بخوانيد هم چنين جامگانی که اطمينان به زوال عين نجاست از آنها پيدا کرده ايد اگر آب پاک مطلق، به تمام قسمتهای آنها نفوذ کرده باشد با دو بار شستن حتی با آب کر بنابر احتياط واجب در صورتی آلودگی به بول و يک بار در صورت آلودگی به غير بول پاک ميشوند البته اگر با آب قليل شسته شوند بايد غساله از آن جدا گردد. و اما اتگر لباس و جامه انداخته شده در آن لباسشويی عمومی قبلا نجس بوده و بعد، در طهارت و پاکی آن شک کنيم آن لباس در حکم نجس است و نماز با آن جايز نمی باشد.

مسئله 59ـ جامه پاکی که با برخی شوينده های مايع، شسته می شود و آنگونه لباسشويی ها از آن غير مسلمان است آيا مسلمان بايد آن را دوباره آب بکشد؟

جواب: اگر نداند که لباسی در اثر ملاقات با نجاست، آلوده شده، آن لباس محکوم به طهارت است و پاک می باشد.

مسئله 60ـ بر روی برخی صابونها نوشته می شود که در آن پی و چربی خوک و يا حيوان تذکيه نشده، به کار رفته است و ما نمی دانيم آيا آن پی و چربی به شئ ديگر استحاله پيدا کرده است يا نه؟ آيا چنين صابونی پاک است؟

جواب: اگر بدانيم که در ساختن صابونی پی و يا چربی خوک و يا حيوان مردار و غير مذکی به کار رفتهاست چنان صابونی نجس است مگر آن که استحاله آن، مسلم و قطعی باشد و استحاله پی و چربی در چنين صابوني، معلوم و مسلم نيست.

مسئله 61ـ خريد و فروش و يا استعمال فرچه مسواکی که از موی خوکفراهم شده است جايز است؟

جواب: خريد و فروش و حتی استعمال آن جايز است اما دهان بدان وسيله آلوده و نجس می شود و با بيرون آوردن و بر طرف کردن بقايای آن فرچه، دهان نيز پاک می شود.

مسئله 62ـ آيا خون موجود در زرده و يا سفيده تخم مرغ، آن را نجس می کند؟ خوردن آن چطور است و راه حل، کدام است؟

جواب: خون موجود در درون تخم مرغ، پاک است و اما خوردن آن حرام می باشد پس می توان خون را جدا کرد و از بقيه تخم مرغ استفاده نمود مگر آن که به اندازه ای کم باشد که در کل، مستهلک شده که در اين صورت تمام تخم مرغ پاک و حلال است.

مسئله 63ـ آيا شراب و آبجو پاکند؟

جواب: شکی در نجاست شراب نيست؛ امّا آبجو بنابر احتياط، نجس است هر چند که خوردن آن نيز حرام می باشد.

مسئله 64ـ در کشورهای اروپايي، دين، رنگ و مليت ها، مختلف است اگر از مغازه ای طعامی مرطوب بخريم که صاحب مغازه به آن دست زده و ما دين او را نشناسيم چنين طعامی پاک است؟

جواب: اگر ندانيم که دست صاحب مغازه، نجس و آلوده بوده است طعام خريداری شده پاک است.

مسئله 65ـ پوستهايی که در برخی کشورهای اروپايی برای فروش عرضه می شود و ما نمی دانيم آنها را از کدام کشور آورده اند. می گويند، آنان، پوستهايی ارزان قيمت از برخی کشورهای اسلامی وارد می کنند و آنها را به شکل صنعتی در می آورند آيا چنين پوستهايی برای ما پاک است و با آنها می توانيم نماز بگزاريم؟ و اصولا به چنين احتمالات ضعسيف می توان اعتماد کرد؟!

جواب: اگر احتمال اين که آن پوستها از حيوان تذکيه شده فراهم گشته است، احتمال ضعيفی باشد که عقلا به آن ترتيب اثر نمی دهند مثل احتمال 2 درصد، چنان پوستی محکوم به نجاست است و نمی توان در نماز، از آن استفاده کرد و اما جز در اين صورت پاکند و نماز در آنها جايز است.

فصل 4: نماز

مقدمه

در حديث آمده است:

"اَلصَّلوةُ عَمُودُ الدّينٍ" ⁽³⁰⁾ نماز ستون دين است.

و امير المؤمنان (عليه السلام) پس از آنكه ابن ملجم او را مضروب كرد در وصيتی به امام حسن و حسين (عليهما السلام) فرمود: "اَللهَ اَللهَ فِی الصَّلوةِ فَانها عَمُودُ دينِكُم" ⁽³¹⁾: خدا را، خدا را، در نماز كه آن، ستون دين شماست.

سكونی از امام صادق (عليه السلام) روايت كرد كه رسول الله (صلی الله عليه و آله) می فرمود:

هماره شيطان از مؤمن می ترسد تا زمانی كه او بر نماز های پنجگانه اش مواظبت دارد و هر گاه آنها را ضايع كرد شيطان جرأت پيدا كرده او را به گناهان بزرگ ديگر وا می دارد. ⁽³²⁾

يزيد بن خليفه گفت شنيدم ابوعبدالله (عليه السلام) می فرمود: وقتی نماز گزار به نماز می ايستد رحمت الهی از وسط آسمان ها تا زمين بر او ريزش می كند و فرشتگان او را در ميان می گيرد و فرشته ای ندا می كند اگر اين نماز گزار می دانست كه در اين نماز چه ها هست آن را رها نمی كرد. ⁽³³⁾ از همين جا، اهميت نماز در اسلام معلوم می شود و چون نماز نوعی ورود به محضر الهی است چنانكه در حديث آمده، نماز خوان گويا در پيشگاه خدا ايستاده است پس او بايد دل به سوی خدا كند و چيزی از امور دنيا و شأنی از شئون ناپايدار آن او را مشغول نكند.

و خدا فرمود:

"قد افلح المؤمنون الذين هم فی صلوتهم خاشعون" ⁽³⁴⁾:

هر آينه، مؤمنانی كه در نمازشان خاضع و خاشع اند رستگار شدند.

و امام علی بن حسين زين العابدين (عليه السلام) وقتی به نماز می ايستاد همانند شاخه درختی كه با وزش درختی كه با وزش باد برخود می لرزد، اندامش می لرزيد. ⁽³⁵⁾

و امامان باقر و صادق (عليهما السلام) وقتی به نماز می ايستادند رنگ رخسارشان گاهی سرخ و ديگر گاه زرد می شد و آنچنان نماز می گزاردند كه گويا با كسی كه او را می بينند حرف می زنند و صحبت می كنند. ⁽³⁶⁾

احكام نماز، بسيار زياد است و ما به بخشی از آنها اشاره می كنيم:

مسئله 66ـ فقهاء فرموده اند: نماز به هيچ وجه ساقط نمی شود نه در مسافرت و نه در وطن و اگر وقت نماز تنگ شد، مسلمان بايد آن را با جا آورد، در هواپيما، كشتي، اتومبيل، قطار، در حال توقف، يا در حال حركت، در سالن انتظار، در پارك عمومي، در راه، در كارخانه و در هر جای ديگر.

مسئله 67ـ اگر مسافری در هواپيما، اتومبيل، قطار و امثال آن، نتوانست ايستاده نماز گزارد نشتسته نماز می خواند و اگر رو به قبله نتوانست بايستد به سمتی كه گمان دارد قبله است می ايستد و نماز می گزارد و اگر جهتی را نتوانست ترجيح دهد به سمت و سو كه خواست می تواند نماز بخواند و اگر جز در حال تكبيرة الاحرام نتوانست رو به قبله بايستد به همان اندازه كفايت می كند. ⁽³⁷⁾

مسئله 68ـ قبله را می توان از مهماندار هواپيما پرسيد كه شايد او بتواند از خلبان و كاپيتان سؤال كند. و در صورت اطمينان می توان به سخن او اعتماد كرد هر چند كه او كافر باشد هم چنان كه می توان به قبله نما و هر وسيله ای كه به صحّت و درستی آن اطمينان باشد، اعتماد كرد. مسئله 69ـ اگر مسلمان نمازگزار، نتوانست وضو بگيرد عوض آن، تيمم می كند.

مسئله 70ـ گاهی درازای شب و روز از شهری تا شهر ديگر فرق می كند در اين صورت اگر طلوع و غروب آفتاب واضح باشد مسلمان در شناخت اوقات نماز و روزه می تواند مطابق آن عمل كند هر چند كه وقت برخی نمازها به سبب كوتاه بودن روز بسيار به هم نزديك باشد و يا زمان افطار روزه به جهت كوتاهی شب، بسيار اندک باشد.

مسئله 71ـ گاهي، چند روز و يا چند ماه، خورشيد در كشورهای غروب و يا طلوع نمی كند در چنين كشورهايي، مسلمانان می تواند به اوقات شرعی نزديكترين سرزمين به اين كشورها، رجوع كنند و در هر بيست و چهار ساعت نمازهای پنجگانه را برابر اوقات كشور مجاور به نيت قربت مطلق به جا آورند.

مسئله 72ـ اگر مسلمانی نتوانست اول فجر و يا وقت زوال و يا غروب آفتاب را بشناسد تا در وقت معين نماز و روزه به جا آورد اما به سخن منجمان و مسئولان رصدها اطمينان دارد می تواند نماز و رزه اش را مطابق نظر آنان در تعيين اوقات، به جا آورد هر چند كه مسئولان آن مؤسسه ها مسلمان نباشند به شرط آن كه به كار و نظرشان، اطمينان باشد.

مسئله 73ـ مسلمان مسافر بايد نمازش را شكسته بخواند يعنی نمازهای چهار ركعتی (ظهر، عصر، عشاء) را دو ركعت بخواند و سفر شرعی طی مسافت چهل و چهار كيلومتر و بيشتر است از ابتدای محل سكونت و آخرين خانه های شهر معمولي.

در زمينه شكسته و يا ناشكسته بودن نمازها احكام فراوانی وجود دارد كه می توان به رساله های عمليه و نيز به بخش استفتائات همين فصل رجوع كرد.

مسئله 74ـ نماز جمعه در صورت اجتماع شرايطی كه در آن معتبر است از نماز ظهر با فضيلت تر است هم چنانكه خواندن آن از نماز كفايت می كند و با خواندن نماز جمعه نيازی به برگزاری نماز ظهر نمی باشد.

مسئله 75ـ نماز جماعت از نماز انفرادی با فضيلت تر است و استحباب آن در نمازهای صبح و مغرب و عشاء بيشتر می باشد و در حديث آمده است كه:

نماز در پشت سر يك عالم ثواب هزار ركعت دارد و نماز در پشت سر قرشی صد برابر و هر چه تعداد مأمومين بيشتر باشد ثواب جماعت فرونتر می گردد.

اينك به نمونه ای از استفتائات و جوابهای حضرت آيت الله العظمی سيستانی ـ مدظله العالی ـ توجه كنيد:

مسئله 76ـ عده ای از مردم پس از گذشت سالها كه نماز خوانده، روزه گرفته و حج گزارده اند متوجه می شوند كه وضو و غسلشان اشتباه بوده است و هر گاه به آنان گفته شود كه نماز و يا حج را دوباره بايد به جا آوري، چنان كاری برای او بسيار دشوار است آيا راه حلی وجود دارد كه او به همان نماز و روزه و حجی كه انجام داده اكتفا كند در حالی كه به صحت آنها معتقد بوده است به ويژه اگر او را به اعاده آن اعمال واردار كنيم به طور كلی ممكن است تمرد كند و اصلا نماز و روزه و ديگر واجبات را كنار گذارد كه در كشورهای غربی چنين خطری جدّاً وجود دارد! جواب: اگر انسان، جاهل قاصر بوده باشد و به برخی شرايط خصوصيات عمل، خلل وارد كند مثلا ترتيب شستن سر و ساير قسمت های بدن را در غسل و يا وضو رعايت نكند و يا با رطوبت غير وضو مسح بكشد در اين وضع، وضو و غسل او صحيح است و در نتيجه نماز و حجش هم صحيح می باشد.

اما اگر او جاهل مقصر باشد و در آموختن مسائل شرعی كوتاهی كرده و يا به چيزهايی خلل وارد كند كه آنها در صحت عمل شرط اند مثل اين كه قسمتهايی از بدن را كه در وضو و غسل بايد شست، نشويد در اين وضع، راهی برای تصحيح نماز حجی كه گزارده است وضو ندارد اما اگر بيم آن می رود كه در صورت تذكر مسائل به وي، او كلّاً متمرّد شده و نماز و روزه و غيره را ترك گويد لازم نيست كه به او كگفته شود نماز و عبادت های گذشته ديگر را قضا كند شايد خداوند پس از اين، گشايشی به وجود آورد.

مسئله 77ـ برخی از مردم سالها نماز می خوانند و حج می گزارند در حالی كه در طول اين مدت اصلاً خمس مال خود را نپرداخته اند آيا لازم است كه آنان نماز و حجشان را اعاده كنند؟

جواب: اگر نماز و يا طواف حج را با جامه ای خوانده و به جا آورده اند كه به عين آن خمس تعلق گرفته بوده قضای چنان نمازها و اعاده حج لازم است. ليكن اگر فقط به جامه احرام، خمس تعلق گرفته و او نسبت به حكم و يا موضوع، جاهل بوده هر چند جاهل مقصر، حج او صحيح است و فقط نماز طواف را بايد اعاده كند، هرگاه در جهل خود معذور بوده باشد و احتياط واجب آن است كه به مكه برگردد ولی اگر چنان كاری مشقت داشته و پرزحمت باشد هر جا كه ممكن بود، نماز طواف را دوباره بخواند. همچنان كه اگر قربانی را با پولی كه به عين آن خمس تعلق گرفته، تهيه كند اعاده آن لازم است مگر آنكه با قيمت كلی خريده و خمس در ذمه او بوده باشد نه در عين مال كه غالباً چنين است و در اين صورت حج و قربانی او صحيح است و اشكالی ندارد. البته او ضامن قيمت قربانی خواهد بود كه آن را از مال خمس دار، پرداخته است.

و همه اينها در صورتی است كه او جاهل مقصر بوده است وگرنه نماز و حج جاهل قاصر در اين مسئله صحيح است.

مسئله 78ـ هر گاه مسافری پس از آنكه اذان را مستقيماً شنيد از شهری به شهری ديگر و يا از كشوری به كشور ديگر بدون اين كه نماز خوانده باشد، مسافرت كرد و پس از غروب آفتاب به مقصد رسيد آيا اوگناه كرده است و واجب است نماز ظهر را مثلاً قضا كند؟

جواب: بلي، او گناه كرده است زيرا از روی عمد و قصد، فريضه را نخواانده است و بايد قضا كند.

مسئله 79ـ آيا جوهر و مركب خشك مانع از صحت وضو و غسل می شود و يا با آن وجود وضو و غسل صحيح می باشد؟

جواب: اگر جوهر و مركب دارای جرم نباشد كه مانع از وصول آب به پوست بدن شوند وضو و غسل صحيح است و در صورت شك و ترديد بايد آن را برطرف كرد.

مسئله 80ـ آيا انسان می تواند فيلمی را تماشا كند تا وقت نماز وارد شود و او همچنان به تماشای فيلم ادامه دهد و آنگاه كه مختصری از وقت ماند، به ادای نماز بپردازد؟

جواب: شايسته نيست مسلمان، نماز خود را از وقت فضيلت عقب بيندازد مگر با عذر موجه و آنچه د سؤال آمده است، عذر موجه نيست.

مسئله 81ـ آيا كرمی كه به پوست ماليده می شود مانع رسيدن آب است و به هنگام وضو و غسل، بايد آن را پاك كرد؟

جواب: ظاهراً كرم پس از ماليدن بر پوست از بين می رود و آنچه می ماند مختصر چربي، بيش نيست و مانع نفوذ آب نمی شود.

مسئله 82ـ برخی خانمها ناخنهايشان را به قصد آرايش از حد طبيعی بلندتر می كنند و چون گاهی اوقات آنها می شكنند طبيبان روكشی تجويز می كنند كه تا پاسی از روز روی ناخنها می ماند و با علم به اين كه آن روكش و يا لاك و "مانكور" مانع از رسيدن آب به هنگام غسل و وضو به ناخنهاست آيا استفاده خانمها از چنان روكش، لاك و يا مانكور جايز است و وضو و غسل با آن چطور است؟

جواب: غسل و وضو با چنان چيزی كه مانع از وصول آب می شود صحيح نيست و ناگزير بايد آنها را برای انجام غسل و وضوی صحيح زايل و پاك كرد و قصد آرايش، مجوّز چنان كاری نمی شود.

مسئله 83ـ چه وقتی نماز را تمام و چه موقع شكسته بايد بخوانيم؟

آيا صدق عرفی به اين كه انسانی در شهری مقيم است كافی است كه او نماز را تمام بخواند؟

جواب: شرايط قصر نماز را در رساله های علميه می توان خواند اما به طور كلی اگر كسی شهری را برای مدت طولانی مثلاً يك سال و نيم اقامتگاه خود قرار دهد و عرفاً هم اين شهر را قرار گاه او بدانند نماز او در آنجا، تمام است اما اگر مدت اقامت كوتاه باشد و به او مسافر گفته شود نماز در آنجا شكسته است.

مسئله 84ـ چگونه نيمه شب را بشناسيم آيا ساعت دوازده و نيم چنانكه در ميان مردم شايع است می تواند علامتی باشد؟

جواب: نصف شب همان نيمه ساعات ما بين غروب تا طلوع فجر است پس اگر آفتاب مثلاً در ساعت هفت عصر غروب كند و طلوع فجر در رأس ساعت چهار باشد ساعت يازده و نيم شب، نصف شب خواهد بود و اين قاعده كلی است هر چند كه با اختلاف زمان و مكان فرق می كند.

مسئله 85ـ شخصی گمان دارد كه اگر بخوابد برای نماز بيدار نخواهد شد آيا بر او واجب است تا وقت نماز بيدار بماند؟ و اگر بخوابد برای نماز بيدار نشود گناه كرده است؟

جواب: او می تواند از كسی بخواهد كه او را برای نماز بيدار كند و يا از ساعت زنگ دار استفاده كند و هرگاه چنين كاری ممكن نشد و خوابيد گناه نكرده است مگر آن كه اين كار، نوعی سهل انگاری و بی اعتنايی نسبت به نماز تلقی شود.

مسئله 86ـ نماز را در هواپيما كه نه قبله در آن معلوم است و نه طمأنينه حاصل است چگونه بايد خواند؟

جواب: سمت قبله را می توان از كاپيتان و يا مهماندار كه پاسخهايشان غالباً اطمينان بخش و ظن آور است پرسيد و برابر گفته آنان عمل كرد و طمأنينه، در صورت عدم امكان آن ساقط می شود و به هر حال نماز را از وقت خود نبايد عقب انداخت و آن را با رعايت ساير شرايط، بايد خواند.

مسئله 87ـ در قطار و يا اتومبيل چگونه نماز بخوانيم؟ تنها خم شدن كافی است و يا بر چيزی بايد سجده كرد؟

جواب: نماز را تا حد توان، بايد آنگونه خواند كه شخص مختار می خواند پس لازم است در همه حالات نماز، قبله و ساير شرايط را رعايت كند و در صورت عدم امكان، در تكبيرة الاحرام. و اگر در آن حال هم ميسر نباشد شرط رو به قبله بودن هم ساقط می شود هم چنان كه در صورت امكان بايد ركوع و سجود كامل كرد مثلاً در راهرو قطار و اتوبوس نماز گزارد و اگر ميسر نشد به اندازه ای كه اسم ركوع و سجود صدق كند خم شود كافی است و اگر آن هم ممكن نشد مختصر خم شدن كفايت می كند.

مسئله 88ـ گاهي، وقت نماز داخل می شود و دانشجو در راه دانشگاهاست و اگر بخواهد به دانشگاه برسد و در آنجا نماز بخواند وقت نماز سپری و قضا خواهد شد آيا او می تواند با وجود جاهای ديگر در اتوبوس نماز بخواند با اين احتمال كه اگر از اتوبوس پياده شود و در بيرون نماز بخواند به دانشگاه دير خواهد رسيد.

جواب: دير رسيدن به دانشگاه مجوّز آن نمی شود كه نماز را در اتوبوس بخواند و برخی شرايط نماز را رعايت نكند پس بايد پياده شود و نماز كامل و با شرايط بخواند اما اگر دير رسيدن به دانشگاه، موجب خسارت و ضرر و زيانی شود كه عادتاً تحمل ناپذير است و يا سبب رنج و دشواری فوق العاده باشد می تواند با فقدان برخی شرايط در اتوبوس نماز بخواند.

مسئله 89ـ گاهي، وقت نماز فرا می رسد در حالی كه كارگر مسلمان در كارخانه مشغول كار است و كارش نيز مهمّ و لازم است. او اگر برای خواندن نماز از كار دست بكشد ممكن است او را اخراج كنند آيا او می تواند نماز را قضا كند و يا هر چند امكان اخراج او هم در ميان باشد بايد نماز را ادا بخواند؟

جواب: اگر در آن كارخانه مجبور است كار كند و نمی تواند آنجا را ترك گويد هر طور كه ميسر است در وقت هر چند با ايما و اشاره به ركوع و سجود، نماز بخواند اما چنين وضعيتي، تنها يك فرض است و به ندرت پيش می آيد پس او بايد تقوی داشته باشد و از خدا بترسد و اين آيه را به ياد داشته باشد كه فرمود:

"مَنْ يَتَّق اللهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً"

هر كس تقوی پيشه كند خدا برای او راه خروجی قرار می دهد و او را از آنجا كه به گمان او نمی آمد روزی می دهد.

مسئله 90ـ در برخی كشورهای غربی و جز آنها، مؤسسه ها و شركت هايی وجود دارد كه عده ای از مسلمانان به عنوان كارمند دفتری و غيره در آنجاها مشغول به كار هستند در حالی كه وضع ملكی آن شركت ها و مؤسسه ها، معلوم نيست.

اوّلاً: نماز خواندن در آنجاها و وضو با آب آن شركت ها و مؤسسه ها چطور است؟

و ثانياً: نمازهايی كه احياناً در آنجاها خوانده شده چطور می شود؟

جواب: انسان تا نمی داند كه مكان آن شركت ها و مؤسسه ها غصبی است و از شخص محترم المال تصرّف عدوانی شده است. نماز در آنجاها صحيح و وضوء هم درست است.

و نمازهای پيشين اگر پس از خوانده شدن، غصبيّت آنجاها معلوم شده باشد آنها هم صحيح می باشند.

مسئله 91ـ اگر كسی با كمربند پوستی و يا همراه داشتن كيفی كه از پوست حيوان مردار و ذبح شرعی نشده، فراهم گشته نماز بخواند و در اثناء و يا پس از نماز متوجه شود چه بايد كند؟

جواب: نماز با كمربند و يا كيف پوستی كه به احتمال معقول از پوست حيوان تذكيه شرعی شده فراهم آمده است، صحيح است و امّا اگر چنان احتمال معقول نباشد و در اثنا متوجه شود فوری آن را از خود جدا می كند و همچنين است اگر فراموش كرده و در اثنای نماز به ياد آورد مگر آن كه

فراموشی در اثر اهمال و بيط مبالاتی باشد كه در اين صورت به احتياط واجب نماز را در وقت اعاده و در خارج آن، قضا می كند.

مسئله 92ـ امروزه كت هايی به بازار آمده است به نام جير كه در كشورهای غير اسلامی ساخته می شوند و بر آنها قطعه ای پوست دوخته شده است و ما نمی دانيم آن از پوست حيوان تذكيه شده فراهم آمده يا نه، نماز با چنين لباسی چطور است؟

جواب: جايز است.

مسئله 93ـ آيا ادكلن پاك است و می توان پس از استفاده از آن نماز خواند؟

جواب: بلي، صحيح است.

مسئله 94ـ آيا سجده كردن بر موزائيك و سنگ های معدنی جايز است؟

جواب: بلي، صحيح است.

مسئله 95ـ بر فرش هايی كه از مواد و مشتقات نفت ساخته و بافته می شوند می توان سجده كرد؟

جواب: سجده كردن بر آنها جايز نمی باشد.

مسئله 96ـ آيا بر كاغذهای نوشتنی و يا بر دستمال های كاغذی و امثال آن می توان سجده كرد؟ در حالی كه از مواد اصلی آنها بی خبر هستيم و نمی دانيم آنها از اشيای جايز السجود فراهم شده اند يا نه؟

جواب: سجده بر اوراق و كاغذهای نوشتنی و يا بر دستمال های كاغذی جايز نيست مگر پس از حصول اطمينان به اين كه آنها از چيزهای جايز السجود درست شده اند و همچنين سجده بر كاغذهايی كه از پنبه و يا كتان و امثال آنها ساخته می شوند جايز می باشد.

مسئله 97ـ از نوار كاست، صدای قرآن پخش می شود و قاري، آيه سجده می خواند و ما هم می شنويم آيا بر ما سجده كردن واجب می شود؟ جواب: نه، سجده كردن در اين صورت واجب نمی شود.