بخش هفتم: عيوب فسخ نكاح
1 كليات
سؤال 425. آيا در صورت فسخ عقد، احتياجى به طلاق
است؟
جواب: هرگاه مرد يا زن به واسطه يكى از عيوبى كه
موجب فسخ مى شود كه آن عيوب عبارتند از:
1. عيوب مرد
الف) ديوانه بودن شوهر.
ب) نداشتن آلت مردى.
ج) ناتوانى از نزديكى جنسى.
د) بيضه هاى او را كشيده باشند.
2. عيوب زن
الف) ديوانگى.
ب) بيمارى خوره.
ج) بيمارى برص (پيسى).
د) كور بودن.
هـ) شل بودن بطورى كه آشكار باشد.
و) افضا شدن.
ز) گوشت يا استخوان يا غدّه اى در او باشد كه مانع نزديكى شود.
در اين موارد اگر عقد را به هم زنند احتياجى به طلاق نيست، و همان فسخ كافى است.
سؤال 426. در صورت فسخ عقد آيا پرداخت مهريه لازم
است؟
جواب: هرگاه به خاطر ناتوانى مرد از نزديكى، زن
عقد را به هم زند، شوهر بايد نصف مهر او را بپردازد، ولى اگر به خاطر يكى ديگر از
عيبهايى كه گفته شد، مرد يا زن عقد را به هم بزند اگر باهم نزديكى نكرده باشند چيزى
بر مرد نيست و اگر كرده باشند بنابر احتياط واجب بايد تمام مهر را بپردازد
سؤال 427. آيا عيوبى كه موجب فسخ عقد ازدواج دائم
است، شامل عقد موقّت نيز مى شود؟
جواب: ظاهراً شامل عقد موقّت هم مى شود.
سؤال 428. با توجه به اين كه كشور ما، در حال
حاضر، در مرحله حذف بيمارى جذام است، آيا مى توان جايگزين هاى ديگرى، مثل بيمارى
ايدز، يا ساير بيمارى هاى پوستى كه مُخلّ روابط زناشويى است، براى آن در نظر گرفت؟
جواب: در صورتى كه واقعاً مُخلّ رابطه زناشويى
باشد، حقّ فسخ ثابت است.
سؤال 429. مواردى كه مرد حقّ فسخ دارد، مانند
بيمارى برص (ويتيليگو)، نقص مادر زادى، افضاء، موانع مقاربت (مانع استخوانى، يا
پرده پوستى و مانند آن) همگى امروزه با درمان قابل رفع مى باشد. حال چنانچه مردى پس
از ازدواج متوجّه موارد مذكور گردد، آيا باز هم اختيار بر هم زدن عقد را دارد؟
چنانچه نياز به درمان باشد، آيا درمان و هزينه آن، بر عهده زن و خانواده اوست، يا
بر عهده شوهر مى باشد؟
جواب: هر گاه به سهولت قابل معالجه باشد، و زن با
هزينه خود اقدام به درمان نمايد، خيار فسخ جارى نيست.
2 عيوب مرد
سؤال 430. زن در چه صورت مى تواند عقد را فسخ
كند؟
جواب: زن نيز مى تواند در چند صورت عقد را به هم
زند:
الف) ديوانه بودن شوهر.
ب) نداشتن آلت مردى.
ج) ناتوانى از نزديكى جنسى.
د) بيضه هاى او را كشيده باشند (تفصيل اين مسأله و مسأله سابق در كتاب هاى مفصّل
فقهى آمده است).
سؤال 431. تعريف «خصا» را بيان فرماييد؟
جواب: خصا به معناى بيرون كشيدن و بيرون آوردن
بيضه هاست و اگر بيضه ها را بطورى بكوبند كه از كار بيفتد آن هم در حكم خصاست.
سؤال 432. تعريف «جَبّ» چيست؟
جواب: جبّ آن است كه آلت قطع شده باشد; بطورى كه
قادر بر دخول نباشد.
سؤال 433. شوهرم پزشك محترمى بود; ولى متأسّفانه
پس از چند سال زندگى مشترك، مبتلا به جنون شد. اختلال حواسّ او را به دادگاه اعلام
كردم و پزشك قانونى نيز آن را تأييد كرده است. در صورتى كه محجور شود نكاح خود به
خود فسخ مى شود، يا جهت فسخ نكاح بايد به حاكم شرع مراجعه كنم؟
جواب: زن مى تواند صيغه فسخ را جارى كند، و
احتياط آن است كه آن را به اطّلاع حاكم شرع برساند.
سؤال 434. اگر در ضمن عقد لازمى (همچون نكاح) به
زوجه وكالت دهيم كه هرگاه عارضه اى پيش آمد، خود را مطلّقه سازد. سپس زوج مجنون
شود، آيا زن مى تواند با استفاده از اين وكالت، خود را مطلّقه سازد، در حالى كه
علما مى فرمايند: «وكالت، عقدى جايز است، و با جنون باطل مى شود»؟
جواب: درست است كه وكالت با جنون باطل مى شود;
ولى يكى از مجوّزات فسخ نكاح جنون است، هر چند بعد از ازدواج عارض شده باشد.
سؤال 435. اگر مردى قبل از ازدواج از نزديكى عاجز
باشد، و زن بعد از مراسم عروسى بفهمد و فوراً عقد را بر هم نزند و از شوهر جدا
نشود; ولى راضى به عقد نباشد، آيا در اين صورت زن مى تواند بدون طلاق شوهر كند؟
جواب: در اين موارد، زن بايد به حاكم شرع مراجعه
كند و حاكم يك سال به مرد مهلت مى دهد، اگر درمان شد ازدواج باقى است، در غير اين
صورت زن مى تواند نكاح را فسخ كند و احتياج به طلاق نيست، و به فرض كه مرد بعد از
آن هم خوب شود قابل بازگشت نيست; مگر به ازدواج جديد.
سؤال 436. اينجانبه مدّت دو سال و نيم است كه به
عقد دائم فردى درآمده ام كه به علّت ناتوانى جسمى قادر به تصاحب بنده نبوده، و هنوز
هم باكره مى باشم. لطفاً در اين خصوص به سؤالات زير پاسخ دهيد:
الف) آيا اين مورد، از موارد فسخ است؟
ب) آيا شرعاً مستحقّ نفقه مى باشم؟
ج) ساير حقوقى كه به بنده تعلّق مى گيرد چيست؟
جواب: در صورتى كه به عيب او رضايت نداده باشيد،
حقّ فسخ داريد. و چنانچه حكم را نمى دانسته ايد و فسخ نكرده ايد و آماده تمكين
بوده ايد، حقّ نفقه داريد. و در صورت جدا شدن با فسخ،
هرگاه عروسى نشده باشد، حقّ نصف مهر را داريد.
سؤال 437. اگر در مدّت يك سال مهلت به فرد عنين،
زوجه از تمكين خوددارى كند، آيا بعد از اتمام مدّت، زوجه حقّ فسخ دارد؟
جواب: چنانچه درمان او نياز به همبستر شدن با
زوجه دارد، در صورت عدم تمكين زوجه، بايد مدّت تمكين تجديد شود.
سؤال 438. زوجه مدّعى ناتوانى جنسى زوج است، ولى
زوج براى نفى ادّعاى زوجه حاضر نيست اعمالى از قبيل معاينه توسط اطباى موثّق، و
مجامعت با زوجه را انجام دهد ،و نفقه زوجه را نيز نمى پردازد، حكم شرعى اين زوجين
چيست؟
جواب: اگر زوج نسبت به ترك انفاق، اصرار داشته
باشد و حاضر به انجام وظيفه شرعى نشود، حاكم شرع مى تواند زوجه را مطلّقه سازد و يا
حقّ او را از زوج بگيرد. و نسبت به اتّهام عنين بودن، اگر اين امر از ابتداى زوجيت
بوده و زوج حاضر به آزمايش نشود و بر آن اصرار ورزد، باز حاكم شرع مى تواند زوجه را
مطلّقه سازد. ضمناً توجّه داشته باشيد هر گاه ثابت شود زوج عنين است، بايد يك سال
مهلت داد، اگر بيمارى او خوب نشد زوجه حقّ فسخ دارد، و مى تواند نصف مهر خود را
بگيرد.
سؤال 439. اگر فردى در بعضى مواقع، به علّت وضعيت
خاصّ جسمانى اش، قادر بر نزديكى نباشد، ولى در بعضى مواقع، كه كليه شرايط فردى و
محيطى مهيا باشد، و طرف مقابل نيز همكارى لازم را بنمايد، موفّق بر اين عمل شود،
آيا اين مشكل عنن محسوب شده، و موجب فسخ نكاح مى شود؟
جواب: در صورتى كه فراهم شدن اين شرايط ميسّر
باشد، عنن محسوب نمى شود.
سؤال 440. اگر فردى از لحاظ جنسى در حالت عادى
موفّق به عمل نزديكى نباشد، ولى با استفاده از داروهاى موجود، كه توسّط پزشكان مورد
تأييد و تجويز است، قادر به اين كار باشد. آيا بيمارى مذكور عنن محسوب، و موجب فسخ
نكاح مى شود؟
جواب: بيمارى مزبور عنن محسوب نمى شود.
سؤال 441. با توجّه به پيشرفت علوم پزشكى، در
صورتى كه با آزمايشات متعدّد اطمينان حاصل شود كه زوج عنين است، آيا باز هم يك سال
مهلت دادن لازم است؟
جواب: آرى لازم است و بايد به او فرصت معالجه
داد.
سؤال 442. زنى پس از سال ها ازدواج بچّه دار نشده
است، دكتر تشخيص داده كه عيب از مرد مى باشد، اكنون زن مى گويد: «شوهرم فاقد بيضه
است». و بدين جهت بچّه دار نشده است، آيا زن مى تواند عقد را فسخ كند؟
جواب: در صورتى كه آگاهى بر اين امر نداشته،
مى تواند فسخ كند; مگر اين كه بعد از آگاه شدن راضى شده و با او زندگى كرده باشد.
سؤال 443. آيا بيمارى ايدز را در هر يك از زن و
مرد، از عيوبى كه بتوان عقد نكاح را بدون طلاق فسخ كرد مى دانيد؟
جواب: اگر به گواهى اهل اطّلاع اين بيمارى در
مرحله اى باشد كه موجب سرايت و خطر گردد و شوهر حاضر به طلاق دادن زن نباشد، زن
مى تواند طلاق خود را به وسيله حاكم شرع بگيرد و مرد نيز در اين گونه موارد
مى تواند زن را طلاق بدهد.
سؤال 444. زوجه اى به علّت بيمارى پيسى زوج
(بيمارى برص كه در هر دو پا و هر دو دست اوست) از غذا خوردن با زوج و نيز در انجام
وظايف زناشويى با او كراهت دارد. حال با توجّه به اين كه بيمارى زوج مسلّم و مبتنى
بر گواهى پزشكى قانونى است و با عنايت به اين كه اقوام
و خويشاوندان زوجه به لحاظ بيمارى زوج محدوديت شديدى در رفت و آمد خود قائل شده و
تقريباً قطع رابطه نموده اند، و حتّى مردان آنها حاضر به دست دادن با زوج نيستند،
آيا چنين وضعيتى براى زوجه «عسر و حرج» محسوب مى شود؟
جواب: اگر ترس آنها از سرايت بيمارى مزبور از نظر
پزشكى بجاست و پزشكان آن را تأييد مى كنند، عسر و حرج در فرض بالا مسلّم است.
سؤال 445. اين جانب، سعيده، يك سال قبل به عقد
دائمى آقاى «ح» درآمدم. مدّت 6 ماه در منزل شوهرم زندگى كردم; ولى او توان عمل
زناشويى ندارد، بنده بعد از 6 ماه به منزل پدرم برگشتم و فعلاً باكره هستم و پزشك
قانونى هم به عدم توانايى آميزش جنسى شوهرم نظر داده است، لطفاً بفرماييد:
الف) در اين صورت آيا بنده مى توانم عقد را فسخ نمايم، يا نياز به طلاق دارم؟
جواب: شما بايد از اين تاريخ تا يك سال مهلت
بدهيد، اگر همسرتان معالجه شد و توانايى بر آميزش جنسى و دخول پيدا كرد عقد به قوّت
خود باقى است. در غير اين صورت مى توانيد فسخ كنيد.
ب) در صورت فسخ، مهريه و جهيزيه ام، كه فعلاً در دست شوهرم مى باشد، متعلّق به
كيست؟
جواب: جهيزيه متعلق به شماست و حق نصف مهريه را
داريد.
سؤال 446. آيا شخص مسلمانى كه مبتلا به ايدز
مى باشد، مى تواند دختر مسلمانى را به عقد خود در آورد؟
جواب: در صورتى كه توليد خطر كند جايز نيست.
3 عيوب زن
سؤال 447. كدام عيوب زن به مرد اين اجازه را
ميدهد عقد را فسخ كند؟
جواب: هرگاه مرد بعد از عقد بفهمد كه زن او يكى
از هفت عيب زير را دارد مى تواند عقد را فسخ كند:
الف) ديوانگى.
ب) بيمارى خوره.
ج) بيمارى برص (پيسى).
د) كور بودن.
هـ) شل بودن بطورى كه آشكار باشد.
و) افضا شدن (يعنى راه بول و حيض او، يا راه حيض و غائط او، يكى شده باشد و بطور
كلّى پارگى طورى باشد كه قابل استفاده براى آميزش جنسى نباشد).
ز) گوشت يا استخوان يا غدّه اى در او باشد كه مانع نزديكى شود.
سؤال 448. تعريف «برص» كه سبب جواز فسخ نكاح
مى شود چيست؟
جواب: برص به معناى پيسى است و آن يك نوع بيمارى
پوستى است كه رنگ قسمتى از پوست بدن بر اثر آن سفيد مى شود.
سؤال 449. لطفاً «كورى» را تعريف كنيد.
جواب: كورى آن است كه مطلقاً چيزى را نبيند، يا
بينايى به قدرى كم باشد كه به حساب نيايد; خواه چشم ظاهراً سالم باشد يا غير سالم.
سؤال 450. اگر زن و شوهرى قبل از ازدواج و
نزديكى، يا بعد از ازدواج و دخول، به مرض جنون ادوارى مبتلا شوند، آيا حقّ فسخ نكاح
را دارند؟
جواب: آرى، حق فسخ دارند.
سؤال 451. دختر خانمى ازدواج نموده، و پس از آن
طبق نظر متخصّصان و اقرار خانواده و خود دختر، معلوم شده كه قبل از ازدواج داراى
مرتبه اى از جنون بوده، و اكنون ادامه زندگى با ايشان غير ممكن است. آيا شوهر حقّ
فسخ دارد؟ و در صورت فسخ، آيا زوجه مستحقّ مهرالمثل است يا مهر المسمّى؟
جواب: شوهر حقّ فسخ دارد; ولى اگر دخول واقع شده
بايد مهر المسمّى را بپردازد.
سؤال 452. زنى به صورت مزمن مبتلا به جنون دائم
يا ادوارى بوده، و سوابق جنون و بسترى شدن در بيمارستان روانى را از شوهر مخفى نگاه
داشته، و حتى پس از طرح دعوا از طرف مرد، نيز موضوع را انكار نموده است. مرد پس از
ازدواج و دخول و گذشت چند سال، از نوع بيمارى و سوابق بسترى شدن قبلى زوجه در
بيمارستان آگاهى نسبى يافته، و بلافاصله پس از اطّلاع، ضمن مشورت با حقوقدانها،
اقدام به فسخ نكاح مى نمايد. حال اگر بيمارى فوق توسّط كميسيون پزشكى قانونى به
صورت زير تأييد گردد: «زوجه داراى سابقه اختلال روانى و واجد علائم جنون حدّاقلّ از
سال 1367 (شش سال قبل از ازدواج) بوده، و در حال حاضر نيز دچار عوارض مزمن بيمارى
است». در فرض مسأله آيا مرد حقّ فسخ دارد، و به زن مهريه اى تعلّق مى گيرد؟
جواب: سابقه بيمارى روانى به تنهايى براى فسخ
كافى نيست. و با توجّه به اين كه چند سال با او زندگى كرده، و آثار محسوسى در اين
مدّت نبوده، نشان مى دهد كه بهبودى نسبى يافته است. و وجود عوارض غير محسوس، يا
ضعيف گذشته، به تنهايى براى فسخ نكاح كافى نيست.
سؤال 453. آيا نبودن بكارت در دختر، باعث جواز
فسخ عقد مى شود؟ معنى فسخ چيست؟
جواب: در صورتى كه شرط بكارت كرده باشد حقّ فسخ
دارد. و معمولاً در محيطهاى ما، شرط بكارت به عنوان يك شرط ضمنى و از پيش توافق شده
مى باشد. و معنى فسخ اين است كه بگويد: «من عقد را فسخ كردم، يا به هم زدم». و به
هر زبانى كافى است.
4 تدليس
1. تدليس مرد
سؤال 454. شخصى، از دخترى، كه در افغانستان بسر
مى برد، براى پسرش، كه در ايران است، خواستگارى مى كند، دختر راضى مى شود مشروط بر
اين كه تعريف و توصيف هايى كه پدر داماد از پسرش كرده مطابق با واقع باشد، پس از آن
كه دختر به ايران مى آيد متوجّه مى شود آن توصيفها كاملاً دروغ بوده و پدر و مادر
پسر، عكس شخص ديگرى را به عنوان عكس فرزندشان به دختر نشان داده اند! آيا عقدى كه
خوانده شده صحيح است؟
جواب: در فرض مسأله دختر حقّ فسخ دارد.
سؤال 455. زوجه اى در دوران عقد متوجّه بيمارى
روحى و عصبى صعب العلاجى در شوهرش مى شود، بگونه اى كه عوارض بيمارى (شوك هاى عصبى،
ضعف شديد جسمى، بى ثباتى شخصيتى، نابينايى موقّت، غش و مانند آن) زندگى را براى وى
مخاطره آميز ساخته است. نظر به ترس و نگرانى زوجه از زندگى مشترك، و ضرورت درمان
چند ساله، و نبودن عزم جدّى بر معالجه از سوى زوج و خانواده اش، آيا زوجه حقّ فسخ
دارد؟ حكم مهريه و نفقه چيست؟
جواب: در صورتى كه قبلاً زوج و كسان او اظهار
داشته اند كه از سلامت كامل برخوردار است، زوجه مى تواند به عنوان تدليس، نكاح را
فسخ كند، در غير اين صورت هرگاه ثابت شود زندگى با آن مرد مستلزم عسر و حرج شديد
است حقّ دارد از حاكم شرع تقاضاى طلاق كند، و طلاق در اين صورت جنبه خلع خواهد داشت
كه معمولاً با بذل مهريه انجام مى شود; مگر اين كه با زوجه توافق ديگرى شود.
سؤال 456. هر گاه شخصى به خواستگارى دخترى برود و
بگويد: «همسر و فرزندى ندارم». و دختر با اين شرط آماده ازدواج با او شود، و بعد از
عقد معلوم شود كه مرد دروغ گفته است، آيا زن حقّ فسخ دارد؟
جواب: در تمام مواردى كه مرد يا زن اظهار صفاتى
كنند كه موجب كمال باشد و يا حتّى موجب كمال نباشد، ولى رضايت طرف مقابل به خاطر
وجود آن صفات باشد، و بعداً كشف خلاف گردد، در تمام اين موارد طرفى كه اغفال شده
خيار فسخ دارد، و مى تواند بدون طلاق عقد نكاح را بر هم بزند.
سؤال 457. والدينم مرا بالاجبار به عقد شخصى در
آوردند، شوهرم پس از مدّتى مانع انجام فرائض دينى ام شد، و معلوم گشت كه او شيعه
نيست، و حتّى مرا در صورت باقى ماندن بر مذهبم تهديد به مرگ كرد، تكليف من چيست؟
جواب: در فرض مسأله شما مى توانيد به دادگاه
شكايت كنيد، اگر او از كارش دست بر نداشت و حاضر به طلاق نشد، حاكم شرع مى تواند
شما را طلاق دهد. و اگر ازدواج شما بالاجبار بوده از اوّل باطل بوده است، و احتياج
به طلاق ندارد. و اگر شما راضى به ازدواج شده ايد، در حالى كه او خود را به عنوان
شيعه معرّفى كرده و از مذهب او آگاه نبوده ايد، حقّ فسخ داريد و نيازى به طلاق
نيست.
سؤال 458. اگر زن بعد از عقد بفهمد كه شوهرش
معتاد است، آيا مى تواند عقد را فسخ كند؟ تكليف مهريه چه خواهد شد؟
جواب: اگر زن در موقع عقد شرط كند كه هر گاه
شوهرش معتاد به موادّ مخدّر گردد، اختيار طلاق با او باشد، اين شرط باطل است; ولى
هر گاه شرط كند كه او از طرف شوهرش وكيل باشد كه هر گاه
اين كار را انجام دهد خود را مطلّقه كند، اين وكالت صحيح است، و در چنين صورتى حق
دارد خود را طلاق دهد.
سؤال 459. اگر زوجه، يا بستگان زوجه، در ازدواج
تدليس كنند و پس از روشن شدن مسأله، نكاح (بعد از نزديكى) فسخ شود، آيا زوج بايد
مهر زن را بدهد؟ اگر قبلاً پرداخت كرده باشد، مى تواند باز پس بگيرد؟
جواب: زوج بايد تمام مهر را بدهد و مى تواند به
مُدلّس رجوع كند.
2. تدليس زن
سؤال 460. چنانچه مردى، پس از گذشت دو سال از
زندگى مشترك زناشويى متوجّه شود كه همسرش در طول دو سال گذشته با خدعه، بيمارى هاى
خويش را، كه فلج مثانه و اگزيما بوده و از كودكى به آن مبتلا مى باشد، از شوهر
پنهان نموده، در حالى كه به هنگام عقد خود را سالم معرّفى كرده است، در فرض سؤال،
آيا مرد حقّ فسخ نكاح را دارد؟
جواب: در فرض مسأله اگر مرد بعد از اطّلاع رضايت
به اين ازدواج نداده حقّ فسخ دارد، و ضرر و زيان هايى را كه بر او وارد شده
مى تواند از كسانى كه تدليس كرده اند بگيرد.
سؤال 461. اگر تدليس كننده خود زن باشد و شوهر پس
از آگاهى از وجود عيب، نكاح را فسخ كند، موردى كه داراى بيمارى روانى، سر گيجه،
استفراغ، تشنّج، پرخاشگرى و حالت هاى غير عادى، كه ناشى از بيمارى روانى غير قابل
علاج باشد، و پزشكان متخصّص و شاهدان عينى تصديق نموده باشند، آيا چنين فسخى صحيح
است؟
جواب: هرگاه زن و كسان او طورى وانمود كنند كه زن
سالم است، و در واقع سلامت زن به صورت شرط در ضمن عقد درآيد، و بعداً كشف خلاف شود،
شوهر مى تواند عقد را فسخ كند. و اگر دخول نكرده، مهرى براى زن نيست، و اگر قبل از
آگاهى بر عيب دخول كرده، تمام مهر بر او لازم است، و مى تواند آن را از تدليس كننده
بگيرد، و اگر تدليس كننده زن باشد مهر او ساقط است.
سؤال 462. خواهشمند است نظر خود را راجع به تدليس
در ازدواج به طور مشروح بيان فرماييد. آيا پنهان نمودن نقص، مانند كچلى كلّى، يا
موضعى، كم پشت، يا خالى بودن قسمتى از موهاى سر، در زن موجب حقّ فسخ براى مرد
مى شود؟
جواب: هر گاه در موقع خواستگارى معايب خود را
عمداً بپوشاند، و خود را غير از آنچه هست نشان دهد، مصداق تدليس است، و شوهر پس از
اطّلاع حقّ فسخ دارد.
5 تخلف از شرط
سؤال 463. زوج در موقع ازدواج، با اشتغال زوجه در
خارج از منزل موافقت كرده و متعهّد شده كه ممانعت نكند، حال پس از گذشت چند سال از
ازدواج و اشتغال زوجه، مانع ادامه كار او شده است، آيا زن در اينجا حقّ فسخ دارد؟
جواب: آرى، اگر شوهر از شرط تخلّف كند، زوجه
مى تواند نكاح را فسخ كند.
سؤال 464. در صورتى كه داماد بخاطر عدم بكارت،
نكاح را فسخ كند، چه مقدار از مهريه را بايد بپردازد؟ در صورت تدليس از چه كسى
مى تواند بگيرد؟
جواب: در صورت شرط بكارت، يا هر شرط كمال و عدم
نقص خواه به صورت ذكر در عقد باشد، يا قبل از آن چنانچه خلاف آن ثابت شود حقّ فسخ
دارد. و هر گاه دخول حاصل نشده باشد، مهريه بكلّى ساقط است، و اگر حاصل شده باشد،
مهر المسمّى پرداخته مى شود، سپس از كسى كه تدليس كرده مى گيرد.
سؤال 465. پسرم از دخترى با تأكيد بر باكره بودن
وى خواستگارى كرده، و صيغه عقد شرعى و دائمى زوجيت با شرط باكره بودن زوجه جارى
گرديده است. پس از گذشت ده ماه از اجراى صيغه دائمى عقد، و قبل از برگزارى مراسم
ازدواج، زوجه اعلام مى دارد كه پرده بكارت وى توسّط زوج ازاله گرديده، امّا زوج با
اتيان سوگند شرعى منكر ادّعاى زوجه مى باشد. لطفاً در اين مورد به سؤالات زير پاسخ
فرماييد:
الف) آيا پسرم، حقّ فسخ نكاح را دارد؟
جواب: در صورتى كه زوج و زوجه قبل از عروسى با هم
رفت و آمد داشته و خلوت مى كرده اند، ادّعاى پسر پذيرفته نيست.
ب) آيا زوج بايد اثبات كند كه اقدامى نكرده است؟
جواب: آرى تا ثابت نكند، در فرضى كه در بالا
گفتيم، ادّعاى او پذيرفته نيست.
ج) در صورت فسخ نكاح، آيا زوجه حقّ دريافت مهرالمسمّى دارد يا مهرالمثل؟
جواب: در فرض بالا زوج حقّ فسخ ندارد.
سؤال 466. يك سال پيش با دخترى آشنا شدم، كه
توسّط فرد ديگرى به طور نامشروع بكارت خود را از دست داده بود. با پرسش از دفتر
بعضى مراجع، و رؤيت استفتائات ايشان، مبنى بر اين كه اين جانب مى توانم بدون اذن
پدر، دختر را به صيغه موقّت خود درآورم، با ايشان ازدواج موقّت كردم. حال پس از
گذشت يك سال، خواستگارى براى او آمده است. آيا اين خانم، كه مى خواهد به عنوان دختر
باكره با آن مرد ازدواج كند، لازم است بگويد باكره نيست؟
جواب: بر دختر لازم نيست وضع خود را به شوهر
بگويد; امّا اگر بعداً بر شوهر ثابت شد كه دختر باكره نيست، حقّ فسخ نكاح را دارد.
سؤال 467. جوانى دختر باكره اى را، مشروط بر صحّت
كامل طرفين، به عقد ازدوج دائمى خود درآورده است. در اوّلين فرصت بعد از ازدواج، كه
زوجين با هم تنها شده اند، زوجه متوجّه مى شود كه ناحيه فوقانى بدن شوهر دچار
ناراحتى مادرزادى، قيفى شكل، ناموزون و غير طبيعى است. بدين جهت مواقعه اى صورت
نگرفت. در اين صورت:
الف) آيا زوجه اختيار فسخ نكاح را دارد؟
ب) در فرض جواز فسخ نكاح، و با توجّه به اين كه زوجه مدخول بها نيست، آيا
مى تواند نصف مهريه و ديگر خسارات، از قبيل هزينه ميهمانى و مانند آن، را از زوج
مطالبه كند؟
جواب: اين عيب از عيوب فسخ نكاح نيست; مگر اين كه
قبلاً شرط صحّت كامل كرده باشند. در اين صورت زن حقّ فسخ از باب خيار تدليس دارد،
ولى در فرض مسأله كه مُواقعه صورت نگرفته مهر به او تعلّق نمى گيرد. امّا اگر
خساراتى متحمّل شده، مى تواند آن را از زوج بگيرد.
سؤال 468. براى ازدواج اين جانب، دوشيزه اى را از
اقارب نسبى معرّفى نمودند. على رغم قرابت، چون از كودكى ايشان در خارج از كشور
زندگى مى كردند، هيچ نوع آشنايى قبلى از يكديگر نداشتيم. از آن جا كه شغل اين جانب
پزشكى است، از ابتداى تحصيلات وحشت زيادى از انواع بيمارى ها، بويژه بيمارى هاى
ارثى كه به فرزند منتقل مى شود داشته ام. مطابق توصيه هاى علمى، بويژه در مورد
ازدواج با اقارب نسبى، پس از تفهيم موضوع بيمارى ها و لزوم معاينات پزشكى و شرط
صحّت كامل به دوشيزه خانم كه او نيز خود را پزشك معرّفى نموده، با استقبال او و
خانواده اش، دو بار به پزشك متخصّص مراجعه نموديم و هر دو نفر مورد معاينه پزشكى
قرار گرفتيم. خوشبختانه اين جانب كاملاً سالم بودم و دوشيزه خانم و مادرشان هم از
بيمارى خود صحبتى نكردند و پزشك متخصّص بر مبناى سلامت كامل طرفين، توصيه به اجراى
عقد نمود، سپس با خيال راحت از سلامتى كامل دوشيزه خانم و فرزندان آينده، عقد
ازدواج دائم را منعقد نموديم. پس از مدّتى از وقوع عقد و قبل از عروسى و دخول،
دوشيزه خانم گفتند كه بيمارى خاصّى داشته اند، ولى نمى خواستند قبل از عقد بگويند و
نيت داشته اند كه پس از عقد بگويند و به پزشك مربوطه هم
چيزى نگفته اند. با فهميدن نوع بيمارى و مراجعه دوباره به پزشكان مربوطه، معلوم شد
كه بيمارى دوشيزه خانم معالجه ندارد و اين كه بيمارى مذكور قابل انتقال به فرزندانش
هم مى باشد. با توجّه به مقدّمه فوق به سؤالات ذيل پاسخ فرماييد:
الف) آيا اين جانب مى توانم عقد ازدواج دائم فوق الذكر را به دليل عدم وجود
شرايط ذكر شده از قبل، مبنى بر سلامت كامل زوجه و فرزندان آتى، فسخ نمايم؟
جواب: در فرض مسأله كه نوشته ايد شرايط مفقود
بوده، مى توانيد عقد را فسخ كنيد و در فرض مسأله، مهر واجب نيست.
ب) خساراتى در جريان عقد، از قبيل خريد هدايا و هزينه مراسمات و نفقه و مهريه و
مانند آن به اين جانب وارد شده، آيا دوشيزه خانم ضامن آن خسارت ها هستند؟ والدينش
كه معرّف و شاهد عقد بوده و از ابتدا از بيمارى فرزندشان اطّلاع كامل داشته و از
شرايط اين جانب مبنى بر سلامت دوشيزه خانم، مطّلع بوده و پذيرفته بودند چطور؟
جواب: كليه اشيا و هدايايى كه به اعتقاد صحّت عقد
يعنى واجد بودن شرايط ردّ و بدل شده به صاحبش برمى گردد و خسارات بايد جبران شود;
ولى عفو و گذشت در اين گونه موارد بهتر است.
سؤال 469. اگر حال شوهر بعد از عقد بر خلاف آنچه
ادّعا كرده بود و عقد بر مبناى آن حال و شرايط اجرا گرديده بود، ظاهر گردد، آيا باز
هم طلاق و فسخ به دست شوهر است؟ و اگر زن مهريه را گرفته و بخواهد عقد را قبل از
دخول فسخ كند، حكم مهريه چيست؟
جواب: اگر زن شرايطى را بر مرد شرط كرده باشد و
مرد از آن شرايط تخلّف كند، يا در بعضى صفات زن را فريفته باشد و خلاف آن ثابت شود،
زن حقّ فسخ عقد را دارد و اگر قبل از دخول فسخ كند مستحقّ مهريه نيست.
سؤال 470. زوج در موقع ازدواج، با اشتغال زوجه
(كه معلّم است) در خارج از منزل، موافقت كرده و متعهّد شده كه مانع ادامه كار زوجه
نشود. حال بعد از گذشت چند سال از زندگى و اشتغال زوجه، مانع از ادامه كار او گشته
است، و چون در سند ازدواج، ضمانتى براى تخلّف از شرط قيد نشده، زوجه تقاضاى طلاق
خود را به علّت تخلّف از شرط، به دادگاه تقديم نموده است. آيا اين خواسته زوجه در
طلاق و جدايى از شوهر براى دادگاه قابل قبول مى باشد؟
جواب: آرى، اگر شوهر تخلّف از شرط كند، زوجه
مى تواند نكاح را فسخ كند.
سؤال 471. عقدى بدون شرط باكره بودن، ولى مبتنى
بر اين وصف منعقد شده است، شب زفاف، چه در اثر دخول و چه بدون دخول، بر اساس اقرار
زوجه معلوم مى شود كه وى باكره نيست، در اين صورت اگر مرد تقاضاى فسخ نكاح نمايد،
آيا بايد نصف مهر را بدهد، يا هيچ چيزى به زن تعلّق نمى گيرد؟
جواب: در هر صورت مرد حقّ فسخ دارد، اگر خود آن
زن تدليس كرده حقّ مهر ندارد و اگر شخص ديگرى، مانند پدرش، تدليس نموده و دخول حاصل
شده حقّ مهر دارد; ولى مرد بعد از پرداختن مهريه مى تواند به كسى كه تدليس كرده
رجوع كند و آن را از او بگيرد.
سؤال 472. هرگاه در عقد شرط كند كه زن باكره باشد
و بعد معلوم شود كه باكره نبوده مى تواند ازدواج را به هم زند؟
جواب: آرى مى توان ازدواج را برهم زد.
6 مبطلات نكاح
1. كفر
سؤال 473. اگر زن بعد از ازدواج بفهمد شوهرش
مسلمان نيست، حكمش چيست؟
جواب: نمى تواند با او زندگى كند، و ازدواجش باطل
است.
2. ارتداد
سؤال 474. مرد مسلمانى كه مسلمان زاده است اگر
مرتد شود آيا ازدواج او باطل مى شود؟
جواب: اگر مرتد شود، يعنى منكر خدا يا پيغمبر (صلى
الله عليه وآله) گردد، يا يكى از احكام مسلّم اسلام مانند واجب بودن نماز و
روزه را انكار كند بطورى كه انكار كردن آن معنايش انكار خدا يا پيغمبر (صلى
الله عليه وآله) باشد، ازدواج او باطل مى شود و همسرش بايد از او كناره گيرى
كند و عدّه وفات يعنى عدّه زنى كه شوهرش مرده است بگيرد و بعد مى تواند ازدواج كند
و اگر زن يائسه باشد، يا هنوز نزديكى نكرده باشند عده لازم نيست.
3. مسلمان شدن اهل كتاب
سؤال 475. زن و مردى به هنگام ازدواج مسيحى
بوده اند، زن بعداً اسلام را قبول مى كند، ولى مرد مسيحى
مى ماند. شوهر، زن خود را بر انجام فرائض دينى تشويق مى كند و مى خواهد كه فرزندان
او هم مسلمان بشوند. وقتى از او سؤال مى شود كه شما چرا اسلام را قبول نمى كنيد؟
جواب مى دهد: هنوز وقت اين امر نرسيده است، حكم اين زن چيست؟
جواب: در صورتى كه شوهر مسلمان نشود، زن بدون
طلاق از او جدا مى شود و عدّه نگه مى دارد و شوهر مى كند; مگر اين كه مرد در باطن
مسلمان باشد; هرچند به عللى حاضر به اظهار آن نگردد.
4. زنده شدن كسى كه فوت كرده
سؤال 476. زنى كه در اثناى وضع حمل بميرد و بعد
به بركت توسّل به ذات پاك خدا و اولياء الله زنده شود، آيا زوجيت او باقى است؟
جواب: در فرض مسأله زوجيت باقى است.
5. خنثى
سؤال 477. چنانچه پس از عقد و نزديكى مشخّص گردد
كه يكى از طرفين خنثاى مشكل است، عقد چه حكمى دارد؟ آيا بهتر است طلاق داده شود، يا
اين كه از اوّل باطل بوده، يا طرف، حقّ فسخ دارد؟
جواب: اگر يكى از آن دو، يا هر دو خنثاى مشكل
باشند، نكاح باطل است.
7 مواردى كه فسخ جايز نيست
سؤال 478. پس از ازدواج معلوم شد كه در قسمت هاى
بالاى پاى زوجه آثار سوختگى قديمى بطور ضعيف بجا مانده است، و از طرفى پرده بكارت
از نوع گوشتى و بسيار ضخيم است كه عمل دخول بدون اقدام به عمل جرّاحى ممكن نيست; در
حالى كه قبل از ازدواج در خصوص سلامتى زوجه، هيچ مذاكره اى انجام نشده است، آيا در
اين مورد، مرد حقّ فسخ دارد؟
جواب: در صورتى كه با جرّاحى معمولى مشكل حل شود
و عوارض خاصّى نداشته باشد، اين مقدار عيب باعث فسخ نمى شود.
سؤال 479. دخترى را به ازدواج پسرم در آورده ام و
عروسى هم كرده اند، حال معلوم شده كه دختر مدّت هاست به بيمارى صرع (غش) مبتلا است،
خود دختر و دكترش هم تصديق نموده اند، ولى پدر و مادرش اين مطلب را پنهان كرده اند،
حتّى دختر مى گويد: «مى خواستم بگويم، امّا والدينم مانع شدند». تكليف عقد و مهريه
چيست؟
جواب: بيمارى صرع موجب خيار فسخ در عقد نكاح
نيست، و اگر بخواهد دختر را طلاق دهد، چنانچه عروسى نموده بايد تمام مهر را
بپردازد; ولى اگر در مذاكرات قبل از عقد يا به هنگام اجراى صيغه عقد، شرط سلامت
كرده باشند، شوهر خيار فسخ دارد.
سؤال 480. چنانچه پزشكى قانونى بر اساس وضعيت
كروموزومى شخص، خنثى را خنثاى مذكر يا مؤنث معرّفى كند، آيا براى طرفى كه با او
ازدواج نموده، جزء عيوب محسوب شده و حقّ فسخ دارد؟
جواب: اگر در ظاهر علامت خلافى نمايان نيست، موجب
فسخ نمى شود.
سؤال 481. زيد، دختر بالغه خودش زينب را به عقد
نكاح بكر، فرزند خالد در آورد و خالد، دختر نابالغ خودش سلمى را به عقد نكاح عمرو
فرزند زيد در آورد. بعد از مدّتى زيد پدر زينب اين رشته را قطع نمود و تزويج دخترش
زينب را به بكر انكار كرد و براى فسخ نكاح دخترش به دادگسترى جور مراجعه كرد و وقتى
كه طرفين براى قضاوت به دادگسترى رسيدند دختر زيد ادّعاى فسخ نكاح را تكذيب كرد و
گفت من مى خواهم همراه همسرم بكر كه به عقد او در آمده ام بروم و قانون به نفع زينب
و بكر حكم كرد. وقتى زيد اين جا تحقير شد، دشمن خانواده خالد شد خواست دختر خالد
سلمى كه به عقد نكاح پسرش عمرو درآمده بود را به خانه بياورد ولى دختر خالد سلمى
فهميد كه زيد قصد انتقام دارد، چرا كه مخاصمت پسرش عمرو با او شروع شده بود و به
خاطر همين، نكاح عمرو را فسخ كرد الان سلمى بالغ شده است، آيا فسخ سلمى صحيح است؟
جواب: هرگاه ازدواج دخترى قبل از بلوغ مصلحت
نداشته است، از اوّل عقد باطل بوده است اما اگر در آن زمان براى دختر مصلحت داشته و
الان داراى مفسده مهمّى است بايد پيش يكى از علما برود و مدرك خود را بر وجود مفاسد
فعلى و اين كه منظور آنها انتقام جويى است ارائه دهد، اگر ثابت شود خطرى آن دختر را
تهديد مى كند، آن عالم مى تواند صيغه طلاق او را جارى كند.
