قرض و دين

س 1 * پول قرض گرفتن از فرقه مسيحى و يهودى و فرقه ضالّه بهائيت قرض دادن به آنها چه صورت دارد و آيا براى مسلمين جايز است يا خير؟

جواب : در غير فرقه ضالّه مانع ندارد. ( استفتاآت، ج2، ص290، س 25 )

س 2 * مرحوم پدرم به يك تاجر زردشتى مبلغ 2200 تومان بدهكار بود اكنون كه بنده براى دين پدرم اقدام نموده‏ام طلبكار هم ورشكسته شده و هم مرده و اموال و دارائى و طلبكارى وى را *اداره ورشكستگى* قبول نموده، با مراجعه به بعضى از علماء گفتند بايد حتماً پول به دست وارث طلبكار برسد ولى وارث طلبكار كه دو پسرند در آلمان هستند، تكليف شرعى چيست تا از عهده دين بيرون بيايم؟

جواب : اگر امكان دسترسى به آنها هست صبر كنيد و پول را براى آنها حفظ نمائيد تا به آنها رد كنيد و اگر مأيوس از دسترسى به آنها باشيد به حاكم شرع مراجعه نماييد. ( استفتاآت، ج2، ص281، س 3 )

با توجه به اين مسائل و مسائلى كه در بخش *ربا گرفتن و ربا دادن* گذشت در مى‏يابيم كه قرض گرفتن از غيرمسلمان و وام گرفتن از بانكهاى كشورهاى غيراسلامى جايز است ولى ربا دادن به آنها حرام است. و همچنين قرض دادن به غيرمسلمان و گذاشتن پول در بانكهاى كشورهاى غيراسلامى، اگر تقويت دشمنان اسلام نباشد اشكال ندارد.

وديعه، عاريه

مسأله 1 * وديعه و عاريه گرفتن از غيرمسلمان اشكال ندارد.

مسأله 2 * وديعه و عاريه دادن به غيرمسلمان نيز اشكال ندارد ولى اگر عاريه گيرنده از آن استفاده مى‏كند، بايد مورد عاريه چيزى باشد كه تحويل آن به كافر و استفاده او شرعاً ممكن باشد، بنابراين عاريه دادن قرآن به وى صحيح نيست مگر آنكه براى هدايت او باشد. ( تحرير الوسيله، ج1، كتاب العاريه و الوديعه )

هديه دادن و گرفتن

س 1 * آيا مى‏شود به بيمارستانهاى كشور غيرمسلمان خون اهدا كرد يا نه؟

جواب : بلى جايز است. ( استفتاآت، ج2، ص6، س 6 )

س 2 * يكى از افراد كليمى در درمانگاه براى نمازخانه پولى پرداخته است، آيا استفاده از اين پول جايز است يا خير؟ و در صورت جايز نبودن به خودش برگردانيم يا خير؟

جواب : استفاده از پول اوبراى آن امر اشكال ندارد ( استفتاآت، ج2، ص329، س 90 )

وكالت و ضمانت

وكالت

مسأله 1 * پذيرفتن وكالت غيرمسلمان در امرى كه خلاف شرع نباشد اشكال ندارد؛ مثل اينكه از طرف او وكيل مى‏شود تا خانه‏اش را بفروشد.

مسأله 2 * مسلمان مى‏تواند به غيرمسلمان، در امورى كه انجام آنها از طرف كافر صحيح است وكالت دهد مثل آنكه او را وكيل مى‏كند تا خانه‏اش را بفروشد يا اتومبيل خود را به بنگاه مى‏سپارد تا برايش بفروشد.

مسأله 3 * وكيل كردن غيرمسلمان در محاكم قضايى (مانند وكلاى دادگسترى) براى آنكه حق او را بگيرد اشكال ندارد، مگر آنكه طرف دعوا نيز مسلمان باشد، كه در اين صورت، نمى‏تواند كافرى را وكيل خود كند تا در دادگاه به نفع او بر ضد مسلمان ديگر دفاع كند. ( تحرير الوسيله، ج2، ص40، م 3 )

ضمانت

مسلمان مى‏تواند غيرمسلمانى را ضمانت كند، و همچنين ضمانت غيرمسلمان براى مسلمان اشكال ندارد.

وقف

مسأله 1 * لازم نيست واقف مسلمان باشد، و آنچه را كه مسلمان مى‏تواند وقف كند اگر غيرمسلمانى هم وقف كند صحيح است؛ مثلاًاگر خانه خودش را وقف مدرسه يا بيمارستانى بنمايد، آن مال،وقف آن مدرسه يا بيمارستان مى‏باشد و تمام احكام وقف * را دارد. ( تحرير الوسيله، ج2، ص69، م 30 )

مسأله 2 * وقف بر كافر حربى و مرتّد فطرى بنابر احتياط--مرتد فطرى = مسلمانى كه كافر شده و پدر و مادرش يا يكى از آن دو مسلمانند. )

واجب‏صحيح نيست ولى وقف بر كافر ذمّى و مرتّد ملّى صحيح--كافر ذمّى: غيرمسلمانى كه در مملكت اسلامى زندگى مى‏كند و با مسلمانان پيمان بسته است كه مقررات اجتماعى آنان را مراعات كند و ماليات معينى هم بپردازد و در عوض جان و مال او در امان باشد. )

(*مرتد ملى* مسلمانى كه كافر شده ولى هيچيك از پدر و مادرش مسلمان نيستند. )

است. ( تحرير الوسيله، ج2، ص71، م 38 )

مسأله 3 * وقف بر آتشكده‏ها و كليساها و معابد يهود براى ساختن و تعمير و فرش و ساير نيازمنديهاى آن صحيح نيست، ولى اگر غيرمسلمان چيزى بر اين موارد وقف كند، صحيح است، بدين معنى كه ملكيّت او از بين مى‏رود و آثار وقف بر آن بار مى‏شود. ( همان مدرك، م 39 )

مسأله 4 * اگر مسلمانى چيزى بر فقرا (بطور كلى) يا بر فقيران شهر وقف كند، منافع آن چيز به فقراى مسلمان مى‏رسد و اگر واقف شيعه باشد، به فقراى شيعه مى‏رسد. ( تحرير الوسيله، ج1، ص71، م 40 )

مسأله 5 * اگر غيرمسلمانى چيزى بر فقرا وقف كند، به فقراى همكيش خودش مى‏رسد، پس وقف يهودى به يهودى و نصرانى به نصرانى مى‏رسد. ( همان مدرك )

مسأله 6 * اگر سنّى چيزى را وقف فقرا كند ظاهراً به فقراى اهل سنّت مى‏رسد، نه فقيران مذهب خودش، پس اگر واقف؛ مثلاً حنفى باشد، اختصاص به فقراى حنفى ندارد. ( همان مدرك )

مسأله 7 * اگر واقف چيزى را بر مسلمانان وقف كند، به هر كس كه اقرار به شهادتين دارد و واقف نيز او را مسلمان مى‏داند مى‏رسد. ( تحرير الوسيله، ج1، ص71، م 43 )

غصب

سرقت از كفار و ضرر رساندن به آنها

در زمانى كه كفار در حال جنگ با مسلمانان نيستند، سرقت از اموال مردم عادى و ضرر رساندن به آنها يا نپرداختن اجرت كار آنها يا ندادن بليط اتوبوس واحد يا پول تلفن و قيمت كالا و ضرر رساندن به اموال شخصى يا عمومى آنها جايز نيست.

استفتا

س 1 * دستگاههايى هستند اتوماتيك كه با انداختن پول در آنها درب آنها باز مى‏شود و شخص مى‏تواند به مقدار نامعين از داخل آنها روزنامه بردارد، آيا جهت خسارت به كفّار وايادى شيطان بزرگ به مقدار خيلى ناچيز شما اجازه مى‏دهيد به ازاى پول يك روزنامه كه در داخل دستگاه ريخته شده مقدار زيادترى از روزنامه برداشته شود؟

جواب : اجازه نيست. ( استفتاآت، ج2، ص39، س 109 )

س 2 * كالاهايى هستند كه در شركت بيمه كفّار مى‏باشند، حال آن كالاها بر اثر حوادث از بين رفته‏اند، آيا مى‏شود مبلغى بيشتر از ارزش آن كالا از شركتهاى بيمه ادعا كرد؟

جواب : جايز نيست. ( استفتاآت، ج2، ص40، س 110 )

س 3 * بعضى از دانشجويان مثلاً پول شهريه يا پول تلفن يا بيمارستان و يا پولهايى از اين قبيل را به خارجيها پرداخت نمى‏كنند و حتى گاهى مثلاً پول اتوبوس را هم نمى‏دهند و مى‏گويند كه اينها از كشور ما خورده‏اند اين پول متعلّق به خود ماهاست، آيا از جهت شرعى بايد كليه بدهى‏ها را به خارجيها (مسيحيان، يهوديان، وغيره) پرداخت؟

جواب : بدهى را بايد اداء كرد. ( استفتاآت، ج2، ص500 ، س 20 )

س 4 * يهود و نصارى و مجوس كه در ممالك اسلامى مى‏باشند و به شرايط ذمّه عمل نمى‏كنند و اصلاً ذمّه در بين نيست جز همين كه در شهرهاى اسلامى مى‏باشند آيا همين مقدار اسباب مصونيّت مال و عرض و دم آنها مى‏باشد.

جواب : بلى، همين مقدار موجب مصونيّت است ( توضيح المسائل، ص432، س 91 )

وصيّت

مسأله 1 * وصيت كردن براى كافر ذمّى و مرتّد ملّى اشكال ندارد، مگر مورد وصيّت چيزى باشد كه كافر آن را مالك نمى‏شود؛ مانند *قرآن*. ( تحرير الوسيله، ج2، ص96، م16 )

مسأله 2 * وصّى مسلمان، يعنى كسى كه براى عمل به وصيت خود مشخص مى‏كند بايد داراى اين شرايط باشد:

بالغ باشد

عاقل باشد

مسلمان باشد

مورد اطمينان وى باشد

بنابراين مسلمان نمى‏تواند غيرمسلمانى را وصىّ خود قرار دهد، هر چند از نزديكان او باشد. ( تحرير الوسيله، ج2، ص102، م 38 )

قيم فرزندان

كسى را كه انسان بعد از مرگ خود سرپرست فرزندانش قرار مى‏دهد، علاوه بر دارا بودن شرايط وصىّ، بايد عادل باشد، بنابراين نه تنها قيومت غيرمسلمان صحيح نيست بلكه غير عادل را نيز نمى‏توان قيّم فرزندان خود قرار داد. ( تحرير الوسيله، ج2، ص106، م 55 )

نذر، صدقه، كفّاره

نذر

مسأله 1 * نذر غيرمسلمان صحيح است، به شرط آنكه متعلق نذر امر واجب يا مستحب يا مباح راجع باشد. بنابراين اگر غيرمسلمانى چيزى را نذر مسجد يا امامزاده يا بيمارستان يا مدرسه و يا فردى كرده باشد دريافت مى‏شود. ( تحرير الوسيله، ج2، ص117، م2 و ص118، م 5 )

مسأله 2 * نذر بر غيرمسلمان، در صورتى كه انجام آن مطلوب باشد صحيح است مثل آنكه، مبلغى را بر فقير غيرمسلمانى نذر كند. ( همان مدرك )

استفتا

س * آيا يك شخص ارمنى مى‏تواند گوسفندى به نذر امام حسين‏عليه‏السلام به هيئت عزاداران سيدالشّهداء بدهد، آيا خوردن گوشت آن حلال است يا نه؟

جواب : اشكال ندارد. ( استفتاآت، ج2، ص462، م13 )

صدقه

لازم نيست صدقه به مسلمان داده شود، پس، صدقه مستحبى را به غيرمسلمان نيز مى‏توان داد، آرى صدقه دادن به كافر حربى و ناصبى--كافر حرّبى= كافرى كه در حال جنگ با مسلمانان است يا اعلام جنگ كرده است.

ناصبى= كسى كه به پيامبر يا ائمه اطهار دشنام دهد يا با آنان دشمنى كند حتى يكى از آنه. )

جايز نيست، بنابراين در كشورهاى غيراسلامى نيز كمك و دستگيرى از مستمندان و درماندگان غيرمسلمان اشكال ندارد. ( تحرير الوسيله، ج2، ص91، م 5 )

مصرف كفّارات

مصرف كفّاراتِ مالى كه به سبب ترك روزه يا عمل نكردن به نذر و موارد ديگر واجب مى‏شود، مساكين هستند و آنان فقيرانى مى‏باشند كه مى‏توان به آنها زكات داد، يعنى خرج سال خود را ندارند، و شرط است كه مسلمان باشند. ( تحرير الوسيله، ج2، ص131، م 18 )

خوردنيها و آشاميدنيها

چون اين قسمت از مسائل فقه از جمله مسائلى است كه در سفر به كشورهاى غيراسلامى نياز بيشترى به آنها مى‏باشد، بيش از ساير قسمتها به بيان احكام آن مى‏پردازيم:

احكام خوراكيها

غذاهاى گياهى

تمام ميوه‏ها و سبزيجات حلال است، مگر آنكه نجس شده باشد و يا براى بدن ضرر داشته باشد.

غذاهاى حيوانى

چند مسأله:

مسأله 1 * تمام حيوانهاى درنده، حرام‏گوشت هستند، هر چند از نظر قدرت درندگى ضعيف باشند، مانند روباه.

مسأله 2 * خوردن گوشت خرگوش حرام است.

مسأله 3 * تمام انواع حشرات حرام مى‏باشند. ( تحرير الوسيله، ج2، ص156، م 6 )

پرندگان

اين دسته از پرندگان حلال گوشت هستند:

* تمام اقسام كبوترها (قُمرى هم نوعى كبوتر است).

* تمام اقسام گنجشكها (بلبل هم نوعى گنجشك است).

* مرغ و خروس.

* اردك و مرغابى.

اين دسته از پرندگان حرام‏گوشت هستند:

* خفاش.

* طاووس.

* كلاغ (زاغ هم نوعى كلاغ است)

* تمام پرندگانى كه چنگال دارند، مانند عقاب. ( تحرير الوسيله، ج2، ص156، م6

چند مسأله:

مسأله 1 * خوردن گوشت پرستو و هدهد مكروه است. ( توضيح المسائل، م 2624 )

مسأله 2 * تخم مرغ و ساير پرندگان حلال گوشت، حلال و تخم پرندگان حرام‏گوشت، حرام است. ( تحرير الوسيله، ج2، ص158، م 12 )

مسأله 3 * ملخ از پرندگان است و حلال گوشت مى‏باشد. ( توضيح المسائل، م 2622 )

آبزيان

1 * از حيوانهاى دريايى، تنها ماهى پولك‏دار و برخى از پرندگان دريايى حلال گوشت هستند.

2 * ميگو، همان ملخ دريايى و از پرندگان است و حلال گوشت مى‏باشد. ( تحرير الوسيله، ج2، ص155، م 1 )

احكام سر بريدن حيوانات

مسأله 1 * اگر حيوان حلال گوشت را به دستورى كه در مسأله بعد گفته مى‏شود سر ببرند، چه وحشى باشد، چه اهلى، بعد از جان دادن، گوشت آن حلال و بدن آن پاك است، و اگر به اين دستور عمل نشود و بميرد حرام است. ( توضيح المسائل، م2583 و88 )

مسأله 2 * دستور سر بريدن حيوان آن است كه با شرايطى كه خواهد آمد، چهار رگ بزرگ گردن آن را از پايين برآمدگى زير گلو به طور كامل ببرند. ( توضيح المسائل، م 2591 )

مسأله 3 * شرايط سر بريدن حيوان:

  كسى كه سر حيوان را مى‏بُرد مسلمان باشد.

  سر حيوان را با ابزار آهنى ببرند، مثل چاقوى آهنى.

موقع سر بريدن جلوى بدن حيوان، رو به قبله باشد.

موقع سر بريدن حيوان ياگذاشتن كارد به گلوى آن، نام خدا را ببرد، و همين قدر كه *بسم اللَّه* بگويد كافى است.

حيوان، بعد از سربريدن حركتى بكند كه معلوم شود زنده بوده است حتى اگر چشم يا دم خود را حركت دهد يا پاى خود را به زمين بزند كافى است. ( توضيح المسائل، م 2598

يادآورى:

آنان كه به كشورهاى غيراسلامى مسافرت مى‏كنند و يا در آنجا سكونت دارند و از نظر خريد گوشت و فرآورده‏هاى گوشتى مشكل دارند، مى‏توانند با فراگيرى مسائل ذبح، گاهى اوقات حيوان زنده خريدارى كرده و آن را به طريق شرعى سر ببرند و از آن استفاده كنند. واين كار چندان مشكل نيست و نياز به قصاب ندارد و هر كس مى‏تواند به آن عمل كند.

دستور كشتن شتر

اگر بخواهند شتر را بكشند بايد با پنج شرطى كه براى سر بريدن حيوانات گفته شد، كارد يا چيز ديگرى را كه از آهن و برنده باشد، در گودى بين گردن و سينه‏اش فرو كنند. ( توضيح المسائل، م 2595 )

استفتا

س 1 * همانطور كه اطلاع داريد، برادارن اهل سنّت، مرغهايى را كه از ذبحيه كشورهاى غيرمسلمان است، مصرف مى‏كنند به دليل آنكه چنانچه ذابح اهل كتاب باشد كافى مى‏دانند و روى پاكت اين مرغها جمله *ذُبح على حَسب الشريعةِ الاسلامية* نيز نوشته شده، آيا استفاده كردن يك فرد شيعه از اين مرغها جايز است يا خير؟

جواب : تا احراز تذكيه نشود *ولو به اين كه احتمال داده شود كه وارد كننده مسلمان رعايت تذكيه شرعى را نموده و در اختيار مردم مسلمان براى استفاده گذاشته *حرام است. ( استفتاآت، ج2، ص499، س 16 )

س 2 * مرغهاى كشته و منجمدى كه در عربستان سعودى مصرف مى‏شود، خورد نشان جايز است يا خير؟ و آيا بايد به ذبح شرعى اطمينان حاصل شود يا خير؟

جواب : اگر از بلاد كفر مى‏آوردند بايد تذكيه احراز شود. ( استفتاآت، ج2، ص500، س 19 )

س 3 * در يكى از شهرهاى آمريكا برادران ايرانى از عربهاى مسلمان، گوشت به اصطلاح ذبح اسلامى مى‏خرند ولى بعداً معلوم شده كه خود عربها از گوشت ذبح شده يهوديها استفاده مى‏كنند و با استفاده به آيه‏اى از قرآن (سوره مائده آيه 4) مى‏گويند كه ما مى‏توانيم از ذبح اهل كتاب استفاده كنيم، لطفاً در مورد اين آيه توضيح بفرماييد و در اين صورت رابطه ما با كسانى كه از اين گوشتها استفاده مى‏كنند از نظر پاكى و نجسى چگونه است؟

جواب : ذابح بايد مسلمان باشد و منظور از طعام در آيه شريفه، حبوب، بخصوص گندم است و گوشتى كه ذابح آن غيرمسلمان است در حكم ميته است و نجس و نجس كننده است. ( استفتاآت، ج2، ص500، س 20 )

س 4 * طيور منجمد كه در بلاد مسلمين از دست مسلمان خريده مى‏شود ولى از بلاد كفر وارد شده است و در روى كارتن نوشته شده: *مذبوح بذبح اسلامى* آيا مى‏توان خورد يا نه؟

جواب : اگر احتمال داده شود كه وارد كننده مسلمان احراز تذكيه حيوان را كرده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده، محكوم به حليّت است. ( استفتاآت، ج2، ص502، س 22 )

س 5 * استدعا دارد نظر مبارك را درباره خريد و فروش و خوردن گوشتهايى كه از بلاد كفر و كشورهاى خارجى وارد مى‏شود مشروحاً بيان فرماييد.

جواب : گوشتهايى كه از بلاد كفر مى‏آورند اگر شخص احتمال بدهد كه وارد كننده مسلمان احراز ذبح شرعى آن را كرده و در دسترس مسلمانان قرار داده، محكوم به حليّت است و تشخيص موضوع با خود مقلّد است. ( استفتاآت، ج2، ص502، س23 )

س 6 * خريدن مرغ ذبح شده از مسلمان در آمريكا با اينكه مى‏دانيم او مزرعه‏اى براى تربيت آنها دارد چگونه است و آيا بر ما واجب است از نوع خوراكى كه به مرغها داده مى‏شود سؤال كنيم.

جواب : محكوم به حلّيت است و احتياج به سؤال ندارد. ( استفتاآت، ج2، ص502، س6 )

س 7 * آيا ما مى‏توانيم از غذاهايى كه در بازار فرانسه عرضه مى‏شود اعم از گوشت و نان بخوريم؟

جواب : آنچه از گوشت است حكم مردار را دارد و خوردنش حرام است مگر آنكه محرز بشود كه ذبح شرعى شده است و امّا غير گوشت محكوم به طهارت است مگر آنكه محرز شود با تماس با بدن كافر نجس شده است. ( استفتاآت، ج2، ص 507، س 10 )

س 8 * برادران اهل تسنن در هنگام سر بريدن، پيشانى گوسفند را رو به قبله قرار مى‏دهند و محل كارد و دست و پا را رو به قبله قرار نمى‏دهند، خوردنش براى ما اشكال دارد يا نه؟ خودشان سر مى‏برند و همه علمايشان حلال مى‏دانند، نمى‏دانم فتوايشان همين است يا طور ديگرى است؟

جواب : فرض مذكور، حكم جهل به حكم را دارد كه ذبيحه حلال است ( استفتاآت، ج2، ص 495، س6 )

س 9 * آيا هنگام خريد گوشت از بازار مسلمين يا كشورهاى اسلامى، واجب است كه ذبح آن را سؤال كنيم، با اينكه مى‏دانيم بيشتر گوشتهايى كه در اين بازار مصرف مى‏شود ذبح شرعى نيست، و همچنين نسبت به پوست و چرم؟

جواب : سؤال كردن واجب نيست و محكوم به طهارت و حلّيت است، آنگاه كه معلوم نيست كه گوشت يا چرم از بلاد غيراسلامى وارد شده باشد. ( استفتاآت، ج2، ص 497، س12 )

س 10 * توسط اتحاديه چلوكبابيها گوشت يخ زده در كارتنهايى كه معلوم نيست صادره از كدام كشور مى‏باشد به چلوكبابيها جهت مصرف براى مشتريان داده مى‏شود، خواهشمند است بفرماييد مصرف اين نوع گوشتها از نظر شرع اسلامى بلامانع است يا خير؟

جواب : در فرض مذكور محكوم به حلّيت است. ( استفتاآت، ج2، ص 498، س14 )

س 11 * خوراكى كه امروزه در امريكا به مرغها داده مى‏شود 80درصد پروتئينى است كه از گوشت خوك و گاو درست شده كه براى تسريع در رشد مرغها به آنها داده مى‏شود، آيا خوراندن چنين مرغهايى كه از اينگونه غذا تغذيه مى‏كنند چه حكمى دارد؟

جواب : اشكالى ندارد. ( استفتاآت، ج2، ص 505، س5 )

س 12 * آيا مصرف كنسروهاى گوشت و ماهى كه در بازار مسلمين به فروش مى‏رسد جايز است يا نه؟

جواب : اگر ندانند از كجا وارد شده يا بدانند كه از بلاد مسلمين است مانع ندارد، و اگر بدانند از بلاد كفر وارد مى‏شود، در صورتى محكوم به حلّيت است كه وارد كننده مسلمان باشد و احتمال بدهند كه احراز تذكيه آن را كرده و در دسترس مسلمين قرار داده است.

--مناسك حج، ص 395، س 57 )

صيد ماهى

مسأله 1* اگر ماهى پولك‏دار (فلس‏دار) را زنده از آب بگيرند و بيرون آب جان دهد، پاك و خوردن آن حلال است، و چنانچه در آب بميرد پاك است، ولى خوردن آن حرام مى‏باشد. ( توضيح المسائل، م 2615 )

مسأله2* ماهى بى‏فلس (پولك) را اگرچه زنده از آب بگيرند و بيرون آن جان دهد حرام است. ( همان مدرك )

مسأله 3* كسى كه ماهى را صيد مى‏كند لازم نيست مسلمان باشد و در موقع گرفتن هم لازم نيست نام خدا را ببرد ولى مسلمان بايد بداند كه آن را زنده از آب گرفته‏اند و در خارج آب مرده است، بنابراين در كشورهاى غيراسلامى در صورتى كه انسان بداند ماهى را زنده از آب مى‏گيرند و يبرون آب جان مى‏دهد پاك و حلال است. ( توضيح المسائل، م 2617 )

مسأله4* ماهى مرده‏اى كه معلوم نيست كه آن را زنده از آب گرفته‏اند يا مرده چنانچه در دست مسلمان باشد حلال است، و اگر در دست كافر باشد، اگر چه بگويد زنده گرفته‏ام حرام مى‏باشد، بنابراين اگر در كشورهاى اسلامى ماهى يا كنسرو كه در آن كشور ساخته شده بخرد، هر چند نداند زنده از آب گرفته‏اند يا نه حلال مى‏باشد، ولى اگر در بازار غير مسلمين خريدارى كند و نداند چگونه صيد كرده‏اند، حرام است. ( توضيح المسائل، م 2618 )

مسأله5 * لازم نيست ماهى پس از بيرون آمدن از آب خودش بميرد بلكه اگر آن را سر ببرند يا قطعه قطعه كنند وبدين سبب بميرد، حلال است. ( تحرير الوسيله، ج2، ص 145، م 30 )

استفتا

س 1 * اگر صيد ماهى و غيره به دست صيّاد غيرمسلمان انجام گيرد حلال است يا نه؟

جواب : حلال است ولازم نيست صياد ماهى، مُسلم باشد، ولى بايد زنده از آب بيرون آمده باشد. ( استفتاآت، ج2، ص 494، س1 )

س 2 * در جامعه‏اى كه اكثريت غيرمسلمان هستند، خوردن ماهى كه از دست غيرمسلمان يا كسى كه نمى‏دانى مسلمان است يا نه خريدارى شود اشكال دارد يا خير؟

جواب : اگر يقين به تذكيه نداشته باشيد محكوم به حرمت است. ( استفتاآت، ج2، ص 499، س17 )

س 3 * آيا از كنسروهاى ماهى در آمريكا در صورتى كه نمى‏دانيم كه آيا ماهى فلس‏دارد است يا نه و همچنين صددرصد نمى‏دانيم كه ماهى را زنده از آب گرفته‏اند يا نه؟ اگر چه به احتمال بسيار زيادى مى‏توان گفت كه ماهى زنده از آب گرفته شده است مى‏توان استفاده نمود يا خير؟

جواب : اگر يقين نداريد كه از آب زنده اخرجواب : شده يا در خارج آب زنده اخذ شده بايد از آن اجتناب كنيد. ( استفتاآت، ج2، ص 500، س20 )

س 4 * آيا ماهيهايى كه از خارج وارد مى‏شود از نظر شرعى چه حكمى دارد؟ و آيا در تذكيه ماهى لازم است، صيد كننده مسلمان باشد؟

جواب : اگر معلوم نيست كه ماهى از كجا وارد شده و همچنين اگر معلوم باشد كه از بلاد اسلامى وارد شده حلال است، ولى اگر معلوم است كه از بلاد كفر آورده‏اند، در صورتى حلال است كه احتمال بدهند وارد كننده مسلمان تذكيه آن را احراز كرده و در دسترس مسلمانان قرار داده است و صيد كننده ماهى لازم نيست مسلمان باشد و كافى است كه ماهى زنده از آب اخرجواب : و در خارجواب : آب بميرد. ( استفتاآت، ج2، ص 498، س15 )

شك در پولك‏دار يا بى‏پولك‏بودن ماهى

اگر انسان بداند ماهى را زنده از آب گرفته‏اند و در بيرون آب مرده است ولى نمى‏داند، آيا از نوع پولك‏دار است يا بى‏پولك حلال مى‏باشد، هر چند از دست غيرمسلمان بخرد، و اين حكم نسبت به كنسروهاى ماهى هم جارى است، به چند نمونه استفتا در اين زمينه دقت فرماييد.

س 1 * ماهيهايى كه طبخ شده و به نام كنسرو از كشورهاى غيراسلامى وارد مى‏كنند محكوم به حلّيت است يا حرمت؟

جواب : در صورت شك در اينكه از قسم ماهى حلال گوشت است يا از قسم حرام گوشت محكوم به حلّيت است به شرط آنكه *با فرض وارد كردن از بلاد كفر* محرز باشد كه آن را زنده از آب بيرون آوردند و در خارج آب مرده است، و اگر در اين باره شك داشته باشد محكوم به حرمت است. ( استفتاآت، ج2، ص 502، س 21 )

س 2 * خوردن تخم خاويار چه حكمى دارد؟ جايز است يا نه؟

جواب : اگر از ماهى فلس‏دار باشد و يا معلوم نيست فلس‏دار است يا نه خوردن آن اشكال ندارد و گرنه حرام است. ( استفتاآت، ج2، ص 504، س 1 )

س 3 * ماهيهايى كه طبخ شده‏اند و بسته‏بندى شده‏اند و از بلاد كفر مى‏آورند محكوم به حلّيت هستند يا خير؟

جواب : اگر معلوم نباشد كه آيا از قسم ماهى حلال است و زنده از آب گرفته شده و در خارج آب مرده است يا نه، محكوم به حرمت است و با احراز اينكه زنده از آب گرفته شده و در بيرون آب مرده است محكوم به حلّيت است ولو آنكه نداند كه از قسم حلال است يا از قسم حرام. ( توضيح المسائل، ص 431، س82 )

غذاهاى غير گوشتى

غذاهاى غير گوشتى، اعم از سبزيجات، حبوبات، ميوه‏ها و فراورده‏هاى لبنياتى مانند: پنير، ماست، كره، خامه، كه از حيوان حلال گوشت گرفته مى‏شود، تخم مرغ و ساير پرندگان‏حلال گوشت، نان بيسكويت، شكلات، آدامس، شيرينى و ساير خوردنيهايى كه از گوشت حيوان نيست، پاك و خوردن آن ها حلال است، مگر آنكه انسان يقين كند كه نجس شدهاست، بنابراين مسأله چند صورت دارد:

مى‏داند كه با بدن كافر تماس نداشته و به نحو ديگرى نيز--به فتواى رهبر معظّم انقلاب اسلامى آيةاللَّه خامنه‏اى، غيرمسلمانان اهل كتاب پاك هستند و تماس با بدن آنها سبب نجس شدن چيزى نمى‏شود.

(رساله اجوبة الاستفتائات، ترجمه فارسى، س 313). )

نجس نشده است پاك و حلال است

شك دارد نجس شده است يا نهپاك و حلال است.

احتمال مى‏دهد نجس شده باشد ولى يقين نداردپاك و حلال است.

مى‏داند بر اثر تماس با بدن كافر يا به‏گونه‏اى ديگر نجس شده است نجس و حرام است.

استفتا

س 1 * آيا نان و شير و ساير موارد خوراكى كه در كارخانجات بزرگ به كمك ماشين تهيه و يا آماده مى‏شود، براى مصرف دانشجويان مقيم كشورهاى غيرمسلمان كه مجبور به استفاده از اين مواد هستند چه حكمى دارد؟ و يقين به نجاست را در اين مورد چگونه بايد احراز كرد؟

جواب : اگر يقين به تماس چيزى با رطوبت با بدن كافر پيدا--به پاورقى صفحه 130 مراجعه شود. )

نكنيد محكوم به طهارت است. ( استفتاآت، ج2، ص 507، س 11 )

س 2 * آيا ما مى‏توانيم در كشورهاى خارجى در رستورانهايى كه آشپز و پيشخدمتهاى مسيحى هستند، غذاهاى غير گوشتى مثل سبزيجات و ماهى و تخم و مرغ بخوريم يا نه؟

جواب : اگر يقين به ملاقات آنها با رطوبت به بدن كافر باشد--به پاورقى صفحه 130 مراجعه شود. )

نجس است و نبايد بخوريد. ( استفتاآت، ج2، ص 508، س 12 )

س 3 * پنيرهاى خارجى با پنير مايه *رينت* مخلوط مى‏باشد و به طورى كه معلوم است اين ماده از شكم حيوان در مى‏آيد، من در اوايل كه در خارج بودم آن را نمى‏خوردم ولى در تابستان گذشته كه در ايران بودم ديدم كه مردم در بازار از اين پنيرهايى كه از خارج وارد مى‏كنند مى‏خورند، آيا من هم از اين پنيرها مى‏توانم بخورم؟

جواب : پنير مايه *رينت* اگر معلوم نباشد كه از حيوان حرام گوشت است و از خارجواب : تماس با نجس پيدا نكرده باشد خوردن پنيرى كه از آن مخلوط است مانع ندارد. ( استفتاآت، ج2، ص 508 ، س 13 )

س 4 * ما دانشجويان، در امريكا مشغول به تحصيل هستيم، مدتى است كه در مورد بعضى از مسائل مربوط به نجاست و پاكى پيش آمده است كه اكثر دانشجويان مسلمان، با آن، در اين كشورها روبرو هستند، لطفاً ما را راهنمايى نماييد، آيا غذاهاى مختلف كنسرو كه احتياج به استفاده روزانه بعضى از آنها برايمان وجود دارد، از قبيل نان، كره، پنير، لوبيا، ماهى و يا ربّ گوجه فرنگى كه در مورد كنسرو لوبيا خودمان در كارخانه آن كار كرده و شاهد بوده‏ايم كه دست غيرمسلمان با لوبيا تماس پيدا مى‏كند، آيا از استفاده تمام اين غذاها بايد امتناع نماييم؟

جواب : تمام چيزهاى خوردنى اعم از در بسته و باز، تا احراز نجاست آن ولو با تماس با كافر با رطوبت نشود محكوم به--به پاورقى ص 130 مراجعه شود. )

طهارت و حلّيت است، مگر در اجزاء حيوانى كه در بلاد كفر محكوم به نجاست و حرمت است مگر حلّيت آن به وجهى ثابت شود. ( استفتاآت، ج2، ص 508، س 14 )

چند مسأله:

مسأله1* خوردن و آشاميدن چيز نجس حرام است. ( توضيح المسائل، م 141 )

مسأله2* خوردن چيزى كه براى انسان ضرر دارد حرام است؛ مثلاً خوردن غذاى چرب براى مريضى كه غذاى چرب برايش ضرر دارد حرام است. ( توضيح المسائل، م 2626 )

مسأله3* نوشيدن شراب و هر مايع مست كننده ديگر حرام است. ( توضيح المسائل، م 111، 2632 )

مسأله4* خوردن مال ديگران بدون رضايت صاحب آن حرام است هر چند كافرى باشد كه اموال او محترم است. ( تحرير الوسيله، ج2، ص 169، م28 )