نماز
وضو
مسأله 1 * اگر در سفر به ساير كشورها، انسان در موقعيتى قرار بگيرد كه به جهت تقيّه
يا عذر ديگرى نتواند وضو بگيرد بايد تيمم كند.
( جهت آشنايى به موارد تيمم به رساله توضيح المسائل، مسأله 648 به بعد مراجه
كنيد. )
مسأله 2 * اگر در مسافرت به كشورهائى كه ساير مسلمانان سكونت دارند در موقعيتى قرار
بگيرد كه لازم شود مطابق مذهب اهل سنت وضو بگيرد، مثلاً دستها را از پايين به
بالا بشويد، يا به جاى مسح پا را بشويد، بايد همانگونه وضو بگيرد و صحيح است. ( العروة الوثقى، ج1، ص214، م35 و36 )
وقت نماز
از آنجا كه ممكن است براى مسافران خارج از كشور، بويژه آنان كه به كشورهاى
غيراسلامى سفر مىكنند و در آنجا اذان گفته نمىشود، شناخت دقيق اوقات نمازها
مشكل شود، در اين قسمت، به طور خلاصه آن اوقات را يادآور شده و برخى از احكام
آن را مىآوريم، قبل از بيان وقت نمازها، ابتدا به تعيين زمانهايى كه وقت نماز
ها به وسيله آنها مشخص مىشود مىپردازيم:
فَجر صادق يا فجر دوم
نزديك اذان صبح (حدود 1/5 ساعت قبل از طلوع آفتاب) از طرف مشرق سپيدهاى
(روشنايى) رو به بالا حركت مىكند كه آن را *فجراوّل* مىگويند، موقعى كه آن سپيده
پهن شد *فجر دوم* و هنگام اذان صبح است. ( توضيح المسائل، م 741 )
ظُهر
اگر چوب يا چيز ديگرى را عمود بر زمين قرار دهيم، ابتداى طلوع آفتاب سايه آن به طرف
مغرب مىافتد و بسيار طولانى است، و هر چه آفتاب بالا مىآيد اين سايه كم
مىشود تا جايى كه به كمترين مقدار مىرسد و زمانى كه خورشيد تمايل به مغرب
پيدا كرد سايه، ميل به شرق پيدا كرده و زياد مىشود، هنگامى كه سايه به كمترين
حدّ خود( در برخى از مناطق كه روى خط استوا يا نزديك آن قرار دارد ممكن است
هنگام ظهر سايه از بين برود و دوباره پديدار شود. )
رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت معلوم مىشود كه ظهر شده است. ( توضيح
المسائل، م 729 )
مَغرب
مغرب موقعى است كه سرخى طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پيدا مىشود از بين برود.
[حدود 20 تا 25 دقيقه پس از غروب خورشيد( توضيح المسائل، م 735 ) مغرب است.]
نيمه شب
اگر فاصله بين غروب آفتاب و اذان صبح را نصف كنيم، نيمهشب به دست مىآيد.
[تقريباً يازده ساعت و پانزده دقيقه كه از ظهر شرعى( توضيح المسائل، م 739 ) بگذرد نصف شب است] به عنوان مثال اگر ساعت 12/15 ظهر شرعى باشد ساعت 23/5، نيمه شب
است.
وقت نمازهاى يوميّه
وقت نماز صبح
از اذان صبح تا طلوع آفتاب است.
وقت نماز ظهر
از ظهر تا زمانى كه به مقدار خواندن يك نماز چهار ركعتى به مغرب مانده است.
وقت نماز عصر
از زمانىكه بهمقداريكنمازچهارركعتىازظهربگذردتامغرباست.
به فتواى رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آيةاللَّه خامنهاى پايان وقت نماز عصر،
غروب آفتاب است، بنابراين بدقت نماز ظهر نيز تا به مقدار چهار ركعت نماز به
غروب آفتاب مانده مىباشد. ( رساله اجوبة الاستفتائات، ترجمه فارسى، س 346).
وقت نماز مغرب
از مغرب تا زمانى كه به مقدار خواندن يك نماز چهار ركعتى به نيمه شب مانده است.
وقت نماز عشاء
از زمانى كه به مقدار خواندن يك نماز سه ركعتى از مغرب بگذرد تا نيمه شب است. (
توضيح المسائل، م731 و736 )
مسأله 1 * اگر انسان نماز ظهر و عصر را قبل از سفر، در اول وقت آن بخواند و سپس با
هواپيما مسافرت را آغاز كند و زمانى به مقصد برسد كه هنوز ظهر آن روز فرا
نرسيده باشد، لازم نيست نماز ظهر و عصر را دوباره بخواند و همچنين اگر زمانى
برسد كه هنوز وقت نماز ظهر و عصر باقى است. ( تحرير الوسيله، ج2، ص632، م
4 )
مسأله 2 * اگر پس از طلوع آفتاب با اينكه نماز صبح آن روز رانخوانده است سفر را آغاز
كند و قبل از طلوع آفتاب به مقصد برسد، بايد نماز
صبح آن روز را به نيت ادا بخواند. ( تحرير الوسيله، ج2، ص 623، م4 )
مسأله3 * اگر نماز ظهر و عصر را نخوانده باشد و پس از مغرب (كه نمازش قضا شده) با
هواپيما مسافرت را شروع كند و پس از اوج گرفتن هواپيما خورشيد را ببيند، بايد
داخل هواپيما قبل از آنكه وقت بگذرد نماز را به نيّت ادا بخواند، حتى اگر به
مقدار خواندن يك ركعت از نماز، وقت باقى باشد. ( همان مدرك )
( يادآورى مىشود كه اگر هواپيما به قدرى از شهر فاصله گرفته است كه ديوارهاى
آن ديده نمىشود و در همين فاصله به طور معمول صداى اذان آنجا هم شنيده نمىشود
بايد نماز را شكسته بخواند. )
مسأله 4 * اگر هنگام حركت هواپيما وقت نماز فرا نرسيده؛ مثلاً پرواز قبل از اذان صبح
باشد و در هواپيما وقت نماز فرا مىرسد و تمام مىشود، يعنى قبل از طلوع آفتاب
به مقصد نمىرسد، بايد نماز را داخل هواپيما بخواند.
قبله
نماز و دفن ميّت و ذبح حيوان بايد رو به كعبه، كه قبله مسلمانان است انجام شود.
راههاى تشخيص قبله:
خود
انسان يقين كند؛ يعنى جهت قبله را مىداند.
دو نفر عادل بگويند.
كسى كه از روى قاعده علمى قبله را مىشناسد
و مورد اطمينان است بگويد.
گمانى كه از محراب مساجد و قبور مسلمين حاصل شود.
تشخيص قبله از راه جهت يابى
اگر انسان بداند در كجاى كره زمين قرار دارد و جايگاه كعبه را نيز بشناسد، مىتواند
حدود قبله را تشخيص دهد.
با توجه به اينكه شهر مكه درنيمكره شمالى و نزديك به مدار رأس السرطان (در جنوب
آن) قرار دارد، اگر مسافران عزيز هنگام سفر توجه داشته باشند كه كشور مورد نظر
در چه جهتى از شهر مكه قرار گرفته، مىتوانند با بدست آوردن يكى از جهات
چهارگانه جهت قبله را بدست آورند، به عنوان مثال: كشورهاى سوريه، اردن، تركيه و
روسيه در شمال مكه و كشورهاى يمن، سومالى، اتيوپى، كنيا و تانزانيا در جنوب مكه
و كشورهاى پاكستان، هندوستان، چين، بنگلادش، تايلند در شرق مكه و كشورهاى مصر،
چاد، نيجر، مالى، موريتانى، پاناما و مكزيك در غرب مكه قرار دارد.
كشورهاى اروپايى و آمريكاى شمالى در شمال غربى مكه، بسيارى از كشورهاى آسيائى در شمال
شرقى، و كشورهاى استراليائى در جنوب شرقى و بسيارى از كشورهاى آفريقايى و
آمريكاى جنوبى در جنوب غربى مكه قرار دارند. بنابراين قبله كشورهاى شرقى در طرف
غرب آنجا قرار دارد و قبله كشورهاى غربى در طرف شرق آنجاست.
در اين قسمت براى آشنايى خوانندگان محترم، مختصرى از قواعد جهت يابى را مىآوريم:
( *مطالب اين بخش از كتاب *جهت يابى* كه توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامى نگارش
يافته آوردهايم. )
جهتها
چهار جهت اصلى عبارتنداز: شمال، جنوب، شرق و غرب.
چهار جهت فرعى عبارتند از: شمالى شرقى، جنوب غربى، شمال غربى و جنوب شرقى.
جهت
يابى در روز، با توجه به موقعيت خورشيد در آسمان
در طول روزهاى آفتابى مىتوان با مشاهده مكان خورشيد در آسمان، به طور تخمينى جهت
يابى كرد.
در نيمكره شمالى، خورشيد هنگام طلوع در جهت شرق ديده مىشود.
قبل از ظهر: در جهت جنوب شرقى ديده مى شود.
ظهر: در جهت جنوب ديده مىشود.
بعد ازظهر: در جهت جنوب غربى ديده مىشود.
موقع غروب: در جهت غرب ديده مىشود.
و در نيمكره جنوبى، خورشيد:
قبل از ظهر: در جهت شمال شرقى ديده مىشود.
ظهر: در جهت شمال ديده مىشود.
بعد از ظهر: در جهت شمال غربى ديده مىشود.
از اين رو با مشاهده مكان خورشيد و دانستن اينكه چه موقع از روز است، مىتوان در
هر شرايطى بطور تخمينى جهتيابى كرد.
نمودار موقعيت خورشيد در نيمكره شمالى
جهت يابى به وسيله ساعت عقربهاى
مزاياى جهت يابى با ساعت:
جهتيابى را باسرعت و سادگى امكانپذير مىسازد.
در حال راه رفتن و يا تردد با اتومبيل نيز مىتوان جهتيابى كرد.
اگر هوا ابرى يا مهآلود باشد به طورى كه اجسام سايه ايجاد نكنند امّا محل خورشيد از پشت ابر يا
مه ديده مىشود، با اين روش مىتوان جهتيابى كرد.
دستور كار
صفحه
ساعت را به طور افقى در دست بگيريد به طورى كه نوك عقربه ساعت شمار رو به خورشد
واقع شود. در اين حالت امتداد نيمساز زاويهاى كه بين عقربه ساعت شمار و رقم 12
ايجاد شده در نيمكره شمالى، جهت جنوب را و در نيمكره جنوبى، جهت شمال را مشخص
مىكند.
همواره نيمساز زاويه
بين عقربه ساعت شمار و رقم12 قبل از ظهر در سمت راست عقربه ساعت شمار، و بعد از
ظهر در سمت چپ عقربه ساعت شمار تعيين مىشود.
جهتيابى به كمك ستاره جدى
ستاره جدى كه به نامهاى ستاره قطبى و ستاره شمالى، نيز شهرت دارد، دقيقترين وسيله
براى جهتيابى در شب، در عرضهاى بين 0 تا 66 شمالى نيز مىباشد. زيرا به
استثناى منطقه قطبى شمال اگر در هر نقطه از نيمكره شمالى رو به ستاره جدى
بايستيم روبروى ما جهت شمال خواهد بود.
شمال جغرافيايى با فرود آوردن خطى قائم از ستاره جدى بر افق مشخص مىشود.
نقطهاى كه در آن، خط قائم دايره افق را قطع مىكند، شمال جغرافيايى مىباشد.
براى پيدا كردن ستاره قطبى از ميان ستارگان بيشمار در آسمان، لازم است نخست دو
مجموعه ستاره را، كه نام يكى از آنها دُبّ اكبر و نام ديگرى ذات الكرسى است،
بشناسيم، و موقعيت هر يك را نسبت به ديگرى و نسبت به ستاره قطبى بدانيم.
مدار رأس السرطان و موقعيت مكه
در روز اول تيرماه هنگام ظهر، خورشيد بر تمام نقاط واقع در 23 درجه و 27 دقيقه عرض
شمالى عمود بر زمين مىتابد، از مجموع اين نقاط مىتوان مدارى بر نيمكره شمالى
فرض كرد كه به آن *مدار رأس السرطان* گويند.
بر هيچ يك از نقاط بالاتر از *مدار رأس السرطان* در نيمكره شمالى و پايينتر از
*مدار رأس الجدى* در نيمكره جنوبى، هرگز خورشيد عمود بر زمين نمىتابد. در
ايران و كشورهايى كه در شمال مدار رأس السرطان قرار دارند، در تمام فصول، هنگام
ظهر شرعى، خورشيد در جهت جنوب ديده مىشود، به همين دليل در تمام نقاط ايران و
آن كشورها، در ظهر سايه «شاخص» در جهت شمال ايجاد مىشود، (شاخص جسم ميله
مانندى را گويند كه بطور قائم بر سطح افقى نصب شده باشد.) ولى در كشورهايى كه در اطراف خط استوا، در حدّ فاصل بين مدار رأس السرطان و رأس الجدى
واقع شده، در برخى از فصول سال، سايه شاخص متمايل به شمال و در برخى ديگر
متمايل به جنوب است و گاهى ممكن است هنگام ظهر خورشيد عمود بر شاخص بتابد و به
همين دليل هنگام ظهر در آن ايام (در آن مناطق) سايه شاخص كاملاً از بين مىرود.
چون شهر مكّه در همين منطقه قرار دارد، در دو روز از سال يعنى روزهاى 6 خرداد و 24
تير، هنگام ظهر، خورشيد كاملاً عمود بر كعبه مىتابد و در ساير مناطق جهان
مىتوان به كمك خورشيد جهت قبله را مشخص كرد؛ يعنى اگر هنگام ظهر شرعى (به وقت
مكّه) رو به خورشيد بايستيم، به سمت قبله قرار مىگيريم
و دقيقتر آنكه؛ اگر در آن دو روز، هنگام ظهر (به وقت مكّه) در هر جاى كره زمين
شاخصى نصب كنيم، سايه آن از نوك شاخه به سمت پايه شاخص، جهت قبله خواهد بود. (
مجله نور علم، ش 8، ص 9 )
اين مسأله نسبت به خط استوا يكبار در روز اول مهرماه (اول پاييز) و يك بار روز اول
فروردين ماه (اول بهار) روى مىدهد.
وظيفه كسى كه جهت قبله را نمىداند
اگر انسان در موقعيتى قرار بگيرد كه به هيچ وجه نتواند جهت قبله را تشخيص دهد و
بطور كلى قبله بر او نامعلوم باشد، چنانچه وقت دارد بايد به چهار طرف نماز
بخواند، و اگر بدين مقدار وقت ندارد به سه طرف و با كمبود وقت به دو طرف و در
كمتر از آن به يك طرف نماز بخواند، و پس از آن ممكن است يكى از حالتهاى زير پيش
آيد:
× جهت قبله بر او معلوم نشود نمازى كه خوانده، كافى است.
× بعداً معلوم شود رو به قبله نماز خوانده؛ نمازش صحيح است.
× بعداً معلوم شود پشت به قبله نماز خوانده است بايد نماز را دوباره بخواند.
× بعداً معلوم شود به سمت راست يا چپ قبله نماز خوانده؛ بايد نماز را دوباره
بخواند.
× بعداً معلوم شود نمازش از قبله منحرف بوده ولى به حد راست يا چپ قبله نبوده
است؛ نمازش صحيح است.
( استفتاآت، ج1، ص135، س 32 )
توضيح:
چنانچه به چهار طرف نماز بخواند، قطعاً يكى از آنها رو به قبله و يا با انحراف كمى از
آن خواهد بود.
و اگر به سه يا دو طرف نماز خوانده باشد و يكى از آنها رو به قبله و يا با انحراف
كم باشد، كافى است.
دو مسأله:
مسأله 1 * با توجه به اينكه زمين كروى است و از دو سو مىتوان خطى به جهت قبله ترسيم
كرد، بايد جهتى را كه در فاصله كمترى به كعبه مىرسد انتخاب كرد و چنانچه انسان
به كشورى مسافرت كند كه در نقطهاى از زمين قرار دارد كه فاصلهاش از هر دو سو
به يك اندازه است مىتواند به هر دو طرف نماز بخواند. ( استفتاآت، ج1، ص134، س
27 )
مسأله 2 * اگر انسان در هواپيما و يا قطار و يا اتومبيل نماز مىخواند، بايد در حدّ
امكان جهت قبله را مراعات كند، پس با گردش آن بايد به سمت قبله بگردد و نماز را ادامه دهد.
) مكان نمازگزار بايد بدون حركت باشد و نماز خواندن در هواپيما و قطار و اتومبيل در
حال حركت بجز در حال ناچارى صحيح نيست. ( تحرير الوسيله، ج1، ص151، م 15 )
استفتا
س نماز خواندن و تشخيص قبله مسافر در داخل هواپيما و قطار چگونه است؟
لطفاً نظر خود را بفرماييد.
جواب : بايد تحقيق كند و رو به قبله بخواند و اگر نمىتواند علم پيدا كند به طرفى كه
مظنّه (گمان) دارد بايستد. (استفتاآت، ج1، ص135، س 29 )
لباس نمازگزار
از جمله شرايط لباس نمازگزار آن است كه از اجزاء مردار و حيوان حرام گوشت نباشد، و
اين دو شرط غير از پاك بودن لباس است.
مسأله 1 * اگر لباس نمازگزار از اجزاى حيوان حرام گوشت تهيه شده باشد هر چند
اجزاى بى روح آن مانند پشم يا مو، نماز خواندن با آن باطل است. ( توضيح المسائل، م
824 )
(اگر از اجزاى بىروح حيوان تهيه شده باشد، نجس نيست و استفاده از آن در
غير نماز اشكال ندارد. )
مسأله 2 * بجز لباس نمازگزار هيچ جزئى از حيوان حرام گوشت نبايد همراه نمازگزار باشد
بنابراين اگر بند ساعت يا كمربند يا دكمه يا بند لباس از حيوان حرام گوشت باشد
نماز باطل است. ( همان مدرك )
مسأله 3 * لباسى كه از پشم و كرك و موى حيوان حلال گوشت تهيه شده نماز خواندن با
آن صحيح است، چون نه نجس است و نه از اجزاى روح دار مردار است و نه حيوان حرام
گوشت. ( توضيح المسائل، م 823 )
مسأله 4 * در كشورهاى غيراسلامى لباسهائى كه از اجزاى روحدار حيوان تهيه شده است نماز
خواندن با آن باطل است مگر آنكه ذبح شرعى آن محرز شود.
مسأله 5 * اگر قسمتى از لباس و حتى جزء كوچكى از آن، از مردار باشد نماز با آن
باطل است. ( توضيح المسائل، م 821 )
مسأله 6 * چيزى كه از اجزاى روحدار مردار تهيه شده، هرچند لباس نباشد، بنابر
احتياط واجب نبايد همراه نمازگزار باشد. ( توضيح المسائل، م 822 )
مسأله 7 * اگر انسان شك داشته باشد، كه لباس از حيوان حلال گوشت است يا حرام
گوشت، چه در كشور اسلامى و چه غيراسلامى، تهيه شده باشد، نماز خواندن با آن مانعى
ندارد. ( توضيح المسائل، م827 )
مسأله 8 * اگر با لباسى كه از حيوان حرام گوشت است، بر اثر فراموشى نماز بخواند و بعد
از آن متوجه شود، بنابر احتياط واجب بايد آن نماز را دوباره بخواند. ( همان
مدرك )
مكان نمازگزار
نماز در هواپيما و كشتى
مسأله 1* يكى از شرايط مكان نمازگزار بىحركت بودن آن است، بنابراين نمازخواندن در
هواپيما، كشتى، قطار و اتومبيل در حال حركت صحيح نيست، ولى اگر انسان ناچار شود
كه در آن حال نماز بخواند، مثلاً اگر بخواهد صبر كند تا در هنگام توقف نماز
بخواند وقت مىگذرد و نماز قضا مىشود، بايد ساير شرايط نماز را در حدّ امكان
مراعات كند؛ يعنى: اين گونه عمل كند:
براى نماز وضو بگيرد و
اگر نتواند بايد تيمم كند، و چنانچه تيمم هم ممكن نباشد، احتياط مستحب است نماز
را بخواند و بعداً بايد قضاى آن را به جا آورد.پيشنهاد مىشود چنانچه زمان حركت
هواپيما يا قطار يا اتومبيل نزديك وقت نماز است پيش از سوار شدن وضو بگيرند و
با طهارت باشند تا براى خواندن نماز مشكلى نداشته باشند.
اگر مىتواند بايد نماز را ايستاده بخواند واگر نه بايد در حال نشسته نماز بخواند.
جهت قبله را بايد مراعات كند، پس اگر آن وسيله را به طرف ديگر برگردد نمازگزار نيز بايد به طرف
قبله برگردد، ولى اگر نمىتواند رو به قبله نماز بخواند، اشكال ندارد.
سجده بر كاغذ نيز صحيح است چنانچه مهر يا خاك يا سنگ براى سجده ندارد بر آن سجده مىكند.
اگر برخى از شرايط نماز را نتواند مراعات كند بايد به هر نحو كه مىتواند نماز را بخواند. ( تحرير الوسيله، ج1 ص 151، م 15 )
مسأله 2 * يكى ديگر از شرايط مكان نمازگزار مباح بودن آن است، و اين در صورتى است كه
انسان، غصبى بودن مكان را بداند، پس در جاهايى كه نمىداند غصبى است يانه، نماز
خواندن اشكال ندارد. ( توضيح المسائل، م 870 و تحرير الوسيله، ج 1، ص 147، م1 )
مسأله 3 * اگر در جايى كه نمىداند غصبى است نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، نمازش
صحيح است. ( همان مدرك )
مسأله 4 * اگر انسان، ناچار شود كه در مكان غصبى نماز بخواند، اشكال ندارد. ( همان مدرك )
معابد يهود و نصارا
1 * نماز خواندن در كليساها و كنيسهها اشكال ندارد هر چند بدون اجازه از آنها باشد. ( العروة الوثقى، ج1، ص 451، م1 )
2 * حفظ طهارت معابد يهود و نصارا نيز لازم است، و به احتياط واجب بايد از نجس كردن
آنها پرهيز شود. ( العروة الوثقى، ج 1، ص 70، م 15 )
نماز جماعت
براى آن دسته از افرادى كه به كشورهاى اسلامى مسافرت مىكنند و اكثريت يا تمام
مسلمانان آنجا اهل سنت مىباشند يادآورى چند مسأله در باب نماز جماعت ضرورى است.
مسأله 1 * شركت در نماز جماعت اهل سنّت و خواندن نمازهاى يوميّه با آنها از نماز واجب
كفايت مىكندو اعاده ندارد.
( استفتاآت ويژه حج، س31 )
مسأله 2 * شركت در نماز جماعت اهل سنّت اختصاص به مسجد الحرام و مسجدالنّبى ندارد
بلكه در ساير مساجد هم كافى است. ( همان مدرك، س32 )
مسأله 3 * وقتى كه در مسجد الحرام و يا *مسجد النّبى* نماز جماعت منعقد شد، مؤمنين
نبايد از آنجا خارج شوند و بايد از جماعت تخلّف نكنند و با ساير مسلمين به
جماعت نماز بخوانند. ( مناسك حج، ص 379، م 1 )
مسأله 4 * در مكّه و مدينه، در مسافرخانه وهتل نبايد نماز را به جماعت بخوانند و
مىتوانند در جماعت ساير مسلمين در مساجد شركت كنند و نماز را به جماعت بخوانند. ( همان مدرك، م 3 )
مسأله 5 * در مسجد النّبىصلى الله وعليه وآله سجده كردن بر فرشهاى مسجد مانع ندارد و
مهر گذاشتن جايز نيست، و لازم نيست در جايى كه سنگ است نماز بخوانند، و لازم
نيست حصير يا نحو آن را با خود ببرند ولى اگر ( چون اين گونه اعمال در آنجا، هم
اكنون، موجب توهين به مذهب تشيع مىگردد ولى در جايى كه موجب وهن نباشد و تقيه هم
در كار نيست بايد به طور معمول نماز خواند. ) مراعات كنند كه موجب وهن نشود و حصير براى جانماز با خود داشته باشند و روى آن نماز
بخوانند به طورى كه متعارف ساير مسلمين است اشكال ندارد، لكن تأكيد مىشود كه
از عملى كه موجب هتك حرمت و انگشتنماشدن باشد اجتناب نمايند. ( مناسك حج، ص 383، م22 )
استفتا
س 1 * در مسجد النّبى صلى الله وعليه وآله بعد از اتمام نماز جماعت، آيا مىتوان
روى فرشهاى مسجد سجده نمود و يا اينكه بايد برود در جايى كه سنگفرش است و بر
سنگ نماز بخواند؟
جواب : لازم نيست به جايى ديگر كه سنگ است برود. ( مناسك حج ص 384، س 23 )
س 2 * اگر انجام نماز به كيفيّتى باشد كه معلوم نيست موافق نظر اهل سنّت باشد،
مانند سجده بر پشت نمازگزاران صف جلو، و عدم رعايت اتّصال و... آيا نماز در
اينگونه موارد بايد اعاده شود؟
جواب : اعاده دارد. ( مناسك حج ص 385، س 27 )
س 3 * كسانى كه براى شركت در نماز مغرب در مكّه و مدينه وارد ( در ساير جاها نيز
همين حكم را دارد. ) مساجد مىشوند و نمازهاى خود را با جماعت مىخوانند، آيا جايز است بلافاصله بعد از
نماز جماعت، نماز عشا را بخوانند يا نه؟ (چون مغرب نزد اهل سنت، كمى زودتر از
مغرب نزد شيعه است.)
جواب : مانع ندارد، و اگر وقت نشده بايد صبر كنند. ( مناسك حج ص 385، س 29 )
س 4 * شركت در نماز جماعت اهل سنّت، با توجه به اينكه وقت نماز مغرب نزد آنها
زودتر از مغرب شرعى نزد شيعيان است آيا كفايت از نماز مغرب مىنمايد يا نه؟
جواب : در فرض مرقوم جماعت صحيح است و اعاده ندارد. ( استفتاآت ويژه حج، س54 )
س 5 * در بعضى از كشورهاى خارجى افرادى ديده شدهاند كه در تشهد نماز خود بعد از
شهادتين؛ يعنى شهادت بر توحيد و رسالت شهادت ثالثه، يعنى شهادت علياً ولى
اللَّه را مىخوانند، آيا شهادت على اميرالمؤمنين يا چيز ديگر بعد از شهادتين
مستحب است يا مبطل نماز است؟ توضيح بفرماييد.
جواب : بايد تشهد نماز را به همان طور كه وارد شده و متعارف است خوانده شود. ( استفتاآت، ج 1، ص 166، س146 )
س
6 * در غير موارد حج آيا شيعيان مىتوانند به امام جماعت اهلتسنن اقتدا نمايند
يا خير؟
جواب : مىتوانند. ( استفتاآت، ج 1، ص 279، س484 )
س
7 * جمعى از مؤمنين با عده اى اهل تسنن در محلهاى كه طرفين زندگى مىكنند،
مسجدى بنا كرده و در تمام مراسم مشتركاً بهرهبردارى مىنمايند ولى امام جماعت
و نحوه اداى نماز، به خصوص از جهت محلّ سجده بر وفق اهل تسنّن است وشيعيان نيز
ناگزير از مشاركت جهت اتّحاد و اداى فريضه هستند، در فرض مذكور سجده كردن بر
زيلو و فرش چه صورت دارد؟
جواب : اگر مذاهب طرفين براى همديگر شناخته شده است و تقيّهاى در بين نيست، سجده بر
فرش و زيلو صحيح نيست. ( همان مدرك، س783 )
نماز مسافر
مسأله 1* انسان بايد در سفر، نمازهاى چهار ركعتى را دو ركعت (يعنى شكسته) به جا
آورد، به شرط آنكه مسافرتش از هشت فرسخ كه حدود 45 كيلومتر است كمتر نباشد. ( توضيح
المسائل، ص 173، نماز مسافر )
مسأله
2 * كسى كه به مسافرت مىرود، تا به حد تَرخُّص نرسيده نبايد نماز را شكسته
بخواند؛ يعنى به مقدارى دور شود كه ديوارهاى آنجا را نبيند و اذان آنجا را هم
نشنود و چنانچه قبل از آنكه به اين مقدار دور شود بخواهد نماز بخواند بايد تمام
بخواند. ( همان مدرك )
مسأله 3 * مسافرى كه قصد دارد يا مىداند در جايى حداقل ده روز مىماند، بايد در
آنجا نماز را تمام بخواند. ( توضيح المسائل، م 1335 )
مسأله4* مسافرى كه قصد كرده، ده روز را در محلى بماند اگر بيشتر از ده روز
درآنجا بماند، تا وقتى كه از آنجا نرفته است بايد نمازش را تمام بخواند و لازم
نيست دوباره قصد كند. ( توضيح المسائل، م 1347 )
مسأله 5 * كسى كه در جايى سىروز با ترديد مانده است، يعنى معلوم نبوده كه
مىماند يا مىرود و تا سى روز به همين حالت مانده، و جايى هم نرفته است، در اين
صورت بايد بعد از سى روز نماز را تمام بخواند. ( توضيح المسائل، م 1353 )
مسأله6* مسافرى كه به وطنش بر مىگردد وقتى به حدّ تَرخُّص برسد، يعنى به جايى
برسد كه ديوارهاى وطن خود را ببيند و صداى اذان را بشنود بايد نماز را تمام بخواند.
( توضيح المسائل، م 1319 )
مسأله7* مسافرى كه بايد نمازهاى چهار ركعتى را در سفر، دو ركعت بخواند نبايد در
آن سفر روزه بگيرد ولى بايد قضاى آن را به جا آورد، و مسافرى كه نمازش را تمام
مىخواند؛ مثل كسى كه ده روز را در ماه رمضان در جايى مىماند، بايد در سفر روزه
بگيرد. ( توضيح المسائل، م 1714 )
مسأله8* كسى كهبه مسافرتمىرود تازمانى كه بقدرى دورنشدهكه ديوارهاى آنجارا
نبيند واذان آنجارا نشنود، نبايد روزه خود را باطل كند. ( توضيح المسائل، م 1711 )
مسأله9* كسى كه در ماه رمضان بعد از ظهر به مسافرت مىرود روزهاش صحيح است و
بايد آن را تمام كند. ( توضيح المسائل، م 1721 )
مسأله 10* كسى كه قبل از ظهر به وطن يا جايى كه ده روز مىماند برسد و كارى كه
روزه را باطل مىكند انجام نداده باشد، بايد نيّت روزه كندو صحيح است. ( توضيح
المسائل، م 1722 )
مسأله 11* كسانى كه شغل آنها مسافرت است مانند خلبان، ملوان و رانندهاى كه كار
او در سفر است؛ مانند خدمه هواپيما و كشتى و قطار، بايد در سفر نماز را تمام
بخوانند و روزه را بگيرند. ( توضيح المسائل، م 178، شرط هفتم )
به
فتواى رهبر معظم انقلاب (دامظلّه)، كسانى كه شغلشان در سفر است يا براى كارشان
حداقل در كمتر از ده روز به محل كار سفر مىكنند، مانند كسانى هستند كه شغلشان
مسافرت است، يعنى بايد نمازهاى چهار ركعتى را در اينگونه مسافرتها تمام بخوانند
و روزه صحيح است، مانند معلمانى كه براى تدريس يا كارمندانى كه براى انجام
وظيفه يا كارگرانى كه براى كار؛ مثلاً هر هفته يكبار به محل كارشان مىروند و
برمىگردند، نمازشان در سفر براى كار تمام است. ولى به نظر ايشان سفر براى
تحصيل حكم سفر براى شغل را ندارد. مگر آنكه تحصيل در حكم كار و شغل آنها باشد،
مانند افرادى كه در سپاه و ارتش براى تحصيل مأموريت دارند.
مسأله 12* مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد ولى اگر براى فرار از روزه باشد
مكروه است. ( توضيح المسائل، م 1715 )
بِلاد كبيره (شهرهاى بزرگ)
كسانى
كه به فتواى رهبر معظم انقلاب اسلامى، باقى بر تقليد حضرت امام (قدس سره)
ماندهاند و اكنون به شهرهاى بزرگى كه؛ مانند تهران يا بزرگتر از آن است مسافرت
مىكنند جهت آشنايى بيشتر به مسائل آن، مىتوانند به كتاب استفتاآت جلد1 ص206
مراجعه كنند، گرچه مىتوانند در اين مسأله و ساير مسائل به فتواى حضرت آيةا...
خامنهاى (دامةبركاته) مراجعه كنند كه به فتواى ايشان شهر تهران و مانند آن جزو
بلاد كبيره نمىباشد، و در سفر به آنجا تفاوتى با ساير شهرها نيست.؟؟؟؟؟
چنانچه
قصد ماندن ده روز يا بيشتر در يك محله را ندارند و به جاهاى مختلف شهر تردد
دارند، هرچند ده روز در آن شهر بمانند نمازشان شكسته است و تنها در صورتى كه
قصد ماندن در يك محله را داشته باشند نماز تمام است و چنانچه قصداقامت هميشگى
در آن شهر داشته باشند، تنها همان محله زندگى وطن آنها محسوب مىشود، نه همه
شهر.
نماز و روزه خلبانان و خدمه هواپيما
س
1 * با توجه به اينكه اغلب خلبانان پرواز مىكنند آيا مىتوانند در پايگاه قصد
اقامت ده روزه بنماينديا خير؟
جواب : نمىتوانند قصد ده روز كنند مگر بدانند كه ده روز در آنجا مىمانند. ( استفتاآت، ج 1، ص 239، س362 )
س
2 * خلبانان مذكور گاهى اوقات ساعتهاى متمادى در پرواز هستند و احتمال دارد در
بعضى از پروازها نمازشان قضا شود آيا مىتوانند در پرواز نماز بخوانند يا نه؟ و
در صورت امكان اداى نماز در پرواز، كيفيت آن را بفرماييد.
جواب : مانعى ندارد، ولى در صورت امكان بايد رو به قبله باشد. ( همان مدرك )
س
3 * كسانى كه شغلشان خلبانى مىباشد. امّا در مأموريتهاى يك ماهه در صورتى كه
احتمال پرواز و عدم پرواز در اين 30 روز مىرود، حكم نماز و روزه اين اشخاص چه
مىشود.
جواب : در مدتى كه اشتغال به خلبانى دارد وظيفه او تمام است، بلى اگر ده روز يا
بيشتر ولو بدون قصد در يك محل بماند در سفر اوّلى كه بعد از آن مىكند بايد
شكسته بخواند و در هر مورد كه نماز او تمام است روزه هم مىتواند بگيرد و اگر
نماز شكسته است روزه صحيح نيست. ( استفتاآت، ج 1، ص 240، س363 )
س
4 * كسانى كه در طيّاره يا قطار شغل قهوهچى دارند و گاه به گاه هم در وطن خود
ده روز و بيشتر مىمانند تكليف نماز و روزه آنان چگونه است ؟
جواب : اگر از كارگران قطار و طيّاره محسوب مىشوند نماز آنان تمام است و روزه
بر آنان واجب است ولى اگر ده روز در وطن يا غير وطن توقف نمايند، در سفر اول بعد از
آن ده روز حكم مسافر دارند. ( توضيح المسائل، ص420، س18 )
مسافرت غير قانونى
تخلف
از مقررات دولت اسلامى جايز نيست و در رفتن به ساير كشورها و برگشتن به وطن
بايد مطابق قوانين جارى عمل كند، حتّى آن دسته از قوانين و مقرّراتى كه مربوط
به امور هواپيمايى و گمركى مىباشد، براى آشنايى بيشتر به نمونههايى از
استفتاآت توجه كنيد:
س:
اشخاصى هستند كه مهر و امضاى سفارتخانههاى ممالك را جعلى درست مىكنند و به
اين وسيله براى افراد ديگر ويزا صادر مىكنند ودر عوض از صاحبان گذرنامه پول
مىگيرند و چه بسا با همين ويزا افراد را به مكّه مىفرستند و كارهاى ديگر، و
خلاصه، اين ويزا در بعضى موارد در راه اعمال خير است و احياناً هم ممكن است در
راه خلاف شرع استفاده شود، ولى اين نكته را بايد اضافه كرد كه نوعاً با همين
ويزا خطر پيش نمىآيد امّا در بعضى موارد خطر هم پيش مى آيد و صاحب گذرنامه در
مرزها دستگير مىشود، آيا اين پولهايى كه به خاطر اين ويزا مىگيرند حلال است
يا حرام؟
جواب : جايز نيست و پولى كه مىگيرد حرام است.
نماز قضا
مسأله1
* انسان بايد نمازهاى واجب را در وقت آن بخواند و چنانچه بدون عذر شرعى نمازى
از او قضا شود، گناهكار است و بايد توبه كرده و قضاى آن را هم به جا آورد.
مسأله2* در سفر نمىتوان روزه گرفت، حتى روزه قضا، ولى نماز قضا مىتوان بجا آورد. ( العروة الوثقى، ج1، ص 734، م10، و تحرير الوسيله، ج1، ص 224، م 5 )
مسأله3* اگر در سفر بخواهد نمازهايى كه در غير سفر قضا شده است بجا آورد، بايد
نمازهاى ظهر و عصر را چهار ركعتى بخواند. ( توضيح المسائل، م 1368 )
مسأله4* اگر مسافرى كه بايد نماز را شكسته بخواند نماز ظهر يا عصر يا عشاء از او قضا
شود، بايد آن را دو ركعتى بجا آورد، اگر چه در غير سفر بخواهد قضاى آن را بجا
آورد. ( توضيح المسائل، م 1368 )
مسأله5* نماز قضا را در هر وقتى مىتوان به جا آورد، يعنى قضاى نماز صبح را مىتوان در
روز يا شب و يا وقت ديگر خواند. ( العروة الوثقى، ج1، ص 734، م10، و تحرير الوسيله، ج1، ص 293، م 1 )
