مقدمه
ضمن آرزوى قبولى طاعات و عبادات، حال كه اين توفيق نصيب شما شده است كه
در جمع معتكفين حاضر هستيد جا دارد با تأمل و تدبر نسبت به اين عبادت
اهتمام داشته باشيد.
گرچه در خصوص اعتكاف كتابهاى مفصلى نوشته شده است اما اكثراً در فضل
اين عبادت و يا احكام آن بوده است. در اين نوشته چند توصيه عملى به
معتكفين گردآورى شده است كه تقديم مىگردد.
1- آمادگى و تهيا:
معتكف بايد قبل از ورود به اعتكاف خود را از نظر معنوى و روحى آماده
كند. بايد نسبت به اموال دقت كنيد، نسبت به مكان انتخابى بى تفاوت
نباشيد. از قبل بگيريد كه به يك سفر سرنوشتساز مىرويد لازم است يك
جلد قرآن، مفاتيح الجنان، نهجالبلاغه و صحيفه سجاديه و خودكار و كاغذ
و لباسى پاك و مختصر پولى كه شبههاى در آن نيست به همراه داشته باشيد.
2- حضور دل:
معتكف با ورود به مسجد عبادت را با رضايت حضرت حق و قريةالى الله شروع
مىكند . به دليل اهميتى كه حضور قلب در عبادت دارد به شما معتكفين
توصيه مىشود هنگام ورود به مسجد در حالى كه از اعمال خود بيم و ترس
داريد اما به فضل پروردگار اميدوار باشيد.
3- برنامهريزى و زمانبندى:
معتكفين براى خود برنامه دقيقى داشته باشند كه به عنوان نمونه به چند
مورد اشاره مىشود:
1-3- در طول اعتكاف با وضو باشيد : اين سنت حسنه كه در تقليل گناه مؤثر
است و كمتر در بين جامعه رواج دارد به عنوان يك دستورالعمل به معتكفين
توصيه مىشود.
2-3- نماز جماعت : همه نمازهاى واجب را به جماعت بخوانيد و اگر مردم
رضايت داشته باشند از امام جماعت بخواهيد كه سجدهها ، ركوع ها و
قنوقها را طول دهد و حتى الامكان تعقيبات كامل نماز و اوقات آنها
مراعات گردد.
3-3- خوردن و آشاميدن : به ميزانى تناول كنيد كه حال عبادت داشته باشيد
مطلقاً از پرخورى پرهيز كرده و به ميزان نياز آب و طعام استفاده
نماييد.
4-3- قرائت قرآن كريم : در طول برنامه اعتكاف به ميزانى كه ميسر است
قرآن بخوانيد و از علمايى كه در بين شما هستند بخواهيد در خصوص بعضى
آيات براى شما سخن بگويند.
5-3- اقامه نمازهاى مستحبى: سعى كنيد در اين ايام نوافل را به جا آوريد
چهار ركعت نماز پس از نماز مغرب و دو ركعت نماز نشسته پس از نماز عشاء
دو ركعت قبل از نماز صبح، هشت ركعت قبل از اذان ظهر و هشت ركعت قبل از
نماز عصر و 11 ركعت نماز از نيمه شب تا قبل از طلوع فجر كه نافله و
نماز شب است، اين نمازها به صورت دو ركعتى خوانده مىشوند.
6-3- انجام مطالعه و تشكيل جلسات علمى : حال كه توفيق داريد در خانه
خدا به يكى از بهترين عبادات بپردازيد از علماء حاضر در اين شهر دعوت
كنيد تا براى جمع شما سخنرانى و وعظ كنند.
در صورتى كه در اين شهر و مسجد عالمى يافت نشود از مطالعه كتاب غافل
نشويد . موضوع مطالعه از قبل آماده شود. اگر مطالعه از عبادات معمول
برتر نباشد قطعاً كمتر نخواهد بود.
7-3- بهرهگيرى از مراسم مداحى و قرائت قاريان برجسته : مداحان عزيز
مناجاتها و دعاها و قاريان گرامى آيات قرآن را براى معتكفين بخوانند.
مناجات اميرالمؤمنين در مسجد كوفه با صداى خوب و مداحى ترجمه آن
تحفهاى بس گرانبها براى معتكفين خواهد بود.
4- حفظ دستاوردها:
شايسته است معتكفين از دستاورد اعتكاف به خوبى مراقبت كنند. اگر در اين
سه روز موفق شدند و محاسبه دقيقى از اعمال خود داشته باشند . يا
توانسته باشند با قرآن انس پيدا كنند و از عبادات لذت ببرند، اين روش
را به تمام روزهاى سال بكشانند. اگر توفيق توبه پيدا شد اين توفيق را
به راحتى از دست ندهند و خود را با گناه آلوده نكنند و توبه نشكنند.
5- رعايت دقيق احكام مربوط اعتكاف:
به منظور آگاهى بيشتر معتكفين عزيز به احكام اعتكاف كتابى در اين خصوص
تهيه و براى كليه مراكزى كه اين سنت حسنه برگزار مىگردد ارسال شده است
حتماً نسبت به مطالعه آن اقدام نماييد.
6- خلوت گزينى جهت عبادت:
اگر امكانات مسجد اجازه بدهد معتكف در قسمتى از مسجد جاى ويژهاى براى
عبادت در نظر بگيرد تا در اين مكان بدون مزاحمت ديگران به انجام
مستحبات و اعمال خود بپردازد.
7- رعايت نظافت و بهداشت محيط اعتكاف:
شايسته است معتكفين در اوقات نمازها لوازم خود را جمع و جور كنند و
مسجد را براى اقامه نماز جماعت آماده نمايند. خوابيدن در زمان نمازها و
نامرتب بودن لوازم شخصى اثر خوبى براى نمازگزاران ندارد.
8- دعاى خالصانه:
از همه عزيزان تقاضا مىشود جهت استفاده بيشتر از اين فضاى عرفانى و
روحيات بالاى معنوى تحصيل شده از بركات ايام اعتكاف دعاى خالصانه و
خاضعانه براى تعجيل در ظهور آقا امام زمان (عج) ، سلامتى و دوام عمر پر
بركت براى مقام معظم رهبرى حضرت آيت الله خامنهاى (دام عزه)، افزايش
عزت و اقتدار نظام مقدس جمهورى اسلامى در عرصههاى بينالمللى و همچنين
نزول بركات و نعمات آسمانى از درگاه حق بارى تعالى مسئلت نمايند اميد
است مورد اجابت واقع شود.
انشاء الله
معاونت فرهنگى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى
دبيرخانه ستاد عالى كانونهاى فرهنگى مساجد
پيشگفتار
اسلام، فكر جدايى از زندگى دنيا و گوشه نشينى و كنارهگيرى از مردم و
به تعبير ديگر رهبانيت راباطل و ناپسند اعلام كرد، اما اعتكاف را به
عنوان فرصتى براى بازگشت به خويش و خداى خويش قرار داد، تا كسانى كه از
هياهو و جنجالهاى زندگى مادى خسته مىشوند، بتوانند چند صباحى با خداى
خود خلوت كنند و جان و روح خود را با خالق هستى ارتباط دهند، و با توشه
معنوى و اعتقادى راسخ و ايمان و اميدى بيشتر به زندگى خود ادامه دهند،
و خود را براى صحنههاى خطر و جهاد در راه خدا آماده سازند و هميشه با
ياد خدا تلاش كنند و خود را در محضر پروردگار ببينند و از نافرمانى او
بپرهيزند و به سوى سعادت دنيا و آخرت گام بردارند. كه با اندك تأملى در
احكام و مسائل اين برنامه زيباى عبادى پى به چنين حقايقى خواهيم برد.
از آنجا كه پس از پيروزى انقلاب اسلامى در ايران، سنت اعتكاف حيات
ديگرى يافته و جمع زيادى از مشتاقان به ويژه جوانان بدان روى آوردهاند
و چون در سابق، كمتر مورد توجه بوده ، احكام آن در اكثر رسالههاى
توضيح المسائل يافت نمىشود، لذا بر آن شديم كه احكام اعتكاف را به
مقدارى كه مورد ابتلاء و نياز است، با استفاده از منابع معتبر فقهى و
استفتاء آت جديد، مطابق با فتاواى مراجع معظم تقليد آماده كنيم، كه
دفتر حاضر حاصل اين تلاش است . اميدواريم راهگشاى بندگان خالص خداوند
باشد و مورد قبول حضرت حق قرار بگيرد.
يادآورى:
آنچه در اين نوشته به صورت مسأله آورده شده براساس فتاواى بنيانگذار
جمهورى اسلامى حضرت آيت الله العظمى امام خمينى (ره) است كه از ترجمه
بحث اعتكاف كتاب «العروة الوثقى» با ملاحظه حواشى معظم له و كتاب
«تحرير الوسيله» استفاده شده است .
فتاواى ساير مراجع معظم تقليد نيز با استفاده از تعليقات آن بزرگواران
بر كتاب «عروة» و استفتاءاتى كه توسط معاونت فرهنگى مسجد مقدس جمكران و
ستاد مركزى اعتكاف قم در اختيار گذاشتند، آورده شده است .
ربنا تقبل منا انك انت السميع
العليم
قم - پائيز 78 - محمد حسين فلاح زاده
