بجان خودم سوگند، نمى توانى آنطوريكه بايد از جنايات خود معذرت بخواهى ، گرچه جهت معذرت خواهى در تمام عمر با تمام اعضاى بدن سخن بگويى . نيز نمى توانى آنطورى كه بايد از او تشكر نمايى گرچه در طول روزگاران اين عمل را انجام دهى . زيرا جنايتى كوچك با بزرگ بودن كسى كه جنايت نسبت به او انجام مى گردد و بخاطر احسان او به جنايتكار بزرگ مى شود. و آنگاه كه بزرگى بى نهايت گرديده و احسان را نتوان به شمارش در آورد زبان از اداى حق آن ناتوان و عمر مردم براى شمردن كافى نخواهد بود. اداى حق شكر نيز همينطور است زيرا هر اندازه نعمت دهنده بزرگتر بوده و نعمتها بيشتر و ارزشمندتر باشد شكر آن نيز بيشتر خواهد بود. و حق نعمت وجود، هدايت و بزرگى رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) نيز نهايتى ندارد تا مسلمانى بتواند شكر او را آنگونه كه بايد، بجا آورد. بنابراين بحكم قاعده ((الميسور)) لازم است براى معذرت خواهى و شكرگزارى تمام توان خود را بكار گيرد و در عين حال به ناتوانى خود در اداى حق سپاسگزارى و معذرت خواهى اعتراف نمايد.
آنگاه كه مطالب بالا را فهميدى ، بايد تمام توان و تلاش خود را در زيارت او بكار گيرى . اگر پايه هاى شناخت ، حقوق ، فوايد و رحمتهاى او را محكم نموده و در اين مورد به يقين دست يافته باشى ، مشتاق زيارت او خواهى شد؛ بخصوص با در نظر گرفتن آنچه درباره فضيلت زيارت او در روايات آمده است . و لازم نيست به انسان مشتاق آيين دوستى را آموزش ‍ داد. او از تلاش و كوشش در راه رسيدن به كسى كه مشتاق اوست و رضايت او و عرض اشتياق و تواضع به او و تملق براى او خوددارى نمى كند و بگونه اى اين عمل را انجام مى دهد كه توان تصور آن براى كسى نيست . با ((سر)) به زيارت مى رود نه با مركب ، چنانچه از ((بسطامى )) و ((الرابعة العدوية )) نقل شده كه در راه مكه مشرفه در هر دو قدم دو ركعت نماز مى گزاردند. بنابراين زائر مشتاق بايد در راه زيارت خود با هر كس ، و هر چه كه به اين راه تعلق دارد، با محبت رفتار نمايد. بهمين جهت نيز بايد با زائرين و صاحبان وسيله نقليه و خدمتكارها و چهارپايان با رفق و مدار رفتار نموده و آزار آنان را تحمل و در خدمت آنان قرار گيرد. حتى اذيت آنان را نيز آزار نديده ، از صرف مال براى آنان خوددارى نكرده ، و آنان را گرامى بدارد. و آنگاه كه به شهر كسى كه مى خواهد او را زيارت كند نزديك شد، اشتياق او بيشتر شده در سير خود جديت بيشترى نشان داده ، او را مورد خطاب قرار داده ، بر آن ديار سلام كرده ، و مشتاق ديدن شهر و آثار حرم مطهر مى گردد.
و آنگاه كه حرم را مى بيند، براى خدا به سجده افتاده و پس از سجده برخاسته و سلام مى كند. و با گريه شوق اظهار محبت مى نمايد. زمان حيات او و سكونت او در اين شهر و خانه آن حضرت را مجسم مى نمايد و جاى قدمهاى او را بر زمين آن شهر مى بيند. از ورود به شهر تبرك جسته و راه رفتن با پاها در آن ، بخصوص با كفش براى او سخت بوده ، ديوارها و خاك آن را بوسيده و صورتش را از روى محبت بر زمين آن گذاشته و مى گويد: ((بر شهر ليلى گذر كردم اين ديوار و آن ديوار را مى بوسم محبت كسى كه ساكن در اين شهر است دلم را پر كرده است نه دوستى شهر.))
و نيز ورود به آن شهر را بزرگ دانسته و از خدا اجازه ورود خواسته و بخواهد كه توفيق خود را نصيب او سازد. از حضرت رسول (صلى الله عليه و آله و سلم ) اجازه گرفته و اشتياق خود را به ديدار روى مبارك او عرض نموده و حوادث بعد از وفات او از قبيل نيرنگ منافقين و ستم ستمكاران ، آنگاه كه خلافت را غصب نموده ، بر مردم حاكم شده ، گمراهشان كرده ؛ بر خانواده او ستم كرده و مانع رسيدن سرور بانوان جهان به ارث خود شدند را بطور اجمال گفته و از آن شكايت كند.
آنگاه پس از غسل ، پوشيدن تميز لباسها، از عطرى كه امكان تهيه آن را دارد استفاده كرده و با آرايش و وقار بطرف حرم او حركت كند. براى رفتن آهسته قدم برداشته خدا را تسبيح و ستايش كرده ، ((لا اله الا الله )) و ((الله اكبر)) گفته ، صلوات فرستاده و فرض كند كه در جلو چشم رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) بوده ، رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) او را مى بيند و به حركتها و آنچه در ذهن او مى گذرد نگريسته و مقدار اشتياق و افسوسهاى قلبى و اندوههاى او را مى فهمد. با تمام وجود به آن حضرت (صلى الله عليه و آله و سلم ) توجه نموده و سعى كند غير از او كسى در قلبش نيايد. و براى اينكه حضور قلب او از بين نرود، در راه زيارت نبايد به كسى يا چيزى نگاه كند.
هنگامى كه به در حرم رسيدى بدان كه مى خواهى به جايگاه بزرگى به روى كه بر بساط آن جز پاكان قدم نگذاشته و كسى به جز افراد صديق اجازه ورود به آن را ندارد و مى خواهى وارد حرم شوى كه پيامبران ، رسولان و فرشتگان مقرب بدون اجازه وارد آن نمى گردند. پس با دل و زبانت از خداى متعال و سپس از حضرت رسول (صلى الله عليه و آله و سلم ) و سپس از جانشينان او بخصوص ((درِ شهر علم او)) و ((باقيمانده جانشينانش )) و سپس فرشتگانى كه در حرم شريف او گمارده شده اند، اجازه گرفته و سپس به خدمت او در آرى و در مجلس او حضور پيدا كن . كه در صورت غفلت از اين امور بهره هاى زيادى را از دست خواهى داد.
و بدان كه او مى تواند با اجازه خداى متعال با عدل و فضل با تو رفتار كند. اگر با كرم و فضل خود به تو مهر ورزيده ، تو و زيارتت را قبول نموده ، سلامت را جواب داده و سخنت را گوش دهد خوشا بحال تو و خوشا بحال تو، كه رستگار شده و فرشتگان مقرب و پيامبران و رسولان با تو زيارت كرده اند - و چه دوستان خوبى . ولى اگر صداقت ، خلوص ، اخلاص ، وفا، ادب و صفايى را كه حق او بوده و اداى آن بر تو واجب است را از تو درخواست كرده و تو را نپذيرفته و رد كند، واى بر تو، واى بر تو، كه دچار چه ضرر بزرگى شده اى !
در مقابل او به ناتوانى ، كوتاهى ، شكستگى و فقرت اعتراف نما، كه تو براى زيارت و انس گرفتن با او آمده اى و حال خود و درونت را به او عرضه كن . با توسل به او و پناه بردن به فضل و كرم او و واسطه قرار دادن خاندانش از او همت بخواه - كه او از طرف خدا از آنچه در ذهن تو مى گذرد آگاه است . و در درگاه او مانند كوچكترين بندگانش باشد و بنگر كه نامت در كدام دفتر نوشته شده است .
اگر بخاطر اينكه بخوبى به تو توجه نموده و تو را پذيرفته ، قلبت نازك و اشكهايت جارى و اشتياقت برانگيخته شده ، و در قلب خود شيرينى مناجات و لذت گفتگوى با او را يافته و از جام كرامتش نوشيدى ، وارد شو كه به تو اجازه داده شده ، در امان هستى و از لطف و احسان برخوردار. و در غير اين صورت مانند درماندگان ، براى جلب محبت و رحمت او به خداوند پناه ببر.
اگر در پناه جويى و درماندگى صداقت را پيشه كنى خداوند با چشم رحمت و مهربانى به تو نگريسته و قلب محبوب خود را به تو متمايل مى كند تا تو را از كرامت و محبت خود برخوردار نمايد. و تو را به انجام اعمالى كه مورد علاقه او بوده و به آنها راضى است ، موفق مى نمايد. زيرا او كريم بوده و كرامت به بندگان درمانده و پناه آورده به درگاه او براى نيل به رضايتش را دوست دارد. و در كتاب خود فرموده است : ((اى كسى كه درمانده را اجابت مى كند هنگامى كه او را بخواند و گرفتاريش را بر طرف مى سازد.))
آستانه شريف حرم را ببوس و در حالى كه مى گويى : بسم الله و بالله و على ملة رسول الله ، الحمد لله الذى هدانا لهذا و ما كنا لنهتدى لولا ان هدانا الله وارد شو. آنگاه با آرامش و خشوع و ذكر حركت كن . تا به ضريح مقدس برسى . آن را ببوس و با سلامى حقيقى ، به او و خاندان و پدران او به ترتيب و تك تك سلام كن و در سلام كردن و درود فرستادن مبالغه نما.
((سلام )) از نامهاى خداوند است كه آن به رسم امانت به خلق خود عنايت فرموده تا در برخورد با يكديگر معناى آن را بكار گيرند. كسى كه نتواند معنى آن را در رابطه به پيامبرش بكار بندد در برخورد با هيچكس ‍ نمى تواند از آن استفاده كند. بكار بستن معنى سلام در رابطه با رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) اين است كه طورى با او رفتار كند كه به هيچ وجه موجبات اذيت و آزار او را فراهم نسازد. بدين ترتيب آيا فكر مى كنى رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) - با آن محبتى كه به امتش دارد - گناهان بزرگ تو را ديده و از آن ناراحت نشود و متاءلم نگردد! پس چه سلامى !
خلاصه بايد فرض كنى او در مقابل تو حاضر بوده و به تو توجه دارد و از پنهان و آشكار تو آگاه است . بهمين جهت نبايد در آن حال لباسى پوشيده باشى كه بر تو حرام باشد يا حقى از حقوق خدا، يا فقيران امت او بر عهده تو باشد، يا مال كسى را غصب كرده باشى و در آن حال بگويى : ((انا محلل حلالك ، محرم حرامك ؛ من حلال تو را حلال و حرام تو را حرام مى دانم .)) يا بگويى : ((زرتك يا رسول الله مستبصرا بضلالة من خالفك ؛ در حالى ترا زيارت مى كنم كه معتقد به گمراهى مخالف تو هستم )). آيا تو همان مخالف گمراه نخواهى بود؟ يا خود را از مخالفين استثنا مى كنى !
آيا در زيارتش نمى گويى : ((باءبى انت و امى و نفسى و مالى و ولدى ، پدر، مادر، خودم ، مالم و فرزندام فداى تو باد)) چگونه همه اينها را فداى او مى نمايى ولى بخاطر اندك دستورات او را زير پا مى گذارى . اگر به تو بگويد: دروغگو! آيا با من نيرنگ مى كنى ! چه جوابى خواهى داشت . مبادا به كسى دروغ بگويى كه او دروغ را حرام كرده است . گاهى دروغ گفتن به كسى كه مى داند دروغ مى گويى استهزاء اوست . از تمام اين امور به خدا پناه مى بريم .
در يك كلام ، زيارت او بسيار مهم بوده و روايت شده است كه : ((او دو بار زائر خود را زيارت مى نمايد)) ولى در عين حال خطر بزرگى در بر دارد. بنابراين مبادا در آن جدى نبوده و آن را كوچك شمارى كه در پيشگاه خدا بزرگ است .
مهمترين مطلب اين است كه در شناخت ، بزرگ دانستن او و اين عقيده كه از حال و باطنت آگاهى دارد استوار بوده و از آفتهاى سخن ، عمل و حقيقتهاى ادعايت مطلع شوى . با اين شرايط اگر نتوانستى قلب و عملت را اصلاح نمايى ، بايد به كوتاهى خود اعتراف نموده و مانند كوتاهى كنندگان شرمسار و به اندازه جنايت خود، خوار شده و در ترس و تواضع بسر برى . در اين صورت چاره اى نيست جز توسل به او و پناه بردن به در كرم و چشم پوشى او همراه با نگرانى از اين كه بخاطر اين جنايت مجازات شده ، پذيرفته نشده ، از رحمت او دور شده و به ورشكستگى آشكار و هلاكت جاويد برسى . يا از چشم پوشى ، گذشت ، كرم و فضل بهره مند شوى . مطلب مهم ديگرى كه بايد به آن توجه داشت اين است كه نبايد مانند فرمانبرداران توقع پاداشهاى الهى را داشته باشى .
اگر دل تو از اين احوال متاءثر شد حتما بعضى از اين آثار در تو آشكار خواهد شد. زيرا كسى كه از رد شدن و مجازات مى ترسد اعضاى بدنش به لرزه افتاده و رنگش تغيير مى كند. شنيده اى كه امام سجاد (عليه السلام ) با آن بزرگى و عبادتى كه داشت چگونه وقتى مى گفت : ((لبيك اللهم لبيك ))، رنگش تغيير كرده و غش مى كرد و آنگاه كه از علت آن سئوال شد - جان و روحم و ارواح همه عابدين و مراقبين فداى او باد - فرمود: ترسيدم در جوابم گفته شود: ((لا لبيك ؛ جوابى ندارى )).
اين امام ، حجت خدا كه هيچگاه لغزش ننموده و از گناه پاك است را بنگر چگونه از ترس بزرگى او تاءثير مى پذيرد. پس چرا ما نمى ترسيم كه در جواب سلام ما گفته شود: براى تو سلامى نيست ؛ يا گفته شود: و لعنت و عذاب بر تو.
خلاصه واجب است زائر، بحكم عدالت ، در اين مكان بزرگ حاضر نشود، مگر بعد از توبه اى صادقانه كه او را از مخالفت بالفعل با او پاك كند. تا بدين ترتيب از رد شدن ايمن شده و از ورطه سرزنش نجات يابد. اگر اين كار را نتوانست انجام دهد، مى تواند از درهاى ديگرى كه پاى بسته هاى در اسارت هواى نفس و زندانيان فرو رفته در هلاكت از آن وارد شده و از گذشت ، چشم پوشى زيبا و فضل فراوان بهره مند گرديده اند، وارد شود. درهايى از قبيل در ((اعتراف ))، ((معذرت خواهى ))، ((حيا))، ((توسل ))، ((آمرزش ‍ خواستن ))، ((پناه بردن )) و ((مضطر شدن )). اگر نفسى كه به كوتاهى عادت كرده ، حاضر به انجام لوازم اين درها نشد، بايد از در نااميد نشدن از اجابت وارد شود. و با اميدوارى از خداوند متعال بخواهد كه دل رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) را نسبت به او مهربان نمايد. زيرا ابليس از همين در وارد شد و به نتيجه رسيد. و در دعاى خود بگويد: ((خدايا! تو منفورترين آفريده هاى خود، شيطان را اجابت نموده و به او مهلت دادى . پس همانگونه كه خواسته او را برآوردى ، خواسته مرا نيز برآور. او گناهكار بود و به درگاه تو دعا كرد. من نيز گناهكارم و تو را مى خوانم . پس همانگونه كه او را از رحمت بهره مند نموده و او را اجابت كردى من را نيز اجابت فرما.))
اگر از اين در وارد شوى پروردگارت تو را نااميد نمى گرداند. او نزد خوش ‍ گمانى بنده خود مى باشد. چرا چنين نباشد در حالى كه در كتاب خود نازل فرموده است : ((و هنگامى كه بندگانم را تو درباره من پرسش كنند، من نزديك بوده دعاى دعا كننده را، آنگاه كه مرا بخواند اجابت مى نمايم . پس بايد دعوت مرا پاسخ گفته و به من اطمينان كنند؛ شايد به راه راست هدايت شوند.))، ((از فضل خدا بخواهيد.)) و ((قطعا خداوند به شما مهربان است .)).
و آنگاه كه خداوند بخواهد عطوفت او شامل حال تو شود، رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) با قبول ، اجابت ، عطوفت و رحمت به تو روى آورده ، تو را در ميان راءفت و محبت خود جاى داده ، با تو مانند پدرى با محبت و مادرى مهربان بوده و بخوبى پاسخت مى دهد و به اين ترتيب به مراد و بالاتر از مراد خود رسيده و براى هميشه رستگار خواهى شد.
و آنگاه كه به اين مطالب رسيدى و اين حالات را در خود بوجود آوردى و توجهات او را نسبت به خود يافتى مى توانى با او نجوا نموده و نيازهايت را بگويى ؛ از آنچه بر اثر جدايى او بر تو رفته ، از مصيبتهاى خاندان او، غصب حقوق آنان ، تسلط منافقين بر آنها، قتل ، اسارت و خوارى آنان و احكامى از دين كه بعد از او دستخوش تغيير شده ، شكوه نموده و از درماندگى و گرفتاريهاى خود شكوه نمايى .
سعادت اصحاب و كسانى كه از نورهاى او بهره ها گرفته و از موعظه ، راهنمايى و بركتهاى زمان او استفاده نموده و زندگى سعادتمندانه اى در سايه عطوفت او داشته و به فضل و كرامت او رسيده اند را در نظر آورده و بگو:
((رسول خدا! در زمان زندگيت در اين دنيا پرچم دين ، مشعل هدايت ، حلال مشكلات ، گشاينده گرهها و خبر دهنده از خدا، صفات و رضايت او بودى . كسى كه در دين يا دنياى خود با مشكلى مواجه مى شد به تو مراجعه مى كرد و تو تاريكى حجابها را براى آنان از بين برده و به نور راهنمايى مى كردى . تو پناهگاه بيچارگان ، پدر ايتام ، گنج فقرا و پناهگاه درماندگان و نيازمندان بوده و متدينين براحتى بوسيله تو نيرومند شده و براحتى به سوى خدا سير مى كردند.
در ميان امت جانشينى مانند خود بجا گذاشتى . ولى آنچه نبايد بشود شد و كار بجايى رسيد كه خلافت را غصب كردند، خاندانت كشته شده ، جانشينت مخفى و غايب شده ، امت به گمراهى كشيده شده ، مسلمين گرفتار مشكلات شدند. در معضلات ره به جايى نبرده ، بيچارگان در گرفتاريها بدون پناهگاه مانده ، ايتام بى پدر، فقرا بى چيز، حاجتمندان بدون پناهگاه ماندند. و ديندارى سخت و مشكل شد. و ما بعد از تو در بيابان گمراهى و بدون نور و هدايت سرگردان شديم . ظلم و جور فراوان و بساط عدل برچيده شد. نشانه هاى دين كمرنگ و آثار اسلام محو شد. وحدت مسلمين از بين رفته و هر كدام بسويى رفتند. عقلها ترك ، علوم كهنه شد و چيزى به بازگشت به زمان جاهليت نمانده بود.
رسول خدا! اگر آثار نور ولايت از زير ابرهاى لجاجت و بركتهاى نور خورشيد ولايت از پس پرده هاى گمراهى براى ما آشكار نمى شد، اسمى از اسلام و رسمى از ايمان باقى نمانده ، اسلام به كفر، عقل به نادانى و وصل به هجران تبديل مى شد. مردم سنگها و بتها را پرستيده و مسلمين كافر مى شدند. ما با از دست دادن تو و غيبت جانشينت مانند ايتام بى سرپرست ، اسيران بدون نگهبان ، و رعيت بدون حامى و گوسفندانى كه چوپان ندارند، شديم . پس ، اى ((رحمت براى جهانيان )) به ما رحم نموده و از رحمتت ما را بهره مند فرما.
به نوه خود كه امام و جانشين تو بر مردم است دستور فرما، تا ظهور نموده و در شب تار و تاريك به نور افشانى پرداخته و براى حمايت اسلام ، احياى قرآن ، محكم نمودن ايمان ، تقويت عقلها، گسترش عدل ، برچيدن ستم ، حفظ جان مؤ منين و آبروى مسلمين و تربيت جهانيان برخيزد.
به درگاه پروردگار بندگان براى تحقق وعده و يارى بندگان تضرع نما. بخاطر كارهاى مردم فساد سراسر گيتى را فرا گرفته است . بخاطر از دست دادن امام و غيبت سرورمان ، سختى فتنه بر ما، دشمنى روزگار، زيادى دشمنان ، شوكت و قدرت كفار و غلبه بدكاران و سركشان شرور به تو شكوه مى كنيم . و كسى براى اين كار بجز تو سراغ نداريم . بلا بزرگ ، مطالب پوشيده برملا و زمين و آسمان تنگ شد.))
با او - كه درود خدا بر او و خاندانش باد - مناجات نموده و به زمان حضور و نور افشانى او اظهار اشتياق نموده و از هجران و بلاهاى عمومى خصوصى كه بر تو وارد آمده است به او شكوه نما. آنگاه در پيشگاه او به ستم خود بر خودت و كوتاهى در عبادت پروردگارت اقرار كرده و از او بخواه كه از خدا برايت آمرزش خواسته و دردت را با دارويش معالجه ، عقلت را كامل ، نورت را با دعاى خود تكميل ، و تو را با اولياى خود همراه نموده و در پناه خود بپذيرد. كه اوست كريمترين مخلوقات كه ديدار كننده و زائر و ميهمان خود را رد نمى كند مگر همراه با بر آوردن نيازها و بيش از آن .
يقين داشته باش ، او رحمتى براى جهانيان است . اگر از فيض پاك و نور درخشنده او محروم شدى ، ايراد از تو است و اين اشكال از گناهان تو سرچشمه نمى گيرد - حتى اگر زياد باشد - مگر اين كه ايمان تو ناقص ‍ باشد، پس ايمان خود را اصلاح نموده و از كفر و شرك آشكار به خداوند پناه ببر.
ولى گاهى اوقات تاريكى گناهان مانع درك فيضهاى زيارت او كه شامل تو نيز مى گردد شده و تو را از ديدن نورهايى كه به تو رسيده است محروم مى كند. كه اگر دل و شعورى داشتى حتما آن را درك كرده و از بعضى از آثار آن آگاهى پيدا مى كردى . زيرا مهربانى او به امت مؤ منش كه داراى ولايت خاندانش مى باشند معلوم است ، گرچه گناهكار باشند. و اگر چنين نباشد، چرا گناهكاران را شفاعت مى كند؟ و در اين صورت ديدار كننده اى كه به ديدار او رفته ، به او سلام كرده ، با او نجوا كرده و از خوارى خود نزد او شكوه نموده است ، حقوق بيشترى دارد كه نزد او از بين نمى رود. تمام كسانى كه اخلاق كريمانه او در مدت زندگى و رفتار او با عموم مسلمانان و بخصوص با كسانى كه به ديدار او رفته و خواستار رفع حوائج خود توسط او مى شدند را ديده اند از اين مطلب آگاهى دارند. اين امر در حال وفات بخاطر نزديك شدن به منبع فيض و نور در او بيشتر است . و آيا در ميان امت او كسى هست كه فكر كند مسلمان مؤ منى مسافت دور و درازى را با رنج و مشقت و با شوق زيارت او و اميدوارى به پذيرش و بخشش او و بخاطر نزديك شدن به خداى متعال بپيمايد ولى با نااميدى از عطايا و محروميت از بخشش و كرم او باز گردد. چنين انتظارى از باديه نشينها هم نمى رود، چه رسد به كريمترين آفريده هاى خدا، مظهر رحمت خدا و داراى اخلاق خدايى .
بهر حال واجب است زائرين او (صلى الله عليه و آله و سلم ) انتظارى جز فضل و كرمش از او نداشته و از فيض زيارت و نورهاى توجه او يارى جسته و از درخشندگى رو نمودن او، نور بگيرند. كه هر تاريكى را روشنى بخشيده و از فيض خود تمام آفريده ها را برخوردار نموده است . درخشنده ترين نور خدا و پاكترين فيض اوست .
در بارگاه او زياد توقف كرده و از اين مطلب دلتنگ نشو كه عاقل از سود بردن دلتنگ نمى گردد. در ضريح مقدس او قبر سرور بانوان را زيارت نموده و هنگام زيارت او مطالبى را كه در زيارت آن حضرت (صلى الله عليه و آله و سلم ) گفتيم ، انجام دهد. زيرا او پاره تن ، دختر و محبوب او مى باشد.
بعد از زيارت آنها و همانند زيارت او به زيارت امامان بقيع رفته و همانگونه كه در زيارت او گذشت ، آنان را زيارت كن . كه آنان مانند خود او هستند. كسى كه آنان را اطاعت كند از او فرمانبردارى كرده و كسى كه آنها را دوست بدارد او را دوست داشته است . آنان جانشينان و خاندان او بوده و همگى يك نور هستند.
همانگونه كه بعد از آشكار شدن آثار اجازه وارد بارگاه او شدى ، بكوش ‍ كه بازگشت نيز بعد از ظهور آثار اجازه او باشد. و وقتى خواستى خارج شوى كمى پس پس برو و دوباره به جاى خود برگشته و كمى بايست و اين عمل را تكرار كن . وقتى از حرم خارج شدى آستانه در را ببوس .
بايد بدنت بتنهايى باز گشته و تو بهمراه دل ، روح ، و فكرت پيش حضرت (صلى الله عليه و آله و سلم ) مانده و در خدمت او باشى . و وقتى به آخر هر جاده اى رسيدى و خواستى وارد جاده ديگرى شوى ، باز گشته و با سلام به آن حضرت اشاره كن تا به منزلت برسى .
در روزهاى توقف در مدينه مشرفه ، از تمام جاهايى كه روايت شده است كه او در آنجا توقف نموده يا وارد شده است و نيز از محل شهادت اهل بيت او ديدن كن . هنگام وداع در دل ، روح ، عقل و تمام وجودت حالى متناسب با وداع او بوجود بياور هنگام خداحافظى با قبر او مانند كسى باش كه با روح و زندگى خود خداحافظى مى كند. و براى خداحافظى با او دعا و سلامى رساتر از آنچه امام سجاد (عليه السلام ) هنگام وداع ماه رمضان بوجود آورند، بوجود آورده و آن را بخوان . زيرا حقوق ماه رمضان گرچه بزرگ است ولى در مقابل حقوق او (صلى الله عليه و آله و سلم ) كم و اين عمل جزئى از اجزاى حقوق زياد و واجب آن حضرت (صلى الله عليه و آله و سلم ) مى باشد. و همانگونه كه با پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) وداع نمودى با سرور بانوان و امامان بقيع (عليهم السلام ) وداع كرده و سپس با مدينه مشرفه وداع نما. و همينطور هر كدام از امامان را زيارت كرده و با هر كدام بطور مناسب مناجات كن . و در زيارت سيدالشهداء علاوه بر آنچه گفته شد، در طول راه و در كربلا از غذاها و نوشيدنيهاى ممتاز استفاده نكن . از غذاها و لباسهاى پايين استفاده كرده ، ژوليده موى و خاك آلوده باش . و تا مدتى كه در كربلا هستى خوشيها را ترك كرده و عزادار باش . مصيبت او و خانواده و همراهان او را يك به يك ذكر نموده و از اين كه نتوانستى در مقابل او به شهادت رسيده و جانت را در مقابل او فدا كنى عميقا اظهار تاءسف كن .
زيارت آنان اسرارى دارد كه در اين مختصر نمى گنجد.