مقدمه

(و ذَكِّرْهُم بِأيَّامِ اللَّهِ)(ابراهيم، آيه 5.) ؛

و روزهاى خدا را به آنان يادآورى كن.

روزهاى مهمّ و نقش آفرين در تاريخ و فرهنگ ملّت‏ها، ذهن و خاطره جمعى آنان را مى‏سازد و گذشته آنان را به‏سان شمعى فروزان فراراه آينده قرار مى‏دهد. ملّت بى‏خاطره و تاريخ، محكوم به فنا است. چنين است كه ملّت‏ها از رويدادهاى مهمّ زندگى جمعى خود، خاطره مى‏سازند و آنها را بزرگ مى‏دارند، تا آنها را جاودان كنند و، خود، در سايه‏سار آن جاودانه شوند. اگر مى‏ببينم كه اسلام را با هجرت، شيعه را با عاشورا و ايران را با نوروز مى‏شناسند، چيزى نيست جز بازتاب بزرگداشت حوادث سرنوشت ساز در تاريخ ملّت‏ها.

افزون بر اين، براى توجّه دادن جامعه به پاره‏اى از پيشه‏ها، موضوعات و يا شخصيّت‏هاى مهمّ، كه در حركت كلّى جامعه تأثير مى‏گذارند، روزهايى را ويژه مى‏سازند، تا از اين طريق روزمرّگى، جامعه را از انديشيدن به آنها باز ندارد.

از اين همه با عنوان «مناسبت‏ها» ياد مى‏شود كه در يادكرد و بزرگداشت آنها بهره‏هاى بسيارى براى جامعه نهفته است. مجموعه حاضر نيز به همين منظور و با نيّت باشكوه برگزارشدن اين مناسبت‏ها، تدوين يافته است. اين مجموعه تلاش مى‏كند تا با بهره‏گيرى از قرآن و عترت به برگزارى پربارتر اين مناسبت‏ها يارى رساند.

عنوان «مناسبت‏هاى شمسى و قمرى در آيات و روايات» براى اين مجموعه با اندكى تسامح برگزيده شده است ؛ چرا كه پاره‏اى از مناسبت‏ها، همچون روز طبيعت، روز بهداشت، روز حمل و نقل و...، كه در آيات و روايات به عنوان مناسبت به آنها اشاره نشده، در اين مجموعه آمده است.

عنوان فوق به معناى انطباق كامل تمامى آيات و روايات با برخى مناسبت‏ها نيست. در برخى موارد، كه انطباق كامل وجود ندارد، مناسبت مى‏تواند يكى از مصاديق بعيد آيه و روايت قرار گيرد و از آن آيه و روايت مى‏توان در بزرگداشت آن روز سود جست.

پيشينه

انديشه تدوين چنين مجموعه‏اى به انتشار سالنامه حديثى نور(سالنامه حديثى نور از سال 1378، هر سال با محتواى حديثى به منظور آشنايى علاقه‏مندان با فرهنگ و اطلاعات حديثى انتشار مى‏يابد و در دو دوره اخير، سال 80 و 81، به دليل استقبال فراوان با شمارگان بيش از چهل هزار منتشر شده است.) باز مى‏گردد. يكى از ويژگى‏هاى اين سالنامه، برخوردارى از احاديث متناسب با مناسبت هر روز بوده است. با انتشار چند دوره سالنامه، مجموعه‏اى از احاديث مرتبط با مناسبت‏ها گرد آمد. به‏دليل زمان‏دار بودن سالنامه و نيز به‏دليل نيازى كه به تدوين چنين مجموعه‏اى احساس مى‏شد، نسبت به گردآورى آيات و روايات مربوط به «مناسبت‏ها»، در قالب مجموعه حاضر اقدام گرديد.

كاربرد

از آن جا كه منظور از گردآورى اين مجموعه گراميداشت «مناسبت‏ها» است، روابط عمومى نهادها، سازمان‏ها و ادارات مى‏توانند از آن استفاده كنند. امامان جمعه و جماعات، نمايندگى‏هاى ولى‏فقيه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى، روحانيان عقيدتى - سياسى در ارتش و نيروى انتظامى، ستادهاى رسيدگى به امور مساجد، كانون‏هاى فرهنگى - هنرى مساجد، نهاد رهبرى در دانشگاه‏ها، شبكه‏هاى پخش سراسرى و استانى صدا و سيما، مطبوعات، امورتربيتى وزارت آموزش و پرورش، انجمن‏هاى اسلامى دانش‏آموزان، تهيّه‏كنندگان تقويم و سررسيد و... نيز مى‏توانند از اين مجموعه در گراميداشت «روزها» بهره گيرند.

معيار گزينش آيات و روايات

در انتخاب آيات و روايات اين مجموعه، حتّى الامكان، معيارهاى ذيل در نظر بوده است:

1. عموم به آن نيازمند باشند؛

2. كوتاه، گويا و كاربردى باشد؛

3. ناظر به يكى از مسائل اخلاقى، عبادى، اجتماعى، تربيتى، اقتصادى و... باشد. اميد به زندگى را افزايش دهد و مكارم اخلاقى و اصول انسانى را در جامعه تقويت كند؛

4. در بزرگداشت مناسبت‏ها بتوان از آنها سود جست؛

5. در ترجمه آيات و روايات سعى شده است تا نثر معيار رعايت شود.

راهنماى استفاده

به منظور استفاده بهينه از اين مجموعه توجّه به نكات ذيل ضرورى است:

1. مناسبت‏هاى اين مجموعه برگرفته از مناسبت‏هاى رسمى مندرج در تقويم رسمى كشور است كه در دو بخش شمسى و قمرى تدوين شده است. در هر بخش، ابتدا تاريخ و عنوان مناسبت و آن‏گاه، در ذيل آن، آيات و روايات مرتبط قرار گرفته است.

2. اين مجموعه شامل تمامى مناسبت‏هاى شمسى و قمرى نيست؛ بنابراين حتّى بر برخى از مناسبت‏هاى بسيار مهمّ نيز، به دليل مربوط بودن آنها به ايّام خاصى، نمى‏توان آيه يا روايتى را تطبيق داد، و اين از ارزش آن مناسبت نمى‏كاهد. از اين رو برخى از مناسبت‏ها، به خصوص مناسبت‏هاى ملّى كه به واسطه واقعه خاص پديد آمده‏اند، در اين مجموعه جاى نگرفته است؛ مناسبت‏هايى مانند «روز جمهورى اسلامى» (دوازدهم فروردين).

3. آيات و روايات مربوط به بعضى مناسبت‏ها در يكى از مصاديق و نظاير مهمّ آنها جاى داده شده و از تكرار آنها اجتناب شده است. اين مصاديق و نظاير را مى‏توان به يكديگر ارجاع داد؛ مانند:

يك. در شهادت عالمان و سرداران دفاع مقدّس به مناسبت «روز شهدا» (17 شهريور) رجوع شود؛

دو. در بزرگداشت سالروز عمليات‏هاى مهم دوران دفاع مقدّس به «هفته دفاع مقدّس»(31 شهريور تا 6 مهر) و «روز پيروزى انقلاب اسلامى»(22 بهمن) رجوع شود؛ همچنين مىتوان به «روز پاسدار»(سوم شعبان) و «روز ارتش» (29 فروردين)، كه به آيات ورواياتى در باره جهاد و پاسدارى اشاره شده است، رجوع كرد؛

سه. در تكريم محدّثان به «روز درگذشت حضرت عبدالعظيم حسنى‏ عليه السلام» (15 شوّال) رجوع شود؛

چهار. در تكريم عالمان دين به روز «رحلت امام خمينى‏قدس سره» (14 خرداد) رجوع شود؛

پنج. در باره نيكوكارى، كمك به نيازمندان، اطعام فقيران، كه در طول سال به مناسبت‏هاى مختلف مطرح مىشود، به «روز احسان و نيكوكارى» (24 اسفند) رجوع شود؛

شش. احاديث مربوط به اهمّيّت و ارزش ازدواج در مناسبت مربوط به «روز ازدواج پيامبرصلّى الله عليه وآله با حضرت خديجه‏ عليها السلام» (10 ربيع‏الاوّل) و احاديث مربوط به تشويق به ازدواج جوانان در مناسبت مربوط به «روز ازدواج حضرت على‏ عليه السلام با حضرت فاطمه‏ عليها السلام» (اوّل ذى‏حجّه) فراهم آمده است؛

هفت. در روز دامپزشكى (14 مهر) به علّت تقارب موضوع، احاديثى نيز در باره حمايت از حيوانات آمده است.

4. براى هر يك از مناسبت‏هاى ولادت و رحلت پيامبرصلّى الله عليه وآله و همچنين ولادت و شهادت امامان‏عليهم السلام، يك روز اختصاص داده شده است و در هر روز گزيده‏اى از سخنان معصومان‏عليهم السلام آورده شده است. همچنين شهادت و ولادت هر معصوم به يكديگر ارجاع داده شده است.

5. به مناسبت مربوط به رحلت حضرت زينب‏ عليها السلام و حضرت معصومه‏ عليها السلام ، فقط يك روز اختصاص داده شده است.

6. آيات و روايات مرتبط با روز جمعه، به دليل عدم ارتباط آن با تاريخ خاصّ، پس از آخرين مناسبت قمرى آمده است.

7. مناسبت‏ها و موضوعاتى كه با ستاره مشخّص شده است، در پانوشت به مناسبت‏ها يا موضوعات ديگر ارجاع داده شده است؛ مانند «روز جهانى بيابان‏زدايى» (27 خرداد) كه در پانوشت به «روز درختكارى» (15 اسفند) ارجاع داده شده است.

8. نمايه موضوعى كاملى در پايان مجموعه گرد آمده است كه با رجوع به آن مى‏توان به آيات و روايات مربوط به موضوعات ريزتر نيز دست يافت.

ياد و سپاس

در سامان يافتن اين مجموعه از لطف دوستانى كه نام آنان را به نشانه سپاس مى‏آوريم، برخوردار بوده‏ايم: حجة الاسلام آقاى محمّد باقريان، از همكاران واحد پاسخ‏گويى به پرسش‏هاى حديثى در مركز تحقيقات دار الحديث، ما را در تكميل احاديث مربوط به برخى از مناسبت‏ها يارى رساند. همچنين همكاران فاضل، حجج اسلام، آقايان: محمّد على سلطانى، محمّد احسانى‏فر، سيّد محمود طبايى نژاد، احسان سرخه‏اى و مهدى غلامعلى در بازبينى مجموعه پيش از انتشار ما را از نظرات سودمندشان بهره‏مند ساختند. از همه آنان سپاس گزاريم.

اميد است اين مجموعه بتواند دريچه‏اى كوچك به جهان پرفروغ سخنان خاندان نورعليهم السلام باشد و علاقه‏مندان را با فرهنگ حديثى آشنا سازد.

با تمام تلاشى كه در ارائه بدون نقص اين مجموعه شده، به حتم، خالى از كاستى نيست. اميدواريم با ارائه نظرات، ما را در تكميل اين مجموعه يارى رسانيد.

مناسبت‏هاى شمسى (نيمه اول سال)

فروردین

1 - 4 فروردين نوروز

1. پيامبرصلّى الله عليه وآله: فَنَيرِزُوا إن قَدَرتُم كُلَّ يَومٍ يَعني تَهادَوا و تَواصَلُوا فِي اللَّهِ؛(1)

اگر مى‏توانيد هر روز را نوروز كنيد؛ يعنى در راه خدا به يكديگر هديه بدهيد و با يكديگر پيوند داشته باشيد.

2. امام على‏ عليه السلام : كُلُّ يَومٍ لا يُعصَى اللَّهُ فيهِ فَهُوَ عِيدٌ؛(2)

هر روزى كه در آن خداوند نافرمانى نشود، عيد است.

3. امام صادق‏ عليه السلام : نَيروزُنا كُلُّ يَومٍ؛(3)

هر روز ما نوروز است.

4. امام صادق‏ عليه السلام : يَومُ النَّيروزِ هُوَ اليَومُ الَّذي يَظهَرُ فيهِ قائِمُنا أهلَ البَيتِ؛(4)

نوروز، روزى است كه قائم ما اهل بيت در آن ظهور مى‏كند.

5. امام صادق‏ عليه السلام : إذا كانَ يَومُ النَّيروزِ فَاغْتَسِل وَ البَسْ أنظَفَ ثِيابِكَ؛(5)

هرگاه نوروز فرار رسيد، غسل كن و پاكيزه‏ترين لباس‏هايت را بپوش.

6. امام صادق‏ عليه السلام : ما مِن يَومِ نَيروزٍ إلاّ و نَحنُ نَتَوقَّعُ فِيهِ الفَرَجَ لأِنَّهُ مِن أيّامِنا و أيّامِ شِيعَتِن؛(6)

هيچ نوروزى‏نيست مگر آن‏كه ما در آن روز منتظر فرج (ظهور قائم آل‏محمّدصلّى الله عليه وآله )هستيم؛ چرا كه نوروز از روزهاى ما و شيعيان ما است.

2 فروردين روز جهانى آب

7.( و أنزَلنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُوراً(7))؛

و ما از آسمان آبى پاك و پاك كننده فرو فرستاديم.

8. ( و جَعَلْنا مِنَ الماءِ كُلَّ شَى‏ءٍ حَىٍ‏(8))؛

و هر چيز زنده‏اى را از آب پديد آورديم.

9. پيامبرصلّى الله عليه وآله: خَيرُ شَرابٍ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ الْماءُ؛(9)

بهترين نوشيدنى در دنيا و آخرت آب است.

10. پيامبرصلّى الله عليه وآله: سَيّدُ شَرابِ الدُّنيا و الآخِرةِ الْماءُ؛(10)

سرآمد نوشيدنى‏هاى دنيا و آخرت آب است.

11. پيامبرصلّى الله عليه وآله: المُسلِمونَ شُرَكاءٌ في ثَلاثٍ: فِي الماءِ و الكَلَإ وَ النَّارِ؛(11)

مسلمانان در سه چيز شريك‏اند: آب، مرتع، آتش (مواد سوختى).

12. امام صادق‏ عليه السلام : لاتُفسِدْ عَلَى القَومِ ماءَهُم؛(12)

آب مورد نياز مردم را آلوده نكن.

13. امام رضا عليه السلام : طَعمُ الماءِ طَعمُ الحَياةِ؛(13)

مزه آب، مزه زندگى است.

صرفه جويى در مصرف آب

14. ( كُلُوا وَاشرَبُوا ولا تُسرِفُوا إنَّهُ لايُحِبُ المُسرِفين)؛(14)

بخوريد و بياشاميد ولى اسراف نكنيد كه خداوند اسراف‏كاران را دوست نمى‏دارد.

15. پيامبرصلّى الله عليه وآله: فِي الوُضوءِ إسرافٌ و في كُلِّ شَى‏ءٍ إسرافٌ؛(15)

در وضو نيز اسراف هست؛ در هر چيزى اسراف وجود دارد.

16. پيامبرصلّى الله عليه وآله: الوُضوءُ بِمُدِّ و الغُسلُ بِصاعٍ و سَيَأتي أقوامٌ بَعدي يَستَقِلّونَ ذلِكَ فَاُولئكَ عَلى‏ خِلافِ سُنَّتي؛(16)

براى وضوء يك مُدّ (750 گرم) و براى غسل يك صاع (3 كيلو) آب بس است. پس از من گروهى مى‏آيند كه اين مقدار را كافى نمى‏دانند؛ آنها برخلاف سنّت من هستند.

17. پيامبرصلّى الله عليه وآله: سَتَكونَ فِي هذِهِ الاُمَّةِ قَومٌ يَعتَدونَ فِي الطَّهُورِ؛(17)

به زودى در اين امّت گروهى پديد خواهند آمد كه در استفاده از پاك كننده‏ها زياده روى مىكنند.

18. امام صادق‏ عليه السلام : إنَّ القَصدَ أمرٌ يُحِبُّهُ اللَّهَ - عَزَّوَجَلَّ - و إنَّ السَّرَفَ يُبغِضُهُ... و حَتّى‏ صَبُّكَ فَضلَ شَرابِكَ؛(18)

ميانه روى چيزى است كه خداى - عزّوجلّ - آن را دوست دارد و اسراف را ناخوش مى‏دارد... حتّى دور ريختن زياده نوشيدنى‏ات را.

19. امام صادق‏ عليه السلام : أدنَى الإسرافِ هِراقَةُ فَضلِ الإناءِ؛(19)

كم‏ترين اندازه اسراف، دور ريختن ته مانده ظرف (غذا يا آب) است.

3 فروردين روز جهانى هواشناسى

20. ( وَمِن آياتِهِ أن يُرسِلَ الرِّياحَ مُبَشِّراتٍ)؛(20)

و از نشانه‏هاى او اين است كه بادهاى بشارت آور را مى‏فرستد.

21. امام صادق‏ عليه السلام : و هكَذا الهَواءُ، لَولا كَثرَتُهُ و سَعَتُهُ لَاخْتَنَقَ هذا الأنامُ مِنَ الدُّخانِ و البُخارِ الَّذي يَتَحيَّرُ فيهِ؛(21)

هوا نيز چنين است: اگر فراوان و گسترده نبود، مردم از دود و بخار سرگردان در هوا خفه مى‏شدند.

22. امام صادق‏ عليه السلام : إعتَبِر بِهذهِ الحَرِّ و البَردِ كَيفَ يَتَعاوَرانِ العالَمَ و يَتَصِّرفانِ، هذا التَّصَرُّفُ فِي الزِّيادَةِ و النُّقصانِ و الإعتِدالِ لإِقامَةِ هذِهِ الأزمِنَةِ الأربعَةِ مِنَ السَّنَةِ و ما فيهِما مِنَ المَصالِحِ؛(22)

به گرما و سرما بنگر كه چگونه چرخ نظام جهان را به گردش در مى‏آورند و خود نيز در گردش‏اند. اين گردش در فزونى و كاستى و اعتدال، براى برقرار ماندن فصل‏هاى سال و مصالحى است كه در آن دو است.

23. امام صادق‏ عليه السلام : إنَّ الصَّحوَ إذا دامَ جَفَّتِ الأرضُ وَاحتَرَقَ النَّباتُ وَ غيضَ ماءُ العُيُونِ والأودِيَةِ فَأضَرَّ بِالنّاسِ و غَلَبَ اليُبسُ عَلَى الهَواءِ فَأحدَثَ ضُرُوباً اُخرى‏ مَنَ الأمراضِ؛(23)

اگر هوا هميشه صاف و آفتابى بود، زمين خشك مى‏شد و گياهان مى‏سوخت؛ آب چشمه‏ها و رودها فرو مى‏رفت و به مردم زيان مى‏رسيد؛ خشكى بر هوا چيره مى‏شد و گونه ديگرى از بيمارى را پديد مى‏آورد.

24. امام صادق‏ عليه السلام : فَإنَّهُ يُلَيِّنُ الأبدانَ و يَجلُو كَدِرَ الهَواءِ فَيَرتَفِعُ الوَباءُ الحادِثُ مِن ذلِكَ؛(24)

بارش باران بدن‏ها را لطيف مى‏كند و آلودگى را از هوا مى‏زدايد و وباىِ پديدآمده از آن را از بين مى‏برد.

25. امام رضا عليه السلام : طَبائِعُ الجِسمِ عَلى‏ أربَعَةٍ: فَمِنها الهَواءُ الَّذي لاتَحيَا النَّفسُ إلّا بِهِ و بِنَسيِمِهِ؛(25)

طبيعت جسم بر چهار گونه است: يكى از آنها هوا است كه جان با آن و با نسيمش زنده مى‏شود.

13 فروردين روز طبيعت (26)

26. ( و أنزَلنا مِنَ السَّماءِ ماءً فَأنبَتنا فِيها مِن كُلِّ زَوجٍ كَريمٍ)؛(27)

و از آسمان آبى فرو فرستاديم و در آن (زمين) از هر نوع (گياه )نيكويى رويانديم.

27. ( وَ أنزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأنبَتنا بِهِ حَدائِقَ ذاتَ بَهجَةٍ)؛(28)

و براى شما از آسمان آبى فرو آورديم و به وسيله آن باغ‏هاى سرورانگيز رويانديم.

28. پيامبرصلّى الله عليه وآله: النَّظَرُ في ثَلاثَةِ أشياءٍ عِبادَةٌ: النَّظَرُ فِي وَجهِ الوالِدَينِ و فِي المُصحَفِ و فِي البَحرِ؛(29)

نگاه كردن به سه چيز عبادت است: به صورت پدر و مادر، به قرآن و به دريا.

29. پيامبرصلّى الله عليه وآله: لاتُحرِقُوا النَّخلَ و لاتُغرِقوهُ بِالماءِ و لاتَقطَعُوا شَجَرَةً مُثمِرَةً و لاتُحرِقُوا زَرعاً لأِنَّكُم لاتَدرونَ لَعَلَّكُم تَحتاجُونَ إلَيهِ؛(30)

نخل را نسوزانيد و آن را در آب غرق نكنيد. درخت بارور را قطع نكنيد و زراعت را به آتش نكشيد؛ زيرا شما نمى‏دانيد، شايد در آينده به آن نيازمند شويد.

30. امام على‏ عليه السلام : النَّظَرُ إلَى الخُضرَةِ نُشرَةٌ؛(31)

نگاه كردن به سبزه موجب شادابى است.

31. امام صادق‏ عليه السلام : لاتَطيبُ السُكنى‏ إلّا بِثَلاثٍ: الهَواءِ الطَّيِّبِ وَ الماءِ الغَزيرِ العَذبِ و الأرضِ الخَوّارَةِ؛(32)

زندگى با سه چيز خوش مى‏شود: هواى پاك، آب فراوان گوارا و زمين نرم و سست (آماده زراعت).

32. امام صادق‏ عليه السلام : النَّشوَةُ في عَشَرَةِ أشياءَ: المَشىِ و الرُّكُوبِ و الاِرتمِاسِ فِي الماءِ و النَّظَرِ إلَى الخُضرَةِ... ؛(33)

شادابى در ده چيز است: پياده روى، (اسب) سوارى، آب تنى (شنا) و نگاه كردن به سبزه....

33. امام كاظم‏ عليه السلام : ثَلاثَةٌ يَجلينَ البَصَرَ: النَّظَرُ إلَى الخُضرَةِ و النَّظرُ إلَى الماءِ الجاري و النَّظَرُ إلَى الوَجهِ الحَسَنِ؛(34)

سه چيز ديده را روشنى مى‏بخشد: نگاه به سبزه، نگاه به آب جارى و نگاه به صورت زيبا.

18 فروردين روز جهانى بهداشت (35)

34. ( و يُنَزِّلُ عَلَيكُم مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُم بِهِ)؛(36)

و از آسمان آبى بر شما فرو فرستاد تا شما را بدان پاك گرداند.

35. پيامبرصلّى الله عليه وآله: إنَّ اللَّهَ طَيِّبٌ يُحِبُّ الطِّيبَ، نَظيفٌ يُحِبُّ النِّظافَةَ؛(37)

خداوند پاك است و پاكى را دوست دارد؛ پاكيزه است و پاكيزگى را دوست دارد.

36. امام على‏ عليه السلام : لا لِباسَ أجمَلُ مِنَ السَّلامَةِ؛(38)

هيچ لباسى زيباتر از سلامتى نيست.

37. امام حسين‏ عليه السلام : بادِروا بِصِحَّةِ الأجسامِ في مُدَّةِ الأعمارِ؛(39)

در مدّت عمر، در حفظ سلامت تن بكوشيد.

38. امام رضا عليه السلام : مِن أخلاقِ الأنبياءِ التَّنظُّفُ؛(40)

پاكيزگى از اخلاق پيامبران است.

1. بهداشت غذا خوردن

39. ( فَليَنظُرِ الإنسانُ إلى‏ طَعامِهِ)؛(41)

پس انسان بايد به غذاى خويش بنگرد.

40. پيامبرصلّى الله عليه وآله: كُلْ و أنتَ تَشتَهي و أمسِك و أنتَ تَشتَهي؛(42)

غذا را با اشتها بخور و در حالى كه هنوز اشتها دارى، دست از غذا بكش.

41. پيامبرصلّى الله عليه وآله: مَن قَلَّ طُعمُهُ صَحَّ بَطنُهُ و صَفا قَلبُهُ و مَن كَثُرَ طُعمُهُ سَقُمَ بَدنُهُ و قَسا قَلبُهُ؛(43)

هر كس كم بخورد، بدنش سالم مى‏ماند و صفاى دل مى‏يابد، و هر كه پرخورى كند، بدنش بيمار و قلبش سخت مى‏شود.

42. امام على‏ عليه السلام : اِبدَؤوا بِالمِلحِ في أوَّلِ طَعامِكُم؛(44)

غذا خوردن را با چشيدن نمك آغاز كنيد.

43. امام باقر عليه السلام : مَن أرادَ أن لايَضُرَّهُ طَعامٌ... وَلْيُجِدِ المَضغَ؛(45)

هركه مى‏خواهد غذا به او زيان نرساند... بايد غذا را خوب بجود.

44. امام صادق‏ عليه السلام : اِغسِلُوا أيدِيَكُم قَبلَ الطَّعامِ و بَعدَهُ؛(46)

دست‏هايتان را قبل از خوردن غذا و بعد از آن بشوييد.

45. امام صادق‏ عليه السلام : و نَهى‏ (رَسولُ اللَّهِ‏صلّى الله عليه وآله) أن يُنفَخَ في طَعامٍ أو شَرابٍ؛(47)

پيامبر خدا از فوت كردن در غذا و آشاميدنى نهى فرمودند.

46. امام صادق‏ عليه السلام : أصلُ خَرابِ البَدَن تَركُ العَشاءِ؛(48)

ريشه (بيمارى و) خرابى بدن ترك غذاى شب است.

47. امام صادق‏ عليه السلام : الطَّعامُ الحارُّ غَيرُذِي بَرَكَةٍ؛(49)

غذاى داغ، بى‏بركت است.

48. امام رضا عليه السلام : مَن أرادَ أن لايُؤذِيَهُ مِعدَتُهُ فَلا يَشرَب بَينَ طَعامِهِ ماءً؛(50)

هر كه مى‏خواهد معده‏اش آزارش ندهد، در بين غذا آب نخورد.

2. بهداشت حمّام كردن

49. امام على‏ عليه السلام : نِعمَ البَيتُ الحَمّامُ تُذكَرُ فيهِ النّارُ و يَذهَبُ بِالدَّرَنِ؛(51)

چه نيكو جايگاهى است حمّام؛ يادآور دوزخ است و چرك را از ميان مى‏برد.

50. امام باقر عليه السلام : إذا خَرَجنا مِنَ الحَمّامِ خَرَجنا مُتَعَمِّمِينَ شِتاءً كانَ أو صَيفاً... هُوَ أمانٌ مِنَ الصُّداعِ؛(52)

وقتى از حمّام خارج مى‏شويم - چه در زمستان و چه در تابستان - سر خود را مى‏پوشانيم؛ اين كار براى جلوگيرى از سر درد است.

51. امام صادق‏ عليه السلام : إيّاكَ و شُربَ الماءِ البارِدِ فِي الحَمّامِ فَإنَّهُ يُفسِدُ المِعدَةَ؛(53)

از نوشيدن آب سرد در حمّام بپرهيز كه معده را تباه مى‏كند.

52. امام صادق‏ عليه السلام : وصُبَّ الماءَ البارِدَ عَلى‏ قَدَميكَ إذا خَرَجتَ فَإنَّهُ يَسِلُّ الدّاءَ مِن جَسَدِكَ؛(54)

هنگام خارج شدن از حمّام بر دو پاى خود آب سرد بريز؛ اين كار بيمارى را از بدنت بيرون مى‏كند.

53. امام كاظم‏ عليه السلام : لاتَدخُلوا الحَمّامَ عَلَى الرِّيقِ وَلاتَدخُلُوهُ حَتّى‏ تَطعَمُوا شَيئ؛(55)

ناشتا وارد حمّام نشويد. وارد حمّام نشويد مگر آن‏كه چيزى خورده باشيد.

54. امام كاظم‏ عليه السلام : الحَمّامُ - يَومٌ و يَومٌ لا - يُكثِرُ اللَّحمَ و إدمانُهُ في كُلِّ يَومٍ يُذيبُ شَحمَ الكُليَتَينِ؛(56)

يك روز در ميان حمّام رفتن، بر گوشت بدن مى‏افزايد، و هر روز به حمّام رفتن چربى كليه‏ها را آب مى‏كند (سبب لاغرى مى‏شود).

3. بهداشت لباس

55. ( قَد أنزَلنا عَلَيكُم لِباساً يُوارِي سَوآتِكُم و رِيشاً و لِباسُ التَّقوى‏ ذلِكَ خَيرٌ)؛(57)

براى شما پوشاكى فروفرستاديم كه عورت شما را مى‏پوشاند و (براى شما )زينتى است و بهترين جامه، جامه تقوا است.

56. پيامبرصلّى الله عليه وآله: اِلبَسُوا مِن ثِيابِكُم البَياضَ، فَإنَّها مِن خَيرِ ثيابِكُم؛(58)

لباس‏هاى سفيد بر تن كنيد كه از بهترين جامه‏هاى شما است.

57. پيامبرصلّى الله عليه وآله: مَنِ اتَّخَذَ ثَوباً فَلْيُنَظِّفهُ؛(59)

هر كه جامه‏اى مى‏پوشد، بايد پاكيزه‏اش نگه دارد.

58. امام على‏ عليه السلام : النَّظيفُ مِنَ الثِّيابِ يُذهِبُ الهَمَّ و الحُزنَ؛(60)

لباس پاكيزه اندوه را مى‏زدايد.

59. امام صادق‏ عليه السلام : اِلبَس مالاتُشتَهَرُ بِهِ ولايُزري بِكَ؛(61)

نه لباس شهرت بپوش و نه لباسى كه تو را بى‏مقدار جلوه دهد.

60. امام صادق‏ عليه السلام : الثَّوبُ النَقيُّ يَكبِتُ العَدُوَّ؛(62)

جامه پاكيزه دشمن را خوار مى‏كند.

4. بهداشت موى سر

61. پيامبرصلّى الله عليه وآله: الشَّعرُ الحَسَنُ مِن كِسوَةِ اللَّهِ فَأكرِمُوهُ؛(63)

موى نيكو از پوشش‏هاى خدادادى است؛ آن را گرامى بداريد.

62. پيامبرصلّى الله عليه وآله: مَنِ اتَّخَذَ شَعراً فَليُحسِنْ وِلايَتَهُ أو لِيَجُزَّهُ؛(64)

هر كس موى سر را بلند كند، يا بايد به آن خوب رسيدگى كند يا كوتاهش كند.

63. امام صادق‏ عليه السلام در تفسير آيه: ( خُذُوا زِينَتَكُم عِندَ كُلِّ مَسجِدٍ(65))؛

يعنى: به هنگام عبادت زيورهاى شايسته به خود برگيريد، فرمودند:

المِشطُ، فَإنَّ المِشطَ يُحَسِّنُ الشَّعرَ؛(66)

منظور شانه‏كردن است؛ زيرا شانه كردن مو را زيبا مى‏كند.

64. امام صادق‏ عليه السلام : كانَ رَسَولُ اللَّهِ‏صلّى الله عليه وآله يَغسِلُ رَأسَهُ بِالسِّدرِ؛(67)

پيامبر خدا سرش را با سدر مى‏شست.

65. امام صادق‏ عليه السلام : غَسلُ الرَّأسِ بِالخَطمِيِّ نُشرَةٌ؛(68)

شستن سر با خطمى موجب شادابى است.

66. امام صادق‏ عليه السلام : لا تَتَسَرَّحْ فِي الحَمّامِ فَإنَّهُ يُرِقُّ الشَّعرَ؛(69)

در حمّام شانه نزنيد كه موى را سست مى‏كند.

5. بهداشت ناخن

67. امام صادق‏ عليه السلام : مِنَ السُّنَّةِ تَقلِيمُ الأظفارِ؛(70)

گرفتن ناخن از سنّت پيامبر است.

68. امام صادق‏ عليه السلام : إنَّما قُصّوا الأظفارَ لأِنَّها مَقيلُ الشَّيطانِ؛(71)

ناخن‏ها را كوتاه كنيد؛ زيرا جايگاه شيطان (و ميكرب) است.

69. امام صادق‏ عليه السلام : قالَ رَسولُ اللَّهِ‏صلّى الله عليه وآله لِلرِّجالِ: قُصُّوا أظافيرَ كُم و لِلنّساءِ: اُترُكنَ مِن أظفارِكُنَّ؛ فَإنَّهُ أزيَنُ لَكُنَّ؛(72)

پيامبر به مردان فرمودند: ناخن‏هايتان را كوتاه كنيد، و به زنان فرمودند: ناخن‏هايتان را بلند بگذاريد؛ زيرا براى شما زينت بخش‏تر است.

70. امام صادق‏ عليه السلام : نَهى‏ رَسولُ اللَّهِ‏صلّى الله عليه وآله عَن تَقليمِ الأظفارِ بِالأَسنانِ؛(73)

پيامبر خدا از كوتاه كردن ناخن با دندان نهى فرمودند.

6. بهداشت پوست

71. امام على‏ عليه السلام : تَنَظَّفُوا بِالماءِ مِنَ النَّتِنِ الرِّيحِ الَّذي يُتَأذّى‏مِنهُ؛(74)

خود را با آب از بوى ناخوشايند، كه ديگران را مى‏آزارد، پاك كنيد.

72. امام صادق‏ عليه السلام : الدُّهنُ يُلَيِّنُ البَشَرَةَ و يَزيدُ فِي الدِّماغِ و يُسَهِّلُ مَجارِيَ الماءِ و يُذهِب القَشَفَ و يُسفِرُ اللَّونَ؛(75)

روغن (ماليدن به پوست) آن را نرم و عقل را زياد مى‏كند؛ روزنه‏هاى پوست را پاك مى‏كند و آلودگى تن را از بين مى‏برد و رنگ پوست را روشنى مى‏بخشد.

7. بهداشت مسكن

73. ( و مَساكِنَ تَرضَونَها)؛(76)

و مسكن‏هايى كه بدان‏ها دل خوش هستيد.

74. پيامبرصلّى الله عليه وآله: لاتُبَيِّتُوا القُمامَةَ في بُيوتِكُم و أخرِجُوها نَهار؛(77)

خاكروبه را شب در خانه نگذاريد و آن را در روز از خانه خارج كنيد.

75. امام على‏ عليه السلام : نَظِّفُوا بُيُوتَكُم من حَوكِ العَنكَبوتِ؛(78)

خانه‏هايتان را از تار عنكبوت پاك كنيد.

76. امام صادق‏ عليه السلام : كَنسُ البَيتِ يَنفِي الفَقرَ؛(79)

جاروب كردن خانه، فقر را از بين مى‏برد.

77. امام صادق‏ عليه السلام : مِن سَعادَةِ المَرءِ سِعَةُ المَنزِلِ؛(80)

وسعت خانه، از خوش بختى مرد است.

20 فروردين روز هنر اسلامى

1. خوش‏نويسى

78. پيامبرصلّى الله عليه وآله: عَلَيكُم بِحُسنِ الخَطِّ فَإنَّهُ مِن مَفاتِيحِ الرِّزقِ؛(81)

بر شما باد به زيبايى خط كه از كليدهاى روزى است.

79. پيامبرصلّى الله عليه وآله: الخَطُّ الحَسَنُ يَزيدُ الحَقَّ وَضَح؛(82)

خط زيبا حق را بيشتر آشكار مى‏كند.

80. امام على‏ عليه السلام : الخَطُّ لِسانُ اليَدِ؛(83)

خط، زبانِ دست است.

81. امام على‏ عليه السلام : اِفتَح بَريَةَ قَلمِكَ وَ اسْمِك شَحمَتَهُ و أَيمِنْ قِطَّتَكَ يَجُدْ خَطُّكَ؛(84)

تراشه قلمت را بشكاف و پره آن را ستبر كن و آن را به جانب راست بُرِش بزن تا خطّت زيبا شود.

82. امام على‏ عليه السلام : أَلِقْ دَواتَكَ و أطِلْ جِلفَةَ قَلَمِكَ و فَرِّج بَينَ السُّطورِ و قَرمِطْ بَينَ الحُروفِ فَإنَّ ذلِكَ أجدَرُ بِصَباحَةِ الخَطِّ؛(85)

دوات خود را ليقه بگذار و نوك قلمت را دراز بتراش و ميان خطها فاصله بگذار و حرف‏ها را نزديك هم بنويس؛ اين كار باعث زيبايى خط مى‏شود.

2. سخنورى

83. ( وَاحْلُل عُقدَةً مِن لِساني يَفقَهوا قَولي)؛(86)

و از زبانم گره بگشاى (تا) سخنم را بفهمند.

84. امام على‏ عليه السلام : أحسَنُ الكَلامِ ما زانَهُ حُسنُ النِّظامِ و فَهِمَهُ الخاصُّ وَ العامُّ؛(87)

بهترين گفتار آن است كه ترتيب نيك، بدان آراستگى ببخشد و خاص و عام آن را بفهمند.

85. امام على‏ عليه السلام : اِحذَر كَلامَ مَن لايَفهَمُ عَنكَ؛ فَإنَّهُ يُضجِرُكَ؛(88)

از سخن گفتن با كسى كه گفتارت را نمى‏فهمد بپرهيز، كه تو را به ستوه مى‏آورَد.

86. امام على‏ عليه السلام : لاتَتَكَلَّمَنَّ إذا لَم تَجِد لِلكَلامِ مَوقِع؛(89)

وقتى براى گفتار، زمان مناسبى نمى‏بينى سخن مگو.

87. امام على‏ عليه السلام : خَيرُ الكَلامِ ما لا يُمِلُّ و لايَقِلُّ؛(90)

بهترين گفتار آن است كه نه ملال آور باشد و نه نارسا.

88. امام على‏ عليه السلام : جَودَةُ الكَلامِ فِي الاِختصارِ؛(91)

نيكويى گفتار در كوتاه بودن آن است.

89. امام على‏ عليه السلام : آفَةُ الكَلامِ الإطالَةَ؛(92)

آفت سخن، طولانى كردن آن است.

90. امام صادق‏ عليه السلام : إنَّما سُمِّيَ البَليغُ؛ لأِنَّهُ يُبلِغُ حاجَتَهُ بِأهوَنِ سَعيِهِ؛(93)

بليغ از آن جهت بليغ ناميده شد كه خواسته خود را با كم‏ترين تلاش به مخاطب مى‏رساند.

3. شعر

91. پيامبرصلّى الله عليه وآله: إنَّ مِنَ الشِّعرِ لَحِكمَةً؛(94)

برخى از شعرها حكمت است.

92. پيامبرصلّى الله عليه وآله: إنَ‏ّ مِنَ الشِّعرِ لَحِكَماً و إنَّ مِنَ البَيانِ لَسِحر؛(95)

همانا پاره‏اى از شعرها حكمت، و برخى از بيان‏ها سحرآميز است.

93. قِيلَ يا رَسولَ اللَّهِ‏صلّى الله عليه وآله ماذا تَقولُ فِي الشُّعَراءِ؟ قالَ: إنَّ المُؤمنَ مُجاهِدٌ بِسَيفِهِ و لِسانِهِ؛(96)

از پيامبر خداصلّى الله عليه وآله سؤال شد: «درباره شاعران چه مى‏فرماييد؟» حضرت فرمودند: «مؤمن با شمشير و زبانش جهاد مى‏كند».

94. امام على‏ عليه السلام : خَيرُ الشِّعرِ ما كانَ مَثَل؛(97)

بهترين شعر، آن است كه مَثَل شود.

95. امام صادق‏ عليه السلام : مَن قالَ فِينا بَيتَ شِعرٍ بَنَى اللَّهُ تَعالى‏ لَهُ بَيتاً فِي الجَنَّةِ؛(98)

هر كس درباره ما يك بيت شعر بگويد، خداى بزرگ براى او در بهشت خانه‏اى مى‏سازد.

4. صداى خوش

96. پيامبرصلّى الله عليه وآله: حَسِّنُوا القُرآنَ بِأصواتِكُم فَإنَّ الصَّوتَ الحَسَنَ يَزيدُ القُرآنَ حُسن؛(99)

قرآن را با صداى خوش بخوانيد كه صداى زيبا، بر زيبايى قرآن مى‏افزايد.

97. پيامبرصلّى الله عليه وآله: إنَّ حُسنَ الصَّوتِ زينَةٌ لِلقرآنِ؛(100)

صداى خوش، زيور قرآن است.

98. پيامبرصلّى الله عليه وآله: نِعمَتِ النَّغمَةُ الصَّوتُ الحَسَنُ لِلمَرءِ المُسلِمِ؛(101)

چه نيك نغمه‏اى است آواز خوش براى مسلمان.

99. پيامبرصلّى الله عليه وآله: إنَّ مِن أجمَلِ الجَمالِ... نَغمَةُ الصَّوتِ الحَسَنِ؛(102)

از زيباترين زيبايى‏ها نغمه آواز خوش است.

100. امام صادق‏ عليه السلام : ما بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً إلاّ حَسَنَ الصَّوتِ؛(103)

خداوند هيچ پيامبر را مبعوث نكرد مگر اين‏كه خوش آواز بود.

101. امام صادق‏صلّى الله عليه وآله: كانَ عَليُّ بنُ الحُسَينِ‏عليهما السلام أحسَنَ النّاسِ صَوتاً بِالقُرآنِ... و كانَ أبوجَعفَرٍ عليه السلام أحَسَنَ النّاسِ صَوت؛(104)

على بن حسين‏عليهما السلام خوش صداترينِ مردم در قرائت قرآن بود و امام باقر عليه السلام نيز خوش صداترينِ مردم بود.

23 فروردين روز دندان پزشكى

102. پيامبرصلّى الله عليه وآله: طَهِّروا أفواهَكُم؛(105)

دهان خويش را پاكيزه كنيد.

103. امام رضا عليه السلام : شُربُ الماءِ البارِدِ عَقيبَ الشَّى‏ءِ الحارِّ أوِ الحَلاوةُ يَذهَبُ بِالأسنانِ؛(106)

نوشيدن آب سرد، پس از خوردن چيز گرم، يا (خوردن) شيرينى دندان‏ها را از بين مى‏برد.

1. مسواك زدن

104. پيامبرصلّى الله عليه وآله: لَولا أن أشُقَّ عَلى‏ اُمَّتي لَأَمَرتُهُم بِالسِّواكِ مَعَ كُلِّ صَلاةٍ؛(107)

اگر بر امّت من دشوار نبود، هر آينه به آنها فرمان مى‏دادم كه با هر نماز مسواك بزنند.

105. پيامبرصلّى الله عليه وآله: عَلَيكُم بِالسِّواك فَنِعمَ الشَّى‏ءُ السِّواك يَشُدُّ اللَّثَةَ و يَذهَبُ بِالبَخرِ و يُصلِحُ المِعدَةَ و يَزيدُ في دَرَجاتِ الجَنَّةِ و يُسخِطُ الشَّيطانَ؛(108)

بر شما باد به مسواك كردن! مسواك كردن چه كار خوبى است؛ لثه را محكم مى‏كند، بوى ناخوشايند دهان را مى‏زدايد، معده را اصلاح مى‏كند، بر درجات بهشتى مى‏افزايد و شيطان را به خشم مى‏آورد.

106. پيامبرصلّى الله عليه وآله: اِستاكُوا عَرضَاً و لاتَستاكُوا طُول؛(109)

دندان‏هايتان را از عرض(عمودى) مسواك بزنيد نه از طول (افقى).

107. پيامبرصلّى الله عليه وآله: مالي أراكُم قَلِحاً، مالَكُم لاتَستاكونَ؟؛(110)

چرا شما را با دندان‏هاى زرد مى‏بينم؟ چرا مسواك نمى‏زنيد؟

108. امام على‏ عليه السلام : السِّواكُ يَجلُو البَصَرَ؛(111)

مسواك كردن مايه روشنايى ديدگان است.

109. امام صادق،: مِن أخلاقِ الأنبِياءِ السِّواكُ؛(112)

مسواك كردن از اخلاق پيامبران است.

2- خلال كردن

110. پيامبرصلّى الله عليه وآله: تَخَلَّلُوا عَلى‏ إثرِ الطَّعامِ فَإِنَّهُ مَصِحَّةٌ لِلفَمِ و النَّواجِذِ و يَجلُبُ الرِّزقَ عَلَى العَبدِ؛(113)

پس از خوردن غذا خلال كنيد كه مايه سلامتى دهان و دندان‏هاى آسيا است و روزى را بر بنده فرو مى‏ريزد.

111. پيامبرصلّى الله عليه وآله: تَخَلَّلُوا عَلى‏ إثرِ الطَّعامِ و تَمَضمَضُوا فَإنَّهُما مَصِحَّةُ النّابِ و النَّواجذِ؛(114)

پس از خوردن غذا دندان‏هايتان را خلال كنيد و آب در دهان بگردانيد كه اين دو كار مايه سلامتى دندان‏هاى نيش و آسيا است.

112. پيامبرصلّى الله عليه وآله: تَخَلَّلُوا فَإنَّهُ مِنَ النّظافَةِ؛(115)

(دندان‏هايتان را) خلال كنيد كه بخشى از پاكيزگى است.

113. امام صادق‏ عليه السلام : إنَّ رَسولَ اللَّهِ كانَ يَتَخَلَّلُ و هو يُطَيِّبُ الفَمَ؛(116)

رسول خدا دندان‏هايش را خلال مى‏كرد و خلال كردن، دهان را خوش‏بو مى‏كند.

29 فروردين روز ارتش جمهورى اسلامى و نيروى زمينى (117)

114. ( و أعِدُّوا لَهُم مَااستَطَعتُم مِن قُوَّةٍ)؛(118)

هر چه در توان داريد قدرت خود را براى مقابله با آنها (دشمنان )آماده كنيد.

115. پيامبرصلّى الله عليه وآله: لَغَزوَةٌ في سَبيلِ اللَّهِ أحَبُّ إلَىَّ مِن أربَعينَ حَجَّةٍ؛(119)

يك بار پيكار در راه خدا، نزد من محبوب‏تر از به جا آوردن چهل حج است.

116. پيامبرصلّى الله عليه وآله: المُجاهِدونَ في سَبيلِ اللَّهِ قُوّادُ أهلِ الجَنَّةِ؛(120)

رزمندگان در راه خدا، راهبران اهل بهشت‏اند.

117. پيامبرصلّى الله عليه وآله: يُباهِي اللَّهُ تَعالى‏ المَلائِكةَ بِالمُجاهِدينَ؛(121)

خداوند بزرگ با مجاهدان بر فرشتگان مى‏بالد.

118. پيامبرصلّى الله عليه وآله: أقرَبُ النّاسِ مِن دَرجَةِ النُّبوَّةِ أهلُ الجِهادِ و أهلُ العِلمِ؛(122)

نزديك‏ترين مردم به مقام نبوّت، اهل جهاد و دانش‏اند.

119. امام على‏ عليه السلام : الجُنودُ عِزُّ الدِّينِ و حُصُونُ الوُلاةِ؛(123)

سربازان، مايه عزّت دين و دژهاى واليان‏اند.

120. امام على‏ عليه السلام : المُجاهِدونَ تُفتَحُ لَهُم أبوابُ السَّماءِ؛(124)

درهاى آسمان به روى مجاهدان گشوده مى‏شود.