فرهنگ قرآن ، جلد ۱
(كليات راهيابي به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم)

اكبر هاشمي رفسنجاني
و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن

- ۳۴ -


فساد آسمان‌ها

133. فساد‌پذيرى آسمان‌ها در صورت پيروى حق از هواى نفس كافران:
و لو اتّبع الحقّ أهواءهم لفسدت السّموت...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌71
134. مختل شدن و فساد نظام آسمان‌ها در صورت تعدّد خدايان:
لو كان فيهمآ ءالهة إلاّ الله لفسدتا فسبحـن الله ربّ العرش عمَّا يصفون.[1] ‌‌انبياء‌(21)‌22
نيز=> همين مدخل، زوال آسمان‌ها

فوايد آسمان‌ها

1. تأمين روزى

135.تأمين روزى انسان از فوايد آسمان:
قل من يرزقكم من السّماء و الأرض...‌. ‌‌يونس‌(10)‌31
...و من يرزقكم من السّماء و الأرض...‌. ‌‌نمل‌(27)‌64
قل من يرزقكم من السّموت و الأرض...‌. ‌‌سبأ‌(34)‌24
...هل من خلق غير الله يرزقكم من السّماء و الأرض...‌. ‌‌فاطر‌(35)‌3
هو الّذى يريكم ءايته و ينزّل لكم من السّماء رزقا...‌. ‌‌غافر‌(40)‌13
...و ما أنزل الله من السّماء من رزق...‌. ‌‌جاثيه‌(45)‌5
و فى السّماء رزقكم و ما توعدون. ‌‌ذاريات‌(51)‌22

2. خداشناسى

136. وجود نشانه‌هاى خداشناسى در آسمان‌ها:
إنّ فى خلق السّموت...لأيت لقوم يعقلون. ‌‌بقره‌(2)‌164
إنّ فى خلق السّموت...لأيت لأولى الألبب. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌190
137. ريزش آب از آسمان، از آيات خداشناسى:
...و ما أنزل الله من السّماء من ماء...لأيت لقوم يعقلون. ‌‌بقره‌(2)‌164
و هو الّذى أنزل من السّماء ماء...إنّ فى ذلكم لأيت لّقوم يؤمنون. ‌‌أنعام‌(6)‌99
...كماء أنزلناه من السّماء...كذلك نفصّل الأيت لقوم يتفكّرون. ‌‌يونس‌(10)‌24
هو الّذى أنزل من السّماء ماء...‌ * ...إنّ فى ذلك لأية لقوم يتفكّرون. ‌‌نحل‌(16)‌10‌و‌11
...و ينزّل من السّماء ماء...إنّ فى ذلك لأيت لقوم يعقلون. ‌‌روم‌(30)‌24
...أنّ الله أنزل من السّماء ماء...إنّ فى ذلك لذكرى لأولى الألبب. ‌‌زمر‌(39)‌21

3. سقف بودن

138. آسمان، سقفى محفوظ براى اهل زمين:
الّذى جعل لكم‌الأرض فرشا والسّماء بنـاء...‌. ‌‌بقره‌(2)‌22
و جعلنا السّماء سقفا محفوظا...‌. ‌‌أنبيا‌(21)‌32
اللّه الّذى جعل لكم الأرض قرارا والسّماء بناء...‌. ‌‌غافر‌(40)‌64

4. مجراى تدبير

139. آسمان‌ها، مجراى تدبير الهى:
و لقد خلقنا فوقكم سبع طرائق و ما كنّا عن الخلق غفلين.[2] ‌‌مؤمنون‌(23)‌17
يدبّر الأمر من السّماء إلى الأرض...‌. ‌‌سجده‌(32)‌5
الله الّذى خلق سبع سموت و من الأرض مثلهنّ يتنزّل الأمر بينهنّ...‌. ‌‌طلاق‌(65)‌12

5‌. محلّ نزول باران

140. بارش باران تند، همراه با رعد و برق از آسمان:
أو كصيّب من السّماء فيه ظلمت و رعد و برق...‌. ‌‌بقره‌(2)‌19
141. آسمان، مبدء نزول باران:
...و أنزل من السّماء ماء...‌. ‌‌بقره‌(2)‌22
...أنّ الله يزجى سحابا ثمّ يؤلّف بينه ثمّ يجعله ركاما فترى الودق يخرج من خلاله و ينزّل من السّماء من جبال فيها من برد...‌. ‌‌نور‌(24)‌43
ففتحنا أبواب السّماء بماء منهمر. ‌‌قمر‌(54)‌11
...يعلم ما يلج فى الأرض و ما يخرج منها و‌ما‌ينزل من السّماء...‌.[3] ‌‌حديد‌(57)‌4
و السّماء ذات الرّجع.[4] ‌‌طّارق‌(86)‌11
‌‌نيز=> بقره‌(2)‌164; انعام‌(6)‌6‌و‌99; انفال‌(8)‌11; يونس‌(10)‌24; هود‌(11)‌44‌،‌52; رعد‌(13)‌17; ابراهيم‌(14)‌32; حجر‌(15)‌22; نحل‌(16)‌10‌،‌65; كهف‌(18)‌45; طه‌(20)‌53; حج‌(22)‌63; مؤمنون‌(23)‌18; فرقان‌(25)‌48; نمل‌(27)‌60; عنكبوت‌(29)‌63; روم‌(30)‌24‌،‌48; لقمان‌(31)‌10; سبأ‌(34)‌2; فاطر‌(35)‌27; زمر‌(39)‌21; زخرف‌(43)‌11; جاثيه‌(45)‌5; ق‌(50)‌9
142. خدا، نازل كننده باران‌هاى پى‌درپى از آسمان:
...و أرسلنا السّماء عليهم مدرارا...‌.[5] ‌‌أنعام‌(6)‌6
...يرسل السّماء عليكم مدرارا...‌. ‌‌هود‌(11)‌52
يرسل السّماء عليكم مدرارا. ‌‌نوح‌(71)‌11
143. نزول تگرگ از ابرهاى كوه مانند آسمانى:
أ لم تر أنّ الله يزجى سحابا ثمّ يؤلّف بينه ثمّ يجعله ركاما فترى الودق يخرج من خلاله و ينزّل من السّماء من جبال فيها من برد...‌. ‌‌نور‌(24)‌43

6‌. نزول بركات

144. نزول بركات آسمانى بر حواريّون عيسى(عليه السلام) از فوايد آسمان:
إذ قال الحواريّون يا عيسى ابن مريم هل يستطيع ربّك أن ينزّل علينا مائدة من السّماء...‌ * قال عيسى ابن مريم الّلهم ربّنا أنزل علينا مائدة من السّماء...‌ * قال الله إنّى منزّلها عليكم...‌. ‌‌مائده‌(5)‌112‌و‌114‌و‌115
145. آسمان، محلّ نزول بركات آسمانى براى اهل تقوا و ايمان:
و لو أنّ أهل القرى ءامنوا و اتّقوا لفتحنا عليهم بركت من السّماء...‌. ‌‌أعراف‌(7)‌96

كليدهاى آسمان‌ها

146. كليدهاى آسمان‌ها در اختيار خدا:
له مقاليد السّموت...‌.[6] ‌‌زمر‌(39)‌63
له مقاليد السّموت...‌. ‌‌شورى‌(42)‌12

گريه آسمان‌ها

147. گريه نكردن آسمان بر فرعونيان پس از نابودى آنان:
فما بكت عليهم السّماء...‌. ‌‌دخان‌(44)‌29

گسترش آسمان‌ها

148. آسمان، در حال گسترش:
والسّماء بنينها بأييد وإنّا لموسعون.[7] ‌‌ذاريات‌(51)‌47

لشكريان آسمان‌ها=>همين مدخل، موجوداتِ آسمان‌ها

مالك آسمان‌ها

149. خدا، مالك آسمان‌ها:
...أنّ الله له ملك السّموت...‌. ‌‌بقره‌(2)‌107
و للّه ملك السّموت...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌189
...للّه ملك السّموت...‌ * ...‌للّه ملك السّموت...‌ * ...‌أنّ اللّه له ملك السّموت...‌ * للّه ملك السّموت...‌‌‌مائده‌(5)‌17‌و‌18‌و‌40‌و‌120
...له ملك السّموت...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌158
...له ملك السّموت...‌. ‌‌توبه‌(9)‌116
ربّ السّموت و الأرض...‌. ‌‌مريم‌(19)‌65
...ربّ السّموت و الأرض...‌. ‌‌انبيا‌(21)‌56
قل من ربّ السّموت السّبع...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌86
و للّه ملك السّموت...‌. ‌‌نور‌(24)‌42
...له ملك السّموت...‌. ‌‌فرقان‌(25)‌2
قال ربّ السّموت و الأرض...‌. ‌‌شعراء‌(26)‌24
ربّ السّموت و الأرض و ما بينهما...‌. ‌‌صافات‌(37)‌5
أم لهم ملك السّموت...‌. ‌‌ص‌(38)‌10
ربّ السّموت و الأرض و ما بينهما...‌. ‌‌ص‌(38)‌66
...له ملك السّموت...‌. ‌‌زمر‌(39)‌44
للّه ملك السّموت...‌. ‌‌شورى‌(42)‌49
سبحـن ربّ السّموت و الأرض ربّ العرش...‌. ‌‌زخرف‌(43)‌82‌و‌85
ربّ السّموت...‌. ‌‌دخان‌(44)‌7
و للّه ملك السّموت...‌ * ...ربّ السّموت...‌. ‌‌جاثيه‌(45)‌27‌و‌36
و للّه ملك السّموت...‌. ‌‌فتح‌(48)‌14
له ملك السّموت...‌ * له ملك السّموت...‌ * ...‌و للّه ميرث السّموت...‌. ‌‌حديد‌(57)‌2‌و‌5‌و‌10
ربّ السّموت و الأرض و ما بينهما الرحمن...‌. ‌‌نبأ‌(78)‌37
...له ملك السّموت...‌. ‌‌بروج‌(85)‌9
نيز=> همين مدخل، تدبير آسمان‌ها

ماه در آسمان‌ها=>همين مدخل، موجوداتِ آسمان‌ها

مائده آسمانى

150. نزول مائده آسمانى بر حواريّون عيسى(عليه السلام):
إذ قال الحواريّون يا عيسى ابن مريم هل يستطيع ربّك أن ينزّل علينا مائدة من السّماء...‌ * ...‌ربّنا أنزل علينا مائدة من السّماء...‌ * قال الله إنّى منزّلها عليكم...‌. ‌‌مائده‌(5)‌112‌و‌114‌و‌115

محافظت آسمان‌ها=>همين مدخل، حفظ آسمان‌ها

مخازن آسمان‌ها

151. آسمان‌ها گنجينه‌ها و مخازن روزى موجودات:
له مقاليد السّمـوت والأرض يبسط الرّزق لمن يشاء ويقدر...‌. ‌‌شورى‌(42)‌12
...وللّه خزائِن السّمـوت والأرض...‌. ‌‌منافقون‌(63)‌7
152. آسمان‌ها، داراى خزانه تحت تملّك خدا:
له مقاليد السّموت...‌.[8] ‌‌زمر‌(39)‌63
له مقاليد السّموت...‌. ‌‌شورى‌(42)‌12
...و لله خزائن السّموت...‌. ‌‌منافقون‌(63)‌7
153. خزانه‌هاى آسمان، منبع نزول آب:
و إن من شىء إلاّ عندنا خزائنه و ما ننزّله إلاّ بقدر معلوم‌ * ...‌فأنزلنا من السّماء ماء فأسقينكموه و ما أنتم له بخزنين. ‌‌حجر‌(15)‌21‌و‌22

مطالعه آسمان‌ها

154. مطالعه در آفرينش آسمان‌ها از راه‌هاى خداشناسى براى اهل خرد:
إنّ فى خلق السّموت...و ما أنزل الله من السّماء من ماء...لأيت لقوم يعقلون. ‌‌بقره‌(2)‌164
إنّ فى خلق السّموت...لأيت لأولى الألبب‌ * ...و يتفكّرون فى خلق السّموت...ربّنا ما خلقت هذا باطلا...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌190‌و‌191
155. مطالعه در ملكوت آسمان‌ها، از راه‌هاى شناخت حقّانيّت سخنان پيامبر(صلى الله عليه وآله) و قرآن:
أولم يتفكّروا ما بصاحبهم مّن جنّة...‌ * أولم ينظروا فى ملكوت السّموت...فبأىّ حديث بعده يؤمنون. ‌‌أعراف‌(7)‌184‌و‌185
156. مطالعه در آفرينش آسمان‌ها، سبب پى بردن به قدرت خداوند و احياى مردگان:
أولم يروا أنّ اللّه الّذى خلق السّمـوت والأرض ولم يعى بخلقهنّ بقـدر على أن يحيى الموتى بلى إنّه على كلّ شىء قدير. ‌‌احقاف‌(46)‌33
157. نگرش دقيق به آفرينش آسمان‌ها، راهى براى شناخت آفريدگار جهان:
ألم‌تر أنّ الله خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌ابراهيم‌(14)‌19
أولم‌ير الّذين كفروا أنّ السّموت و الأرض كانتا رتقا ففتقنهما...‌. ‌‌أنبيا‌(21)‌30
أفلم يروا إلى ما بين أيديهم و ما خلفهم من السّماء...‌. ‌‌سبأ‌(34)‌9
أولم‌يروا أنّ الله الّذى خلق السّموت...‌. ‌‌أحقاف‌(46)‌33
أفلم ينظروا إلى السّماء فوقهم كيف بنينها و زيّنّها و ما لها من فروج. ‌‌ق‌(50)‌6
ألم‌تروا كيف خلق الله سبع سموت طباقا. ‌‌نوح‌(71)‌15
158. دعوت خداوند از مردم براى مطالعه در آفرينش آسمان‌ها جهت پى بردن به هدفمندى آن:
ألم‌تر أنّ الله خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌ابراهيم‌(14)‌19
159. اعراض‌كنندگان از مطالعه نشانه‌هاى خدا در آسمان‌ها، مورد توبيخ خدا:
أ و لم ينظروا فى ملكوت السّموت...و أن عسى أن يكون قد اقترب أجلهم فبأىّ حديث بعده يؤمنون. ‌‌أعراف‌(7)‌185
و كأيّن من ءاية فى السّموت و الأرض يمرّون عليها و هم عنها معرضون. ‌‌يوسف‌(12)‌105
160. لزوم مطالعه در آفرينش آسمان‌ها:
ألم‌تر أنّ الله خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌ابراهيم‌(14)‌19
أولم‌ير الّذين كفروا أنّ السّموت و الأرض كانتا رتقا ففتقنهما...‌. ‌‌أنبيا‌(21)‌30
أفلم‌يروا إلى ما بين أيديهم و ما خلفهم من السّماء...‌. ‌‌سبأ‌(34)‌9
أولم‌يروا أنّ الله الّذى خلق السّموت...‌. ‌‌أحقاف‌(46)‌33
أفلم ينظروا إلى السّماء فوقهم كيف بنينها و زيّنّها و ما لها من فروج. ‌‌ق‌(50)‌6
ألم‌تروا كيف خلق الله سبع سموت طباقا. ‌‌نوح‌(71)‌15
أفلاينظرون إلى الابل كيف خلقت‌ * و إلى السّماء كيف رفعت. ‌‌غاشيه‌(88)‌17‌و‌18
161. پى بردن و اقرار خردمندان به هدف داراى آفرينش آسمان‌ها پس از انديشه در آن:
الّذين يذكرون اللّه قيـما وقعودا وعلى جنوبهم ويتفكّرون فى خلق السّمـوت والأرض ربّنا ما خلقت هـذا بـطلا...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌191

ملائكه در آسمان =>همين مدخل، موجوداتِ آسمان‌ها

ملكوت آسمان‌ها

162. آسمان‌ها، داراى ملكوت و مطالعه درباره آن از راه‌هاى شناخت حقّانيّت سخنان پيامبر(صلى الله عليه وآله) و قرآن:
أولم يتفكّروا ما بصاحبهم مّن جنّة إن هو إلاّ نذير مّبين‌ * أ و لم ينظروا فى ملكوت السّموت...‌. ‌‌أعراف‌(7)‌184‌و‌185
163. ارائه ملكوت آسمان‌ها به حضرت ابراهيم(عليه السلام):
و كذلك نرى إبرهيم ملكوت السّموت...‌. ‌‌أنعام‌(6)‌75
164. لزوم مطالعه درباره ملكوت آسمان‌ها:
أولم‌ينظروا فى ملكوت السّموت...‌. ‌‌أعراف‌(7)‌185

موجوداتِ آسمان‌ها

1. ابر

165. ابرهاى رام و مسخّر بين آسمان و زمين از نشانه‌هاى خدا:
... و السحاب المسخّر بين السّماء و الأرض‌لأيت...‌. ‌‌بقره‌(2)‌164
166. نزول تگرگ از ابرهاى كوه‌مانند آسمانى:
ألم‌تر أنّ الله يزجى سحابا ثمّ يؤلّف بينه ثمّ يجعله ركاما فترى الودق يخرج من خلاله و ينزّل من السّماء من جبال فيها من برد...‌. ‌‌نور‌(24)‌43
167. شكافته شدن ابرهاى آسمان در آستانه وقوع قيامت:
و يوم تشقّق السّماء بالغمم...‌.[9] ‌‌فرقان‌(25)‌25
168. حركت و گسترش ابرها در آسمان به وسيله باد:
الله الّذى يرسل الريح فتثير سحابا فيبسطه فى السّماء كيف يشاء...‌. ‌‌روم‌(30)‌48

2. برج

169. خداوند، قرار دهنده برج‌ها و منزل‌گاهايى در آسمان:
و لقد جعلنا فى السّماء بروجا...‌. ‌‌حجر‌(15)‌16
تبارك الّذى جعل فى السّماء بروجا...‌. ‌‌فرقان‌(25)‌61
170. قرار گرفتن ماه و خورشيد در برج‌هاى آسمان:
تبارك الّذى جعل فى السّماء بروجا وجعل فيها سرجا وقمرا مّنيرا.[10] ‌‌فرقان‌(25)‌61
171. آسمان، داراى برج‌ها و منزل‌گاه‌ها:
و لقد جعلنا فى السّماء بروجا...‌. ‌‌حجر‌(15)‌16
تبارك الّذى جعل فى السّماء بروجا...‌. ‌‌فرقان‌(25)‌61
و السّماء ذات البروج.[11] ‌‌بروج‌(85)‌1
172. برج‌هاى آسمان از آيات خدا:
و لقد جعلنا فى السّماء بروجا...‌. ‌‌حجر‌(15)‌16

3. جانداران

173. وجود موجوداتى زنده و با شعور در آسمان‌ها:
...و له أسلم من فى السّموت و الأرض...‌.[12] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌83
...إنّ لله من فى السّموت...‌. ‌‌يونس‌(10)‌66
و لله يسجد من فى السّموت...‌. ‌‌رعد‌(13)‌15
تسبّح له السّموت السّبع و الأرض و من فيهنّ...‌. ‌‌اسراء‌(17)‌44
و ربّك أعلم بمن فى السّموت...‌. ‌‌اسراء‌(17)‌55
قل لو كان فى الأرض ملئكة يمشون مطمئنّين لنزّلنا عليهم من السّماء ملكا رسولا. ‌‌اسراء‌(17)‌95
إن كلّ من فى السّموت و الأرض إلاّ ءاتى الرحمن عبدا. ‌‌مريم‌(19)‌93
و له من فى السّموت...‌. ‌‌أنبيا‌(21)‌19
ألم‌تر أنّ الله يسجد له من فى السّموت...‌. ‌‌حج‌(22)‌18
و لو اتّبع الحقّ أهواءهم لفسدت السّموت و الأرض و من فيهنّ...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌71
ألم‌تر أنّ الله يسبّح له من فى السّموت...‌. ‌‌نور‌(24)‌41
قل لا يعلم من فى السّموت و الأرض الغيب إلاّ الله...‌. ‌‌نمل‌(27)‌65
و يوم ينفخ فى الصور ففزع من فى السّموت...‌. ‌‌نمل‌(27)‌87
و له من فى السّموت...‌. ‌‌روم‌(30)‌26
و نفخ فى الصور فصعق من فى‌السّموت‌...‌. ‌‌زمر‌(39)‌68
يسئله من فى السّموت...‌. ‌‌رحمن‌(55)‌29
ءأمنتم من فى السّماء أن يخسف بكم الأرض...‌.[13] ‌‌ملك‌(67)‌16
أم أمنتم من فى السّماء أن يرسل عليكم حاصبا...‌. ‌‌ملك‌(67)‌17

4. جنبندگان

174. وجود جنبندگانى ميان موجودات آسمانى:
و لله يسجد ما فى السّموت و ما فى الأرض من دابّة...‌.[14] ‌‌نحل‌(16)‌49
و من ءايته خلق السّموت و الأرض و ما بثّ فيهما من دابّة...‌. ‌‌شورى‌(42)‌29

5‌. خورشيد

175. خدا، قراردهنده خورشيد در آسمان:
تبارك الّذى جعل فى السّماء بروجا و جعل فيها سراجا...‌. ‌‌فرقان‌(25)‌61

6‌. ستارگان

176. وجود ستارگانى در آسمان‌ها به صورت چراغ و زينت:
إنّا زيّنّا السّماء الدّنيا بزينة الكوكب. ‌‌صافات‌(37)‌6
... و زيّنّا السّماء الدّنيا بمصبيح‌...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌12
و لقد زيّنّا السّماء الدّنيا بمصبيح‌...‌.[15] ‌‌ملك‌(67)‌5
و السّماء و الطارق‌ * و ما أدرك ما الطارق‌ * النجم الثاقب. ‌‌طّارق‌(86)‌1‌-‌3

7. سيّارات

177. وجود اجرامى در آسمان به صورت سيّار:
و لقد جعلنا فى السّماء بروجا...‌.[16] ‌‌حجر‌(15)‌16
تبارك الّذى جعل فى السّماء بروجا...‌. ‌‌فرقان‌(25)‌61
و السّماء ذات الحبك.[17] ‌‌ذاريات‌(51)‌7
و السّماء ذات البروج. ‌‌بروج‌(85)‌1

8‌. شهاب‌ها

178. وجود شهاب‌هاى آسمانى براى جلوگيرى از استراق سمع شياطين:
و لقد جعلنا فى السّماء بروجا...‌ * و حفظنها من كلّ شيطان رجيم‌ * إلاّ من استرق السمع فأتبعه شهاب مبين. ‌‌حجر‌(15)‌16‌-‌18
إنّا زيّنّا السّماء الدّنيا بزينة الكوكب‌ * و حفظا من كلّ شيطان مارد‌ * لايسّمّعون إلى الملأ الأعلى و يقذفون من كلّ جانب‌ * إلاّ من خطف الخطفة فأتبعه شهاب ثاقب. ‌‌صافات‌(37)‌6‌-‌8‌و‌10
و أنّا لمسنا السّماء فوجدنها ملئت حرسا شديدا و شهبا‌ * و أنّا كنّا نقعد منها مقعد للسّمع فمن يستمع الأن يجد له شهابا رصدا. ‌‌جن‌(72)‌8‌و‌9

9. لشكريانِ الهى

179. وجود موجوداتى در آسمان‌ها به صورت لشكر خدا:
و ما أنزلنا على قومه من بعده من جند مّن السّماء...‌. ‌‌يس‌(36)‌28
...و لله جنود السّموت...‌. ‌‌فتح‌(48)‌4
و لله جنود السّموت...‌. ‌‌فتح‌(48)‌7
و أنّا لمسنا السّماء فوجدنها ملئت حرسا شديدا و شهبا‌ * و أنّا كنّا نقعد منها مقعد للسمع فمن يستمع الأن يجد له شهابا رصدا. ‌‌جن‌(72)‌8‌و‌9

10. ماه

180. خداوند قرار دهنده ماه، موجودى نور افشان در آسمان:
تبارك الّذى جعل فى السّماء بروجا و جعل فيها سراجا و قمرا منيرا. ‌‌فرقان‌(25)‌61

11. ملائكه

181. فرشتگان، از موجودات آسمانى:
قل لو كان فى الأرض ملئكة يمشون مطمئنّين لنزّلنا عليهم من السّماء ملكا رسولا. ‌‌اسراء‌(17)‌95
و يوم تشقّق السّماء بالغمم و نزّل الملئكة تنزيلا. ‌‌فرقان‌(25)‌25
لايسّمّعون إلى الملأ الأعلى و يقذفون من كلّ جانب. ‌‌صافات‌(37)‌8
ما كان لى من علم بالملأ الأعلى إذ يختصمون.[18] ‌‌ص‌(38)‌69
و كم من ملك فى السّموت لاتغنى شفعتهم شيئا...‌. ‌‌نجم‌(53)‌26
ءأمنتم من فى السّماء أن يخسف بكم الأرض...‌ * أم أمنتم من فى السّماء أن يرسل عليكم حاصبا...‌.[19] ‌‌ملك‌(67)‌16‌و‌17
و انشقّت السّماء فهى يومئذ واهية‌ * و الملك على أرجائها و يحمل عرش ربّك فوقهم يومئذ ثمنية. ‌‌حاقه‌(69)‌16‌و‌17
تنزّل الملئكة و الروح فيها...‌. ‌‌قدر‌(97)‌4

علم به موجودات آسمان‌ها

182. علم خداوند به كوچك‌ترين اشيا در آسمان‌ها:
يـبنىّ إنّها إن تك مثقال حبّة مّن خردل فتكن فى صخرة أو فى السّمـوت أو فى الأرض يأت بها اللّه إنّ اللّه لطيف خبير.[20] ‌‌لقمان‌(31)‌16
183. آگاهى خداوند به موجودات و اشياى آسمان:
إنّ اللّه لايخفى عليه شىء فى الأرض ولا فى السّماء‌ * قل إن تخفوا ما فى صدوركم أو تبدوه يعلمه اللّه ويعلم ما فى السّمـوت وما فى الأرض واللّه على كلّ شىء قدير. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌5‌و‌29
184. آگاهى پروردگار به تمام سخنان موجودات زمين و آسمان:
قال ربّى يعلم القول فى السّمآء والأرض وهو السّميع العليم. ‌‌انبياء‌(21)‌4

مالك موجودات آسمان‌ها

185. خدا، مالك موجودات آسمان‌ها:
...له ما فى السّموت...‌. ‌‌بقره‌(2)‌116
‌‌نيز=> بقره‌(2)‌255، ‌284; آل‌عمران‌(3)‌109‌،‌129; نساء‌(4)‌126‌، ‌131، ‌132‌، ‌170، ‌171; مائده‌(5)‌120; انعام‌(6)‌12; يونس‌(10)‌55‌، ‌66‌، ‌68; ابراهيم‌(14)‌2; نحل(16)‌52; طه‌(20)‌6; حج‌(22)‌64; نور‌(24)‌64; روم‌(30)‌26; لقمان‌(31)‌26 سبأ‌(34)‌1; شورى‌(42)‌4، ‌53; فتح‌(48)‌4،‌7; نجم‌(53)‌31.

مطالعه در موجودات آسمان‌ها

186. لزوم مطالعه در موجودات آسمان‌ها:
قل انظروا ماذا فى السّموت...‌. ‌‌يونس‌(10)‌101
187. وجود نشانه‌هاى خداشناسى در موجودات آسمانى براى پرهيزگاران:
إنّ فى اختلف اليل و النهار و ما خلق الله فى السّموت و الأرض لأيت لقوم يتّقون. ‌‌يونس‌(10)‌6

موجودات آسمان‌ها و نفخ صور

188. بى‌هوش شدن ساكنان آسمان‌ها بر اثر دميده شدن در صور:
و نفخ فى الصّور فصعق من فى السّموت...‌. ‌‌زمر‌(39)‌68
189. ترس و هراس موجودات آسمان‌ها بر اثر دميده‌شدن در صور:
و يوم ينفخ فى الصور ففزع من فى السّموت...‌. ‌‌نمل‌(27)‌87

صفات موجودات آسمان‌ها

1. آيه خدا

190. موجودات آسمان‌ها، از آيات خدا:
...و ما خلق الله فى السّموت و الأرض لأيت لقوم يتّقون. ‌‌يونس‌(10)‌6
قل انظروا ماذا فى السّموت و الأرض و ما تغنى الأيت...‌. ‌‌يونس‌(10)‌101
و من ءايته خلق السّموت و الأرض و ما بثّ فيهما من دابّة...‌. ‌‌شورى‌(42)‌29

2. انقياد

191. موجودات آسمان‌ها منقاد و تسليم خدا:
...بل له ما فى السّموت و الأرض كلّ له قنتون. ‌‌بقره‌(2)‌116
إن كلّ من فى السّموت و الأرض إلاّ ءاتى الرحمن عبدا. ‌‌مريم‌(19)‌93
و له من فى السّموت و الأرض كلّ له قنتون. ‌‌روم‌(30)‌26
192. تسليم اختيارى يا اجبارى موجودات آسمان‌ها در برابر خدا:
...و له أسلم من فى السّموت و الأرض طوعا و كرها...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌83
193. سجده موجودات آسمانى براى خدا:
و لله يسجد من فى السّموت...‌. ‌‌رعد‌(13)‌15
و لله يسجد ما فى السّموت...‌. ‌‌نحل‌(16)‌49
أنّ الله يسجد له من فى‌السّموت...‌. ‌‌حج‌(22)‌18

3. تسبيح‌گويى

194. موجودات آسمان‌ها، تسبيح‌گوى خدا:
تسبّح له السّموت...و من فيهنّ...‌. ‌‌اسراء‌(17)‌44
...أنّ الله يسبّح له من فى السّموت...‌. ‌‌نور‌(24)‌41
سبّح لله ما فى السّموت...‌. ‌‌حديد‌(57)‌1
سبّح لله ما فى السّموت...‌. ‌‌حشر‌(59)‌1
...يسبّح له ما فى السّموت...‌. ‌‌حشر‌(59)‌24
سبّح لله ما فى السّموت...‌. ‌‌صف‌(61)‌1
يسبّح لله ما فى السّموت...‌. ‌‌جمعه‌(62)‌1
يسبّح لله ما فى السّموت...‌. ‌‌تغابن‌(64)‌1

4. زوال پذيرى

195. زوال موجودات آسمان‌ها در صورت پيروى كردن حق از خواست مشركان:
و لو اتّبع الحقّ أهواءهم لفسدت السّموت و الأرض و من فيهنّ...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌71

5‌. مسخّر بودن

196. موجودات آسمان‌ها مسخّر و رام براى انسان:
...أنّ الله سخّر لكم ما فى السّموت...‌. ‌‌لقمان‌(31)‌20
و سخّر لكم ما فى السّموت...‌. ‌‌جاثيه‌(45)‌13

6‌. نيازمندى

197. پديده‌هاى آسمانى نيازمند به خدا براى برآوردن خواست‌هاى خود:
يسئله من فى السّموت والأرض...‌. ‌‌رحمن‌(55)‌29

نفوذ به آسمان‌ها

198. حفظ آسمان‌ها از نفوذ شيطان‌ها:
و لقد جعلنا فى السّماء بروجا و زيّنّها للنّظرين‌ * و حفظنها من كلّ شيطان رجيم. ‌‌حجر‌(15)‌16‌و‌17
إنّا زيّنّا السّماء الدّنيا...‌ * و حفظا من كلّ شيطان مارد‌ * لايسّمّعون إلى الملأ الأعلى و يقذفون من كلّ جانب. ‌‌صافات‌(37)‌6‌-‌8
199. ناتوانى انسان‌ها و جنّيان از نفوذ به آسمان‌ها:
يا معشر الجنّ و الإنس إن استطعتم أن تنفذوا من أقطار السّموت و الأرض فانفذوا لاتنفذون إلاّ بسلطن.[21] ‌‌رحمن‌(55)‌33
200. شهاب‌ها و لشكريان آسمان، مانع نفوذ جنّيان به آسمان و استراق سمع از آن:
و انّه كان رجالٌ من الانس يعوذونَ برجال من الجنّ فزادوهم رهقاً‌ * و أنّا لمسنا السّماء فوجدنها ملئت حرسا شديدا و شهبا‌ * و أنّا كنّا نقعد منها مقعد للسمع فمن يستمع الأن يجد له شهاباً رصدا. ‌‌جن‌(72)‌6‌و‌8‌و‌9
201. شهاب‌ها، مانع نفوذ شيطان‌ها به آسمان، و استراق سمع از آن:
و لقد جعلنا فى السّماء بروجا و زيّنّها للنّظرين‌ * و حفظنها من كلّ شيطان رجيم‌ * إلاّ من استرق السَّمع فأتبعه شهاب مّبين. ‌‌حجر‌(15)‌16‌-‌18
إنّا زيّنّا السّماء الدّنيا...‌ * و حفظا من كلّ شيطان مارد‌ * لايسّمّعون إلى الملأ الأعلى و يقذفون من كلّ جانب‌ * إلاّ من خطف الخطفة فأتبعه شهاب ثاقب. ‌‌صافات‌(37)‌6‌-‌8‌و‌10
نيز=> استراق سمع

نقش آسمان=> همين مدخل، فوايد آسمان‌ها

نگهبانان آسمان‌ها

202. وجود نگاهبانانى نيرومند در آسمان:
و أنّا لمسنا السّماء فوجدنها ملئت حرسا شديدا و شهبا‌ * و أنّا كنّا نقعد منها مقعد للسمع فمن يستمع الأن يجد له شهابا رصدا. ‌‌جن‌(72)‌8‌و‌9

نور آسمان‌ها

203. خدا، نور آسمان‌ها:
الله نور السّموت...‌. ‌‌نور‌(24)‌35

وارث آسمان‌ها

204. خداوند، وارث آسمان‌ها:
... وللّه ميرث السّمـوت والأرض...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌180
...وللّه ميرث السّمـوت والأرض...‌. ‌‌حديد‌(57)‌10

وسعت آسمان‌ها

205. آسمان‌ها، داراى گستره‌اى فراوان:
سابقوا إلى مغفرة من ربّكم و جنّة عرضها كعرض السّماء و الأرض...‌. ‌‌حديد‌(57)‌21




[1]. ضمير «فيهما» به آسمان و زمين در آيه 91 بر مى‌گردد.
[2]. مقصود از «طرائق» به قرينه «فوقكم» آسمان‌هاى هفت‌گانه است. طريقه و راه ناميده شدن آسمان‌ها مى‌تواند بدين جهت باشد كه راه گذرِ اوامر صادر شده، از ناحيه خداوند است.
[3]. يكى از احتمال‌هاى معنايى قوى در «و ما ينزل من السّماء» نزول باران است.
[4]. مقصود از «الرّجع» در آيه، باران است. (مفردات‌راغب)
[5]. «مدرار» در آيه، استعاره از باران است. (مفردات‌راغب)
[6]. «مقاليد» به معناى خزانه و به معناى كليد آمده است. (مفردات‌راغب) برداشت، بنابر معناى دوم است.
[7]. برداشت بر اين اساس است كه «موسعون» متعدّى به‌كار رفته باشد. (الميزان، ذيل آيه)
[8]. از جمله احتمال‌هاى معنايى براى «مقاليد»، خزائن است. (مفردات‌راغب)
[9]. «با» در «بالغمام» مى‌تواند به معناى «عن» باشد; يعنى ابرها شكافته و آسمان پديدار مى‌شود. (الميزان، ذيل‌آيه)
[10]. برداشت، بر اين اساس مبتنى است كه ضمير «فيها» به «بروج» باز گردد.
[11]. «بروج» جمع «برج» به معناى قصر و كنايه از منزل‌گاه‌هايى خاص است. (مفردات راغب)
[12]. «مَن»، موصولى است كه به طور معمولى براى موجودات داراى شعور به كار مى‌رود. صاحب عقل و شعور بودن، ملازم با حيات و جاندارى است.
[13]. بنابراين‌كه منظور از «من فى‌السّماء» ملائكه باشد; برداشت ياد شده امكان داردأ (الميزان، ذيل آيه)
[14]. بنابراين احتمال كه «مِن» در «مِن دابّةِ» بيان «ما»ى موصول در «ما فى السّماوات» و «ما فى الارض» باشد، نكته ياد شده را مى‌رساند.
[15]. مقصود از «مصابيح» اجرامى هستند كه در آسمان درخشندگى دارند و از جمله آن‌ها ستارگانند.
[16]. «بروج» به منزل‌گاه‌ها معنا شده است (مفردات راغب) و وجود منزل‌گاه‌ها - چنان‌كه مفسّران نيز اظهار داشته‌اند‌- از سيّاراتى حكايت مى‌كند كه در مسير خود از آن منزل‌گاه‌ها عبور مى‌كنند.
[17]. «حبك» به معناى راه و طريق است. (مفردات راغب) داراى راه بودن آسمان‌ها مى‌تواند كنايه از سيّاراتى باشد كه در آن راه‌ها حركت مى‌كنند.
[18]. مقصود از «الملأ الأعلى اذ يختصمون» فرشتگان ساكن در آسمان‌ها است.
[19]. منظور از «من فى‌السّماء» فرشتگان است; زيرا اگر منظور از آن خداوند باشد، مستلزم حلول در مكان خواهد بود كه بر خداوند محال است.
[20]. به قرينه «لطيف خبير» مى‌توان گفت كه آيه شريفه در‌صدد بيان علم الهى به موجودات است.
[21]. به قرينه سياق آيات كه به قيامت مربوط مى‌شود مى‌توان گفت: منظور آن است كه جن و انس در قيامت راهى براى گريز ندارند. مگر به وسيله نيروى الهى كه آن هم در اختيار آنان نيست.