فرهنگ قرآن ، جلد ۱
(كليات راهيابي به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم)

اكبر هاشمي رفسنجاني
و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن

- ۳۳ -


حاكم آسمان‌ها

70. خدا، يگانه حاكم آسمان:
...أنّ الله له ملك السّموت...‌ * ...‌له ما فى السّموت...‌. ‌‌بقره‌(2)‌107‌و‌255
نيز=> آل‌عمران‌(3)‌189; مائده‌(5)‌17‌، 18‌، 40‌، 120; أعراف‌(7)‌158; توبه‌(9)‌116.
يوم نطوى السّماء كطىّ السجلّ للكتب...‌. ‌‌أنبيا‌(21)‌104
...و يمسك السّماء أن تقع على الارض الاّ باذنه...‌. ‌‌حج‌(22)‌65
نيز=> نور‌(24)‌42، فرقان‌(25)‌2.
و من ءايته أ تقوم السّماء و الارض بأمره...‌. ‌‌روم‌(30)‌25
أنّ الله يمسك السّموت و الارض أن تزولا...‌. ‌‌فاطر‌(35)‌41
‌‌نيز=> ص‌(38)‌10; زمر‌(39)‌44‌و‌67‌.
ثم استوى الى السّماء و هى دخان فقال لها و للأرض ائتيا طوعا أو كرها قالتا أتينا طائعين...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌11
‌‌نيز=> شورى‌(42)‌49; زخرف‌(43)‌85; جاثيه‌(45)‌27; فتح‌(48)‌14; حديد‌(57)‌2‌و‌5; بروج‌(85)‌9.

حفظ آسمان‌ها

71. دشوار نبودن حفظ آسمان و زمين براى خداوند:
...وسع كرسيّه السّموت و الأرض و لا يؤده حفظهما...‌. ‌‌بقره‌(2)‌255
72. خدا، نگه‌دار آسمان‌ها:
و جعلنا السّماء سقفا محفوظا...‌.[1] ‌‌أنبيا‌(21)‌32
...و يمسك السّماء أن تقع على الأرض...‌. ‌‌حج‌(22)‌65
و من ءايـته أن تقوم السّماء والأرض بأمره ثمّ إذا دعاكم دعوة مّن الأرض إذا أنتم تخرجون. ‌‌روم‌(30)‌25
إنّ الله يمسك السّموت و الأرض أن تزولا...‌. ‌‌فاطر‌(35)‌41
فقضـهنّ سبع سموت فى يومين وأوحى فى كلّ سماء أمرها وزيّنّا السّماء الدّنيا بمصـبيح وحفظا ذلك تقدير العزيز العليم. ‌‌فصلت‌(41)‌12
73. محافظت آسمان از دستبرد شيطان:
و حفظنها من كلّ شيطان رجيم. ‌‌حجر‌(15)‌17
إنّا زيّنّا السّماء الدّنيا...‌ * و حفظا من كلّ شيطان مارد. ‌‌صافات‌(37)‌6‌و‌7
و لقد زيّنّا السّماء الدّنيا بمصبيح و جعلنها رجوما للشياطين...‌. ‌‌ملك‌(67)‌5
74. مصونيّت آسمان از فروپاشى، نيازمند حفظ و نگه‌دارى مستمر خداوند:
...و يمسك السّماء أن تقع على الأرض...‌.[2] ‌‌حج‌(22)‌65
75. تداوم بقا و ثبات آسمان از نشانه‌هاى خداوند:
و من ءايـته أن تقوم السّماء والأرض بأمره ثمّ إذا دعاكم دعوة مّن الأرض إذا أنتم تخرجون. ‌‌روم‌(30)‌25
76. خدا، نگه‌دارنده آسمان از ورود شيطان به آن:
و لقد جعلنا فى السّماء بروجا و زيّنّها للنّظرين‌ * و حفظنها من كلّ شيطان رجيم‌ * إلاّ من استرق السّمع فأتبعه شهاب مبين. ‌‌حجر‌(15)‌16‌-‌18
إنّا زيّنّا السّماء الدّنيا بزينة الكوكب‌ * و حفظا من كلّ شيطان مارد‌ * لايسّمّعون إلى الملأ الأعلى و يقذفون من كلّ جانب‌ * دحورا و لهم عذاب واصب‌ * إلاّ من خطف الخطفة فأتبعه شهاب ثاقب. ‌‌صافات‌(37)‌6‌-‌10
و لقد زيّنّا السّماء الدّنيا بمصبيح و جعلنها رجوما للشياطين...‌. ‌‌ملك‌(67)‌5

حمد خدا در آسمان‌ها

77. خداوند، يگانه شايسته ستايش در ميان اهل آسمان:
و له الحمد فى السّموت...‌. ‌‌روم‌(30)‌18

حيات در آسمان‌ها =>همين مدخل، موجوداتِ آسمان‌ها، جانداران، جنبندگان

خالق آسمان‌ها =>همين مدخل، خلقت آسمان‌ها

خضوع آسمان‌ها=>همين مدخل، انقياد آسمان‌ها

خلقت آسمان‌ها

1. آسانى خلقت آسمان‌ها

78. خداوند، آفريننده آسمان‌ها بدون هيچ گونه سختى و رنج:
و لقد خلقنا السّمـوت والأرض وما بينهما فى ستّة أيّام وما مسّنا من لّغوب. ‌‌ق‌(50)‌38

2. ابداع در خلقت آسمان‌ها

79. خدا، پديد آورنده آسمان به صورتى ابتكارى و بدون سابقه:
بديع السّموت...‌.[3] ‌‌بقره‌(2)‌117
قل أغير الله أتّخذ وليّا فاطر السّموت...‌. ‌‌أنعام‌(6)‌14
إنّى وجّهت وجهى للذى فطر السّموت...‌.[4] ‌‌أنعام‌(6)‌79
بديع السّموت...‌. ‌‌أنعام‌(6)‌101
...فاطر السّموت...‌. ‌‌يوسف‌(12)‌101
...أ فى الله شكّ فاطر السّموت...‌. ‌‌ابراهيم‌(14)‌10
قال بل ربّكم ربّ السّموت و الأرض الّذى فطرهنّ...‌. ‌‌أنبيا‌(21)‌56
الحمد لله فاطر السّموت...‌. ‌‌فاطر‌(35)‌1
قل الّلهم فاطر السّموت...‌. ‌‌زمر‌(39)‌46
فاطر السّموت...‌. ‌‌شورى‌(42)‌11

3. استحكام خلقت آسمان‌ها

80. آفرينش استوار و مستحكم آسمان‌ها از سوى خدا:
و بنينا فوقكم سبعا شدادا. ‌‌نبأ‌(78)‌12
ء أنتم أشدّ خلقا أم السّماء بنـها. ‌‌نازعات‌(79)‌27

4. تفكر در خلقت آسمان‌ها

81. تفكر در خلقت آسمان‌ها، نشانه خردمندى:
إنّ فى خلق السّمـوت والأرض واختلـف الّيل والنّهار لأيـت لاّولى الألبـب. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌190

5‌. حقّانيت خلقت آسمان‌ها

82. آفرينش آسمان‌ها بر اساس حق:
...و يتفكّرون فى خلق السّموت...ما خلقت هذا باطلا...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌191
و هو الّذى خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌أنعام‌(6)‌73
...الّذى خلق السّموت...‌ * ...‌ما خلق الله ذلك إلاّ بالحقّ...‌. ‌‌يونس‌(10)‌3‌و‌5
...أنّ الله خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌ابراهيم‌(14)‌19
و ما خلقنا السّموت...إلاّ بالحقّ...‌. ‌‌حجر‌(15)‌85
خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌نحل‌(16)‌3
و ما خلقنا السّماء...لعبين. ‌‌أنبيا‌(21)‌16
خلق الله السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌44
...ما خلق الله السّموت...إلاّ بالحقّ...‌. ‌‌روم‌(30)‌8
و ما خلقنا السّماء...باطلا...‌. ‌‌ص‌(38)‌27
خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌زمر‌(39)‌5
و ما خلقنا السّموت...لعبين. ‌‌دخان‌(44)‌38
و خلق الله السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌جاثيه‌(45)‌22
ما خلقنا السّموت...إلاّ بالحقّ...‌. ‌‌أحقاف‌(46)‌3
خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌تغابن‌(64)‌3
83‌. به حقّ دانستن آفرينش آسمان‌ها، نشانه خردمندى:
إنّ فى خلق السّمـوت والأرض واختلـف الّيل والنّهار لأيـت لاّولى الألبـب‌ * الّذين يذكرون اللّه قيـما وقعودا وعلى جنوبهم ويتفكّرون فى خلق السّمـوت والأرض ربّنا ما خلقت هـذا بـطلا...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌190‌و‌191

6‌. خالق آسمان‌ها

84. خدا، پديد آورنده آسمان‌ها:
الّذى جعل لكم‌الأرض فرشا والسّماء بنـاء...‌. ‌‌بقره‌(2)‌22
هو الّذى خلق لكم ما فى الأرض جميعا ثمّ استوى إلى السّماء...‌. ‌‌بقره‌(2)‌29‌و‌117‌و‌164
‌‌نيز=> آل‌عمران‌(3)‌190‌و‌191; أنعام‌(6)‌1‌، 14‌، 73‌، 79‌و‌101; أعراف‌(7)‌54; توبه‌(9)‌36; يونس‌(10)‌3; هود‌(11)‌7; يوسف‌(12)‌101; ابراهيم‌(14) 10‌، 19 و‌32; حجر‌(15)‌85; نحل‌(16)‌3; اسراء‌(17)‌99; كهف‌(18)‌51; طه‌(20)‌4.
و ما خلقنا السّماء و الأرض و ما بينهما لعبين. ‌‌أنبيا‌(21)‌16
ان السّموت و الارض كانتا رتقا ففتقناهما. ‌‌أنبيا‌(21)‌30
قل بل ربكم ربّ السّموت و الارض الّذى فطرهنّ...‌. ‌‌أنبيا‌(21)‌56
و لقد خلقنا فوقكم سبع طرائق...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌17
‌‌نيز=> فرقان‌(25)‌59; نمل‌(27)‌60; عنكبوت‌(29) 44 و‌61; روم‌(30)‌8; روم‌(30)‌22; لقمان‌(31)‌10‌و‌25; سجده‌(32)‌4.
الحمد لله فاطر السّموت...‌. ‌‌فاطر‌(35)‌1
نيز=> يس‌(36)‌81
و ما خلقنا السّماء و الأرض و ما بينهما باطلا...‌. ‌‌ص‌(38)‌27
خلق السّموت...‌. ‌‌زمر‌(39)‌5‌و‌38‌و‌46
نيز=> غافر‌(40)‌57‌و‌64‌.
فقضيهنّ سبع سموت...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌12
فاطر السّموت...‌. ‌‌شورى‌(42)‌11‌و‌29
‌‌نيز=> زخرف‌(43)‌9; دخان‌(44)‌38; جاثيه‌(45)‌22; أحقاف‌(46)‌3‌،‌4‌،‌33
أفلم ينظروا إلى السّماء فوقهم كيف بنينها...‌. ‌‌ق‌(50)‌6‌و‌38
و السّماء بنينها...‌. ‌‌ذاريات‌(51)‌47
‌‌نيز=> طور‌(52)‌36; حديد‌(57)‌4; تغابن‌(64)‌3; طلاق‌(65)‌12; ملك‌(67)‌3; نوح‌(71)‌15; نازعات‌(79)‌27‌و‌28.
و السّماء و ما بنـها. ‌‌شمس‌(91)‌5

7. خلقت تدريجى آسمان‌ها

85. تدريجى بودن خلقت آسمان‌ها:
...خلق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام...‌. ‌‌أعراف‌(7)‌54
...خلق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام...‌. ‌‌يونس‌(10)‌3
...خلق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام...‌. ‌‌هود‌(11)‌7
الّذى خلق السّموت...فى ستّة أيّام...‌. ‌‌فرقان‌(25)‌59
الله الّذى خلق السّموت...فى ستّة أيّام...‌. ‌‌سجده‌(32)‌4
فقضـهنّ سبع سموت فى يومين...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌12
و لقد خلقنا السّموت...فى ستّة أيّام...‌. ‌‌ق‌(50)‌38
هو الّذى خلق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام...‌.[5] ‌‌حديد‌(57)‌4

8‌. عظمت خلقت آسمان‌ها

86. خلقت آسمان‌ها و زمين، بسى بزرگ‌تر از آفرينش انسان‌ها:
لخلق السّموت و الأرض أكبر من خلق الناس...‌. ‌‌غافر‌(40)‌57
ء أنتم أشدّ خلقا أم السّماء بنيها. ‌‌نازعات‌(79)‌27

9. مدّت خلقت آسمان‌ها

87. خلقت آسمان‌ها، در شش مرحله:
...الّذى خلق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام...‌.[6] ‌‌أعراف‌(7)‌54
...الّذى خلق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام...‌. ‌‌يونس‌(10)‌3
و هو الّذى خلق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام...‌. ‌‌هود‌(11)‌7
الّذى خلق السّموت...فى ستّة أيّام...‌. ‌‌فرقان‌(25)‌59
الله الّذى خلق السّموت...فى ستّة أيّام...‌. ‌‌سجده‌(32)‌4
و لقد خلقنا السّموت...فى ستّة أيّام...‌. ‌‌ق‌(50)‌38
هو الّذى خلق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام...‌. ‌‌حديد‌(57)‌4
88. خلقت آسمان‌هاى هفت‌گانه در دو مرحله:
فقضـهنّ سبع سموت فى يومين...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌12

10. هدفدارى خلقت آسمان‌ها

89. آفرينش آسمان‌ها هدفدار و دور از هرگونه پوچى و بيهودگى:
إنّ فى خلق السّموت و الأرض و اختلف الّيل و النّهار لأيت لأولى الألبب‌ * ...‌و يتفكّرون فى خلق السّموت و الأرض ربّنا ما خلقت هذا باطلا...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌190‌و‌191
و هو الّذى خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌أنعام‌(6)‌73
...أنّ الله خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌ابراهيم‌(14)‌19
خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌نحل‌(16)‌3
و ما خلقنا السّماء و الأرض و ما بينهما لعبين. ‌‌أنبيا‌(21)‌16
خلق الله السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌44
...ما خلق الله السّموت و الأرض و ما بينهما إلاّ بالحقّ...‌. ‌‌روم‌(30)‌8
خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌زمر‌(39)‌5
و ما خلقنا السّموت و الأرض و ما بينهما لعبين‌ * ما خلقنهما إلاّ بالحقّ...‌. ‌‌دخان‌(44)‌38‌و‌39
و خلق الله السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌جاثيه‌(45)‌22
...ما خلقنا السّموت و الأرض و ما بينهما إلاّ بالحقّ...‌. ‌‌أحقاف‌(46)‌3
خلق السّموت و الأرض بالحقّ...‌. ‌‌تغابن‌(64)‌3
90. امتحان انسان‌ها براى ظهور نيكوكارترين آن‌ها، فلسفه خلقت آسمان‌ها و زمين:
و هو الّذى خلـق السّموت و الأرض فى ستّة أيّام و كان عرشه على الماء ليبلوكم أيّكم أحسنُ عملا...‌. ‌‌هود‌(11)‌7
91. كيفر و پاداش دادن به اعمال بد و خوب انسان‌ها، فلسفه آفرينش آسمان‌ها:
و خلق الله السّموت و الأرض بالحقّ و لتجزى كلّ نفس بما كسبت...‌. ‌‌جاثيه‌(45)‌22
92. وجود نشانه‌هاى خداشناسى در آفرينش آسمان‌ها براى خردورزان:
إنّ فى خلق السّموت...لأيت لقوم يعقلون. ‌‌بقره‌(2)‌164
إنّ فى خلق السّموت...لأيت لأولى الألبب. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌190

خورشيد در آسمان‌ها=>همين مدخل، موجوداتِ آسمان‌ها

درهاى آسمان‌ها

93. بسته بودن درهاى آسمان بر روى تكذيب‌كنندگان آيات خدا و مستكبران:
إنّ الّذين كذّبوا بـايتنا و استكبروا عنها لا تفتّح لهم أبوب السّماء...‌. ‌‌أعراف‌(7)‌40
94. آسمان داراى درهايى متعدّد و راه‌هاى گوناگون براى ورود به آن:
إنّ الّذين كذّبوا بـايتنا و استكبروا عنها لا تفتّح لهم أبوب السّماء...‌. ‌‌أعراف‌(7)‌40
95. لجاجت و حق‌ناپذيرى مشركان در مقابل پيامبر(صلى الله عليه وآله)حتّى در صورت بازشدن درى از آسمان و عروج آنان:
كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين‌ * لايؤمنون به...‌ * و لو فتحنا عليهم بابا من السّماء فظلّوا فيه يعرجون. ‌‌حجر‌(15)‌12‌-‌14
لقالوا إنّما سكّرت أبصـرنا بل نحن قوم مّسحورون. ‌‌حجر‌(15)‌15
96. گشوده شدن درهاى آسمان با آبى سيل آسا بر قوم‌نوح:
ففتحنا أبواب السّماء بماء منهمر. ‌‌قمر‌(54)‌11
97. گشوده شدن درهاى آسمان پس از نفخ صور:
يوم ينفخ فى الصور فتأتون أفواجا‌ * و فتحت السّماء فكانت أبوبا.[7] نبأ‌(78)‌18‌و‌19

دگرگونى آسمان‌ها=>همين مدخل، آسمان در قيامت

راه‌هاى آسمان‌ها

98. آسمان، داراى راه‌هاى متعدّد:
و السّماء ذات الحبك.[8] ‌‌ذاريات‌(51)‌7

راه‌يابى به آسمان‌ها

99. ممنوعيّت راه‌يابى جنّيان به آسمان پس از نزول قرآن:
قل أوحى إلىّ أنّه استمع نفر من الجنّ...‌ * و أنّا لمسنا السّماء فوجدنها ملئت حرسا شديدا و شهبا‌ * و أنّا كنّا نقعد منها مقعد للسّمع فمن يستمع الأن يجد له شهابا رصدا. ‌‌جن‌(72)‌1‌و‌8‌و‌9
100. ممنوعيّت راه يافتن شياطين به آسمان‌ها:
و حفظنها من كلّ شيطان رجيم‌ * إلاّ من استرق السّمع فأتبعه شهاب مبين. ‌‌حجر‌(15)‌17‌و‌18
إنّا زيّنّا السّماء الدّنيا بزينة الكوكب‌ * إلاّ من خطف الخطفة فأتبعه شهاب ثاقب. ‌‌صافات‌(37)‌6‌و‌10
و لقد زيّنّا السّماء الدّنيا بمصبيح و جعلنها رجوما للشياطين...‌. ‌‌ملك‌(67)‌5
101. راه‌يابى جنّيان به آسمان، پيش از نزول قرآن:
قل أوحى إلىّ أنّه استمع نفر من الجنّ...‌ * و أنّا لمسنا السّماء فوجدنها ملئت حرسا شديدا و شهبا‌ * و أنّا كنّا نقعد منها مقعد للسمع فمن يستمع الأن يجد له شهابا رصدا. ‌‌جن‌(72)‌1‌و‌8‌و‌9
102. امكان صعود به آسمان با وسايل مادى به گمان فرعون:
و قال فرعون يا همن ابن صرحا لعلّى أبلغ الأسبب‌ * أسبب السّموت فأطّلع إلى إله موسى...‌. ‌‌غافر‌(40)‌36‌و‌37
نيز=>همين مدخل، عروج به آسمان‌ها

رتق و فتق آسمان‌ها

103. بسته بودن آسمان‌ها به نباريدن باران از آن‌ها و گشوده شدنشان با باريدن آن:
...أنّ السّموت و الأرض كانتا رتقا ففتقنهما و جعلنا من الماء كلّ شىء حىّ...‌.[9] ‌‌أنبيا‌(21)‌30
104. جدايى آسمان و زمين از يك‌ديگر پس از به هم پيوسته بودن آن‌ها:
...أنّ السّموت و الأرض كانتا رتقا ففتقنهما...‌.[10] ‌‌أنبيا‌(21)‌30
105. پيدايش آسمان و زمين از شكافته شدن توده گاز:
...أنّ السّموت و الأرض كانتا رتقا ففتقنهما...‌.[11] ‌‌أنبيا‌(21)‌30

زلزله آسمان‌ها

106. حركت سريع، دورانى و زلزله گونه آسمان در آستانه قيامت:
يوم تمور السّماء مورا.[12] ‌‌طور‌(52)‌9

زوال آسمان‌ها

107. خداوند، حافظ آسمان‌ها از زوال و لغزش از مدار:
إنّ اللّه يمسك السّمـوت والأرض أن تزولا ولـئن زالتا إن أمسكهما من أحد مّن بعده إنّه كان حليما غفورا. ‌‌فاطر‌(35)‌41
نيز=>همين مدخل، فساد آسمان‌ها

زينت آسمان‌ها =>همين مدخل، تزيين آسمان‌ها

ساكنان آسمان‌ها

108. ملائكه از موجودات ساكن در آسمان‌ها:
ويوم تشقّق السّماء بالغمـم ونزّل الملـئكة تنزيلا. ‌‌فرقان‌(25)‌25
ما كان لى من علم بالملإ الأعلى إذ يختصمون. ‌‌ص‌(38)‌69
وكم مّن مّلك فى السّمـوت لاتغنى شفـعتهم شيـا إلاّ من بعد أن يأذن اللّه لمن يشاء ويرضى. ‌‌نجم‌(53)‌26
ءأمنتم مّن فى السّماء أن يخسف بكم الأرض فإذا هى تمور. ‌‌ملك‌(67)‌16
109. بى‌هوش شدن ساكنان آسمان‌ها بر اثر دميده شدن در صور:
ونفخ فى الصّور فصعق من فى السّمـوت...‌. ‌‌زمر‌(39)‌68
110. ترس و هراس موجودات آسمان‌ها بر اثر دميده شدن در صور:
و يوم ينفخ فى الصّور ففزع من فى السّمـوت...‌. ‌‌نمل‌(27)‌87
111. وجود موجوداتى سجده كننده در آسمان‌ها براى خدا:
وللَّه يسجد من فى السَّمـوت والأرض طوعا وكرها...‌. ‌‌رعد‌(13)‌15
وللّه يسجد ما فى السّمـوت...‌. ‌‌نحل‌(16)‌49
ألم تر أنّ اللّه يسجد له من فى السّمـوت...‌. ‌‌حج‌(22)‌18
112. وجود موجودات تسبيح‌گوى خدا در آسمان:
تسبّح له السّمـوت السّبع والأرض ومن فيهنّ وإن مّن شىء إلاّ يسبّح بحمده ولـكن لاّتفقهون تسبيحهم...‌. ‌‌اسراء‌(17)‌44
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّمـوت و الأرض و الطّير صـفّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون. ‌‌نور‌(24)‌41
سبّح للّه ما فى السّمـوت...‌. ‌‌حديد‌(57)‌1
سبّح للّه ما فى السّمـوت...‌. ‌‌حشر‌(59)‌1
...يسبّح له ما فى السّمـوت...‌. ‌‌حشر‌(59)‌24
سبّح للّه ما فى السّمـوت...‌. ‌‌صف‌(61)‌1
يسبّح للّه ما فى السّمـوت...‌. ‌‌جمعه‌(62)‌1
يسبّح للّه ما فى السّمـوت...‌. ‌‌تغابن‌(64)‌1
113. ساكنان آسمان‌ها تسليم در برابر خداوند:
أفغير دين اللّه يبغون وله أسلم من فى السّمـوت والأرض طوعا وكرها وإليه يرجعون. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌83
وله من فى السّمـوت والأرض كلٌّ لّه قـنتون. ‌‌روم‌(30)‌26
114. ساكنان آسمان‌ها در احاطه علم خدا:
وربّك أعلم‌بمن فى السّمـوت والأرض...‌. ‌‌اسراء‌(17)‌55
إن كلّ من فى السّمـوت والأرض إلاّ ءاتى الرَّحمـن عبدا‌ * لَّقد أحصـهم وعدّهم عدًّا. ‌‌مريم‌(19)‌93‌و‌94
قل لاّيعلم من فى السّمـوت والأرض الغيب إلاّ اللّه وما يشعرون أيّان يبعثون. ‌‌نمل‌(27)‌65
يعلم ما فى السّمـوت والأرض ويعلم ما تسرّون وما تعلنون واللّه عليم بذات الصّدور. ‌‌تغابن‌(64)‌4
115. خدا مالك ساكنان آسمان‌ها:
وله من فى السّمـوت والأرض كلٌّ لّه قـنتون. ‌‌روم‌(30)‌26
116. نيازمندى ساكنان آسمان‌ها به خداوند:
يسـله من فى السّمـوت و الأرض كلّ يوم هو فى شأن. ‌‌رحمان‌(55)‌29

ستارگان در آسمان‌ها=>همين مدخل، موجوداتِ آسمان‌ها

ستون‌هاى آسمان‌ها

117. آسمان‌ها داراى ستون‌هايى نامرئى:
...رفع السّموت بغير عمد ترونها...‌. ‌‌رعد‌(13)‌2
خلق السّموت بغير عمد ترونها...‌.[13] ‌‌لقمان‌(31)‌10

سخن اهل آسمان

118. وجود سخن ميان موجودات آسمانى:
قال ربّى يعلم القول فى السّمآء...‌. ‌‌انبياء‌(21)‌4
119. آگاهى پروردگار به همه سخنان اهل زمين و آسمان:
قال ربّى يعلم القول فى السّمآء والأرض...‌. ‌‌انبياء‌(21)‌4

سقوط از آسمان

120. شرك به خدا، همانند سقوط از آسمان و سبب نابودى:
...و من يشرك بالله فكأنّما خرّ من السّماء فتخطفه الطّير...‌. ‌‌حج‌(22)‌31

سوگند به آسمان

121. سوگند خدا به آسمان:
و السّماء ذات الحبك. ‌‌ذاريات‌(51)‌7
و السقف المرفوع. ‌‌طور‌(52)‌5
و السّماء ذات البروج. ‌‌بروج‌(85)‌1
و السّماء و الطارق. ‌‌طارق‌(86)‌1
و السّماء ذات الرجع. ‌‌طارق‌(86)‌11
و السّماء و ما بنـها. ‌‌شمس‌(91)‌5

سيّارات در آسمان =>همين مدخل، موجوداتِ آسمان‌ها

شعور آسمان‌ها

122. آسمان‌ها، داراى نوعى شعور:
إنّا عرضنا الأمانة على السّموت...فأبين أن يحملنها و أشفقن منها...‌.[14] ‌‌أحزاب‌(33)‌72
ثمّ استوى إلى السّماء و هى دخان فقال لها و للأرض ائتيا طوعا أو كرها قالتا أتينا طـائِعين. ‌‌فصلت‌(41)‌11

شهاب در آسمان‌ها=>همين مدخل، موجوداتِ آسمان‌ها

همين مدخل، عروج به آسمان‌ها

طبقات آسمان‌ها

123. آفرينش آسمان به صورت طبقه طبقه:
الّذى خلق سبع سموت طباقا...‌. ‌‌ملك‌(67)‌3
...كيف خلق الله سبع سموت طباقا. ‌‌نوح‌(71)‌15

عذاب‌هاى آسمانى => عذاب

عرضه امانت خدا بر آسمان

124. خوددارى و ترس آسمان‌ها از پذيرش امانت عرضه شده بر آن‌ها:
إنّا عرضنا الأمانة على السّموت...فأبين أن يحملنها و أشفقن منها...‌.[15] ‌‌أحزاب‌(33)‌72

عروج به آسمان‌ها

125. لجاجت و حق‌ناپذيرى مشركان در برابر پيامبر(صلى الله عليه وآله)حتّى در صورت عروج آنان به آسمان:
و لو فتحنا عليهم بابا من السّماء فظلّوا فيه يعرجون. ‌‌حجر‌(15)‌14
126. عروج پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) به آسمان:
و هو بالأفق الأعلى‌ * ثمّ دنا فتدلّى.[16] ‌‌نجم‌(53)‌7‌و‌8
127. درخواست مشركان از پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)براى عروج آن حضرت به آسمان:
و قالوا لن نؤمن لك ...‌ * ...أو ترقى فى السّماء...‌. ‌‌اسراء‌(17)‌90‌و‌93
128. خدا، آگاه از بالا روندگان به آسمان:
يعلم...ما ينزل من السّماء و ما يعرج فيها...‌. ‌‌سبأ‌(34)‌2
...يعلم...ما ينزل من السّماء و ما يعرج فيها...‌. ‌‌حديد‌(57)‌4
129. عروج به آسمان، امرى بس مشكل:
...كأنّما يصّعّد فى السّماء...‌. ‌‌أنعام‌(6)‌125
نيز=>همين مدخل، راهيابى به آسمان‌ها، نفوذ به آسمان‌ها

عظمت آسمان‌ها

130. آسمان‌ها، داراى عظمتى ستودنى:
إنّ فى خلق السّموت...لأيت لأولى الألبب.[17] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌190
الله الّذى رفع السّموت بغير عمد ترونها...يدبّر الأمر يفصّل الأيت لعلّكم بلقاء ربّكم توقنون. ‌‌رعد‌(13)‌2
تنزيلا ممّن خلق الأرض و السّموت العلى. ‌‌طه‌(20)‌4
خلق السّموت بغير عمد ترونها...‌. ‌‌لقمان‌(31)‌10
أو ليس الّذى خلق السّموت و الأرض بقادر على أن يخلق مثلهم...‌. ‌‌يس‌(36)‌81
لخلق السّموت و الأرض أكبر من خلق الناس...‌. ‌‌غافر‌(40)‌57
أ و لم يروا أنّ الله الّذى خلق السّموت و الأرض و لم يعى بخلقهنّ بقادر على أن يحيى الموتى...‌. ‌‌أحقاف‌(46)‌33
أفلم ينظروا إلى السّماء فوقهم كيف بنينها و زيّنّها و ما لها من فروج. ‌‌ق‌(50)‌6
أ لم نجعل الأرض مهدا‌ * و بنينا فوقكم سبعا شدادا. ‌‌نبأ‌(78)‌6‌و‌12
ء أنتم أشدّ خلقا أم السّماء بنيها. ‌‌نازعات‌(79)‌27
أفلا ينظرون إلى الابل كيف خلقت‌ * و إلى السّماء كيف رفعت. ‌‌غاشيه‌(88)‌17‌و‌18
نيز=> همين مدخل، غيب آسمان‌ها

عمر آسمان‌ها

131. محدوديّت عمر آسمان‌هاى دنيا:
يوم تبدّل الأرض غير الأرض و السّموت...‌. ‌‌ابراهيم‌(14)‌48
يوم نطوى السّماء كطىّ السجلّ للكتب...‌. ‌‌أنبيا‌(21)‌104
...ما خلق الله السّموت...إلاّ بالحقّ و أجل مسمّى...‌. ‌‌روم‌(30)‌8
ما خلقنا السّموت...إلاّ بالحقّ و أجل مسمّى...‌. ‌‌أحقاف‌(46)‌3
فإذا انشقّت السّماء فكانت وردة كالدهان. ‌‌رحمن‌(55)‌37
و انشقّت السّماء فهى يومئذ واهية. ‌‌حاقه‌(69)‌16
يوم تكون السّماء كالمهل. ‌‌معارج‌(70)‌8
السّماء منفطر به...‌. ‌‌مزمل‌(73)‌18
و إذا السّماء فرجت. ‌‌مرسلات‌(77)‌9
و إذا السّماء كشطت. ‌‌تكوير‌(81)‌11
إذا السّماء انفطرت. ‌‌انفطار‌(82)‌1

غيب آسمان‌ها

132. غيب آسمان‌ها، در احاطه علم خدا:
...إنّى أعلم غيب السّموت...‌. ‌‌بقره‌(2)‌33
و لله غيب السّموت...‌. ‌‌هود‌(11)‌123
و لله غيب السّموت...‌. ‌‌نحل‌(16)‌77
...له غيب السّموت...‌. ‌‌كهف‌(18)‌26
و ما من غائبة فى السّماء و الأرض إلاّ فى كتب مبين. ‌‌نمل‌(27)‌75
إنّ الله علم غيب السّموت...‌. ‌‌فاطر‌(35)‌38
إنّ الله يعلم غيب السّموت...‌. ‌‌حجرات‌(49)‌18
نيز=> همين مدخل، اسرار آسمان‌ها و ملكوت آسمان‌ها

فرمان‌بردارى آسمان‌ها=> همين مدخل، انقياد آسمان‌ها



[1]. «محفوظ» احتمال دارد به معناى حفظ از شيطان يا به معناى حفظ از سقوط باشد.
[2]. به كارگيرى فعل مضارع «يمسك» كه بيان‌گر استمرار است، مطلب ياد شده را مى‌رساند.
[3]. كلمه «بديع» به معناى پديد آوردن چيزى بدون سابقه همانند است. (مفردات راغب)
[4]. همان.
[5]. بيان مدّت دو و شش روز يا مرحله و ايّام براى آفرينش آسمان‌ها، نشان‌دهنده تدريجى بودن آفرينش آن است.
[6]. منظور از يوم، فقط زمان طلوع خورشيد تا غروب نيست; بلكه گاه به معناى زمان طولانى است; چنان‌كه در سوره معارج آيه 3 از مدت پنجاه هزار سال روز قيامت به يوم تعبير شده است. راغب در مفردات مى‌نويسد: گاهى يوم به مدّتى از زمان گفته مى‌شود.
[7]. برداشت فوق بر اين اساس است كه جمله «و فتحت السماء» عطف بر «فتأتون افواجا» باشد. (روح المعانى، ذيل آيه)
[8]. «الحبك» به معناى راه‌ها است. (مفردات راغب)
[9]. در روايت، «رتق» به نباريدن باران و «فتق» به بارش آن معنا شده است. (نورالثقلين، ذيل آيه)
[10]. «رتق» به معناى ضمّ و پيوستن و «فتق» به معناى فصل و جدا شدن است. مقصود از «رتق» پيوستگى و با هم بودن آسمان و زمين در آغاز خلقت و مقصود از «فتق» جدا شدن و دور گشتن آن دو از هم در دوره بعد است.
[11]. برداشت، براساس روايتى است كه در آن، آغاز آفرينش آسمان‌ها، توده‌هاى گاز دانسته شده است. (نورالثقلين، ذيل آيه)
[12]. «تمور» در لغت به جريان سريع (مفردات راغب)، و حركت رفت و برگشت آمده است. (لسان‌العرب)
[13]. «ترونها» ممكن است صفت «عمد» باشد. در اين صورت، آيه بر وجود ستون‌هاى نامرئى دلالت مى‌كند.
[14]. واگذارى امانت به آسمان‌ها و خوددارى آن‌ها از پذيرش و نيز نگرانى‌شان، از نوعى شعور حاكى است.
[15]. در روايات، «امانت» به فرايض و احكام تفسير شده است. (نورالثقلين، ذيل آيه; الدّرالمنثور، ذيل آيه)
[16]. مقصود از «افق أعلى» طبق نظر مفسران، ناحيه شرقى آسمان، و منظور از آن، معراج پيامبر(صلى الله عليه وآله) است. اين برداشت مبتنى بر اين است كه مرجع ضمير «هو» پيامبر(صلى الله عليه وآله) باشد. (مجمع‌البيان، ذيل آيه; الميزان، ذيل‌آيه)
[17]. فراخوان مردم به مطالعه در باره آفرينش آسمان‌ها و اين‌كه نگاه عميق به آن‌ها، آنان را به خداشناسى مى‌رساند، از عظمت آسمان‌ها حكايت مى‌كند.