فرهنگ قرآن ، جلد ۱
(كليات راهيابي به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم)

اكبر هاشمي رفسنجاني
و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن

- ۲۱ -


آرامش در قيامت

72. احساس آرامش در قيامت، پاداش پرهيزكاران:
و يوم القيمة ترى الّذين كذبوا على الله وجوههم مسودّة...‌ * و ينجّى الله الّذين اتّقوا بمفازتهم لا يمسّهم السوء و لاهم يحزنون. ‌‌زمر‌(39)‌60‌و‌61
73. تقواپيشگان، انسان‌هايى آرامش يافته در قيامت:
...فمن اتّقى و أصلح فلا خوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌اعراف‌(7)‌35
74. تحقّق آرامش براى شفاعت كنندگان در صحنه قيامت:
ولاتنفعُ الشَّفعةُ عندهُ الاّ لِمن أَذِن لَه حتّى أذا فُزّع عن قُلوبِهم قالوا ماذَا قال ربُّكم قالوا الحقَّ...‌.[1] ‌‌سبأ‌(34)‌23
75. خوشحالى و سرور شهيدان به آرامش داشتن مجاهدان در قيامت:
و لاتحسبنّ الّذين قتلوا فى سبيل الله أموتا...‌ * فرحين بما ءاتيهم الله من فضله و يستبشرون بالذين لم يلحقوا بهم من خلفهم ألاّ خوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌169‌و170
76. فارغ بودن نيكوكاران مخلص از هر نگرانى و اندوه در قيامت:
...من أسلم وجهه لله و هو محسن فله أجره عند ربّه و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌112
77. مؤمنان برخوردار از وعده نيكوى الهى، غرق در آرامش در قيامت:
إنّ الّذين سبقت لهم منّا الحسنى...‌ * لايحزنهم الفزع الأكبر...‌. ‌‌انبياء‌(21)‌101‌و‌103
78. هدايت يافتگان، برخوردار از آرامش در قيامت:
...فمن تبع هداى فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌38

عوامل آرامش در قيامت

1. احترام به نيازمندان

79. رعايت شخصيت نيازمندان هنگام كمك به آنان، سبب آرامش در قيامت:
الّذين ينفقون أمولهم فى سبيل الله ثمّ لايتبعون ما أنفقوا منّا و لا أذى...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌262

2. استقامت

80. استقامت در ايمان عامل آرامش در قيامت:
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثم استقاموا تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30
إنّ الّذين قالوا ربّنا اللّه ثمّ استقـموا فلا خوف عليهم ولا هم يحزنون. ‌‌احقاف‌(46)‌13

3. اصلاح

81. اصلاح خود و ديگران از عوامل آرامش در قيامت:
...فمن ءامن و أصلح فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌انعام‌(6)‌48
يا بنى ءادم إمّا يأتينّكم رسل منكم يقصّون عليكم ءايتى فمن اتّقى و أصلح فلا خوف عليهم...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌35

4. انفاق

82. آرامش در قيامت، در پناه انفاق پنهان و آشكار:
الّذين ينفقون أمولهم...سرّا و علانية فلهم أجرهم عند ربّهم و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌274
83. انفاق خالصانه از عوامل آرامش در قيامت:
الّذين ينفقون أمولهم فى سبيل الله ثمّ لايتبعون ما أنفقوا منّا و لا أذى...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌262

5‌. ايمان

84. آرامش در قيامت، در سايه ايمان به ربوبيّت خدا و استقامت:
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثم استقاموا تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30
إنّ الّذين قالوا ربّنا اللّه ثمّ استقـموا فلا خوف عليهم ولا هم يحزنون. ‌‌احقاف‌(46)‌13
85. ايمان به خدا و آخرت و عمل صالح، سبب آرامش در قيامت:
...من ءامن بالله و اليوم الأخر و عمل صلحا فلهم أجرهم عند ربّهم و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون.[2] ‌‌بقره‌(2)‌62
إنّ الّذين ءامنوا و عملوا الصلحت...لهم أجرهم عند ربّهم و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌277
...من ءامن بالله و اليوم الأخر و عمل صلحا فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌مائده‌(5)‌69
...فمن ءامن و أصلح فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌انعام‌(6)‌48
86. ايمان به آيات خدا و تسليم بودن، مايه آرامش در قيامت:
يعباد لا خوف عليكم اليوم و لا أنتم تحزنون‌ * الّذين ءامنوا بـايتنا و كانوا مسلمين. ‌‌زخرف‌(43)‌68‌و‌69

6‌. تسليم

87. تسليم محض خدا شدن، سبب آرامش در قيامت:
...من أسلم وجهه لله...فله أجره عند ربّه و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌112
88. ايمان به آيات خدا و تسليم بودن، مايه آرامش در قيامت:
يعباد لا خوف عليكم اليوم و لا أنتم تحزنون‌ * الّذين ءامنوا بـايتنا و كانوا مسلمين. ‌‌زخرف‌(43)‌68‌و‌69

7. تقوا

89. تقوا همراه با اصلاح خود و ديگران از عوامل آرامش در قيامت:
يا بنى ءادم إمّا يأتينّكم رسل منكم يقصّون عليكم ءايتى فمن اتّقى و أصلح فلا خوف عليهم...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌35

8‌. عمل صالح=>همين مدخل، عوامل آرامش در قيامت: ايمان

9. نيكوكارى

90. نيكوكارى، سبب آرامش در قيامت:
مَن جاء بِالحسنة فله خير مِّنها و هم مِّن فَزَع يومئِذ ءامنون. ‌‌نمل‌(27)‌89

آرامش شفيعان

91. تحقّق آرامش براى شفاعت كنندگان در صحنه قيامت:
ولاتنفع الشّفـعة عنده إلاّ لمن أذن له حتّى إذا فزّع عن قلوبهم قالوا ماذا قال ربّكم قالوا الحقّ وهو العلىّ الكبير.[3] ‌‌سبأ‌(34)‌23

آرامش شهيدان

92. شهيدان در آخرت، بهره‌مند از آرامش:
...و الّذين قتلوا فى سبيل اللّه فلن يضلّ أعمــلهم‌ * سيهديهم ويصلح بالهم‌ * ويدخلهم الجنّة عرّفها لهم.[4] ‌‌محمد‌(47)‌4‌-‌6

آرامش عمّار ياسر

93. آرامش خاطر و اطمينان قلب عمّارياسر به ايمان خود، زير شكنجه‌هاى مشركان:
مَن كَفَر بِاللِّه مِن بَعد ايمنهِ الاّ مَن اُكرهَ و قلبُهُ مُطمئنُّ بالايمن...‌.[5] ‌‌نحل(16)‌106

آرامش متّقين

94. اهل تقوا، برخوردار از آرامش در قيامت:
يا بنى ءادم إمّا يأتينّكم رسل منكم يقصّون عليكم ءايتى فمن اتّقى و أصلح فلا خوف عليهم...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌35
و يُنجىّ اللّهُ الّذينَ اتَّقوا بمَفازَتِهم لايَمسُّهُم السّوءُ ولاهُم يحزَنون. ‌‌زمر‌(39)‌61

آرامش مجاهدان

95. خوشحالى و سرور شهيدان به آرامش داشتن مجاهدان در قيامت:
و لاتحسبنّ الّذين قتلوا فى سبيل الله أموتا...‌ * فرحين بما ءاتيهم الله من فضله و يستبشرون بالذين لم يلحقوا بهم من خلفهم ألاّ خوف عليهم و لاهم يحزنون.[6] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌169‌و170
نيز=>همين مدخل، آرامش‌بخشى به مجاهدان

آرامش محسنان

96. فارغ بودن تسليم شدگان نيكوكاران از هر گونه نگرانى در قيامت:
...من أسلم وجهه لله و هو محسن فله أجره عند ربّه و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌112
97. نيكوكاران، برخوردار از آرامش و فارغ از اندوه در قيامت:
مَن جاء بِالحسنة فله خير مِّنها و هم مِّن فَزَع يومئِذ ءامنون. ‌‌نمل‌(27)‌89

آرامش محمّد(صلى الله عليه وآله)

98. نزول آرامش بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) و مؤمنان از سوى خدا در غزوه حنين:
لقد نصركم الله فى مواطن كثيرة و يوم حنين اذ أعجبتكم كثرتكم فلم تغن عنكم شيئا و ضاقت عليكم الأرض بما رحبت ثمّ ولّيتم مدبرين‌ * ثم ّأنزل الله سكينته على رسوله و على المؤمنين...‌. ‌‌توبه‌(9)‌25‌و‌26
99. نزول آرامش بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) در غار ثور:
...ثانى اثنين إذ هما فى الغار إذ يقول لصحبه لا‌تحزن إنّ الله معنا فأنزل الله سكينته عليه...‌. ‌‌توبه‌(9)‌40
100. نزول آرامش بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) پس از جلوگيرى كافران مكّه از ورود حضرت به اين شهر:
...فأنزل الله سكينته على رسوله و على المؤمنين...‌. ‌‌فتح‌(48)‌26
101. نزول تدريجى قرآن به منظور تثبيت قلب پيامبر(صلى الله عليه وآله) و راه نيافتن تزلزل در آن:
و قال الّذين كفروا لولا نزّل عليه القرءان جملة وحدة كذلك لنثبّت به فؤادك و رتّلنه ترتيلا. ‌‌فرقان‌(25)‌32
102. تبيين حوادث مربوط به انبياى پيشين از جانب خدا براى ايجاد آرامش در قلب پيامبر(صلى الله عليه وآله):
و كلاّ نقصّ عليك من أنباء الرسل ما نثبّت به فؤادك...‌. ‌‌هود‌(11)‌120
103. دستور خداوند به پيامبر(صلى الله عليه وآله) مبنى بر حفظ آرامش خاطر در برابر كافران و مكر آنان:
وقال الّذين كفروا أءذا كنّا تربا وءاباؤنا أئِنّا لمخرجون‌ * ولاتحزن عليهم ولاتكن فى ضيق مّمّا يمكرون. ‌‌نمل‌(27)‌67‌و‌70

آرامش مخلصان

104. فارغ بودن نيكوكاران مخلص از هر نگرانى و اندوه در قيامت:
...من أسلم وجهه لله و هو محسن فله أجره عند ربّه و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌112

آرامش مصلحان

105. برخوردارى مصلحان مؤمن از آرامش در قيامت:
...فمن ءامن و أصلح فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌انعام‌(6)‌48
106. اصلاح كنندگان تقوا پيشه ايمن از عقوبت‌هاى الهى و دور از هر گونه اندوه در قيامت:
يا بنى ءادم إمّا يأتينّكم رسل منكم يقصّون عليكم ءايتى فمن اتّقى و أصلح فلا خوف عليهم...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌35

آرامش موحّدان

107. توحيد و نفى شرك، سبب دور بودن موحّدان از تحيّر و اضطراب:
ضرب اللّه مثلا رّجلا فيه شركاء متشـكسون ورجلا سلما لّرجل هل يستويان مثلا الحمد للّه بل أكثرهم لايعلمون.[7] ‌‌زمر‌(39)‌29

آرامش موسى(عليه السلام)

108. رهايى موسى(عليه السلام) از اندوهى سخت و آرامش يافتن او در پى آن:
و لقد مننّا على موسى و هرون‌ * و نجّينهما و قومهما من الكرب العظيم.[8] ‌‌صافات‌(37)‌114‌و‌115
نيز=>همين مدخل، آرامش‌بخشى به موسى(عليه السلام)

آرامش مؤمنان

109. اخبار غيبى قرآن از پيشگويى ورود حتمى مؤمنان به مسجدالحرام همراه با آرامش:
لّقد صدق اللّه رسوله الرّءيا بالحقّ لتدخلنّ المسجد الحرام إن شاء اللّه ءامنين محلّقين رءوسكم ومقصّرين لاتخافون...‌. ‌‌فتح‌(48)‌27
110. ايجاد روح آرامش در پيامبر(صلى الله عليه وآله) و مؤمنان از سوى خداوند:
إذ جعل الّذين كفروا فى قلوبهم الحميّة حميّة الجـهليّة فأنزل اللّه سكينته على رسوله وعلى المؤمنين...‌. ‌‌فتح‌(48)‌26
111. ايجاد آرامش و اطمينان در مؤمنان از سوى خدا، زمينه افزايش ايمان آنان:
هو الذى أنزل السكينة فى قلوب المؤمنين ليزدادوا إيمنا مع إيمنهم...‌. ‌‌فتح‌(48)‌4
112. خداوند، نازل كننده آرامش بر دل‌هاى مؤمنان:
هو الّذى أنزل السّكينة فى قلوب المؤمنين ليزدادوا إيمـنا مّع إيمـنهم...‌. ‌‌فتح‌(48)‌4
113. مؤمنان، برخوردار از آرامش در قيامت:
إنّ الّذين ءامنوا و الّذين هادوا و النّصرى و الصّابئين من ءامن بالله و اليوم الأخر...و لا خوفٌ عليهم و لا هم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌62
إنّ الّذين ءامنوا و عملوا الصلحت...لهم أجرهم عند ربّهم و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌277
إنّ الّذين ءامنوا و الّذين هادوا و الصابئون و النّصرى من ءامن بالله و اليوم الأخر...فلا خوفٌ عليهم و لا هم يحزنون. ‌‌مائده‌(5)‌69
الّذين ءامنوا ولم يلبسوا إيمـنهم بظلم أولـئك لهم الأمن وهم مّهتدون. ‌‌انعام‌(6)‌82
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله...تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30
الأخلاّء يومـئذ بعضهم لبعض عدوٌّ إلاّ المتّقين‌ * يـعباد لا خوف عليكم اليوم ولا أنتم تحزنون. ‌‌زخرف‌(43)‌67‌و‌68
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثمّ استقموا فلا خوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌احقاف‌(46)‌13
114. نزول آرامش بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) و مؤمنان از سوى خدا در غزوه حنين:
لقد نصركم الله فى مواطن كثيرة و يوم حنين اذ أعجبتكم كثرتكم فلم تغن عنكم شيئا و ضاقت عليكم الأرض بما رحبت ثمّ ولّيتم مدبرين‌ * ثمّ أنزل الله سكينته على رسوله و على المؤمنين...‌. ‌‌توبه‌(9)‌25‌و‌26
115. نزول آرامش از سوى خدا بر مؤمنان در حديبيّه:
لقد رضى الله عن المؤمنين إذ يبايعونك تحت الشجرة فعلم ما فى قلوبهم فأنزل السكينة عليهم...‌. ‌‌فتح‌(48)‌18
116. آرامش و حفظ روحيّه مؤمنان در جنگ احزاب:
أشحّة عليكم فإذا جاء الخوف رأيتهم ينظرون إليك تدور أعينهم كالذى يغشى عليه من الموت فإذا ذهب الخوف سلقوكم بألسنة حداد...‌ * و لمّا رءاالمؤمنون الأحزاب قالوا هذا ما وعدنا الله و رسوله و صدق الله و رسوله و ما زادهم إلاّ إيمنا و تسليما.[9] ‌‌ احزاب‌(33)‌19‌و‌22
117. نزول آرامش بر مؤمنان پس از جلوگيرى كافران مكّه از ورود پيامبر(صلى الله عليه وآله)به اين شهر:
إذ جعل الّذين كفروا فى قلوبهم الحميّة حميّة الجـهليّة فأنزل اللّه سكينته على رسوله وعلى المؤمنين...‌. ‌‌فتح‌(48)‌26

آرامش مهتدين

118. هدايت يافتگان الهى، داراى آرامش در قيامت:
...فمن تبع هداى فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌38

آرامش نوح(عليه السلام)

119. رهايى نوح(عليه السلام) و خانواده‌اش از غمى جانكاه و آرامش يافتن آنان در پى آن:
و نوحا إذ نادى من قبل فاستجبنا له فنجّينه و أهله من الكرب العظيم. ‌‌انبياء‌(21)‌76
و لقد نادينا نوح...‌ * و نجّينه و أهله من الكرب العظيم. ‌‌صافات‌(37)‌75‌و‌76

آرامش هارون(عليه السلام)

120. آرامش يافتن هارون(عليه السلام) در پى رهايى او از اندوهى سخت:
و لقد مننّا على موسى و هرون‌ * و نجّينهما و قومهما من الكرب العظيم. ‌‌صافات‌(37)‌114‌و‌115
نيز=>همين مدخل، آرامش‌بخشى به هارون(عليه السلام)

آرامش يونس(عليه السلام)

121. آرامش و رهايى يونس(عليه السلام) از اندوه گرفتارى در شكم ماهى، در پى اجابت دعاى او از سوى خدا:
و ذا النون إذ ذهب مغضبا فظنّ أن لن نقدر عليه فنادى فى الظلمت أن لا إله إلاّ أنت سبحنك إنّى كنت من الظلمين ‌ * فاستجبنا له و نجّينه من الغمّ...‌. ‌‌انبياء‌(21)‌87‌و‌88

اهميّت آرامش =>همين مدخل، نعمت آرامش

عوامل آرامش

1. استقامت

122. استقامت بر ايمان و توحيد، سبب آرامش هنگام مرگ:
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله‌ثمّ استقموا تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا...‌.[10] ‌‌فصلت‌(41)‌30
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثمّ استقموا فلا خوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌احقاف‌(46)‌13
123. استقامت بر ايمان به خدا، سبب آرامش آخرتى:
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثمّ استقموا تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثمّ استقموا فلا خوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌احقاف‌(46)‌13

2. اقامه نماز

124. بر پاداشتن نماز، عامل آرامش:
...و أقاموا الصلوة...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌277

3. انفاق

125. انفاق در راه خدا، عامل آرامش:
الّذين ينفقون أمولهم فى سبيل الله...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌262
الّذين ينفقون أمولهم باليل و النهار سرّا و علانية...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌274
126. انفاق در راه خدا بدون منّت و آزار، باعث آرامش:
الّذين ينفقون أمولهم فى سبيل الله ثمّ لايتبعون ما أنفقوا منّا و لا أذى...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌262

4. ايمان

127. ايمان نيالوده شده با شرك، عامل آرامش:
وكيف أخاف مآ أشركتم ولاتخافون أنّكم أشركتم باللّه...‌ * الّذين ءامنوا ولم يلبسوا إيمـنهم بظلم أولـئك لهم الأمن وهم مّهتدون. ‌‌انعام‌(6)‌81‌و‌82
128. ايمان به خدا، درپى‌دارنده آرامش روانى:
و لاتهنوا ولاتحزنوا و أنتم الاعلون إن كنتم مؤمنين. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌139
إذ يوحى ربّك إلى الملئكة أنّى معكم فثبّتوا الّذين ءامنوا سألقى فى قلوب الّذين كفروا الرعب...‌. ‌‌انفال‌(8)‌12
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله...تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30
يعباد لا خوف عليكم اليوم و لا أنتم تحزنون‌ * الّذين امنوا بـايتنا...‌. ‌‌زخرف‌(43)‌68‌و‌69
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثمّ استقموا فلا خوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌احقاف‌(46)‌13
و انّالمّا سمعنا الهدى ءامنّابه فمن يؤمن بربّه فلايخافُ بخساً و لا رهقاً.[11] ‌‌جنّ‌(72)‌13
129. ايمان به آيات خدا و تسليم بودن، مايه آرامش در قيامت:
يعباد لا خوف عليكم اليوم و لا أنتم تحزنون‌ * الّذين امنوا بـايتنا...‌. ‌‌زخرف‌(43)‌68‌و‌69
نيز=>همين مدخل، عوامل آرامش، عمل صالح

5‌. باران

130. آرامش يافتن و محكم شدن دل مجاهدان در جنگ بدر با نزول باران:
...و ينزّل عليكم من السماء ماء...و ليربط على قلوبكم...‌.[12] ‌‌انفال‌(8)‌11

6‌. پرداخت زكات

131. پرداخت زكات، سبب آرامش آخرتى:
...و ءاتوا الزكوة لهم أجرهم عند ربّهم و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌277

7. تابوت بنى‌اسرائيل

132. آرامش‌آفرين بودن صندوق بنى‌اسرائيل براى آنان:
و قال لهم نبيّهم إنّ ءاية ملكه أن يأتيكم التابوت فيه سكينة من ربّكم...‌. ‌‌بقره‌(2)‌248

8‌. تسليم

133. تسليم محض خدا بودن، عامل آرامش:
...من أسلم وجهه لله...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌112
يعباد لا خوف عليكم اليوم و لا أنتم تحزنون‌ * الّذين ءامنوا بـايتنا و كانوا مسلمين. ‌‌زخرف‌(43)‌68‌و‌69

9. تقوا

134. رعايت تقواى الهى، آرامش‌آفرين در آخرت:
ألا إنّ أولياء الله لاخوف عليهم و لا هم يحزنون‌ * الّذين ءامنوا و كانوا يتّقون. ‌‌يونس‌(10)‌62‌و‌63
...إلاّ المتّقين‌ * يعباد لا خوف عليكم اليوم و لا أنتم تحزنون. ‌‌زخرف‌(43)‌67‌و‌68
135. رعايت تقوا و عمل نيك، سبب آرامش:
...فمن اتّقى و أصلح فلا خوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌اعراف‌(7)‌35
136. ايمان و تقوا، آرامش آفرين براى اولياى الهى:
ألا إنّ أولياء الله لاخوف عليهم و لا هم يحزنون‌ * الّذين ءامنوا و كانوا يتّقون. ‌‌يونس‌(10)‌62‌و‌63

10. توكّل

137. توكّل و اعتماد به خدا، سبب آرامش و نهراسيدن از دشمن:
الّذين استجابوا لله و الرسول من بعد ما أصابهم القرح...‌ * الّذين قال لهم الناس إنّ الناس قد جمعوا لكم فاخشوهم فزادهم إيمنا و قالوا حسبنا الله و نعم الوكيل‌ * إنّما ذلكم الشّيطـن يخوّف أولياء فلاتخافوهم و خافون إن كنتم مّؤمنين.[13] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌172‌و‌173‌و‌175

11. خواب

138. خواب، مايه آرامش:
وهو الّذى جعل لكم الّيل لباسا والنّوم سباتا وجعل النّهار نشورا. ‌‌فرقان‌(25)‌47
وجعلنا نومكم سباتا. ‌‌نباء‌(78)‌9
139. آرامش روحى يافتن مجاهدان در جنگ اُحد با خوابى سبك:
ثمّ أنزل عليكم من بعد الغمّ أمنة نعاسا...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌154
140. آرامش روحى يافتن مجاهدان در جنگ بدر با خوابى سبك:
إذ يغشّيكم النعاس أمنة منه...و ليربط على قلوبكم و يثبّت به الأقدام.[14] ‌‌انفال‌(8)‌11

12. دعا

141. دعاى پيامبر(صلى الله عليه وآله) براى مؤمنان، عامل آرامش آنان:
...وصلّ عليهم إنّ صلوتك سكن لهم...‌. ‌‌توبه‌(9)‌103

13. دلدارى

142. تقويت روحيّه لوط(عليه السلام) با دلدارى ملائكه و اطمينان دادن به نجات وى و خاندانش:
و لمّا أن جاءت رسلنا لوطا سىء بهم و ضاق بهم ذرعا و قالوا لاتخف و لاتحزن...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌33
143. آرامش يافتن ابراهيم(عليه السلام) در پى اعلام ملائكه به فرستاده بودن آنان از سوى خدا و دلدارى دادن به حضرت:
ولَقد جَاءت رسُلنَا ابرهيم بالبُشرى قالوا سَلما قالَ سلمٌ فما لبِث أن جَاء بِعجل حنيذ‌ * فلمّا رءا أيديهم لاتصل إليه نكرهم و أوجس منهم خيفة قالوا لاتخف انّا ارسلنا إلى قوم لوط‌ * فلمّا ذهب عن إبرهيم الروع و جاءته البشرى...‌. ‌‌هود‌(11)‌69‌و‌70‌و‌74
ونبّئهم عن ضيف إبرهيم‌ * قالوا لاتوجل إنّا نبشّرك بغلـم‌عليم ‌ * قالوا بشّرنـك بالحقّ فلاتكن مّن القـنطين. ‌‌حجر‌(15)‌51‌و‌53‌و‌55
هل أتيك حديث ضيف إبرهيم المكرمين‌ * إذ دخلوا عليه فقالوا سلما قال سلم قوم منكرون‌ * فأوجس منهم خيفة قالوا لاتخف...‌. ‌‌ذاريات‌(51)‌24‌و‌25‌و‌28
144. دلدارى پيامبر(صلى الله عليه وآله) به ابوبكر در غار ثور جهت برطرف ساختن دلهره وى:
إلاّتنصروه فقد نصره اللَّه إذ أخرجه الَّذين كفروا ثانى اثنين إذ هما فى الغار إذ يقول لصـحبه لاتحزن إنّ اللّه معنا فأنزل اللّه سكينته عليه وأيّده بجنود لّم تروها وجعل كلمة الّذين كفروا السّفلى وكلمة اللّه هى العليا واللّه عزيز حكيم. ‌‌توبه‌(9)‌40
145. تسلّى يافتن مريم(عليها السلام) از سوى نوزادش، عيسى(عليه السلام)، پس از نگران شدن او از درد زايمان:
قالت أنّى يكون لى غلم و لم يمسسنى بشر...‌ * ...و كان أمرا مقضيّا‌ * فحملته فانتبذت به مكانا قصيّا‌ * فأجاءها المخاض إلى جذع النخلة...‌ * فناديها من تحتها ألاّ تحزنى قد جعل ربّك تحتك سريّا. ‌‌مريم‌(19)‌20‌-‌24
146. دلدارى خدا به موسى(عليه السلام) براى رفع دلهره از او:
ياموسى إنّه أنا الله العزيز الحكيم‌ * ...لاتخف...‌.[15] ‌‌نمل‌(27)‌9‌و‌10
وأن ألق عصاك فلمّا رءاها تهتزّ كأنّها جانٌّ ولّى مدبرا ولم يعقّب يـموسى أقبل ولاتخف إنّك من الأمنين. ‌‌قصص‌(28)‌31

14. دوستى با خدا

147. رسيدن به مقام دوستى خدا، سبب آرامش در آخرت:
ألا إنّ أولياء الله لاخوف عليهم و لا هم يحزنون. ‌‌يونس‌(10)‌62

15. ذكر خدا

148. ياد و نام خدا، مايه آرامش قلب:
...ألا بذكر الله تطمئنّ القلوب. ‌‌رعد‌(13)‌28
...كتبا متشبها مثانى تقشعرّ منه جلود الّذين يخشون ربّهم ثمّ تلين جلودهم و قلوبهم إلى ذكر الله...‌.[16] ‌‌زمر‌(39)‌23

16. زمين

149. قرار دادن زمين همانند گهواره‌اى براى آرامش و آسايش انسان:
الّذى جعل لكم الأرض مهدا وسلك لكم فيها سبلا وأنزل من السّمآء مآء فأخرجنا به أزوجا مّن نّبات شتّى. ‌‌طه‌(20)‌53
الّذى جعل لكم الأرض مهدا و جعل لكم فيها سبلا لّعلّكم تهتدون.[17] ‌‌زخرف‌(43)‌10

17. شب

150. خدا، پديد آورنده شب براى آسايش و آرامش مردم:
فالق الاصباح و جعل اليل سكنا...‌. ‌‌انعام‌(6)‌96
هو الذى جعل لكم اليل لتسكنوا فيه...‌. ‌‌يونس‌(10)‌67
و هو الذى جعل لكم اليل لباسا...‌.[18] ‌‌فرقان‌(25)‌47
ألم يروا أنّا جعلنا اليل ليسكنوا فيه...‌. ‌‌نمل‌(27)‌86
...من إله غير الله يأتيكم بليل تسكنون فيه‌ * ...جعل لكم الّيل والنّهار لتسكنوا فيه...‌. ‌‌قصص‌(28)‌72‌و‌73
الله الذى جعل لكم اليل لتسكنوا فيه...‌. ‌‌غافر‌(40)‌61
و جعلنا اليل لباسا.[19] ‌‌نبأ‌(78)‌10
151. آفرينش شب و آرامش در آن، از آيات الهى:
هو الذى جعل لكم اليل لتسكنوا فيه...إنّ فى ذلك لأيت لقوم يسمعون. ‌‌يونس‌(10)‌67
ألم يروا أنّا جعلنا اليل ليسكنوا فيه...إنّ فى ذلك لأيت لقوم يؤمنون. ‌‌نمل‌(27)‌86
...من إله غير الله يأتيكم بليل تسكنون فيه‌ * و من رحمته جعل لكم الّيل والنّهار لتسكنوا فيه...‌. ‌‌قصص‌(28)‌72‌و‌73

18. عمل صالح

152. ايمان به خدا و عمل صالح، عامل آرامش در عالم آخرت:
...من ءامن بالله و اليوم الأخر و عمل صلحا...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌62
إنّ الّذين ءامنوا و عملوا الصلحت...و لاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌277
إنّ الّذين ءامنوا...من ءامن بالله و اليوم الأخر و عمل صلحا فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌مائده‌(5)‌69
...فمن ءامن و أصلح فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌انعام‌(6)‌48
و الّذين ءامنوا و عملوا الصلحت...‌ * ...‌لا‌خوف عليكم ولا أنتم تحزنون. ‌‌اعراف‌(7)‌42‌و‌49
والّذين ءامنوا وعملوا الصّـلحـت وءامنوا بما نزّل على محمّد وهو الحقّ من رّبّهم كفّر عنهم سيّـاتهم وأصلح بالهم.[20] ‌‌محمد‌(47)‌2
153. رعايت تقوا و عمل نيك، سبب آرامش:
يـبنىءادم إمّا يأتينّكم رسل مّنكم يقصّون عليكم ءايـتى فمن اتّقى وأصلح فلا خوف عليهم ولاهم يحزنون. ‌‌اعراف‌(7)‌35
154. نيكى، عامل آرامش در قيامت:
من جاء بالحسنة فله خير مّنها وهم مّن فزع‌يومـئذ ءامنون. ‌‌نمل‌(27)‌89

19. قصّه انبيا

155. تبيين حوادث مربوط به انبياى پيشين از سوى خدا براى پيامبر(صلى الله عليه وآله)، سبب آرامش و ثبات قلب او:
و كلاّ نقصّ عليك من أنباء الرسل ما نثبّت به فؤادك...‌. ‌‌هود‌(11)‌120

20. مائده آسمانى

156. تقاضاى مائده آسمانى از طرف حواريّون عيسى(عليه السلام)براى تحصيل آرامش:
إذ قال الحواريّون يعيسى ابن مريم هل يستطيع ربّك أن ينزّل علينا مائدة من السماء...‌ * قالوا نريد أن نأكل منها و تطمئنّ قلوبنا...‌. ‌‌مائده‌(5)‌112‌و‌113

21. مسكن

157. داشتن مكانى براى آسايش، عامل آرامش خاطر:
و الله جعل لكم من بيوتكم سكنا...‌. ‌‌نحل‌(16)‌80

22. مشاهده حقايق

158. مشاهده عينى چگونگى زنده شدن مرده، مايه اطمينان براى ابراهيم(عليه السلام):
و إذ قال إبرهيم ربّ أرنى كيف تحى الموتى قال أولم تؤمن قال بلى و لكن ليطمئنّ قلبى...‌. ‌‌بقره‌(2)‌260
159. مشاهده حسّى چگونگى زنده شدن مرده، باعث اطمينان خاطر عزير(عليه السلام):
أو كالذى مرّ على قرية و هى خاوية على عروشها قال أنّى يحيى هذه الله بعد موتها فأماته الله... و انظر إلى العظام كيف ننشزها ثمّ نكسوها لحما فلمّا تبيّن له قال أعلم أنّ الله على كلّ شىء قدير.[21] ‌‌بقره‌(2)‌259

23. ملائكه

160. تقويت روحيّه لوط(عليه السلام) از سوى ملائكه براى رفع نگرانى از او:
و لمّا أن جاءت رسلنا لوطا سىء بهم و ضاق بهم ذرعا و قالوا لاتخف و لاتحزن إنّا منجّوك و أهلك...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌33
161. نزول ملائكه امداد بر مجاهدان در جنگ بدر، سبب آرامش قلب آنان:
بلى إن تصبروا و تتّقوا و يأتوكم من فورهم هذا يمددكم ربّكم بخمسة ءالف من الملئكة مسوّمين‌ * و ما جعله الله إلاّ بشرى لكم و‌لتطمئنّ قلوبكم به...‌.[22] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌125‌و‌126
...أنّى ممدّكم بألف من الملئكة مردفين‌ * و‌ما‌جعله الله إلاّ بشرى و لتطمئنّ به قلوبكم...‌ * ...‌و ينزّل عليكم من السماء ماء ليطهّركم به...‌ * إذ يوحى ربّك إلى الملئكة أنّى‌معكم فثبّتوا الّذين ءامنوا...‌.[23] ‌‌انفال‌(8)‌9‌-‌12
162. استقامت بر ايمان، زمينه نزول ملائكه بشارت دهنده و آرامش بخش:
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله ثمّ استقموا تتنزّل عليهم الملئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30

24. نزول تدريجى قرآن

163. تثبيت قلب پيامبر(صلى الله عليه وآله) و راه نيافتن تزلزل در آن، با نزول تدريجى قرآن:
و قال الّذين كفروا لولا نزّل عليه القرءان جملة وحدة كذلك لنثبّت به فؤادك...‌. ‌‌فرقان‌(25)‌32

25. وعده الهى

164. وعده نيك الهى به مؤمنان در پى دارنده آرامش يافتن آنان در قيامت:
إنّ الّذين سبقت لهم منّا الحسنى...‌ * لايحزنهم الفزع الأكبر و تتلقّهم الملئكة هذا يومكم الذى كنتم توعدون.[24] ‌‌انبياء‌(21)‌101‌و‌103

26. وفا به عهد

165. وفادارى به پيمان با پيامبر(صلى الله عليه وآله) عامل نزول آرامش بر دل‌هاى مؤمنان:
لّقد رضى اللّه عن المؤمنين إذ يبايعونك تحت الشّجرة فعلم ما فى قلوبهم فأنزل السّكينة عليهم وأثـبهم فتحا قريبا. ‌‌فتح‌(48)‌18

27. هدايت‌پذيرى

166. عمل به رهنمودها و هدايت‌هاى الهى، درپى‌دارنده آرامش:
...فمن تبع هداى فلاخوف عليهم و لاهم يحزنون. ‌‌بقره‌(2)‌38

28. همسر

167. زن از عوامل آرامش شوهر:
...هنّ لباس لكم و أنتم لباس لهنّ...‌.[25] ‌‌بقره‌(2)‌187
...و جعل منها زوجها ليسكن إليها...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌189
...أن خلق لكم من أنفسكم أزوجا لتسكنوا إليها...‌. ‌‌روم‌(30)‌21
168. قرار گرفتن همسران پيامبر در كنار حضرت، مايه آرامش خاطر آنان:
ترجى مَن تشاء منهُنَّ و توى اليك من تشاء و منِ‌ابتغَيت ممّن عزلتَ فلاجناح عليك ذلك أدنى أن تقرّأ أعينهنّ و لايحزنّ و يرضين بماءَ ءاتيتهنّ كلّهنّ...‌. ‌‌احزاب‌(33)‌51
نيز=>همين مدخل، آرامش در قيامت، عوامل آرامش در قيامت




[1]. در اين‌كه مرجع ضمير «قلوبهم» چيست، احتمالاتى وجود دارد كه به قرينه سياق، مرجع ضمير، «شفعاء» هستند.
[2]. «خوف» و «حزن»، هر دو حالتى روانى‌اند و رفعِ آن‌ها با آرامش ملازم است. «لهم اجرهم» قرينه است كه «لاخوف» به قيامت مربوط مى‌شود; زيرا تجلّى پاداش الهى در آن‌جا است.
[3]. در اين‌كه مرجع ضمير «قلوبهم» چيست، احتمالاتى وجود دارد و يك احتمال اين است كه به قرينه سياق، مرجع ضمير، «شفعاء» باشد.
[4]. «بال» به حالات مهمّ شخص گفته مى‌شود. (مفردات‌راغب); در نتيجه، اصلاح بال مى‌تواند همان آرامش خاطر باشد.
[5]. طبق شأن نزول، اين آيه درباره عمّار ياسر است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[6]. «استبشار» به معناى شادمانى بر اثر دريافت بشارت است (لسان‌العرب)، و «لاخوف عليهم» بدل از «الّذين لم يلحقوا بهم» است (مجمع‌البيان، ذيل آيه) و معنا چنين مى‌شود: شهيدان شاهدند كه مجاهدان در قيامت آرامش خواهند يافت.
[7]. بيش‌تر مفسّران بر اين عقيده‌اند كه اين آيه، تشبيهى براى مشركانى است كه معبودان متعدّدى را برگزيدند; همانند برده‌اى كه چشم به راه فرمان‌هاى گوناگون مالكان خود و متحيّر است كه چگونه رضايت آن‌ها را جلب كند بر خلاف موحّدان كه همانند برده‌اى داراى فقط يك مالك است و هيچ گونه سرگردانى ندارد. (مجمع‌البيان، ذيل آيه; الميزان، ذيل آيه)
[8]. «كرب» به معناى اندوه شديد، و اصل آن از «كرب الارض» به معناى زير و رو كردن زمين است. غم، از آن جهت كه جان آدمى را منقلب مى‌كند، «كرب» ناميده مى‌شود. (مفردات راغب) رهايى از «كرب»، ملازم با آرامش است.
[9]. با توجّه به اين‌كه از يك طرف، منافقان را مطرح مى‌كند كه با ديدن صحنه جنگ، روحيّه خود را باخته‌اند و از شدّت وحشت همانند كسانى هستند كه در حال احتضارند، و در مقابل به وضعيت مؤمنان مى‌پردازد كه با آغوش باز، پذيراى صحنه‌هاى خطر هستند و وعده‌هاى خدا و پيامبر(صلى الله عليه وآله) را در آن وضعيّت سخت تأييد مى‌كنند، استفاده مى‌شود كه مؤمنان روحيّه بالا و آرامش خاطر داشته‌اند.
[10]. در روايتى از امام صادق(عليه السلام) اين معنا آمده است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[11]. «بخس» در لغت به معناى كم كردن چيزى به صورت ظالمانه، و «رهق» در اصل به معناى پوشاندن اجبارى است (مفردات راغب)، و به معناى عارض شدن ناخوشى هم آمده است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[12]. «ربط قلب» به معناى استحكام آن، و كنايه از نترسيدن و حفظ آرامش در برابر دشمن است.
[13]. «حسبنا الله و نعم الوكيل»، از توكّل مؤمنان حكايت دارد. اين‌كه مؤمنان در برابر ايجاد ترس و وحشت از سوى منافقان، نه تنها ترسى به خود راه نمى‌دهند، بلكه بر ايمانشان افزوده مى‌شود و اعلام مى‌كنند توكّلشان بر خداست، بر آرامش خاطر مؤمنان دلالت دارد.
[14]. «نعاس» به معناى خواب سبك (لسان‌العرب)، و «أمنة» بنا به احتمالى، به معناى در امان بودن از ترس است.
[15]. از اين‌كه خداوند خودش را با دو صفت عزيز (شكست ناپذير) و حكيم(كاردان و استواركار)، معرّفى مى‌كند و مى‌گويد: عصايت را بينداز و‌... و نترس، برمى‌آيد كه وجهى براى ترسيدن نيست; زيرا پشتيبان تو قوى است (عزيز)، و كارهاى بى‌حساب هم نمى‌كند (حكيم) و اين خود، عاملى براى آرامش است.
[16]. «تلين» در اين آيه، با «الى» متعدّى شده و به معناى اطمينان خاطر يافتن و آرام گرفتن است. (الميزان، ذيل‌آيه)
[17]. «مهد» جايگاهى است كه براى طفل آماده مى‌كنند. (گهواره) در آيه شريفه، زمين به گهواره‌اى كه طفل در آن مى‌آرامد، تشبيه شده است.
[18]. «لباس» به معناى چيزى است كه با آن پوشش داده مى‌شود. آيات ديگر مثل 61 غافر قرينه بر اين است كه مقصود از «لباس»، «سكن» و آرامش است. چنان‌كه صاحب مجمع‌البيان همين را برگزيده است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[19]. همان.
[20]. «بال» به حالات مهمّ شخص گفته مى‌شود. (مفردات‌راغب) در نتيجه اصلاح بال مى‌تواند همان آرامش خاطر باشد.
[21]. اعتراف عُزير(عليه السلام) با «قال أعلم أنّ‌الله‌...» به تحقّق آسان معاد پس از رخدادى كه براى او اتفاق افتاده بود، نشان‌دهنده اين است كه حضرت به اطمينان و آرامش خاطر دست يافته بود. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[22]. طبق گفته مفسّران آيات فوق در رابطه با جنگ بدر است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[23]. مفسّران آيات پيش را در ارتباط با نصرت الهى در جنگ بدر دانسته‌اند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[24]. منظور از «الّذين سبقت» به قرينه مقابله با آيه پيش كه درباره كافران و مشركان است مى‌تواند مؤمنان راستين باشد.
[25]. همان‌گونه كه «لباساً» در «جعلنا الليل لباسا» (نبأ، 10) به قرينه (يونس، 67) مى‌تواند به معناى سكون و آرامش باشد، در اين‌جا نيز همين احتمال وجود دارد و صاحب مجمع‌البيان همين معنا را برگزيده است.