فرهنگ قرآن ، جلد ۱
(كليات راهيابي به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم)

اكبر هاشمي رفسنجاني
و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن

- ۱۵ -


كافران به آخرت

318. كافران به جهان آخرت، مغرور و سرخوش از كردارهاى زشت خود و سرگشته در دنيا:
إنّ الّذين لايؤمنون بالأخرة زيّنّا لهم أعمــلهم فهم يعمهون. ‌‌نمل‌(27)‌4
319. كافران به آخرت، زيان كاران در آن عالم:
إنّ الّذين لايؤمنون بالأخرة...‌ * أولـئك الّذين لهم سوء العذاب وهم فى الأخرة هم الأخسرون. ‌‌نمل‌(27)‌4‌و‌5
320. رها كردن آيين كافرانِ به آخرت از سوى يوسف(عليه السلام)سبب دست‌يابى وى به دانش تعبير رؤيا:
قال لايأتيكما طعام ترزقانه إلاّ نبَّأتكما بتأويله قبل أن يأتيكما ذلكما ممَّا علَّمنى ربّى إنّى تركت‌ملَّة قوم لاّ يؤمنون باللَّه وهم بالأخرة هم‌كـفرون.[1] ‌‌يوسف‌(12)‌37
321. اعلام يوسف(عليه السلام) به پيروى نكردن آيين كافران به آخرت:
...إنّى تركت ملَّة قوم لاّ يؤمنون باللَّه وهم بالأخرة هم كـفرون. ‌‌يوسف‌(12)‌37
322. ممنوعيّت تبعيّت از كافران به عالم آخرت:
...و لاتتّبع أهواء الّذين كذّبوا بـايتنا و الّذين لا يؤمنون بالأخرة...‌. ‌‌انعام‌(6)‌150
323. مردم مصر باستان، كافر به عالم آخرت:
...إنّى تركت ملّة قوم لايؤمنون بالله و هم بالأخرة هم كافرون.[2] ‌‌يوسف‌(12)‌37
324. كنعانيان، كافر به عالم آخرت:
...إنّى تركت ملّة قوم لايؤمنون بالله و هم بالأخرة هم كافرون.[3] ‌‌يوسف‌(12)‌37
325. مشركان، مردمى كافر به عالم آخرت:
...ويل للمشركين‌ * ...و هم بالأخرة هم كافرون. ‌‌فصلت‌(41)‌6‌و‌7
326. منافقان كافران به آخرت:
و من الناس من يقول ءامنّا بالله و باليوم الأخر و ما هم بمؤمنين. ‌‌بقره‌(2)‌8
327. كافران به عالم آخرت، مردمى ستم‌پيشه:
و من أظلم ممّن افترى على الله كذبا أولئك يعرضون على ربهم و يقول الاشهد هولاء الّذين كذبوا على ربهم...‌ * الّذين يصدّون عن سبيل الله و يبغونها عوجا و هم بالأخرة هم كافرون. ‌‌هود‌(11)‌18‌و‌19
328. اشراف (قوم‌ثمود يا قوم‌عاد) كافر به عالم آخرت:
و قال الملأ من قومه الّذين كفروا و كذّبوا بلقاء الأخرة و أترفنهم فى الحيوة الدّنيا...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌33

كافران در آخرت

329. كافران به سراى آخرت، سرگشته در دنيا و زيان‌كارترين مردم در آخرت:
إنّ الّذين لا يؤمنون بالأخرة...فهم يعمهون‌ * ...و هم فى الأخرة هم الأخسرون. ‌‌نمل‌(27)‌4‌و‌5
330. حبط عمل كافران در آخرت:
...و من يرتدد منكم عن دينه فيمت وهو كافر فأولئك حبطت أعملهم فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌بقره‌(2)‌217
إنّ الّذين يكفرون بايت الله...‌ * أولئك الّذين حبطت أعملهم فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌21‌و‌22
...و من يكفر بالإيمن فقد حبط عمله و هو فى الأخرة من الخسرين. ‌‌مائده‌(5)‌5
وعد الله المنفقين و المنفقت و الكفّار نار جهنّم...‌ * ...أولئك حبطت أعملهم فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌توبه‌(9)‌68‌و‌69
331. كافران، مردمى زيان‌كار در آخرت:
من كفر بالله من بعد إيمنه...و لكن من شرح بالكفر صدرا...‌ * لاجرم أنّهم فى الأخرة هم الخسرون. ‌‌نحل‌(16)‌106‌و‌109
إنّ الّذين لا يؤمنون بالأخرة...‌ * ...‌و هم فى الأخرة هم الأخسرون. ‌‌نمل‌(27)‌4‌و‌5
332. مهيا بودن عذاب براى منكران آخرت:
وأنّ الّذين لايؤمنون بالأخرة أعتدنا لهم عذابا أليما. ‌‌اسراء‌(17)‌10
333. ابتلاى كافران به عذاب بزرگ در آخرت:
...من الّذين قالوا ءامنّا بأفوههم و لم تؤمن قلوبهم...و لهم فى الأخرة عذاب عظيم. ‌‌مائده‌(5)‌41
334. محروميّت كافران از يارى در آخرت:
إنّ الّذين يكفرون بايت الله...فبشّرهم بعذاب أليم‌ * ...‌فى الدّنيا و الأخرة و ما لهم من نصرين. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌21‌و‌22
فأمّا الّذين كفروا فأعذّبهم عذابا شديدا فى الدّنيا و الأخرة و ما لهم من نصرين. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌56
...بل زيّن للذين كفروا مكرهم...‌ * ...‌و لعذاب الأخرة أشقّ و ما لهم من الله من واق. ‌‌رعد‌(13)‌33‌و‌34
335. كافران اهل‌كتاب، گرفتار عذاب در آخرت:
هو الّذى أخرج الّذين كفروا من أهل الكتب...‌ * ...‌لعذّبهم فى الدّنيا و لهم فى الأخرة عذاب النّار. ‌‌حشر‌(59)‌2‌و‌3
336. تعلّق اراده الهى بر محروميّت شتابگران در كفر، از بهره‌هاى آخرتى:
و لايحزنك الّذين يسرعون فى الكفر...‌يريد الله ألاّ يجعل لهم حظّا فى‌الأخرة...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌176
337. ابتلاى كافران به عذاب سخت در آخرت:
فأمّا الّذين كفروا فأعذّبهم عذابا شديدا فى الدّنيا و الأخرة و ما لهم من نصرين. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌56
...و كفروا بعد إسلمهم...يعذّبهم الله عذابا أليما فى الدّنيا و الأخرة و ما لهم فى الأرض من ولىّ و لانصير. ‌‌توبه‌(9)‌74
338. كافران مبتلا به عذابى مشقت‌بارتر در عالم آخرت:
...بل زيّن للذين كفروا مكرهم...‌ * ...‌و لعذاب الأخرة أشقّ و ما لهم من الله من واق. ‌‌رعد‌(13)‌33‌و‌34
339. كافران، گرفتار عذاب آتش در آخرت:
هو الّذى أخرج الّذين كفروا من أهل الكتـب...‌ * ولولا أن كتب اللّه عليهم الجلاء لعذّبهم فى الدّنيا ولهم فى الأخرة عذاب النّار. ‌‌حشر‌(59)‌2‌و‌3
340. برگزيدگان غير دين اسلام، مردمى زيان‌كار در آخرت:
ومن يبتغ غير الإسلـم دينا فلن يقبل منه وهو فى الأخرة من الخـسرين. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌85

كفر به آخرت

آثار كفر به آخرت

1. از ظالمان

341. كافران به آخرت در زمره ستم‌كاران:
فأذّن مؤذّن بينهم أن لعنة الله على الظّـلمين‌ * ...‌و هم بالأخرة كافرون. ‌‌اعراف‌(7)‌44‌و‌45
...ألا لعنة الله على الظّـلمين‌ * ...و هم بالأخرة هم كافرون. ‌‌هود‌(11)‌18‌و‌19

2. اعراض از راه خدا

342. كفر به آخرت، باعث روى‌گردانى از راه خدا:
الّذين يصدّون عن سبيل الله...هم بالأخرة كافرون.[4] ‌‌اعراف‌(7)‌45
الّذين يصدّون عن سبيل الله...هم بالأخرة هم‌كافرون. ‌‌هود‌(11)‌19

3. انتخاب عقيده باطل

343. كفر به آخرت، باعث برگزيدن اعتقادات خلاف واقع همانند عقيده به زن بودن فرشتگان:
إنّ الّذين لايؤمنون بالأخرة ليسمّون الملـئكة تسمية الأنثى. ‌‌نجم‌(53)‌27

4. ايجاد انحراف

344. ايجاد انحراف در راه خدا از آثار كفر به آخرت:
الّذين...و يبغونها عوجا وهم بالأخرة هم كـفرون.[5] ‌‌هود‌(11)‌19

5‌. حبط عمل

345. كفر به خدا و آخرت، از عوامل بطلان عمل:
...لاتبطلوا صدقتكم بالمنّ و الأذى كالذى ينفق ماله رئاء الناس و لايؤمن بالله و اليوم الأخر...‌. ‌‌بقره‌(2)‌264

6‌. حجاب قلب

346. كفر به آخرت، سبب حجاب قلب و نشنيدن حقايق:
و إذا قرأت القرءان جعلنا بينك و بين الّذين لايؤمنون بالأخرة حجابا مستورا‌ * و جعلنا على قلوبهم أكنّة أن يفقهوه و فى ءاذانهم وقرا...‌. ‌‌اسراء‌(17)‌45‌و‌46

7. زيان‌كارى

347. زيانكار شدن از آثار كفر به آخرت:
إنّ الّذين لا يؤمنون بالأخرة زيّنّا لهم أعملهم فهم يعمهون‌ * أولئك الّذين لهم سوء العذاب و هم فى الأخرة هم الأخسرون. ‌‌نمل‌(27)‌4‌و‌5

8‌. سدّ راه خدا

348. كفر به آخرت، سبب بازداشتن مردم از پيوستن به آيين الهى:
الّذين يصدّون عن سبيل الله...و هم بالأخرة كافرون.[6] ‌‌اعراف‌(7)‌45
الّذين يصدّون عن سبيل الله...و هم بالأخرة هم كافرون. ‌‌هود‌(11)‌19

9. سرگردانى

349. كفر به آخرت، عامل سرگشتگى:
إنّما يستئذنك الّذين لايؤمنون بالله و اليوم الأخر و ارتابت قلوبهم فهم فى ريبهم يتردّدون. ‌‌توبه‌(9)‌45
إنّ الّذين لا يؤمنون بالأخرة زيّنّا لهم أعملهم فهم يعمهون. ‌‌نمل‌(27)‌4

10. سستى در جهاد

350. كفر به خدا و آخرت، عامل بهانه‌تراشى براى عدم شركت در جهاد:
لا يستئذنك الّذين يؤمنون بالله و اليوم الأخر أن يجهدوا بأمولهم و أنفسهم...‌ * إنّما يستئذنك الّذين لايؤمنون بالله و اليوم الأخر...‌. ‌‌توبه‌(9)‌44‌و‌45

11. عمل ناپسند

351. عمل ناپسند (كفر به آخرت) سبب متّصف شدن به صفات زشت:
للذين لايؤمنون بالأخرة مثل السوء...‌. ‌‌نحل‌(16)‌60

12. فقدان صلاحيّت اطاعت

352. كافران به عالم آخرت، فاقد صلاحيّت لازم براى پيروى:
...و لاتتّبع أهواء الّذين كذّبوا بـايتنا و الّذين لا‌يؤمنون بالأخرة...‌. ‌‌انعام‌(6)‌150

13. قبول وسوسه‌هاى شيطانى

353. ايمان نداشتن به آخرت، زمينه پذيرش القائات شيطانى:
و كذلك جعلنا لكلّ نبىّ عدوّا شيطين الانس و الجنّ...‌ * و لتصغى إليه أفئدة الّذين لايؤمنون بالأخرة...‌. ‌‌انعام‌(6)‌112‌و‌113

14. گمراهى

354. رسيدن به بالاترين درجه گمراهى، از آثار كفر به آخرت:
...و من يكفر بالله...و اليوم الأخر فقد ضلّ ضلـلا بعيدا. ‌‌نساء‌(4)‌136
و إنّ الّذين لايؤمنون بالأخرة عن الصرط لنكبون. ‌‌مؤمنون‌(23)‌74
...بل الّذين لا يؤمنون بالأخرة فى العذاب و الضّلـل البعيد. ‌‌سبا‌(34)‌8

15. مبارزه با دعوت انبيا

355. كفر به آخرت، عامل ايستادگى در برابر دعوت انبيا:
و قال الملأ من قومه الّذين كفروا و كذّبوا بلقاء الأخرة...ما هذا إلاّ بشر مثلكم...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌33

16. محروميّت از حقوق انسانى

356. كفر به آخرت، سبب سلب برخى از حقوق اجتماعى:
قتلوا الّذين لا يؤمنون بالله و لا باليوم الأخر ... حتّى يعطوا الجزية عن يد و هم صغرون.[7] ‌‌توبه‌(9)‌29

17. نفرت از ذكر خدا

357. نفرت از ياد خدا، از آثار كفر به آخرت:
و إذا ذكر الله وحده اشمأزّت قلوب الّذين لايؤمنون بالأخرة...‌. ‌‌زمر‌(39)‌45

18. هدايت ناپذيرى

358. كفر به آخرت، سبب هدايت ناپذيرى:
ذلك بأنّهم استحبّوا الحيوة الدّنيا على الأخرة و أنّ الله لايهدى القوم الكفرين.[8] ‌‌نحل‌(16)‌107

سرزنش كفر به آخرت

359. بازخواست و سرزنش كافران به سبب كفر به آخرت:
و ماذا عليهم لو ءامنوا بالله و اليوم الأخر...‌. ‌‌نساء‌(4)‌39

عوامل كفر به آخرت

1. استكبار

360. استكبار و خود بزرگ‌بينى، از جمله عوامل كفر به آخرت:
...فالذين لايؤمنون بالأخرة قلوبهم منكرة و هم مستكبرون. ‌‌نحل‌(16)‌22

2. بيمارى قلب

361. قلب مريض، عامل كفر به آخرت:
و من الناس من يقول ءامنّا بالله و باليوم الأخر و ما هم بمؤمنين ‌ * فى قلوبهم مرض...‌. ‌‌بقره‌(2)‌8‌و10

3. پيروى از ظن

362. پيروى از ظن، سبب كفر به آخرت:
إنّ الّذين لايؤمنون بالأخرة...‌ * ...إن يتّبعون إلاّ‌الظنّ...‌. ‌‌نجم‌(53)‌27‌و‌28

4. حق‌ناپذيرى

363. كافران به آخرت داراى قلبهاى حق‌ناپذير:
...فالذين لايؤمنون بالأخرة قلوبهم منكرة...‌. ‌‌نحل‌(16)‌22

5‌. شيطان

364. كوشش شيطان براى بازداشتن مؤمنان از ايمان به آخرت:
و لقد صدّق عليهم إبليس ظنّه فاتّبعوه إلاّ فريقا من المؤمنين‌ * و ما كان له عليهم من سلطن إلاّ لنعلم من يؤمن بالأخرة ممّن هو منها فى شكّ...‌. ‌‌سبأ‌(34)‌20‌و‌21

6‌. عجله

365. انكار آخرت، نتيـجه نقد طلبى و ناشكيبايى انسان:
وأنّ الّذين لايؤمنون بالأخرة...‌ * ويدع الإنسـن بالشّرّ دعآءه بالخير وكان الإنسـن عجولاً.[9] ‌‌اسراء‌(17)‌10‌و‌11

كيفر كفر به آخرت

366. گرفتار شدن در عذابى جان‌كاه، سزاى كفر به آخرت:
و من الناس من يقول ءامنّا بالله و باليوم الأخر و ما هم بمؤمنين‌ * ...و لهم عذاب أليم. ‌‌بقره‌(2)‌8‌و‌10
و أنّ الّذين لايؤمنون بالأخرة أعتدنا لهم عذابا‌أليما. ‌‌اسراء‌(17)‌10
إنّ الّذين لا يؤمنون بالأخرة...‌ * أولئك الّذين لهم سوء العذاب...‌. ‌‌نمل‌(27)‌4‌و‌5
و أمّا الّذين كفروا و كذّبوا بـايتنا و لقاءى الأخرة فأولئك فى العذاب محضرون. ‌‌روم‌(30)‌16
...بل الّذين لا يؤمنون بالأخرة فى العذاب. ‌‌سبأ‌(34)‌8
نيز =>همين مدخل، تكذيب آخرت

كوردلان در آخرت

367. كوردلان در دنيا، نابينايان در آخرت:
و من كان فى هذه أعمى فهو فى الأخرة أعمى و أضلّ سبيلا. ‌‌اسراء‌(17)‌72

گمراهان در آخرت

368. كوردلان و گمراهان در دنيا، سرگردانان در آخرت:
و من كان فى هذه أعمى فهو فى الأخرة أعمى و أضلّ سبيلا. ‌‌اسراء‌(17)‌72

لعن در آخرت

369. تهمت زنندگان به زنان پاك‌دامن، ملعونان در آخرت:
إنّ الّذين يرمون المحصنت الغفلت المؤمنت لعنوا فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌نور‌(24)‌23
370. آزاردهندگان به خدا و پيامبر(صلى الله عليه وآله)، گرفتار لعن خدا در دنيا و آخرت:
إنّ الّذين يؤذون الله و رسوله لعنهم الله فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌احزاب‌(33)‌57

مالك آخرت

371. خدا، مالك دنيا و آخرت:
فلله الأخرة و الأولى. ‌‌نجم‌(53)‌25
و إنّ لنا للأخرة و الأولى. ‌‌ليل‌(92)‌13

مانعان از مسجد در آخرت

372. بازدارندگان مردم از ذكر الهى در مساجد، گرفتار عذاب در آخرت:
و من أظلم ممّن منع مسجد الله أن يذكر فيها اسمه...و لهم فى الأخرة عذاب عظيم. ‌‌بقره‌(2)‌114
نيز=>همين مدخل، عذاب آخرت، مشمولان عذاب آخرت، منع‌كنندگان از مسجد

متقّين در آخرت

373. جايگاه خوشايند پرهيزگاران در آخرت:
...و لدّار الأخرة خير و لنعم دار المتّقين. ‌‌نحل‌(16)‌30
374. خير محض بودن و خالى بودن سراى آخرت از هر گونه ناگوارى، براى تقواپيشگان:
...قل متع الدّنيا قليل و الأخرة خير لمن اتّقى و لاتظلمون فتيلا. ‌‌نساء‌(4)‌77
...و للدّار الأخرة خير للّذين يتّقون...‌. ‌‌انعام‌(6)‌32
...و الدّار الأخرة خير للّذين يتّقون...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌169
...و لدار الأخرة خير للّذين اتّقوا...‌.[10] ‌‌يوسف‌(12)‌109
375. رستگارى بزرگ از آن پارسايان در دنيا و آخرت:
الّذين ءامنوا و كانوا يتّقون‌ * لهم البشرى فى الحيوة الدّنيا و فى الأخرة...ذلك هو الفوز العظيم. ‌‌يونس‌(10)‌63‌و‌64
376. آخرت، زمان دريافت پاداش برتر براى پرهيزگاران:
و لأجر الأخرة خير للذين ءامنوا و كانوا يتّقون. ‌‌يوسف‌(12)‌57
377. پرهيزگاران، برخوردار از عاقبتى نيكو در آخرت:
تلك الدار الأخرة نجعلها للذين لايريدون علوّا فى الأرض و لا فسادا و العقبة للمتّقين. ‌‌قصص‌(28)‌83
378. آخرت نيكو، جايگاه تعيين شده براى تقواپيشگان:
...و الأخرة عند ربّك للمتّقين. ‌‌زخرف‌(43)‌35

مجاهدان در آخرت

379. مجاهدان راه خدا، برخوردار از ثواب در آخرت:
و كأيّن من نبىّ قتل معه ربّيّون كثير فما وهنوا لما أصابهم فى سبيل الله...‌ * فــاتـهم الله ثواب الدّنيا و حسن ثواب الأخرة...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌146‌و‌148

محاربان در آخرت=>همين مدخل، عذاب آخرت، مشمولان عذاب آخرت: محاربان

محرومان از امداد در آخرت=>همين مدخل، امداد در آخرت

محروميّت در آخرت

380. فراگيرى علم سحر براى زيان رساندن به ديگران، سبب حرمان در آخرت:
...يعلّمون الناس السحر...فيتعلّمون منهما ما يفرّقون به بين المرء و زوجه...و لقد علموا لمن اشتره ما له فى الأخرة من خلـق...‌. ‌‌بقره‌(2)‌102
381. ترجيح دنيا بر آخرت، عامل محروم شدن از يار و ياور در آخرت:
أولئك الّذين اشتروا الحيوة الدّنيا بالأخرة...و لاهم ينصرون. ‌‌بقره‌(2)‌86
382. ترجيح دنيا بر آخرت، عامل محروميت از بهره‌مندى در آخرت:
...فمن الناس من يقول ربّنا ءاتنا فى الدّنيا و ما له فى الأخرة من خلـق. ‌‌بقره‌(2)‌200
...و من كان يريد حرث الدّنيا نؤته منها و ما له فى الأخرة من نصيب. ‌‌شورى‌(42)‌20
383. محروميّت عالمان يهود از بهره‌هاى آخرت:
إنّ الّذين يشترون بعهد الله و أيمنهم ثمنا قليلا أولـئك لاخلـق لهم فى الأخرة...‌.[11] ‌‌آل‌عمران‌(3)‌77
384. محروميّت كافران از هرگونه ياورى در آخرت:
إنّ الّذين كفروا و ماتوا و هم كفّار...أولئك لهم عذاب أليم و ما لهم من نصرين. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌91
385. محروميّت شتابگران در كفر از بهره‌هاى آخرت:
و لايحزنك الّذين يسرعون فى الكفر...يريد الله ألاّ يجعل لهم حظّا فى الأخرة...‌. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌176
386. استكبار قوم‌عاد، سبب حرمان آنان از يارى در آخرت:
فأمّا عاد فاستكبروا فى الأرض...‌ * ...‌و لعذاب الأخرة أخزى و هم لاينصرون. ‌‌فصلت‌(41)‌15‌و‌16

محسنان در آخرت

387. بهره‌مندى نيكوكاران از پاداش افزون‌تر در آخرت:
فـاتيهم الله ثواب الدّنيا و حسن ثواب الأخرة و الله يحبّ المحسنين. ‌‌آل‌عمران‌(3)‌148
388. سعادت و نيكى در آخرت، نصيب نيكوكاران:
...للذين أحسنوا فى هذه الدّنيا حسنة و لدار الأخرة خير...‌. ‌‌نحل‌(16)‌30

محمّد(صلى الله عليه وآله) در آخرت

389. پيامبر(صلى الله عليه وآله)، بر خوردار از امداد الهى در آخرت:
من كان يظنّ أن لن ينصره الله فى الدّنيا و الأخرة...‌.[12] ‌‌حج‌(22)‌15
390. آخرت، جايگاهى به مراتب بهتر از دنيا براى پيامبر(صلى الله عليه وآله):
و للأخرة خير لك من الأولى. ‌‌ضحى‌(93)‌4

مدّعيان ايمان به آخرت=> همين مدخل، ايمان به آخرت، ادّعاى ايمان به آخرت

مرتدّان در آخرت

391. مرتدّان، مردمى زيان‌كار در آخرت:
من كفر بالله من بعد إيمنه...و لكن من شرح بالكفر صدرا...‌ * لاجرم أنّهم فى الأخرة هم الخسرون. ‌‌نحل‌(16)‌106‌و‌109
392. حبط اعمال مرتدان در آخرت:
...و من يرتدد منكم عن دينه فيمت وهو كافر فأولئك حبطت أعملهم فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌بقره‌(2)‌217
393. مرتدّان، گرفتار عذابى دردناك در آخرت:
يحلفون باللّه ما قالوا ولقد قالوا كلمة الكفروكفروا بعد إسلـمهم وهمّوا بما لم ينالوا وما نقموا إلاّ أن أغنـهم اللَّه ورسوله من فضله فإن يتوبوا يك خيرا لَّهم وإن يتولَّوا يعذّبهم‌الله عذابا أليما فى الدّنيا والأخرة...‌. ‌‌توبه‌(9)‌74

مردم مصر و آخرت

394. مردم مصر باستان، كافر به عالم آخرت:
قال لايأتيكما طعام ترزقانه إلاّ نبَّأتكما بتأويله قبل أن يأتيكما ذلكما ممَّا علَّمنى ربّى إنّى تركت‌ملَّة قوم لاّ يؤمنون باللَّه وهم بالأخرة هم‌كـفرون.[13] ‌‌يوسف‌(12)‌37

مستكبران در آخرت =>همين مدخل، عذاب آخرت، مشمولان عذاب آخرت: مستكبران

مسرفان در آخرت =>همين مدخل، عذاب آخرت، مشمولان عذاب آخرت: مسرفان

مشركان در آخرت=>همين مدخل، عذاب آخرت، مشمولان عذاب آخرت: مشركان

مطيعان در آخرت

395. اطاعت كنندگان از خدا و رسول(صلى الله عليه وآله)، همراه با انبيا، صديقان، شهيدان و صالحان در آخرت:
و من يطع الله و الرسول فأولئك مع الّذين أنعم الله عليهم من النبيّين و الصدّيقين و الشهداء و الصّلحين...‌. ‌‌نساء‌(4)‌69

معبودان مشركان در آخرت

396. معبودان مشركان، ناتوان از اجابت خوانندگان خود در آخرت:
لاجرم أنّما تدعوننى إليه ليس له دعوة فى الدّنيا و لا فى الأخرة...‌. ‌‌غافر‌(40)‌43

مفسدان در آخرت=>همين مدخل، عذاب آخرت، مشمولان عذاب آخرت: مفسدان

كذّبان آخرت

397. اشراف و مترفان (قوم‌ثمود يا قوم‌عاد) تكذيب‌كنندگان عالم آخرت:
ثمّ أنشأنا من بعدهم قرنا ءاخرين‌ * فأرسلنا فيهم رسولا منهم...‌ * و قال الملأ من قومه الّذين كفروا و كذّبوا بلقاء الأخرة...‌.[14] ‌‌مؤمنون‌(23)‌31‌-‌33
فأرسلنا فيهم رسولا منهم...‌ * ‌و قال الملأ من قومه الّذين كفروا و كذّبوا بلقاء الأخرة...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌32‌و‌33

كيفر مكذّبان آخرت

398. تباه شدن اعمال نيك، جزاى مكذّبان آخرت:
و الّذين كذّبوا بـايتنا و لقاء الأخرة حبطت أعملهم هل يجزون إلاّ ما كانوا يعملون. ‌‌اعراف‌(7)‌147
399. نابود شدن به وسيله فريادى مرگبار، سزاى منكران آخرت:
...الّذين كفروا و كذّبوا بلقاء الأخرة و أترفنهم فى الحيوة الدّنيا...‌ * فأخذتهم الصيحة بالحقّ فجعلنهم غثاء...‌. ‌‌مؤمنون‌(23)‌33‌و‌41
400. تكذيب‌كنندگان آيات خدا و آخرت، گرفتار عذاب در آخرت:
و أمّا الّذين كفروا و كذّبوا بـايتنا و لقاءى الأخرة فأولئك فى العذاب محضرون. ‌‌روم‌(30)‌16

ملائكه در آخرت

401. فرشتگان، دوستان مؤمنان در آخرت:
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله...تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا...‌ * نحن أولياؤكم فى الحيوة الدّنيا و فى الأخرة‌...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30‌و‌31

منافقان در آخرت

402. ذلّت و گرفتار شدن به عذابى بزرگ، كيفر منافقان در آخرت:
...من الّذين قالوا ءامنّا بأفوههم و لم تؤمن قلوبهم...لهم فى الدّنيا خزى و لهم فى الأخرة عذاب عظيم. ‌‌مائده‌(5)‌41
403. تباه شدن عمل منافقان و خسارت آنان در آخرت:
وعد الله المنفقين و المنفقت و الكفّار نار جهنّم...‌ * ...‌أولئك حبطت أعملهم فى الدّنيا والأخرة وأولئك هم الخسرون. ‌‌توبه‌(9)‌68‌و‌69
404. وعده خدا به عذاب رسواگر دردناك براى منافقان در آخرت:
يحلفون بالله ما قالوا و لقد قالوا كلمة الكفر...يعذّبهم الله عذابا أليما فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌توبه‌(9)‌74
405. مجازات منافقانِ روى‌گردان از توبه با عذاب دردناك آخرت:
يحلفون بالله ما قالوا و لقد قالوا كلمة الكفر...فإن يتوبوا يك خيرا لهم و إن يتولّوا يعذّبهم الله عذابا أليما فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌توبه‌(9)‌74

موسى(عليه السلام) و آخرت

406. موسى(عليه السلام)، خواهان حسنه آخرتى براى خود و پيروانش:
و اختار موسى قومه سبعين رجلا لميقتنا...‌ * و اكتب لنا فى هذه الدّنيا حسنة و فى الأخرة...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌155‌و‌156

مؤمنان در آخرت

407. مؤمنان، برخوردار از رحمت خدا در آخرت:
و لولا فضل الله عليكم و رحمته فى الدّنيا و الأخرة‌...‌. ‌‌نور‌(24)‌14
408. بشارت و رستگارى بزرگ براى مؤمنان در آخرت:
الّذين ءامنوا...‌ * لهم البشرى فى الحيوة الدّنيا و فى الأخرة...ذلك هو الفوز العظيم. ‌‌يونس‌(10)‌63‌و‌64
409. خدا، اعطا كننده ثبات قدم به مؤمنان در آخرت:
يثبّت الله الّذين ءامنوا بالقول الثابت فى الحيوة الدّنيا و فى الأخرة...‌. ‌‌ابراهيم‌(14)‌27
410. آخرت، زمان دريافت پاداش برتر براى مؤمنان:
و لأجر الأخرة خير للذين ءامنوا...‌. ‌‌يوسف‌(12)‌57
411. يكتاپرستان پايدار بر توحيد بهره‌مند از حمايت و يارى فرشتگان در دنيا و آخرت:
إنّ الّذين قالوا ربّنا الله...تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا و‌لا‌تحزنوا و أبشروا بالجنّة التى كنتم توعدون‌ * نحن أولياؤكم فى الحيوة الدّنيا و فى الأخرة...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30‌و‌31
412. مؤمنان بى‌عمل، از زيان‌كاران در آخرت:
...و من يكفر بالإيمن فقد حبط عمله و هو فى الأخرة من الخسرين.[15] ‌‌مائده‌(5)‌5

مهاجران در آخرت

413. هجرت‌كنندگان در راه خدا، داراى پاداشى بسى بزرگ‌تر از پاداش دنيا در آخرت:
و الّذين هاجروا فى الله من بعد ما ظلموا لنبوّئنّهم فى الدّنيا حسنة و لأجر الأخرة أكبر...‌. ‌‌نحل‌(16)‌41

ولايت در آخرت

414. خدا، مولا و سرپرست انسان‌ها در آخرت:
...أنت وليّى فى الدّنيا و الأخرة...‌. ‌‌يوسف‌(12)‌101
415. مؤمنان، تحت ولايت فرشتگان در آخرت:
...إنّ الّذين قالوا ربّنا الله...تتنزّل عليهم الملـئكة ألاّ تخافوا و لا تحزنوا و أبشروا بالجنّة التى كنتم توعدون‌ * نحن أولياؤكم فى الحيوة الدّنيا و فى الأخرة...‌. ‌‌فصلت‌(41)‌30‌و‌31

ويژگى‌هاى آخرت

1. جاودانگى

416. عالم آخرت، عالمى جاويد و ابدى:
...و إنّ الأخرة هى دار القرار. ‌‌غافر‌(40)‌39
و الأخرة خير و أبقى. ‌‌اعلى‌(87)‌17

2. حيات واقعى

417. جهان آخرت، جهانى سراسر زندگى:
...و إنّ الدار الأخرة لهى الحيوان...‌. ‌‌عنكبوت‌(29)‌64
يقول يليتنى قدّمت لحياتى. ‌‌فجر‌(89)‌24

3. خير بودن

418. جهان آخرت، جهانى سراسر خير و سعادت براى پرهيزگاران:
...و الأخرة خير لمن اتّقى...‌. ‌‌نساء‌(4)‌77
...و للدار الأخرة خير للذين يتّقون...‌. ‌‌انعام‌(6)‌32
...و الدار الأخرة خير للذين يتّقون...‌. ‌‌اعراف‌(7)‌169
...و لدار الأخرة خير للذين اتّقوا...‌. ‌‌يوسف‌(12)‌109
...و لدار الأخرة خير و لنعم دار المتّقين. ‌‌نحل‌(16)‌30
419. برترى سراى آخرت بر دنيا، سخن كتاب‌هاى آسمانى:
و الأخرة خير و أبقى‌ * إنّ هذا لفى الصحف الأولى‌ * صحف إبرهيم و موسى. ‌‌اعلى‌(87)‌17‌-‌19
420. سراى آخرت سراى خير و نعمت:
... ولقد علموا لمن اشتره ما له فى الأخرة من خلـق ولبئس ما شروا به أنفسهم لو كانوا يعلمون.[16] ‌‌بقره‌(2)‌102

4. مشهود بودن

421. صحنه‌هاى قيامت و موقفهاى آن آشكار و در ديد همگان:
إنّ فى ذلك لأية لمن خاف عذاب الأخرة ذلك‌يوم مجموع له الناس و ذلك يومٌ‌مشهودٌ.[17] ‌‌هود‌(11)‌103

5‌. همگانى

422. سراى آخرت، عرصه گرد آمدن همه انسان‌ها:
إنّ فى ذلك لأية لمن خاف عذاب الأخرة ذلك يوم مجموع له الناس و ذلك يومٌ مشهودٌ.[18] ‌‌هود‌(11)‌103

يأس از آخرت

423. مغضوبان خدا، مأيوس از آخرت:
...لاتتولّوا قوما غضب الله عليهم قد يئسوا من الأخرة...‌. ‌‌ممتحنه(60)13

يعقوب(عليه السلام) و آخرت

424. عقيده به آخرت از اصول آيين يعقوب(عليه السلام):
...إنّى تركت ملّة قوم لايؤمنون بالله و هم بالأخرة هم كافرون‌ * و اتّبعت ملّة ءاباءى إبرهيم و إسحق و يعقوب...‌. ‌‌يوسف‌(12)‌37‌و‌38

يقين به آخرت

425. يقين به آخرت، صفت پرهيزگاران:
...هدى للمتّقين‌ * ...‌و بالأخرة هم يوقنون. ‌‌بقره‌(2)‌2‌و‌4
426. مؤمنان برخوردار از معرفت يقينى به آخرت:
هدى و بشرى للمؤمنين‌ * ...‌و هم بالأخرة هم يوقنون. ‌‌نمل‌(27)‌2‌و‌3
427. نيكوكاران، داراى معرفت يقينى به عالم آخرت:
هدى و رحمةً للمحسنين‌ * ...‌و هم بالأخرة هم يوقنون. ‌‌لقمان‌(31)‌3‌و‌4

آثار يقين به آخرت

1. اقامه نماز

428. برپا داشتن نماز از آثار يقين به آخرت:
الّذين يقيمون الصلوة و يؤتون الزكوة و هم بالأخرة هم يوقنون.[19] ‌‌نمل‌(27)‌3
الّذين يقيمون الصلوة و يؤتون الزكوة و هم بالأخرة هم يوقنون. ‌‌لقمان‌(31)‌4

2. پرداخت زكات

429. پرداخت زكات از آثار يقين به خدا و آخرت:
الّذين يقيمون الصلوة و يؤتون الزكوة و هم بالأخرة هم يوقنون.[20] ‌‌نمل‌(27)‌3
الّذين يقيمون الصلوة و يؤتون الزكوة و هم بالأخرة هم يوقنون. ‌‌لقمان‌(31)‌4

3. رستگارى

430. يقين به آخرت، سبب رستگارى:
...و بالأخرة هم يوقنون‌ * ...‌و أولئك هم المفلحون. ‌‌بقره‌(2)‌4‌و‌5

4. هدايت

431. يقين به آخرت، سبب جلب هدايت الهى:
...و بالأخرة هم يوقنون‌ * أولئك على هدى من ربّهم...‌. ‌‌بقره‌(2)‌4‌و‌5
هدى و بشرى للمؤمنين‌ * ...‌و هم بالأخرة هم يوقنون. ‌‌نمل‌(27)‌2‌و‌3
هدى و رحمة للمحسنين‌ * ...‌و هم بالأخرة هم يوقنون‌ * أولئك على هدى من ربّهم...‌. ‌‌لقمان‌(31)‌3‌-‌5

يوسف(عليه السلام) و آخرت

432. اعتقاد يوسف(عليه السلام) به عالم آخرت:
...إنّى تركت ملّة قوم لايؤمنون بالله و هم بالأخرة هم كافرون. ‌‌يوسف‌(12)‌37
433. دعاى يوسف(عليه السلام) به درگاه خدا براى برانگيخته شدن با صالحان در آخرت:
ربّ قد ءاتيتنى من الملك...أنت وليّى فى الدّنيا و الأخرة توفّنى مسلما و ألحقنى بالصلحين. ‌‌يوسف‌(12)‌101
434. ايمان يوسف(عليه السلام) به خدا و آخرت، عامل دست‌يابى او به علم غيب و دانش تعبير رؤيا:
قال لايأتيكما طعام ترزقانه إلاّ نبَّأتكما بتأويله قبل أن يأتيكما ذلكما ممَّا علَّمنى ربّى إنّى تركت‌ملَّة قوم لاّ يؤمنون باللَّه وهم بالأخرة هم‌كـفرون.[21] ‌‌يوسف‌(12)‌37
435. اعراض يوسف(عليه السلام) از آيين منكران آخرت:
قال لايأتيكما طعام ترزقانه إلاّ نبَّأتكما بتأويله قبل أن يأتيكما ذلكما ممَّا علَّمنى ربّى إنّى تركت‌ملَّة قوم لاّ يؤمنون باللَّه وهم بالأخرة هم‌كـفرون. ‌‌يوسف‌(12)‌37

يهود در آخرت

436. اراده حتمى خدا بر مجازات يهوديان شتابنده در كفر، در آخرت:
...لايحزنك الّذين يسرعون فى الكفر...من الّذين هادوا...لهم فى الدّنيا خزى و لهم فى الأخرة عذاب عظيم. ‌‌مائده‌(5)‌41
437. تهديد يهود بنى‌نضير به عذاب آتش در آخرت:
هو الّذى أخرج الّذين كفروا من أهل الكتب من ديرهم...‌ * ...‌و لهم فى الأخرة عذاب النّار.[22] ‌‌حشر‌(59)‌2‌و‌3




[1]. جمله «انىّ تركت» مى‌تواند تعليل براى «علّمنى ربّى» باشد.
[2]. مقصود از «قوم» احتمال دارد مردم مصر يا كنعانيان باشند. برداشت بر اساس احتمال اوّل است. (التحرير و التنوير، ذيل آيه)
[3]. مقصود از «قوم» احتمال دارد مردم مصر يا كنعانيان باشند. برداشت بر اساس احتمال دوّم است. (التحرير و التنوير، ذيل آيه)
[4]. جمله «و هم بالاخرة كافرون» حال براى «الّذين يصدّون...» است. اين جمله حاليه مى‌تواند به منزله علّت براى «يصدّون» هم باشد. گفتنى است كه «يصدّون» مى‌تواند معناى لازم يا متعدّى داشته باشد. در صورت اول، در بردارنده معناى اعراض و در صورت دوم حاوى معناى بازداشتن است.
[5]. برداشت بر اين اساس است كه جمله حاليه «و‌هم بالاخرة هم كافرون» علّت امور ذكر شده در قبل باشد.
[6]. ر.ك: پاورقى شماره 1 صفحه قبل.
[7]. فرمان به جنگ با كافران به آخرت و الزام آنان به پرداخت ذليلانه جزيه، حاكى است كه كفر به آخرت، سبب سلب حقوق اجتماعى مى‌شود.
[8]. «ال» در «الكافرين» مى‌تواند عهد و ناظر به صدر آيه، يعنى «اِنّهم استحبوا الحيوة الدّنيا على الاخرة» باشد.
[9]. برداشت براين اساس است كه جمله «يدع» براى بيان و تفسير «الّذين لايؤمنون بالاخرة»، و الف و لام «الانسان» براى عهد ذكرى باشد.
[10]. نكته ياد شده، بنابراين است كه «خير» صفت عالى باشد، نه افعل تفضيل.
[11]. به قرينه آيات پيشين، مقصود از «الّذين يشترون» به قرينه شأن نزول عالمان يهود هستند. (مجمع‌البيان، ذيل‌آيه)
[12]. بنابر اين‌كه ضمير «ينصره» به پيامبر(صلى الله عليه وآله) برگردد، استفاده مى‌شود كه حضرت از امداد الهى در آخرت برخوردار است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[13]. منظور از «قوم» احتمال دارد مردم مصر يا كنعانيان باشند و برداشت طبق احتمال اوّل است. (الكشّاف، ذيل‌آيه)
[14]. «قرناً آخرين» طبق احتمالى، قوم ثمود و بنا بر احتمال ديگر قوم عاد است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[15]. برداشت فوق بر اين اساس است كه مقصود از «يكفر بالايمان» عمل نكردن بر مبناى عقيده دينى باشد كه از آن، به كفر عملى هم تعبير مى‌شود. اين برداشت را روايتى منقول از امام صادق(عليه السلام) تأييد مى‌كند. (كافى، ج‌2، ص‌387، ح‌12; نورالثقلين، ذيل آيه)
[16]. خلاق به معناى بهره وافر و نصيب نيكو است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[17]. ظاهر اين است كه «مشهود» (مورد مشاهده) صفت براى متعلّق موصوف است; يعنى منظور، مشاهده خود آن روز نيست; بلكه مشاهده چيزهايى است كه در آن روز وجود دارد و در آن پديد مى‌آيد. از جمله آن‌ها مواقف و صحنه‌هاى قيامت يا انسان‌هاى موجود و گردآورى شده در آن صحنه يا... است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)
[18]. «ذلك» به «الاخرة» اشاره دارد و گويا مذكّر آوردن آن به لحاظ خبر (يوم) باشد.
[19]. جمله «و هم بالأخرة هم يوقنون»، حال معلله است يعنى يقين داشتن آنان به آخرت و كيفر و پاداش الهى، آنها را پايبند به اقامه نماز و پرداخت زكات مى‌كند.
[20]. همان.
[21]. جمله «انّى تركت...» تعليل براى «علّمنى ربّى» است; يعنى خداوند به سبب اين‌كه من آيين كافران را وانهادم و پيروى نكردم، چنين علمى را به من آموخت.
[22]. مقصود از «الّذين كفروا من اهل‌الكتاب»، يهود بنى‌نضير است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)