غيبت صغرى

امام زمان به سبب اقدامات شديد خليفه وقت پنهان واز ديدگان مردم غايب مى شود. اما موظف است که خود وهدفش را به مردم بشناساند ودر ضمن پاسخگوى اشکالات شيعيانش هم باشد. براى اجراى اين منظور چهار نفر نايب يکى پس از ديگرى از خواص بزرگان شيعه انتخاب مى شوند تا بهنگام نياز خدمت امام شرفياب شوند ووظيفه محوله را به ايفا رسانند. اين بزرگواران را نواب اربعه يا نواب خاصه با وکلاء وابواب امام مى ناميدند واين دوره را غيبت صغرى نام نهادند. غيبت صغرى 69 سال يعنى از سال 260 تا 329 هجرى قمرى بطول انجاميد ونواب خاصه در ايام غيبت صغرى عبارت بودند از:

1 - جناب عثمان بن سعيد عمروى از اصحاب وشاگردان امام هادى وامام عسکرى است که در زمان ايشان از طرف آنان نيابت ووکالت داشته وسرانجام به نيابت حضرت مهدى مفتخر گرديده است.

2 - جناب محمد بن عثمان بن سعيد از اصحاب امام يازدهم است وى از افراد ثقه ومورد اطمينان امام بوده وپس از پدرش بيش از چهل سال عهده دار نيابت خاصه بوده است.(1) وى در هنگام وفات به دستور امام زمان (عليه السلام) نايب سوم يعنى حسين بن روح را به مردم معرفى کرد.

3 - جناب ابو القاسم حسين بن روح نوبختى فردى بسيار با هوش وبا وقار ودور انديش بود وکار شيعيان را با نهايت حزم وکياست اداره مى کرد. هنگامى که مرگش فرارسيد ابو الحسن على بن محمد سيمرى را به امر امام زمان (عليه السلام) به جانشينى برگزيد.

4 - جناب ابو الحسن على بن محمد سيمرى از شاگردان مکتب امام حسن عسکرى است که پس از فوت حسين بن روح به وکالت رسيد.

غيبت کبرى

در سال 329 هجرى توقيعى از ناحيه امام زمان (عليه السلام) بنام او صادر گشت که حاوى موارد زير بود:(2)

1 - اخبار به مرگ على بن محمد در فاصله شش روز.

2 - مسدود شدن باب نيابت خاصه.

3 - اعلان آغاز غيبت کبرى.

4 - طولانى شدن غيبت کبرى.

5 - اشاعه ظلم وبيدادگرى در سراسر جهان پيش از ظهور.

6 - منوط بودن ظهور به امر الهى.

7 - پيشگويى به آمدن مدعيان دروغين به عنوان نيابت خاصه. پس از وفات على بن محمد سيمرى غيبت کبرى آغاز گرديد که هنوز هم ادامه دارد. پروردگارا ظهورش را نزديک گردان.

اللهم عجل فرجه

کتابهاى غيبت بعد از امام حسن عسکرى

کتابهايى که در پيرامون غيبت امام زمان (عليه السلام) تأليف گشته فراوان است. فقط در اينجا بعنوان نمونه تعدادى از آنها را در دو بخش جداگانه نقل خواهيم کرد.

کتب اهل تشيع

1 - محاسن تأليف ابى جعفر احمد بن محمد بن خالد برقى متوفى در سال 274.

2- کتاب غيبت تأليف عبد الله بن جعفر بن حسن حميرى متوفى در سال 290.

3- کتاب غيبت تأليف محمد بن قاسم بغدادى متوفى در سال 328.

4- کافى والروضه تأليف محمد بن يعقوب کلينى متوفى در سال 329.

5- اثبات الوصيه تأليف على بن حسين مسعودى صاحب مروج الذهب متوفى در سال 333.

6- کتاب غيبت تأليف سلامه بن محمد بن اسماعيل ارزنى متوفى در سال 333.

7- کتاب غيبت تأليف حسن بن حمزه بن عبد الله متوفى در سال 358.

8- کتاب غيبت تأليف حسن بن محمد بن يحيى (معروف به ابن اخى ظاهر) متوفى در سال 358.

9 - کتاب غيبت تأليف احمد بن محمد بن عمران (معروف به ابن جندى) متوفى در سال 396.

10- کتاب غيبت تأليف محمد بن ابراهيم بن جعفر نعمانى متوفى در اواسط قرن چهارم.

11- کتاب غيبت تأليف حنظله بن زکريا بن يحيى متوفى در قرن چهارم.

12- کمال الدين وتمام النعمه تأليف محمد بن على بابويه قمى ملقب به صدوق که اين کتاب را بنا به امر حضرت جمع آورى نموده است، متوفى در سال 381.

13- من لا يحضره الفقيه تأليف محمد بن على بابويه قمى معروف به شيخ صدوق.

14- کفايه الاثر فى النصوص على الائمه اثنى عشر تأليف على بن محمد ابن على خراز رازى (معروف به قمى) از شاگردان شيخ صدوق.

15- دلايل الامامه تأليف محمد بن جرير بن رستم طبرى متوفى در قرن چهارم.

16- ارشاد تأليف شيخ مفيد متوفى در سال413.

17- امالى تأليف شيخ مفيد.

18- المسائل العشره فى الغيبه تأليف شيخ مفيد.

19 - مختصر فى الغيبه تأليف شيخ مفيد.

20 - جوابات الفارقيين فى الغيبه تأليف شيخ مفيد.

21 - النقص على الطلحى فى الغيبه تأليف شيخ مفيد.

22 - کتاب غيبت تأليف محمد بن محمد بن نعمان مفيد متوفى در سال413.

23 - مقنع تأليف سيد مرتضى متوفى در سال 436.

24 - البرهان على صحه طول عمر الامام صاحب الزمان (عليه السلام) تأليف ابى الفتح محمد بن عثمان کراجکى متوفى 449.

25 - کتاب غيبت تأليف شيخ الطايفه محمد بن حسن طوسى متوفى در سال 460.

26 - کتاب غيبت تأليف مظفر بن على بن حسين حمدانى متوفى در قرن پنجم.

27 - نزهه الناظر وتنبيه الخاطر تأليف حسين بن محمد بن حسن حلوانى متوفى در قرن پنجم.

28 - اعلام الورى تأليف فضل بن حسن طبرسى متوفى در سال 548.

29 - بشاره المصطفى لشيعه المرتضى تأليف عماد الدين ابى جعفر طبرى آملى متوفى در قرن ششم.

30 - کشف المحجه لثمره المهجه تأليف على بن موسى حسينى متوفى 664.

31 - کشف الغمه تأليف ابى الفتح على بن عيسى اربلى نوشته شده در سال 687.

32 - المحجه فيما نزل فى القائم الحجه(3) تأليف سيد هاشم بحرانى متوفى در سال 1107.

33 - تبصره الولى فى من راى القائم المهدى تأليف سيد هاشم بحرانى.

34 - بحار الانوار جلد سيزدهم(4) تأليف مرحوم ملا محمد باقر مجلسى متوفى در سال 1110.

35 - کشف الاستار عن وجه الغائب عن الابصار تأليف حاج ميرزا حسين محدث نورى متوفى در سال 1320.

36 - النجم الثاقب تأليف حاج ميرزا حسين محدث نورى.

37 - تبيين المحجه الى تعيين الحجه تأليف حاج ميرزا محسن تبريزى متوفى در سال 1352 قمرى.

38 - البرهان على وجود صاحب الزمان تأليف سيد محسن امين شامى متوفى در سال 1371.

39 - اعيان الشيعه تأليف سيد محسن امين شامى. 40 - المهدى تأليف آية الله صدر الدين صدر متوفى در سال 1373.

کتب اهل تسنن

1 - المهدى (بخشى از سنن ابى داود) تأليف حافظ ابو داود سجستانى.

2 - الاربعين تأليف حافظ ابو نعيم اصفهانى.

3 - مناقب المهدى تأليف حافظ ابو نعيم اصفهانى.

4 - نعت المهدى تأليف حافظ ابو نعيم اصفهانى.

5 - عرف الوردى فى اخبار المهدى تأليف حافظ جلال الدين عبد الرحمن سيوطى.

6 - البيان فى اخبار صاحب الزمان تأليف حافظ محمد بن يوسف گنجى شافعى.

7 - القول المختصر فى علامات المهدى المنتظر تأليف حافظ شهاب الدين ابن حجر هيثمى.

8 - عقد الدرر فى اخبار الامام المنتظر تأليف شيخ جمال الدين يوسف دمشقى.

9 - البرهان فى علامات مهدى آخر الزمان تأليف علاء الدين متقى هندى.

10 - الهديه النديه تأليف ابو المعارف قطب الدين دمشقى.

11 - المهدى الى ما ورد فى المهدى تأليف شمس الدين محمد بن طولون.

12 - المشرب الوردى فى مذهب المهدى تأليف ملا على القارى.

13 - اخبار المهدى تأليف حماد بن يعقوب.

14 - علامات المهدى تأليف حافظ سيوطى.

15 - القول المختصر فى علامات المنتظر تأليف جمال الدين مقدسى.

16 - التوضيح فى تواتر ما جاء فى المنتظر والدجال والمسيح تأليف امام شوکانى.

17 - ابراز الوهم المکنون من کلام ابن خلدون تأليف استاد احمد محمد صديق.

18 - الامامه لما کان ويکون بين يدى الساعه تأليف ابو طيب بن ابى احمد الحسينى.

19 - مسند تأليف احمد حنبل شيبانى.

20 - صحيح تأليف محمد بن اسماعيل بخارى.

21 - صحيح تأليف مسلم بن حجاج نيشابورى.

22 - صحيح تأليف ابو عيسى ترمذى.

23 - سنن نسابى تأليف احمد بن شعيب نسابى.

24 - سنن ابو داود تأليف سليمان بن اشعث سجستانى.

25 - سنن ابن ماجه تأليف ابو عبد الله محمد بن ماجه قزوينى.

26 - حديث الولايه تأليف محمد بن جرير طبرى.

27 - شرح السنه تأليف حافظ فراء بغوى.

28 - المصابيح تأليف حافظ فراء بغوى.

29 - جامع الاصول تأليف مجد الدين ابن اثير.

30 - جواهر العقدين تأليف نور الدين سمهودى.

31 - شواهد النبوه تأليف نور الدين عبد الرحمن جامى.

32 - فتوحات مکيه تأليف محى الدين بن عربى.

33 - عنقاء مغرب تأليف محى الدين بن عربى.

34 - کنوز الحقائق تأليف زين الدين مناوى.

35 - اسعاف الراغبين تأليف ابو العرفان صبان.

36 - تذکره الخواص تأليف سبط بن جوزى.

37 - مواليد اهل البيت تأليف ابن خشاب.

38 - تاريخ کامل تأليف ابن اثير

39 - فتوحات اسلاميه تأليف احمد زينى دحلان.

40 - فرائد السمطين تأليف شيخ الاسلام حمويئى.

41 - مطالب السؤول تأليف ابن طلحه شافعى.

42 - ينابيع المودة تأليف قندوزى حنفى.

43 - مکاشفات تأليف مولوى على اکبر بن اسد الله هندى.

44 - اليواقيت والجواهر تأليف عبد الوهاب شعرانى.

45 - فصل الخطاب تأليف محمد بن محمد بخارى.

46 - مرآه الاسرار تأليف عبد الرحمن عارف دهلوى.

47 - الحديث المتسلسل تأليف احمد بن ابراهيم بلاذرى.

48 - عقائد الاکابر تأليف عبد الرحمن دشتى.

49 - کفايه الطالب تأليف محمد بن يوسف گنجى.

50 - روضه الاحباب تأليف عطاء الله غياث الدين.

اين فهرست، نمونه اى بود از آثارى که درباره امام غائب (عليه السلام) به رشته تحرير در آمده است که راه انکار را بر همه چنان مسدود مى کند که منکران را در رديف منکران ضرورى دين قرار مى دهد.(5)

انتظار فرج

هر فردى را نرسد که خود را در انتظار فرج امام غايب بداند چه قومى که در انتظار مصلح هستند بايد خود صالح وشايسته باشند وکسى مى تواند در صدد اصلاح خود بر آيد که امام زمان (عليه السلام) خود را بشناسد وگر نه بمانند کسى است که در زمان جاهليت زندگى مى کند وبديهى است که بمانند مردم جاهليت هم خواهد مرد.(6) امام ششم مى فرمايد: کسانى که اين امر (پيشوايى امام زمان خود) را بشناسند همان انتظارشان فرج است.(7) يعنى کسى که امام زمان خود را شناخت ودانست که امام از پيروانش چه انتظار دارد وچه مى خواهد بناچار قيام مى کند وهر روز که خواسته امام عملى شود همان روز فرج است. حضرت رضا (عليه السلام) مى فرمايد: آيا نمى دانى که انتظار فرج جزء فرج است؟.(8)

از بررسى سخنان گرانمايه ائمه طاهرين (عليهم السلام) وظيفه شيعه که شناخت امام وشناخت وظيفه وکوشش در ايفاى آن است به روشنى بدست مى آيد وهر گاه تلاش وکوشش روزانه ما در راه اصلاح خود وديگران به ثمر رسد همان روز فرج است. پس سررشته فرج به دست ماست، آرى به دست ما! وما بايد اين رسالت را به انجام رسانيم.

ارزيابى انتظار

انتظار قائم برابر است با شهادت در راه حق! امام صادق (عليه السلام) فرمود: کسى که در انتظار اين امر (ظهور امام زمان (عليه السلام) در گذرد همانند مردى است که او با قائم در خيمه وى است. پس از اين سخن امام، قدرى درنگ کرد سپس فرمود: نه، بلکه مانند فردى است که در رکاب مهدى شمشير زده باشد. سپس فرمود: نه، به خدا سوگند همانند کسى است که در رکاب پيامبر اکرم (صلى الله عليه وآله وسلم) شهيد شده باشد(9) ونيز آن حضرت مى فرمايد: آن کس که در انتظار امر (ظهور قائم ما) بسر مى برد بمانند فردى است که در راه خدا در خون خود غوطه ور شود.(10) آرى چنين است ارزش فردى که در انتظار فرج است ودر اجراى خواسته امام زمان (عليه السلام) مى کوشد چون فردى است که در آخرين درجه به پيکار وجهاد بپردازد وهر روز در خون خود غوطه خورد.

انتظار وظيفه است؟

وظيفه شيعه وپيرو امام زمان (عليه السلام) در زمان غيبت بس فراوان است که مجال شرح وتفصيل آن نيست وشايد لازم به تذکر هم نباشد زيرا همچنان که يک کارمند مى داند که در شغل اداريش چه وظايفى دارد يعنى مسئوليت خود را در برابر رئيس خويش احساس مى کند چگونه مى شود که يک مسلمان واقعى وظيفه اش را در برابر مولا وامام زمان خود نداند که چيست؟ انتظار فرج امام غايب از آن جهت ارزش شهادت در راه حق را دارد که منتظرش در راه بارور کردن آرمانهاى عالى اسلامى از پاى نمى نشيند وافضليت وبرترى اين ايده وبرنامه است که مردم زمان غيبت را از مردمان ديگر زمانها ممتاز ساخته به عقل وهوش خاصى توصيف مى نمايد. امام سجاد مى فرمايد: بى ترديد مردم زمان غيبت مهدى که به امامت او معتقد ودر انتظار ظهورش هستند از مردم زمانهاى ديگر افضل وبرترند، زيرا خداى تبارک وتعالى به آنان عقل ودرک وشناختى داده است که غيبت برايشان بمانند ظهور است (چون امام را باور دارند وبمانند زمان ظهور به خدمتگزارى مشغولند) خداى متعال آنان را در آن زمان هم درجه افرادى قرار مى دهد که در رکاب رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) شمشير مى زده اند. آنان در حقيقت داراى نيتى پاک وشيعيان راستين ما بوده ودر پنهانى وآشکارا مردم را به سوى خداى عز وجل مى خوانند.(11)

با نگرشى در سخنان ائمه درباره شناخت امام غايب (عليه السلام) وارزيابى انتظار فرج وبرترى خدمتگزاران واقعى امام زمان (عليه السلام) وظيفه بلکه وظايف خويش را در برابر آن حضرت در مى يابيم که همواره بايد آن حضرت را نگران اعمال خود بدانيم واز کارهاى زشت وگناه دست برداريم وبرنامه خويش را طورى تنظيم نماييم که در زمره افراد شايسته که قرآن به آنها اشاره مى فرمايد: (ان الارض يرثها عبادى الصالحون)(12) در آييم. آن زمان است که در شمار ياران ويژه آن حضرت خواهيم بود. آرى رسيدن به آرمانهاى عالى اسلامى در حدود امکان خود نشانه حالت انتظار است. آيا آن چنان که لازم است دستورات اسلامى را بکار مى بنديم تا در زمره منتظران واقعى بشمار آييم؟ خدايا دلى ده که در کار تو جان بازيم وجانى ده که کار آن جهان سازيم. دانايى ده که از راه نيفتيم بينايى ده تا در چاه نيفتيم.(13)

مژده

(ولقد کتبنا فى الزبور من بعد الذکر ان الارض يرثها عبادى الصالحون).(14) وهر آينه در زبور داود به دنبال يک ياد آورى قبلى نگاشتيم که همانا زمين را بندگان نيکو وشايسته من به ارث خواهند برد.... واما در خصوص اسماعيل ترا اجابت فرمودم او را برکت داده بارور گردانم واو را بسيار گردانم، دوازده رئيس از وى پديد آيند وامتى عظيم از وى بوجود آورم... چون خدا از سخن گفتن با وى فارغ شد از نزد ابراهيم صعود فرمود. توراه - سفر پيدايش باب هفدهم بسبب شريران خويشتن را مشوش مساز وبر فتنه انگيزان حسد مبر. زيرا که مثل علف بزودى بريده مى شوند. ومثل علف سبز پژمرده خواهند شد. بر خداوند توکل نما ونيکوئى بکن. در زمين ساکن باش واز امانت پرورده شو. ودر خداوند تمتع ببر. پس مسالت دل ترا بتو خواهد داد. طريق خود را بخدا بسپار. وبر وى توکل کن که آن را انجام خواهد داد. وعدالت ترا مثل نور بيرون خواهد آورد. وانصاف ترا مانند ظهر. نزد خداوند ساکت شو ومنتظر او باش. واز شخص فرخنده طريق ومرد حيله گر خود را مشوش مساز. از غضب بر کنار شو وخشم را ترک کن. خود را مشوش مساز که البته باعث گناه خواهد شد. زيرا که شريران منقطع خواهند شد واما منتظران خداوند وارث زمين خواهند بود. هان بعد از اندک زمانى شرير نخواهد بود. در مکانش تامل خواهى کرد ونخواهد بود. واما حليمان وارث زمين خواهند شد. واز فراوانى سلامتى متلذذ خواهند گرديد. شرير بر مردم عادل شورى مى کند. ودندانهاى خود را بر او مى افشرد. خداوند بر او خواهد خنديد. زيرا مى بيند که روز او مى آيد. شريران شمشير را برهنه کرده وکمان را کشيده اند. تا مسکين وفقير را بيندازند. وراست روان را مقتول سازند. شمشير ايشان به دل خود ايشان فرو خواهد رفت. وکمانهاى ايشان شکسته خواهد شد نعمت اندک يک مرد صالح بهتر است از اندوخته هاى شريران کثير. زيرا که بازوهاى شريران شکسته خواهد شد. واما صالحان را خداوند تاييد مى کند. خداوند روزهاى کاملان را مى داند. وميراث ايشان خواهد بود تا ابد الاباد.

کتاب مزامير - مزمور سى وهفتم

ابديت وجهانى بودن اسلام، شکست ستمگران وشريران، وسرانجام پيروزى نيکوکاران

از بشارات قطعى است که به بشريت ابلاغ شده است. موضوع نخست به اندازه اى محکم وغير قابل ترديد است که نيازى به بحث واستدلال در آن زمينه احساس نمى شود. چه حتى يک نفر مسلمان با اين مسأله مهم مخالفت نکرده است. ولى قبل از آن که بموضوع دوم بپردازيم وضع جهان را از نظر فساد وتباهى مورد بحث قرار داده، توجه خواننده را به فهرست آمار جنگها وتسليحات واوضاع جاسوسى وفساد اخلاق فردى واجتماعى وآينده دردناک دول بزرگ دنيا جلب مى کنيم: از آغاز قرن هفدهم کشورهاى اروپايى در آتش 2300 جنگ سوخته اند.(15) خبر گزاريها خبر دادند که اسرائيل بيش از هر کشور جهان مخارج نظامى سرانه دارد. رقم 477 دلار معرف اين واقعيت است. يعنى به تعداد هر نفر مرد وزن وبچه ساليانه 477 دلار خرج امور نظامى مى کند.(16) آمريکا با 379 دلار پسر از اسرائيل در مقام دوم وشوروى با مخارج نظامى سرانه 270 دلار در مقام سوم قرار دارد.

در سال قبل حدود 219 هزار ميليون دلار به مصرف تسليحات رسيده است وبا مقايسه با هزينه هاى تسليحاتى ده سال گذشته در حدود 82 افزايش نشان مى دهد.(17) هم اکنون بيش از بيست ماه مصنوعى (جاسوس پرنده) از فراز شوروى وچين مى گذرد. ماههاى مصنوعى (ميداس) و(ساموس) و(اکسيلور) مرتبا در اطراف کره زمين مى گردند واطلاعات ارزنده وتصاوير بسيار جالبى مخابره مى کنند وبا دوربينهاى مجهز به چشمهاى دارنده اشعه ماوراء قرمز خود مراقب انفجارهاى اتمى هستند اين گزارشها مرتبا در مراکز مربوطه بررسى مى شود.(18) آمريکائيها اگر چه از اقمار جاسوسى خود سخن نمى گويند ولى هر سال 500 ميليون دلار خرج تکميل اين سيستم مى نمايند اما طرز کار اين دستگاهها جزو اسرار نظامى است.(19) کندى در 1962 علنا اعلام داشت که: آمريکا آينده دردناکى پيدا خواهد نمود. چه جوانان بى بند وبار وغرق در شهواتند وديگر حاضر نيستند وظايفى را که به آنان محول مى گردد بخوبى انجام دهند مثلا از ميان هر هفت تن جوانى که به سربازى اعزام مى شوند شش تن نالايق وسست از آب در مى آيند واين بدان سبب است که افراط در شهوترانى استعدادهاى بدنى وروانى آنان را کاسته است(20) پروفيمو وزير جنگ انگليس بخاطر تمتع از لذات جنسى اسرار دولت خود را در معرض خطر قرار داد. وى مى خواست که خاطر معشوقه خود را جلب کند...(21) خروشچف نيز مانند کندى در 1962 تصريح کرد که: آينده شوروى در خطر است وجوانان هرگز آتيه اميد بخشى ندارند چه بى بند وبار واسير شهوات گشته اند.(22) رئيس دادگاه عالى طلاق انگلستان چنين مى گويد: انگلستان در هر سال چهار ميليون ليره خرج طلاق مى کند! در صورتى که نصف اين مبلغ صرف ازدواج نمى شود.(23) خبر گزارى اسوشيتدپرس: از هر پنج دختر انگليسى که براى ازدواج بکليسا مى روند يکى حامله است!.(24) هر سال در تهران 250 نفر در اثر مصرف کردن مشروبت الکلى مى ميرند.(25) طبق گزارش سخنگوى ژاندارمرى يک مرکز قريب 600 دزد را تنها در يک ماه دستگير کرده اند. با کمال تاسف در ميان افرادى که آلوده به اين بدبختى شده اند نه تنها عده اى از جوانان تحصيل کرده بلکه بعضى از کودکان نيز ديده مى شوند که با همسالان خود باندهاى دزدى تشکيل داده اند.(26) روزانه دو هزار نفر خودکشى مى کنند. روزانه سه ميليون نفر اعلام انتحار مى کنند. از هر سه دانشجو که مى ميرد يکى بصورت انتحار است.(27) سخن کوتاه کنيم که اين رشته سر دراز دارد.

از بررسى ومقايسه اوضاع آشفته ونابسامان امروز جهان با پنجاه سال قبل چنين بدست مى آيد که اگر از فرمول رياضى استفاده کرده بين اوضاع امروز وپنجاه سال آينده يک تناسب ببنديم جواب چه خواهد بود؟ خدا بهتر مى داند. اين زندگى نابسامان دنيا روز بروز نابسامانتر مى شود راستى بشر به کجا مى رود؟ خودش هم نمى داند! آيا بدبختى وسقوط از اين هم بدتر امکان دارد که با اين همه پيشرفت در علم ودانش وصنعت وتکنيک وتسخير فضا وتصرف کرات بشر در مهار - کردن هواهاى نفسانى، خود خواهى وتکبر خويش عاجز وزبون مانده باشد؟ کدام ملت است که با مشاهده محيط ننگ آورش از اصلاح مايوس ونا اميد نباشد؟

پاورقى:‌