3 - مرگهائی كه پای يك جنايت در كار است . يعنی مرگهائی كه از طرف‏ مقتول هيچ عملی صورت نگرفته است و قاتل صرفا به موجب هوی و هوس خود كه وجود طرف را مزاحم منافع خود تشخيص می‏دهد او را هدف قرار می‏دهد
در روزنامه‏ها مكرر می‏خوانيم كه فلان زن فرزند خردسال شوهرشرا سربه نيست‏ كرد ، فقط به خاطر اينكه مورد علاقه شوهرش بوده است و می‏خواسته قلب‏ شوهر منحصرا در تملك خودش باشد . يا فلان مرد به دليل اينكه فلان زن عشق‏ او را نپذيرفته است او را كشته است . يا در تاريخ می‏خوانيم كه فلان‏ حكمران همه فرزندان حكمران ديگر را قتل عام كرده است كه در آينده رقابت‏ نكنند
در اينگونه جريانها در ناحيه قاتل ، جنايت و خباثت وجود دارد و عملش‏ نفرت انگيز تلقی می‏شود و در ناحيه مقتول ، مظلوميت ، بی دخالتی ، نفله‏ شدن ، هدر رفتن وجود دارد و عكس‏العملش در انسانهای ديگر تأسف و ترحم‏ است . بديهی است كه اينچنين مردن در عين اينكه تأسف انگيز و ترحم خيز است ، تحسين آميز نيست ، افتخار شمرده نمی‏شود ، زيرا مقتول به هيچ وجه‏ دخالتی نداشته است . حسادت ، عداوت و حقارت طرف موجب شده كه بی‏ سبب كشته شود

اينجا با كمال تأسف بايد به نكته‏ای اشاره كنم ، و آن اينست كه غالب‏ ذاكران سيد الشهداء ( ع ) با آنكه آن حضرت را با لقب مقدس شهيد ياد می‏كنند و سيد الشهدا می‏خوانند ، در اثر اينكه تحليلی در اين مسائل ندارند ، تلقی‏شان از مرگ ابا عبدالله ( ع ) از نوع سوم است ، يعنی نفله شدن و هدر رفتن
بسياری از مردم ما صرفا بر مظلوميت ابا عبدالله و بی جرمی و بی دخالتی‏ آن حضرت می‏گريند ، و تاسفشان از اينست كه امام حسين مانند كودكی كه‏ قربانی هوس يك جاه طلب می‏شود نفله شد و خونش هدر رفت . در صورتی كه‏ اگر اينچنين باشد آن حضرت مظلوم و بی تقصير هست ، همچنانكه همه‏ قربانيان آنگونه جنايات مظلوم و بی تقصيرند ، ولی ديگر شهيد نيست تا چه‏ رسد كه سيد الشهداء باشد
امام حسين صرفا يك قربانی هوسهای جاه طلبانه ديگران نيست . شك ندارد كه از آن جهت كه اين فاجعه به كشندگان او انتساب دارد ، جنايت است ، هوس است ، جاه طلبی است . ولی از آن جهت كه به شخص او انتساب دارد ، شهادت است ، يعنی ايستادگی آگاهانه و مقاومت هوشيارانه در راه هدف‏ مقدس است . از او بيعت و امضا و تسليم می‏خواستند و او با توجه به همه‏ عواقب زير بار نرفت ، به علاوه او سخت معترض بود و سكوت در آن شرائط را گناهی عظيم تلقی می‏كرد

جهاد يا مسؤوليت شهيد

قرآن كريم ، سه مفهوم مقدس را در بسياری از آيات خود ، توأم آورده‏ است : " ايمان " ، " هجرت " و " جهاد " . انسان قرآن ، موجودی‏ است وابسته به ايمان و وارسته از هر چيزی ديگر . اين موجود وابسته به‏ ايمان برای نجات ايمان خود هجرت می‏كند و برای نجات ايمان جامعه و در حقيقت برای نجات جامعه از چنگال اهريمن بی ايمانی جهاد می‏نمايد . در اينجا اگر بخواهيم آيات مربوط به اين موضوع و يا روايات وارد در اين‏ باب را بياوريم ، سخن به درازا می‏كشد ، به شرح چند جمله از يك خطبه نهج‏ البلاغه اكتفا می‏كنيم : در قسمت اول می‏فرمايد : « ان الجهاد باب من ابواب الجنة فتحه الله‏ لخاصة اوليائه » همانا جهاد دری از درهای بهشت است ، دری است كه‏ خداوند اين در بهشتی را به روی همه كس نگشوده است
هر فردی لياقت ندارد كه باب الجهاد به رويش گشوده شود ، هر فردی‏ شايستگی مجاهد بودن ندارد ، خداوند اين در را به روی دوستان خاص خويش‏ گشوده است ، مجاهدين بالاترند از اينكه بگوئيم مساوی با اولياء الله‏ هستند مجاهدين مساوی با " خاصة اولياء الله " می‏باشند

در قسمت دوم می‏فرمايد « و هو لباس التقوی » . جهاد جامه تقوا است
قرآن در سوره مباركه اعراف سخن از جامه تقوا آورده است . علی می‏فرمايد : جامه تقوا جهاد است . تقوا يعنی پاكی راستين ، پاكی از چه ؟ از آلودگيها ، ريشه آلودگيهای روحی و اخلاقی چيست ؟ خودخواهی‏ها و خود پسنديها و خود گرائيها . و به همين دليل مجاهد واقعی ، با تقواترين با تقواهاست . زيرا يكی پاك و متقی است از آن جهت است كه پاك از حسادت است ، ديگری پاك از تكبر است ، سومی پاك از حرص است ، چهارمی پاك از بخل است ، اما مجاهد پاكترين پاكها است . زيرا پا روی‏ هستی خود گذاشته است ، مجاهد پاكباخته است . لهذا دری كه به روی‏ پاكباخته‏ها باز می‏شود با دری كه به روی ساير پاكها گشوده می‏شود متفاوت‏ است
اين مطلب كه تقوا درجات و مراتب دارد از قرآن مجيد به خوبی استفاده‏ می‏شود . می‏فرمايد : « ليس علی الذين آمنوا و عملو الصالحات جناح فی ما طعموا اذا ما اتقوا و آمنوا و عملوا الصالحات ثم اتقوا و آمنوا ثم اتقوا و احسنوا و الله يحب المحسنين » . بر آنانكه ايمان آورده و شايسته عمل‏ كرده‏اند ، در مورد آنچه از نعمتهای دنيا مصرف كنند ، باكی نيست ( حلالشان باد ) هرگاه تقوا و ايمان و عمل صالح را توأم داشته باشند و بعد از آن ايمان و تقوا ، و بار ديگر تقوا و احسان ( نيكوكاری )

زره آن جامه حلقه حلقه آهنين است كه سربازان هنگام جنگ مانند يك‏ پيراهن به تن می‏كرده‏اند و اما سپر ابزاری است كه به دست می‏گرفته و مانع‏ ورود ضربت می‏شده‏اند . كار سپر جلوگيری از ورود ضربت بوده و كار زره‏ خنثی كردن اثر ضربت وارده . ظاهرا علی عليه السلام از آن جهت جهاد را هم‏ به سپر تشبيه كرده و هم به زره كه برخی جهادها نوعی پيشگيری است و مانع‏ ورود ضربت می‏شود و بعضی ديگر شكل مقاومت و بی اثر كردن حملات را دارد
در قسمت چهارم می‏فرمايد : « من ترك رغبة البسه الله لباس الذل . و شملة البلاء و ديث بالصغار و القماء و ضرب علی قلبه بالاسداد و اديل الحق‏ منه بالتضيع الجهاد و سيم الخسف و منع النصف »
آنكه از جهاد به دليل بی ميلی و بی رغبتی ، ( نه بدليل خاص شرايط و احوال ) رو بگرداند ، خداوند جامه ذلت و روپوش بلا بر تن او می‏پوشاند و او را لگدكوب حقارت می‏كند و حجابها و پرده‏ها روی بصيرت دل او قرار می‏دهد و بينش را از او سلب می‏كند ، دولت حق به جريمه ضايع ساختن جهاد از او برگردانده می‏شود و به سختيها و شدايد گرفتار می‏گردد و از رعايت‏ انصاف درباره‏اش محروم می‏شود . اين قسمت ، بر خلاف سه قسمت پيشين كه‏ آثار مثبت جهاد را ذكر می‏كند ، آثار منفی آن را ، يعنی آثار ترك جهاد را بيان می‏فرمايد

اين همه نكبت‏ها و ادبارها معلول از دست دادن روحيه مجاهدگری است
پيغمبر اكرم فرمود : « الخير كله فی السيف و تحت ظل السيف » ( 1 )
خير و بركت در شمشير و زير سايه شمشير است . و هم فرمود : « ان الله‏ اعز امتی بسنابك خيلها و مراكز رماحها » ( 2 ) . خداوند امت مرا به‏ وسيله سم اسبها و فرودگاه نيزه‏ها عزيز ساخت . يعنی امت اسلام مساوی است‏ با امت قوت و امت قدرت . اسلام دين قدرت و قوت و دين مجاهد ساز است‏ . ويل دورانت در تاريخ تمدن خويش می‏گويد : هيچ دينی به اندازه اسلام‏ امت خويش را به سوی قدرت و قدرت نخوانده است . حديث پر معنی ديگری از رسول اكرم نقل شده است كه : « من لم يغز و لم‏ يحدث نفسه بغرومات علی شعبة من النفاق » آنكه جهاد نكرده و لااقل انديشه‏ جهاد را در دل خود نپرورده باشد

نشاط شهيد

فرمود يا علی فتنه‏ای است كه امت من بعد از من دچار آن می‏گردند . گفتم‏ آيا شما در روز احد آنگاه كه گروهی از مسلمين شهيد شدند و من از شهادت‏ محروم شدم و اين امر بر من گران آمد ، به من نفرموديد كه مژده بدهم به تو ، شهادت تو در پيش است ؟ فرمود همين طور است ، تو شهادت در پيش‏ داری ، اكنون بگو در آنوقت صبرت چگونه خواهد بود ؟ گفتم يا رسول الله‏ اينجا جای صبر نيست ، جای شكر و سپاس است . آنگاه پيغمبر راجع به‏ فتنه‏ای كه بعد حادث خواهد شد به من توضيحاتی داد . اينست معنی نشاط شهادت ، علی به اميد شهادت زنده بود ، اگر اين اميد را از او می‏گرفتند ، خيری در زندگی نمی‏ديد . زندگی برايش بی معنی و بی‏مفهوم بود
ما مردم به زبان ، بسيار علی علی می‏گوئيم ، اگر با حرف ، كارها درست‏ شود از ما شيعه‏تر در دنيا نيست ، اما اگر تشيع حقيقتی باشد - كه هست - و اگر تشيع به معنی علی مابی و علی گونگی باشد كار خيلی مشكل است و همين‏ ، يك نمونه است
از علی عليه السلام كه بگذريم ، افراد ديگری را باز می‏بينيم كه " نشاط شهادت " دارند

بعد از مدتی پدر ، پسر را در عالم رؤيا ديد كه در سعادت خيره كننده‏ای است و به مقامات عالی نائل آمده است ، به پدر گفت : پدر جان : انه قد و عدنی ربی حقا ؟ آنچه كه خدا بما وعده‏ داده بود ، همه حق و همه راست بود ، خداوند به وعده خود وفا كرد . پدر پير آمد خدمت رسول اكرم ( ص ) عرض كرد يا رسول الله ، اگر چه من پير شده‏ام ، اگر چه استخوانهای من ضعيف و سست شده است ، اما خيلی آرزوی‏ شهادت دارم . يا رسول الله ، من آمدم از شما خواهش كنم ، دعا كنيد كه‏ خدا به من شهادت روزی كند . پيغمبر اكرم دعا كرد : خدايا برای اين بنده‏ مؤمنت شهادت روزی بفرما ، يكسال طول نكشيد كه جنگ احد پيش آمد و اين‏ مرد در احد شهيد شد

مرد ديگری است بنام عمروبن جموح ، اتفاقا يك پايش لنگ بود ، و بحكم‏ قانون اسلام جهاد از اين آدم برداشته شده بود ( ليس علی الاعرج حرج ) جنگ‏ احد پيش آمد ، اين مرد چند پسر داشت ، پسرهايش سلاح پوشيدند ، گفت : منهم بايد بيايم شهيد بشوم ، پسرها مانع شدند گفتند : پدر ، ما می‏رويم ، تو در خانه بمان ، تو وظيفه نداری ، تو چرا می‏خواهی به جهاد بيايی ؟ پيرمرد قبول نكرد ، رفتند سران فاميل را جمع كردند كه مانع پيرمرد بشوند ، هر چه گفتند پيرمرد گوش نكرد .

احد نزديك مدينه است ، مسلمين در احد وضع ناهنجاری پيدا كردند ، خبر رسيد بمدينه كه مسلمين شكست خورده‏اند ، زن و مرد مدينه بيرون دويدند ، از جمله آنها زن همين " عمر و بن جموح " بود . اين زن رفت جنازه‏های‏ شوهرش و پسرش و برادرش را پيدا كرد ، هر سه جنازه را بر شتريكه داشتند و اتفاقا " شتر قوی هيكلی هم بود بار كرد و آورد كه در مدينه در بقيع‏ دفن كند . ولی متوجه شد كه اين حيوان با ناراحتی به طرف مدينه می‏آيد ، مهار شتر را به زحمت می‏كشيد ، قدم قدم ، يكپا يكپا می‏آمد ، در اين بين‏ زنهای ديگر ، و از آن جمله عايشه همسر پيغمبر می‏آمدند بطرف احد

فرمود : همين است ، دعای شوهرت مستجاب شده ، دعا كرده كه خدا او را بخانه بر نگرداند . بگذار بدن شوهرت همين جا باشد با شهدای ديگر در احد دفن بشود . همه شهدا را در احد دفن می‏كنيم شوهرت را هم همينجا دفن‏ می‏كنيم
اميرالمؤمنين علی ( ع ) می‏فرمود : « لالف ضربة بالسيف احب الی من‏ ميتة علی فراش » ، اگر هزار ضربت به فرق من فرود بيايد ، كه به اين وضع‏ كشته بشوم بهتر است كه در بستر با يك بيماری بميرم
امام حسين ( ع ) وقتی كه می‏آمد بطرف كربلا ، اشعاری را با خودش‏ می‏خواند كه نقل شده پدر بزرگوارشان هم همين اشعار را گاهی ميخواندند ، آن‏ اشعار اينست :

" اگر چه دنيا زيبا و دوست داشتنی است ، دنيا آدم را بطرف خودش‏ می‏كشد ، اما خانه پاداش الهی ، خانه آخرت ، خيلی از دنيا زيباتر است ، خيلی از دنيا بالاتر و عاليتر است
اگر مال دنيا را آخر كار بايد گذاشت و رفت ، پس چرا انسان آن را در راه خدا انفاق نكند و اگر اين بدنهای ما ساخته شده است كه در آخر كار بميرد پس چرا در راه خدا با شمشير قطعه قطعه نشود ؟ "

منطق شهيد

لهذا می‏بينيم ، وقتيكه ابا عبدالله ( ع ) می‏خواهد بطرف كوفه بيايد ، عقلای قوم ، ايشان را منع ميكنند ، می‏گويند آقا اين كار منطقی نيست ، و راست هم می‏گفتند ، منطقی نبود ، با منطق‏ آنها كه منطق يك انسان عادی معمولی است كه بر محور مصالح و منافع خودش‏ فكر ميكند و منطق منفعت و منطق سياست است ، آمدن ابا عبدالله منطقی‏ نبود ، امام حسين يك منطق بالاتری دارد ، منطق او منطق شهيد است ، منطق‏ شهيد مافوق منطق افراد عادی است
" عبدالله بن عباس " و " محمد بن حنيفه " آدمهای كوچكی نبودند ، اينها افراد سياستمدار روشن بينی بودند و از نظر منطق آنها يعنی از نظر منطق سياست و منفعت ، از نظر منطق هوشياری بر اساس منافع فردی و پيروزی شخصی بر رقيبان ، واقعا هم آمدن ابا عبدالله محكوم بود . ابن‏ عباس يك راه سياسی زير كانه‏ای پيشنهاد كرد از نوع همان راهها كه معمولا افراد زيرك كه مردم را وسيله قرار می‏دهند عمل می‏كنند . و آن اينكه مردم‏ را جلو می‏اندازند و خودشان عقب می‏ايستند ، اگر مردم پيش بردند ، آنها از نتيجه عمل مردم بهره‏مند می‏شوند و اگر شكست خوردند آنها زيانی‏ نبرده‏اند . گفت مردم كوفه به شما نوشته‏اند كه ما آماده نصرت تو هستيم

خون شهيد

حماسه شهيد

جاودانگی شهيد

به عبارت ديگر : يكی به فكر خود ارزش و ابديت و جاودانگی می‏بخشد و آن عالم يا فيلسوف است ، يكی ديگر به فن و هنر يا صنعت خود ارزش و ابديت و جاودانگی می‏بخشد و آن فنان و صنعتگر يا هنرمند است ، و ديگری به حكمتهای عملی و راهنمائيهای خود . اما شهيد به خون خود ، و در حقيقت به تمام وجود و هستی خود ارزش و ابديت و جاودانگی می‏بخشد . خون شهيد برای هميشه در رگهای اجتماع می‏جهد . در حقيقت هر گروه ديگر به قسمتی از مايملك خود جاودانگی می‏بخشد و شهيد به تمام مايملك خود . لهذا پيغمبر فرمود : « فوق‏ كل ذی بر بر حتی يقتل فی سبيل الله واذا قتل فی سبيل الله فليس فوقه بر» . يعنی بالا دست هر نيكوكاری ، نيكوكاری ديگری است ، تا آنگاه كه در راه‏ خدا شهيد شود ، همين كه در راه خدا شهيد شد ، ديگر بالا دست ندارد

شفاعت شهيد

اين شفاعت ، شفاعت هدايت است ، و ظهور و تجسم حقايقی است كه در دنيا وقوع يافته است . بعد از انبياء و اوصياء و علمائی كه پيرو واقعی‏ آنها بودند ، شهدا هستند كه گروه گروه مردم را از ظلمات گمراهی نجات‏ داده و به شاهراه روشن هدايت رسانده‏اند
اميرالمؤمنين ( ع ) می‏فرمايد : خدا شهدا را در قيامت با بهاء و جلالی و با عظمت و نورانيتی وارد می‏كند كه اگر انبيا از مقابل اينها بگذرند و سوار باشند به احترام اينها پياده ميشوند . اينقدر خدا شهيد را با جلالت‏ وارد عرصه قيامت ميكند

گريه بر شهيد

حمزه كه از مكه به مدينه مهاجرت كرده بود ، كسی نداشت ، خودش تنها بود ، وقتی كه پيامبر اكرم از احد برگشت به مدينه ، ديد در خانه همه شهدا گريه هست جز خانه جناب حمزه ، حضرت فقط يك جمله‏ فرمود : " « اما حمزش فلا بواكی له » " يعنی همه شهدا گريه كننده دارند جز حمزه كه گريه كننده ندارد . تا اين جمله را فرمود ، صحابه رفتند به‏ خانه‏هايشان و گفتند : پيامبر فرمود : حمزه گريه كننده ندارد . زنانی كه‏ برای فرزندان خودشان يا شوهرانشان ، يا پدرانشان ، يا برادرانشان‏ می‏گريستند ، به احترام پيامبر و به احترام جناب حمزش بن عبدالمطلب ، آمدند به خانه حمزه و برای حمزه گريستند . و بعد از اين ديگر سنت شد هر كس برای هر شهيدی كه ميخواست بگريد ، اول می‏رفت خانه جناب حمزه و برای او ميگريست
اين جريان نشان داد كه اسلام ، با اينكه با گريه بر ميت ( ميت عادی ) چندان روی خوشی نشان نداده است ، مايل است كه مردم بر شهيد بگريند ، زيرا شهيد حماسه آفريده است و گريه بر شهيد ، شركت در حماسه او و هماهنگی با روح او و موافقت با نشاط او و حركت در موج اوست
بعد از حادثه عاشورا و شهادت امام حسين عليه السلام كه همه شهادتها را تحت الشعاع قرار داد ، لقب سيدالشهداء به ايشان انتقال يافت ، البته‏ به جناب حمزه هم سيدالشهداء گفته و می‏گوئيم ولی سيد الشهدای مطلق ، امام‏ حسين است

فلسفه گريه بر شهيد

يادم هست ، در ايام تحصيل و اقامتم در قم ، كتابی از محمد مسعود نويسنده معروف آن زمان می‏خواندم كه در آن كتاب به مناسبتی مساله گريه‏ مردم شيعه را بر امام حسين مطرح كرده بود و مقايسه كرده بود با روش‏ مسيحيان درباره شهادت مسيح ( البته به عقيده خودشان ) كه روز شهادت‏ مسيح را جشن می‏گيرند ، نه اينكه به عزا بنشينند
نوشته بود ببينيد ، يك ملت بر شهادت شهيدش می‏گريد زيرا شهادت را شكست و نامطلوب و امری نبايستی و موجب تأسف می‏پندارد ، و ملتی ديگر برای شهادت شهيدش جشن می‏گيرد . زيرا آنرا موفقيت و مطلوب و مايه سر افرازی و افتخار می‏شمارد . ملتی كه هزار سال بر شهادت شهيدش بگريد و متأسف شود و آه و ناله سردهد ناچار ملتی زبون و بی دست و پا و فرار كن‏ از معركه بار می‏آيد ، ولی ملتی كه هزار سال و دو هزار سال شهادت شهيدش‏ را جشن می‏گيرد ، خواه ناخواه ملتی قوی و نيرومند و فداكار می‏گردد
برداشت يك ملت از شهادت ، شكست است و عكس‏العملش درباره اين‏ شكست آه و ناله و گريه است و نتيجه آن برداشت و اين عكس‏العمل ضعف و زبونی و تسليم گرائی . اما ملتی ديگر ، برداشتش از شهادت ، موفقيت است و عكس‏العملش جشن و شادی‏ است و نتيجه آن برداشت و اين عكس‏العمل ، روحيه نيرومند و اعتلا جوست

اكنون به تحليل اصل مطلب بپردازم . اول بايد مساله مرگ و شهادت را از جنبه فردی بررسی كنيم
آيا مرگ فی حد ذاته برای فرد ، امری مطلوب است ؟ موفقيت است ؟ آيا ديگران بايد مرگ او را برايش موفقيت به شمار آورند و نوعی قهرمانی به‏ حساب آورند ؟ می‏دانيم كه مكتبهائی در جهان بوده‏اند - شايد همين الان هم باشند - كه‏ رابطه انسان را با جهان و به تعبير ديگر رابطه روح را با بدن ، از نوع‏ رابطه زندانی با زندان ، و رابطه آدم در چاه افتاده با چاه ، و رابطه مرغ‏ با قفس می‏دانسته‏اند . قهرا از نظر اين مكتبها ، مردن خلاصی و آزادی است‏ ، خودكشی مجاز است . می‏گويند " مانی " مدعی معروف پيغمبری چنين‏ نظريه‏ای داشت . طبق اين نظريه ، ارزش مرگ ، ارزش مثبت است ، مرگ‏ برای هر كس بايد امر مطلوبی باشد ، مرگ هيچكس تأسف ندارد ، آزادی از زندان و بيرون آمدن از چاه و شكسته شدن قفس تأسف ندارد ، شادی دارد
نظريه ديگر اينست كه مرگ ، عدم و نيستی است ، فنای كامل است ، " نابودی " است . بر عكس ، زندگی ، وجود و هستی است ، " بود " است
بديهی و بلكه غريزی است كه هستی بر نيستی ، بود بر نبود ، ترجيح دارد
زندگی هر چه باشد و به هر شكل باشد بر مرگ ترجيح دارد

طبق اين نظريه ارزش مرگ ، صد درصد منفی است
نظريه ديگر اينست كه مرگ ، نيستی و نابودی نيست ، انتقال از جهانی‏ به جهانی ديگر است ، اما رابطه انسان با جهان و رابطه روح با بدن از نوع‏ رابطه زندانی با زندان ، و در چاه افتاده با چاه ، و مرغ با قفس نيست ، بلكه از نوع رابطه دانش آموز با مدرسه ، و كشاورز با مزرعه است
درست است كه دانش آموز از خانه و لانه و معاشرت با دوستان و احيانا از وطن دور افتاده و در فضای محدود مدرسه به تحصيل و تكميل مشغول است ، ولی يگانه راه زيست سعادتمندانه در اجتماع ، گذراندن موفقيت آميز دوره‏ مدرسه است . و نيز درست است كه كشاورز ، خانه و زندگی و خانواده را رها كرده‏ و در مزرعه مشغول كشاورزی است . اما مزرعه و كار در مزرعه است كه وسيله‏ معشيت خودش او را در همه سال در آغوش خانواده فراهم می‏كند

اما اگر كسی چنين جهان بينی‏يی داشته باشد و عملا موفق باشد . مانند دانش آموزی باشد كه يك سره تحصيل كرده و كشاورزی باشد كه سخت كوشيده‏ است ، بديهی است كه چنين دانش آموزی آرزوی بازگشت به وطن دارد ، دلش‏ برای وطن ، برای خويشان و دوستان می‏طپد ، و همچنين آن كشاورز دائما در انديشه‏ آن روزی است كه كارش به پايان برسد و محصول خويش را به خانه خود ببرد .

می‏بينيم كه طبق اين نوع بينش ، محبوب بودن و مطلوب بودن و مورد آرزو بودن مرگ برای اولياء الله ، با مبارزه با مرگ و خواستن طول عمر از خدا به هيچوجه منافات ندارد
قرآن كريم خطاب به يهود كه مدعی بودند ما اولياء الله هستيم می‏فرمايد : اگر شما اولياء الله باشيد بايد مرگ برای شما يك امر محبوب و آرزوئی‏ باشد . بعد می‏فرمايد ولی هرگز اينها آرزوی مرگ نمی‏كنند ، زيرا اعمالی كه‏ پيش فرستاده‏اند آن چنان ظالمانه و جنايتكارانه است كه خود می‏دانند در آن جهان بر چه وارد می‏شوند - اينها از گروه سومی هستند كه ما شمرديم -
اولياء الله در دو صورت ، و در دو مورد است كه از خواستن طول عمر صرف نظر می‏كنند . يكی آنگاه كه احساس كنند كه وضعی دارند كه ديگر هر چه‏ بيشتر بمانند توفيق بيشتری در طاعت نمی‏يابند ، بر عكس به جای تكامل ، تناقص می‏يابند . علی بن الحسين عليه السلام می‏فرمايد : « الهی و عمرنی‏ مادام عمری بذلة فی طاعتك فاذا كان مرتعا للشيطان فاقبضنی اليك » يعنی‏ خدايا مرا عمر عطا كن مادام كه عمرم صرف اطاعت بشود ، اگر بنا است‏ زندگيم چراگاه شيطان گردد ، مرا هر چه زودتر به سوی خود ببر

چه مبارك سحری بود و چه فرخنده شبی آن شب قدر كه اين تازه براتم‏ دادند در سحر نوزدهم رمضان ، تا ضربت دشمن فرق علی را می‏شكافد ، اولين يا دومين جمله‏ای كه از او شنيده می‏شود اينست كه : « فزت و رب الكعبه » سوگند به پروردگار كعبه كه رستگار شدم
پس شهادت از نظر اسلام از جنبه فردی ، يعنی برای شخص شهيد يك‏ موفقيت است ، بلكه بزرگترين موفقيت است ، آرزو است ، بلكه بزرگترين‏ آرزو است
امام حسين فرمود : جدم به من فرموده است كه تو درجه‏ای در نزد خدا داری‏ كه جز با شهادت به آن درجه نائل نخواهی شد . پس شهادت امام حسين برای‏ خود او يك ارتقاء است و عاليترين حد تكامل است . تا اينجا ما مساله مرگ و شهادت را از جنبه فردی تحليل كرديم و رسيديم‏ به اينجا كه اگر مرگ به صورت شهادت باشد ، واقعا يك موفقيت است‏ برای شهيد و جشن و شادمانی دارد . لهذا سيد بن طاووس می‏گويد اگر نبود كه‏ دستور عزاداری به ما رسيده است ، من روز شهادت ائمه را جشن می‏گرفتم
اينجا است و از اين جنبه است كه ما به مسيحيت حق می‏دهيم ، به نام‏ شهادت مسيح كه می‏پنداريم شهيد شده ، برای مسيح جشن بگيرند . اسلام هم در كمال صراحت ، شهادت را موفقيت شهيد می‏داند نه چيز ديگر

آنكه بر شهادت شهيد اظهار تأثر می‏كند در حقيقت به نوعی برخود می‏گويد و ناله می‏كند از اين نظر بايد عمل قهرمانانه شهيد از آن جهت كه به او تعلق دارد و يك‏ عمل آگاهانه و انتخاب شده است و به او تحميل نشده است بازگو شود ، و احساسات مردم شكل و رنگ احساس آن شهيد را بگيرد . اينجا است كه‏ می‏گوئيم : " گريه بر شهيد ، شركت در حماسه او و هماهنگی با روح او و موافقت با نشاط او و حركت در موج او است " اينجا است كه بايد ببينيم‏ آيا جشن و شادمانی و پايكوبی و احيانا هرزگی و شرابخواری و بد مستی آن‏ چنانكه - در جشن‏های مذهبی مسيحيان ديده می‏شود - هم شكلی و هم رنگی و هم‏ احساسی می‏آورد يا گريه معمولا درباره گريه ، اشتباه می‏كنند ، خيال می‏كنند گريه هميشه معلول‏ نوعی درد و ناراحتی است و خود گريه امری نامطلوب است

خنده و گريه ظاهرا از مختصات انسان است ، حيوانات ديگر لذت و رنج‏ دارند ، سرور و اندوه نيز دارند ، اما خنده و گريه ندارند . خنده و گريه‏ مظهر شديدترين احساسات انسان می‏باشند . آن چيزی كه ما در عرف امروز آنرا احساسات می‏خوانيم از مختصات انسان است و خنده و گريه مظهر شديدترين حالات احساسی انسان خنده انواع و اقسام دارد . كه نمی‏خواهم فعلا وارد بحث انواع و اقسام آن‏ بشوم . گريه نيز به نوبه خود انواع و اقسام دارد . گريه هميشه ملازم است با نوعی رقت و هيجان . اشك شوق و عشق را همه می‏شناسيم . در حال گريه و رقت و هيجان خاص آن ، انسان بيش از هر حالت ديگر خود را به محبوبی كه برای او می‏گريد نزديك می‏بيند ، و در حقيقت در آن حال است كه خود را با او متحد می‏بيند ، خنده و شادی بيشتر جنبه خودی و شخصی و در خود فرو رفتن دارد و گريه بيشتر از جنبه خود بيرون‏ آمدن و خود را فراموش كردن و با محبوب يكی شدن . خنده از اين نظر مانند شهوت است كه در خود فرو رفتن است و گريه مانند عشق است كه از خود بيرون رفتن است

امام حسين ( ع ) به واسطه شخصيت عاليقدرش ، به واسطه شهادت‏ قهرمانانه‏اش مالك قلبها و احساسات صدها ميليون انسان است . اگر كسانی‏ كه بر اين مخزن عظيم و گرانقدر احساسی و روحی گمارده شدند يعنی رهبران‏ مذهبی بتوانند از اين مخزن عظيم در جهت هم شكل كردن و هم رنگ كردن و هم‏ احساس كردن روحها با روح عظيم حسينی بهره برداری صحيح كنند ، جهان اصلاح‏ خواهد شد

راز بقاء امام حسين اينست كه نهضتش از طرفی منطقی است ، بعد عقلی‏ دارد و از ناحيه منطق حمايت می‏شود . و از طرف ديگر در عمق احساسات و عواطف راه يافته است . ائمه اطهار كه به گريه بر امام حسين سخت توصيه‏ كرده‏اند ، حكيمانه‏ترين دستورها را داده‏اند . اين گريه‏ها است كه نهضت امام حسين را در اعماق‏ جان مردم فرو می‏كند . تكرار می‏كنم به شرط آنكه گروهی كه بر اين مخزن عظيم‏ گمارده شده‏اند بدانند چگونه بهره برداری كنند
دل بسی خون به كف آورد ولی ديده بريخت الله الله كه تلف كرد و ؟ كه اندوخته بود ؟