نام كتاب: پيامبر وحدت
مؤلف: حسين حسيني
ناشر: مؤسسه‌ي اطلاعات
تيراژ: 3150
چاپ: اول، 1379
صفحه: 311
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت، 11 ق، سرگذشت‌نامه‌نويسي،
سرگذشت‌نامه‌نويسان.
توصيف و تحليل
«پيامبر وحدت» به بررسي مسأله‌ي «وحدت امت اسلامي» كه از بزرگ‌ترين اهداف
رسول اكرم(ص) است پرداخته و درواقع به تحليل فشرده‌اي پيرامون موضوع مهم سيره‌ي
حضرت محمد(ص) در جهت پي‌ريزي و پايداري آن اشاره دارد. ساختار شكلي اين كتاب، بر شش
محور بنياد شده است:
- مقدمه: بنيان وحدت؛
- فصل اول: مبادي و مباني تحليل؛
- فصل دوم: ضرورت‌ها و بايد؛
- فصل سوم: مفاهيم و واژه‌ها؛
- فصل چهارم: نقش و كاركردها؛
- سخن پاياني: فلسفه‌ي وحدت امت.
در «مقدمه» بحث پيرامون موضوع «وحدت» را با نظر به بنيان‌هاي قرآني آن مورد
بحث قرار داده، زبان مقدمه در چارچوب ادبيات عرفاني با صبغه‌ي تفسيري است و لذا با
منقولات و اشعاري توأمان شده تا نقش درآمدي بر مباحث اصلي و تحليل را داشته باشد.
«فصل نخست»، از بايسته‌ها و راهكارهاي تحليل سيره‌ي نبوي سخن دارد و
درواقع پيش‌زمينه‌اي روشي (متديك) براي محورهاي سه‌گانه‌ي بعدي (شالوده‌ي اصلي
كتاب) خواهد بود.
«فصل دوم»؛ اهداف، نتايج و جايگاه بررسي و تحليل مسأله را مورد نظر قرار
داده و بر اهميت و حساسيت موضوع تأكيد مي‌كند.
«فصل سوم»؛ به دنبال ترسيم واژگاني است كه از تأثير بسزايي در پيكره‌ي
تحليل‌هاي بعدي برخوردارند. اين بخش، به صورت مشخص نشان‌دهنده‌ي نحوه‌ي برداشت از
مفهوم «وحدت اسلامي» خواهد بود تا پياپي به عنوان پيش فرض نگرش‌هاي بعدي قرار گيرد
و بدين‌سان از واژه‌ي «وحدت امت اسلامي» به سه مقوله‌ي هم‌خوان ديگر دست مي‌يابد.
يعني «جامعه‌ي اسلامي»، «امت واحده‌ي اسلامي» و نيز وحدت اسلامي.
در نهايت «فصل چهارم» كتاب به سيره‌ي پيامبر بزرگ اسلام(ص) در مسير ايجاد
وحدت امت پرداخته و اين موضوع را در چارچوب تلاش و تأثير آن حضرت در سه مقوله‌ي
پيش، به تحليل مي‌گذارد. يعني؛
1- «راهبردهاي سياسي و حكومتي»، كه سخن از نقش حضرت در
جامعه‌ي اسلامي؛ انگيزه‌ي پي‌ريزي وحدت امت دارد.
2- «راهبردهاي فرهنگي و عقيدتي»؛ با هدف بررسي نقش حضرت در
ترسيم دورنماي امت واحده‌ي اسلامي.
3- «راهبردهاي ارزشي و اجتماعي»؛ كه به بازكاوي نقش حضرت
در به‌كارگيري ابزارها و سازوكارهاي وحدت اسلامي نگريسته است.
مبارزه و انقلاب سياسي، تشكيل نظام حكومتي، حاكميت اسلام و تدابير دفاعي و
جهادي در قسمت نخست جاي داده شده و در قسمت دوم از: نهضت فرهنگي اسلام، هويت واحد
فرهنگي، نقش وحياني پيامبر(ص) و روش نشر دين بحث به ميان آمده و سرانجام موضوعاتي
مانند: ايجاد وحدت ملي و همبستگي ايماني، پيوند روح اخوت و برادري، نفي نژادپرستي و
قوميت‌گرايي، نقش بيت‌الله و آداب اخلاقي نبي(ص) در قسمت سوم مطرح شده‌اند.
«سخن پاياني» كتاب نيز در خاتمه به نتيجه‌گيري پيرامون رسالت امت اسلامي
مي‌پردازد.
نام كتاب: پيغمبر(ص) و ياران
مؤلف: مرحوم آيت‌الله محمدعلي عالمي (دامغاني)
ناشر: هـاد
تيراژ: 1700
چاپ: اول، 1379
صفحه: جلد اول (864)، جلد دوم (857)
موضوع: صحابه‌ي پيامبر(ص)
توصيف و تحليل
مطالعه‌ي آثار و اخبار گذشتگان و سير در اوضاع و احوال پيشينيان به منزله‌ي
آن است كه انسان در تمام مراحل زندگي با آنان هم‌سفر بود و بدين‌وسيله مي‌تواند
نتيجه‌ي تمام تجربيات و مشاهدات و محصول تحولات چندين هزارساله‌ي آنان را به رايگان
به دست آورد.
مسلماً از ميان تواريخ مختلف جهان كه همه داراي اين اثر و خاصيت هستند،
تاريخ اسلام فوايد و نتايج بيشتر و آموزنده‌تري داردو مخصوصاً تاريخ صحابه و ياران
پيامبر اسلام(ص)، آنان‌كه با دست توانمندشان اسلام را به منتهي درجه‌ي ترقي
مي‌رسانند؛ افرادي كه با شهامت‌هاي مخصوص به خود، در دنياي تاريك و ظلماني آن روز
سبب اعلاي كلمه‌ي توحيد شدند؛ كساني‌كه با ريختن خون خود درس فداكاري به بشر
آموختند؛ مرداني كه با از دست دادن تمامي هستي، رمز دينداري را به جهانيان نشان
دادند؛ زناني كه با استقامت و تقوي، كلاس پاكدامني و عفت را ترويج نمودند، داراي
ارزش و اهميت بيشتري است.
كتاب «پيغمبر(ص) و ياران» كه در دو مجلد است، قبلاً در پنج مجلد (نخستين
مجلد در سال 1386 هـ . ق) به چاپ رسيده بود. اين كتاب بي‌شك يكي از آثار گران‌بهايي
است كه در شرح حال صحابه‌ي رسول خدا(ص) نگاشته شده است. كتاب با نثري شيوا و رسا به
شرح‌حالات بسياري از ياران رسول خدا(ص) پرداخته و سير تحولات تاريخ اسلام ـ قبل از
بعثت تا پس از خلافت امير مؤمنان(ع) ـ را نشان مي‌دهد و خوانندگان را با چگونگي
شكل‌گيري اسلام از ابتدا تا اوج گسترش آن آشنا مي‌سازد. از شرح‌حال حاميان راستين
دين خدا و پيامبر(ص) هم‌چون ابوذر، ابوطالب، حمزه و ... گرفته تا مخالفين سرسخت
اسلام مانند ابوسفيان، ابولهب و ... هم‌چنين كساني مانند عبيدالله بن ابيه
(عبيدالله بن سميه) كه از اوج مسلماني به حضيض كفر افتادند، سخن به ميان آمده از
ظلم به دخت گرامي پيامبر اسلام(ص)، زهراي مرضيه(س) تا از خودگذشتگي رسول خدا(ص)
(فدا نمودن فرزندش ابراهيم) به خاطر اسلام، و از كساني‌كه در دين بدعت نهادند و با
خاتم اوصياء علي بن ابي‌طالب(ع) به ستيز برخاستند و بذر شرك و نفاق را پاشيدند، ياد
شده است.
نام كتاب: تاريخ سياسي و اجتماعي اسلام
مؤلف: امير علي
مترجم:ايرج رزاقي، محمد مهدي حيدرپور
ناشر: آستان قدس رضوي
تيراژ: 2000
چاپ: اول، 1370
صفحه: 462
موضوع: پيامبر اسلام(ص)، تاريخ اسلام
توصيف و تحليل
امير علي كه پنجمين فرزند خانواده‌ي خود بود در ششم آوريل سال 1849 در
چن‌سوره واقع در بنگال ديده به جهان گشود، اجداد او ايراني بودند و جد اعلاي او
احمد افضل‌خان، در زمان حمله‌ي نادرشاه به هند، وي را همراهي نمود و پس از فتح هند
به خواهش امپراطور مغول در خدمت آن دولت باقي ماند.
سيد امير علي در فرهنگ شرقي و غربي عمق و بصيرتي خاص و به زبان‌هاي فارسي،
عربي و انگليسي تسلط كامل داشت. وي اديب و نويسنده‌اي چيره‌دست و سخنوري بليغ و
توانا بود و با توجه به اخلاص خود در عقايد ديني و ملي از اين مواهب بزرگ الهي و
راه دفاع از حقوق مسلمانان و بيداري افكار و اذهان آنان و تشويق ايشان به مطالبه‌ي
حقوق اساسي و دعوت آنان به اتحاد و حركت و جنبش و نيز اشاعه‌ي مكتب اسلام و معرفي
آن به اروپاييان و انگليسي‌زبانان صادقانه بهره برد.
آثار قلمي او درباره‌ي تاريخ و مسايل اسلامي از قبيل:
1) شرح‌حال پيغمبر اسلام و تعاليم وي (1872)
2) احكام انفرادي شرع اسلام (1879)
3) روح اسلام (1891)
4) تاريخ مختصر عرب (1899)
پاسخ مستدل و روشن به ايرادات و اعتراضات آلوده به غرض و ناشي از تعصب
مورخان اروپايي بود.
كتاب «تاريخ سياسي و اجتماعي اسلام» كه ترجمه‌ي آن به جامعه‌ي فرهنگ‌دوست و
متدين ايران تقديم مي‌شود يكي از آثار عميق اين دانشمند بزرگ است كه با قلمي پرشور
و ديدي عالمانه و محققانه به رشته‌ي تحرير درآمده است.
«روح اسلام» با توجه به اوضاع و احوال زمان نويسنده و جو غرض‌آلود و تهمت
باري كه مورخان و مستشرقان اروپايي نسبت به اسلام ايجاد كرده بودند، پاسخي مستدل و
عالمانه به آن‌هاست و نويسنده در موارد بسيار با ارايه‌ي شواهدي از تاريخ و فرهنگ
خود آن‌ها، به پاسخ‌گويي مبادرت ورزيده است.
در ترجمه‌ي اين اثر بزرگ نهايت كوشش در اداي امانت و ابراز مطالب نويسنده‌ي
دانشمند آن، به فارسي روان به عمل آمده است.
كتاب حاضر شامل پيش‌گفتار، دو بخش و در يازده فصل به چاپ رسيده است.
نام كتاب: تربيت فرزندان از ديدگاه پيامبر(ص)
مؤلف: محمد نور سويد
مترجم: محمد صالح سعيدي
ناشر: مترجم
تيراژ:3000
چاپ: اول، 1378
صفحه: 604
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت، 11 ق، درباره‌ي تربيت خانوادگي،
والدين و كودك(اسلام)، احاديث
توصيف و تحليل
بديهي است «تربيت» مفهوم وسيع و دامنه‌ي گسترده‌اي دارد، به گونه‌اي كه از
ديدگاه مكاتب مختلف و نقطه‌نظرهاي صاحب‌نظران و فلاسفه و علماي اخلاق و ...، اهداف
متعددي در باب آن تعقيب شده است. تا جايي كه نهايتاً مي‌توان گفت: چه از نظر سنتي
در بين اقوام مختلف و چه از نظر علمي و تجربي در عصر جديد، مراد از آن پرورش
استعدادهاي دروني، ظاهر ساختن و به فعليت درآوردن آن استعدادها در جهت باروي موجود
مورد نظر با استفاده و بهره‌گيري از زمينه‌ها و امكانات مناسب مي‌باشد.
بدون ترديد، اهميت فردي و اجتماعي تربيت، تا بدان حد است كه مي‌تواند
وسيله‌اي براي اعتلاي روح به بلندترين پايه‌ي جمال و كمال، و عاملي براي نيل به
سعادت و سرفرازي فرد محسوب گردد. طبيعي است براي محقق شدن اين اهداف مقدس، دوران
كودكي و نوجواني كه دوراني نسبتاً طولاني نيز هم هست، بهترين فرصتي است كه خداوند
به انسان‌ها ارزاني فرموده تا اين‌كه والدين آگاه و مربيان دلسوز از آن استفاده
كنند و كودكان پاك و معصوم را به شيوه‌ي اساسي تربيت كنند و اگر از اين فرصت مناسب
و باارزش به نحو احسن استفاده نكنند در دوران بعد از بلوغ، براي اصلاح و تربيت صحيح
آنان دچار مشكل مي‌شوند و خود والدين نيز در اثر اين سهل‌انگاري و بي قانوني، از
ثمره‌ي يك عمر زندگي و برخورداري از عاطفه‌ي پدري و فرزندي محروم مي‌مانند.
لذا به خاطر جلوگيري از چنان سرنوشت شومي براي فرزندان، و به اميد مصون
ماندن والدين از چنين عاقبت نامطلوبي، پيامبر اكرم(ص) اين پيام‌آور وحي الهي و منجي
عالم بشريت، برنامه‌ي تربيتي صحيح و گام به گامي را در طي چند مرحله براي پيروان
راستين خود ارايه فرموده است كه خوشبختانه مؤلف محترم، اين مراحل چندگانه را با دقت
و تدبر كامل با استناد به آيات قرآني و احاديث نبوي و بيان نمونه‌هاي صادق و موثقي
از سلف صالح، در كتاب خود به شرح زير توضيح و تفسير نموده است:
1) مرحله‌ي قبل از تولد: (دوران جنيني كه غالباً نه ماه و
چند روز است.)
2) مرحله‌ي دوم كه از ابتداي تولد تا پايان شيرخوارگي است
كه عادتاً دو سال به طول مي‌انجامد؛
3) مرحله‌ي سوم، بعد از دوران شيرخوارگي تا سن هفت سالگي؛
4) مرحله‌ي مراهقي كه از سن دوازده سالگي آغاز و تا سن
هجده سالگي و اوايل بلوغ ادامه مي‌يابد.
در رابطه با شرح ويژگي‌ها و احكام هريك از اين مراحل پنج‌گانه و در مورد
فلسفه و ميزان فوايد آن‌ها درخلال اين كتاب باارزش و در نوع خود كم‌نظير كه در
پانزده فصل نگاشته شده است مطلع خواهيد شد.
نام كتاب: توتياي ديدگان (زندگاني خاتم پيامبران(ص))
عنوان اصلي: كحل البصر في سيره سيد البشر(ص)
مؤلف: شيخ عباس قمي
مترجم: هوشنگ اجاقي(قسمت اول)، جواد قيومي(قسمت دوم) بازبيني و تحقيق و
ويراستار: سيد علي رضوي
ناشر: نشر
آفاق
تيراژ: 5100 نسخه
چاپ: اول، 1375
صفحه: 477
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 سال قبل از هجرت، 11ق، سرگذشت‌نامه
توصيف و تحليل
نگارش تاريخ اگر با رعايت مسؤوليت و امانت‌داري همراه شود بسيار مشكل است،
به ويژه وقتي فاصله‌ي زماني بسيار باشد، آن‌هم ذكر حوادث زندگاني شخصيت‌هايي آسماني
چون حضرت سيد المرسلين، فخر دودمان آدم، گرامي پيامبر خاتم(ص). به اين‌ها بايد
افزود سكوت دردناك تاريخ و تحريف قلم را در دوره‌ي غصب همه‌ي حقيقت.
كتاب توتياي ديدگان، شامل دو اثر مرحوم حاج شيخ عباس قمي(ره) است: قسمت
اول؛ ترجمه‌ي كتاب «كحل البصر في سيره سيد البشر» است. اين كتاب يادگار يك سفر آن
مرحوم و اقامت در جوار حضرت ثامن‌الحجج(ع) و استفاده از چند كتاب است كه در اختيار
داشته‌اند. و قسمت دوم؛ تلخيص آن مرحوم از كتاب «الشمايل النبويه و الخصال
المصطفويه» تأليف محمد بن عيساي ترمذي (209-279 ق) است.
شايد بتوان شيوه‌ي كار دانشمندي فرزانه و پارسا چون نويسنده‌ي اين اثر را ـ
به سبب كثرت نقل و روايت حديث ـ روش مبتني بر نقل ناميد؛ نه شيوه‌اي متكي بر نقد،
افزون بر اين نكته، تنوع و گوناگوني آثار پر بركت آن مرحوم از امكان نقد و ارزيابي
همه‌ي روايت‌هاي تاريخي در اين آثار كاسته است.
«توتياي ديدگان» حاصل چند تلاش است؛ تحقيق و تأليف مرحوم مؤلف رضوان‌الله
تعالي عليه؛ بازگرداني مترجمان توانا، پانوشت‌هايي شامل مدرك‌يابي و بعضاً توضيحات
ديگر انجام شده در متن عربي.
يكي از بهترين و زيباترين نمونه‌ها كه درباره‌ي سيره‌ي نبوي به رشته‌ي
تحرير درآمده، اين اثر است كه به قلم علامه‌ي محقق و شيخ حديث حاج شيخ عباس قمي
تأليف شده است. او در سال 1294 هجري قمري در شهر قم چشم به جهان گشود و در سال 1359
هجري قمري در نجف اشرف به جوار قرب الهي شتافته و در كنار شيخ و استاد بزرگوار
خويش، علامه‌ي محدث نوري(قدس‌سره)، در صحن شريف امير مؤمنان(ع) به خاك سپرده شد.
بسياري از تأليفات ايشان در ايران به چاپ رسيده كه در طليعه‌ي آن‌ها، كتاب
حاضر است. اين كتاب با تمامي اختصارش، فهرست جامعي از سيره‌ي سرور كائنات مي‌باشد
كه شامل موضوعات و مباحث عالي و جالبي است. اين كتاب در دو قسمت نگارش يافته است كه
قسمت اول داراي پنج باب به شرح ذيل است:
باب اول: در نسب و ولادت و شيرخوارگي پيامبر(ص)؛
باب دوم: رويدادهاي سال‌هاي عمر شريف رسول خدا(ص)؛ باب سوم:
اخلاق پسنديده‌ي پيامبر(ص) و سيرت و سنت الهي آن حضرت، باب چهارم:
جنگ‌هاي پيامبر اكرم(ص)، باب پنجم: رحلت پيامبر(ص).
در قسمت دوم اين كتاب، مؤلف به توضيح مختصر «الشمائل المحمديه» پرداخته
است.
نام كتاب: جوان در چشم و دل پيامبر(ص)
مؤلف: محمدباقر پوراميني (به سفارش كانون انديشه‌ي جوان)
ناشر: مؤسسه‌ي دانش و انديشه‌ي معاصر
تيراژ: 3000
چاپ: اول، 1381
صفحه: 215
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت، جوانان، احاديث
توصيف و تحليل
جهان، اكنون در عصر جديد، به رهگذر انديشه‌هاي تازه و نگاه‌هاي نو بدل شده
است. جامعه‌ي ما در راه برقراري نظام‌ها و تأسيسات اجتماعي مبتني بر انگاره‌هاي
ديني، راهي دراز، اما روشن، فراپيش دارد. اين جاده را تنها گام‌هاي استوار شوق و
شناخت مي‌پيمايد و توشه‌هاي گران‌مايه‌ي عقل و عشق را آسان مي‌كند.
جوان مسلمان ايراني نيز با همه‌ي هويت تاريخ پر برگ و بار خويش، مي‌خواهد و
مي‌تواند كه دگرگون بينديشد و تا آن رستگاري نزديكي كه فراروي اوست، چراغي از
دانايي و بينايي پيش پاي خود بيفروزد. فرهيختگي جوان امروز، راه نفوذ فرهنگ‌هاي
بيگانه را مي‌بندد. سلامت و مانايي يكان وجودي ما را تصمين مي‌كند. اينك انبوهيِ
اطلاعات و افزوني خوانده‌ها و شنيده‌ها چنان است كه تنها به مدد ذهن پرسنده و
سنجنده مي‌توان از ميان اين همه، دست به شاخسار پرطراوت معرفت برد و ميوه‌هايي ابدي
چيد.
كانون انديشه‌ي جوان، در جست‌وجوي نيازمندي‌هاي فكري و فرهنگي جوانان، بر
آن است تا مجموعه‌هاي متناسب و هماهنگ با فرصت‌ها و ضرورت‌ها، پيشكش به ساحت اين
گراميان فراهم آورد كه كتاب «جوان در چشم و دل پيامبر(ص)» يكي از همين مجموعه‌هاست
كه مي‌تواند مورد استفاده‌ي جوانان عزيز قرار گيرد. كتاب حاضر مشتمل بر چهار فصل به
شرح زير است: بخش يكم: داستان بهار؛ بخش دوم: جاودان بهار؛ بخش سوم: بوستان بهار ؛
بخش چهارم: بيان بهار.
نام كتاب: محمد(ص) در مكه (جلد اول)، محمد(ص) در مدينه (جلد دوم)
عنوان اصلي: خاتم‌النبيين
مؤلف: سميح عاطف الزيّن
مترجم: مسعود انصاري
ناشر: جامي
تيراژ: 3300
چاپ: اول، 1379
صفحه: 1162
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 بعد از هجرت، اسلام، تاريخ
توصيف و تحليل
از زمان ابن‌اسحاق تا به امروز مسلمانان درباره‌ي پيامبر(ص) به اقتضاي فهم
و دانش خويش سخن فراوان گفته و آثار بسياري را پديد آورده‌اند. همه‌ي اين‌ها از
آثار فرهنگي است كه پيامبر رحمت(ص) پايه‌هاي آن را بنياد نهاد؛ اما نكته‌اي كه در
اين‌جا بايد به آن تأكيد كرد، آن است كه روايت زندگاني پيامبر اسلام(ص) و هر پيامبر
ديگري، تاريخ محض نيست، بلكه روايت يك دين و درواقع نماياندن ظرف پيدايي يك آيين
است، در نتيجه نويسنده‌ي تاريخ زندگاني پيامبر(ص) علاوه بر همه‌ي شرايطي كه بايد هر
مورخي احراز كند دو مسؤوليت بزرگ اخلاقي ـ انساني هم دارد، يكي آن‌كه جوانب اخلاقي
ديني نگاه دارد. چراكه هرگونه كج‌فهمي و درك نادرست از زندگاني پيامبران مي‌تواند
آثار سوء جبران‌ناپذيري را در اخلاق و عقيده و عمل مؤمنان به آيين آن بزرگوار پديد
آورد.
ديگر آن‌كه نويسندگان تاريخ پيامبران، به ويژه پژوهندگان تاريخ زندگاني
پيامبر اسلام(ص) بايد از قدرت تحليل بالا برخوردار باشند و در اين عرصه تنها رهيدن
از بند هوس كافي نيست تا بتوانند ميان روايات گوناگون تاريخي تلائم ايجاد كرده و با
توجه به خلل‌ناپذيري و يقيني نبودن دانش تاريخ با تكيه بر قدرت تحليل بتوانند از
خطا و لغزش مصون بمانند.
يكي از آثاري كه به حق در پاسخ به اقتضاي عصر و زبان زمان، تأليف يافته
كتاب گران‌قدر «خاتم‌النبيين» اثر استاد سميح عاطف الزين، از محققان و نويسندگان
لبناني است. اين كتاب سبكي آسان‌ياب، نثري روان و سياقي داستاني دارد، به گونه‌اي
كه به كمك آفرينش هنري خويش تصويري دلنشين از وقايع و رخدادهاي عصر نبوت را ارايه
مي‌دهد. آن‌چنان‌كه خواننده از آن خسته نمي‌شود و چنان‌كه گفته شد، مؤلف هرگز عنان
قصه را چنان رها نمي‌كند كه به دامن ناواقع درافتد، بلكه همواره تحليل و نكته‌سنجي
چاشني كلام است تا به اين وسيله توانسته باشد روايتي راستين را به خواننده عرضه
دارد.
ترجمه‌ي كتاب در دو جلد شامل هفت فصل به شرح ذيل تدوين يافته است:
فصل اول: موقعيت جغرافيايي و اقتصادي و اعتقادات
عرب پيش از اسلام؛
فصل دوم: اجداد محمد(ص)؛
فصل سوم: آماده‌سازي محمد(ص) از سوي خداوند و
پذيرفتن مسؤوليت دعوت؛
فصل چهارم: مدينه‌ي منوره (يثرب)؛
فصل پنجم: پديدار شدن فضاي جنگ و درگيري؛
فصل ششم: فتح مكه؛
فصل هفتم: پرداختن به امور مملكت.
نام كتاب: خورشيد نبوت
عنوان اصلي: ترجمه‌ي «الرحيق المختوم»
مؤلف: شيخ صفي‌الرحمن مباركفوري
مترجم: دكتر محمدعلي لساني فشاركي
ناشر: احسان
تيراژ: 3000
چاپ: اول، 1381
صفحه: 918
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام،53 قبل از هجرت، سرگذشت‌نامه ، اسلام، تاريخ از
آغاز تا 41 ق.
توصيف و تحليل
«رابطه العالم الاسلامي» در پي برگزاري كنگره‌ي سيره‌ي نبوي، در پاكستان،
در ماه ربيع‌الاول سال 1396 هجري قمري، فراخواني داد مبني بر اين‌كه يك مسابقه‌ي
علمي جهاني به منظور شناسايي و معرفي بهترين پژوهش در موضوع سيره‌ي نبوي ترتيب
خواهد داد؛ تا نويسندگان به سركار آيند، دستاوردهاي انديشه و دانش خود را سامان
دهند. كتاب حاضر حاصل تلاش نويسنده است در اين فراخوان.
شيوه‌ي كار نويسنده در اين كتاب آن بوده است كه ميانه‌روي و اعتدال را پيشه
كند و از اطناب ملالت بار و ايجاز اختلال‌آور پرهيز داشته است. هم‌چنين به رغم
آن‌كه منابع سيره در ارتباط با بسياري از حوادث و وقايع آن‌چنان با يكديگر اختلاف
دارند كه قابل جمع و توجيه نيست؛ با اين همه نويسنده شيوه‌ي ترجيح و گزينش را
اتخاذ كرده و در موارد اختلاف، آن روايت و مطلبي را كه پس از مطالعه‌ي دقيق و نظر
عميق مرجح بوده است اختيار كرده و در كتاب آورده است.
گه‌گاه در برخي از موارد، به بعضي از دلايل و توجيهات نيز اشاره كرده و
اين، در مواردي بوده است كه خوف آن داشته كه خوانده‌ي كتاب، مطلب در نظرش عجيب و
غريب جلوه كند.
كتاب «خورشيد نبوت» داراي دو بخش: 1- خاستگاه و محيط نشو و نماي حضرت
محمد(ص)؛ 2- مكه‌ي مكرمه كانون نبوت و دعوت رسول خدا(ص) و دربردارنده‌ي سه مقدمه و
سي و سه فصل است كه به برخي از موضوعات مهم آن به شرح ذيل اشاره مي‌گردد:
حكومت و امارت‌هاي عربي؛ اديان و آيينهاي قوم عرب، دودمان و خاندان حضرت
محمد(ص)؛ ولادت و كودكي و جواني پيامبر(ص)؛ كيفيت بعثت؛ تحريم‌هاي اقتصادي؛ گسترش
دعوت اسلام در بيرون از مكه؛ هجرت پيامبر؛ نبردها؛ مرحله‌ي نوين دعوت و جهاد؛ فتح
مكه؛ حجه‌الوداع و مكارم الاخلاق پيامبر(ص).
نام كتاب: دلايل النبوه (2 جلد)
مؤلف: ابوبكر احمد بن حسين بيهقي
مترجم: دكتر محمود مهدوي دامغاني
ناشر: مركز انتشارات علمي و فرهنگي
تيراژ: ـــــ
چاپ: ـــــ
صفحه: جلد اول (326) ،جلد دوم (384)
موضوع: حضرت محمد(ص)، سرگذشت‌نامه، تاريخ اوليه‌ي اسلام
توصيف و تحليل
كتاب دلايل النبوه از كتاب‌هاي بسيار ارزنده در رشته‌ي خود به حساب مي‌آيد،
نگارش كتاب‌هايي به نام دلايل النبوه از قرن دوم هجري معمول بوده است؛ ولي هيچ‌يك
از آن‌ها به اهميت و تفصيل اين كتاب نيست.
درست است كه محتواي كتاب دلايل النبوه و نظاير آن در برخي موارد براي نسل
جوان ما غير قابل باور كردن و بهت‌انگيز است ولي نبايد فراموش كرد كه اعتقاد به
معجزه‌ي پيامبران از ضروريات اسلام است، اگر قرار باشد فقط اشاره به معجزاتي كه در
قرآن ذكر شده است بشود از قبيل گلستان شدن آتش بر ابراهيم خليل و عصاي موسي(ع) سخن
را به درازا مي‌كشاند و معجزه و تأييد پيامبران به وسيله‌ي آن و توجه دادن بندگان
به وظايف عبوديت از لوازم لطف الهي است، اعتقاد پاك و نيت صاف مسلمانان مايه‌ي
اقبال و توجه به اين كتاب و امثال آن گرديده است. وانگهي دلايل النبوه بيهقي و
كتاب‌هاي نظير آن چنين نيست كه فقط به ذكر معجزات و دلايل نبوت پرداخته باشد، بلكه
درواقع يك دوره از زندگاني حضرت ختمي مرتبت و تاريخ اوليه‌ي اسلام است.
كتاب دلايل النبوه بيهقي مورد استفاده‌ي مورخان و سيره‌نويسان بعدي قرار
گرفته است و نقل بيهقي را چنان استوار و قابل اعتماد دانسته‌اند كه معمولاً سلسله‌ي
اسناد وقبل از او را حذف كرده‌اند و لزومي براي نقل نام راويان قبلي نديده‌اند،
زيرا مي‌دانسته‌اند كه بيهقي از استوانه‌هاي استوار حديث است.
سه كتاب مهم از مراجع كه از دلايل النبوه استفاده كرده‌اند به شرح ذيل است:
1) شهاب الدين احمد نويري درگذشته 733 مؤلف كتاب نهايه الادب
كه درواقع دايره‌المعارف بزرگي است در بخش زندگي و معجزات پيامبر گرامي از كتاب
دلايل النبوه بسيار استفاده برده است و پاره‌اي از موضوعات را بدون هيچ‌گونه تصرف و
به طور كامل از آن كتاب گرفته است از قبيل اسلام ابوذر غفاري و پيشگويي‌هاي سيف بن
ذي يرن امير يمن براي عبدالمطلب.
2) عمر بن مظفر معروف به ابن‌الوردي درگذشته 749 كه از ادبا
و شعرا و مورخان بنام است در تأليف خود كه به تاريخ ابن‌الوردي موسوم است مكرر از
دلايل النبوه در مباحث مربوط استفاده كرده است.
3) در كتاب سيره النبويه تأليف اسماعيل بن كثير معروف به
ابي‌الفداء درگذشته 774 كه از ادبا و شعرا و مورخان بنام است و كتاب او از كتاب‌هاي
مرجع و بيشتر مشهور به سيره‌ي ابي‌الفداء است، از دلايل النبوه بيهقي به طور فراوان
استفاده شده است.
به طوري‌كه اشاره شد در قرن هشتم سه كتاب مهم كه درباره‌ي سيره و تاريخ
زندگي خدا در نقاط مختلف عالم اسلام تأليف شده است، از دلايل النبوه استفاده
نموده‌اند كه دليل بر شهرت و اهميت فراوان كتاب مذكور است. روش ترجمه‌ي اين كتاب
طوري است كه سلسله‌ي اسناد را حذف كند، چون براي عموم مردم فارسي‌زبان كه منظورشان
استفاده از محتواي اين كتاب است، ذكر سلسله‌ي اسناد ضرورتي ندارد و غالباً هم ايجاد
خستگي مي‌كند. رواياتي كه از طريق دو يا چند راوي و اسناد مختلف تكرار شده بود،
حتي‌الامكان به ترجمه‌ي يكي قناعت شده مگر اين‌كه در دو فصل جداگانه، ذكر شده باشد
مانند موضوع ازدواج پيامبر(ص) و خديجه(رضي‌الله عنها) كه در بخش‌هاي مختلف كتاب ذكر
شده است.
با اين‌كه كم و بيش رواياتي در كتاب هست كه مغايرت با موضوعات مسلم تاريخي
دارد، ولي چون قرار بر نقد و بررسي آن‌ها نيست در پاورقي ترجمه، بدان‌ها اشاره شده
است. ضمناً مترجم محترم آيات قرآني را ضمن ترجمه براي سهولت مشخص ساخته و شماره‌ي
آيه و سوره را استخراج نموده است و مقدمه‌اي كه عبدالرحمن محمد عثمان بر كتاب نوشته
است نيز ترجمه شده است.
نام كتاب: راه محمد(ص)
عنوان اصلي: عبقريه محمد(ص)
مؤلف: عباس محمد العقاد
مترجم: دكتر اسدالله مبشري
ناشر: اميركبير
تيراژ: 1500
چاپ: هشتم، 1378
صفحه: 195
موضوع: پيامبر اسلام، محمد(ص)، تاريخ اسلام، سرگذشت‌نامه
توصيف و تحليل
با توجه به نيازهاي جامعه‌ي اسلامي ـ به ويژه جوانان ـ براي بازيافت صحيح و
بدون هرگونه انحراف از انديشه‌هاي بزرگان دين و تاريخ اسلام انتشار آثاري كه با
دلايل و شواهد متقن و دقيق و مدارك علمي و عقلي به رشته‌ي تحرير درآمده‌اند، ضروري
و لازم به نظر مي‌رسد.
كتاب «راه محمد(ص)» از نظر كيفيت و محتوا از مرتبه‌ي بالايي برخوردار است و
مي‌توان آن را جزء يكي از بهترن آثار در زمينه‌ي شخصيت، سيره و سرگذشت رسول مكرم
اسلام(ص) دانست. به جز چند مورد كه برخلاف منابع اصيل اسلامي و تاريخي است؛ مانند
قرباني كردن فرزند در مقابل «هبل» از سوي عبدالمطلب كه مغاير با حنيف بودن آن جناب
است و نيز اشاره به عدم ثبوت فرمان رسول اكرم(ص) مبني بر قتل عصماء يهودي؛در
حالي‌كه در منابع اصيل تاريخي اسلام به آن تصريح شده است؛ مؤلف با دلايل و شواهد
عقلي به بيان وقايع و رخدادهاي تاريخي صدر اسلام پرداخته است و در اين راه نيز سعي
و اهتمامش با توفيق يار بوده است.
اين كتاب نيم قرن پيش به زبان فارسي منتشر شده و طي اين مدت هفت بار نيز به
زيور طبع آراسته شده؛ اينك بار ديگر محمد(ص) در پيشگاه و منظر پيروان صديق اسلام
ناب محمدي(ص) و دانش‌پژوهان و انديشه‌مندان قرار گرفته است.
كتاب «عبقريه محمد(ص)» كه عنوان اصلي راه محمد(ص) است به قلم استاد محمد
عباس العقاد نويسنده و شاعر بزرگ مصر نوشته شده است.
در اين كتاب، نويسنده با مدارك مسلم تاريخي و دلايل ترديدناپذير عقلي، به
ايراد كشيشان و نويسندگان اروپا، درباره‌ي اسلام و آورنده‌ي آن، پاسخ مي‌گويد و پس
از ذكر مقدمه، شخصيت محمد(ص) را در چهارده فصل به ترتيب زير شرح مي‌دهد:
علامات مولد، محمد(ص) كامل‌ترين دعوت‌كننده‌ي جهان، كمال جنگي محمد(ص)،
كمال سياسي محمد(ص)، كمال اداري محمد(ص)، محمد(ص) بليغ، محمد(ص) صديق، محمد(ص)
رئيس، شوهر، پدر، سيد، عابد، رجل و محمد(ص) در تاريخ، و با توضيح جنگ‌هاي مهم
اسلام و علل و نكات آن و خصوصيات زندگي شارع مقدس، پرده‌هاي ايهام را مي‌درد و
خواننده را اقناع مي‌سازد. اين كتاب، كتابي نيست كه مسلماني براي مسلمانان نوشته
باشد، بلكه كتابي است كه مرد متفكري براي همه، از هر كيش و آييني نوشته است و
مستندات و دلايلش بر پايه‌ي اصول طبيعت و مسلميات گذاشته شده است. با توجه به
اين‌كه مترجم محترم اين كتاب نام مناسبي كه كاملاً ترجمه‌ي فارسي (عبقريه) باشد
نيافته، ترجمه را به همان نام عربي كتاب (عبقريه محمد(ص)) ناميده و با نام (راه
محمد(ص)) منتشر شده است.
نام كتاب: رحمت عالميان
مؤلف: فضل‌الله كمپاني
ناشر: دار الكتب الاسلاميه
تيراژ: 5000
چاپ: اول
صفحه: 771
موضوع: حضرت محمد(ص)، پيامبر اسلام، سرگذشت‌نامه
توصيف و تحليل
اگر از طرز زندگي انسان‌هاي ماقبل تاريخ كه اطلاعات دقيقي از آن‌ها در دست
نيست صرف نظر شود، حوادث و اتفاقات حاصله در شؤون مختلف زندگي هر قومي در تاريخ آن
قوم ثبت گشته است و تاريخ اقوام و ملل وقايع مهم تاريخي را (با صرف‌نظر از جزئيات
امور) مانند آيينهاي براي تجربه و استفاده‌ي آيندگان نمايان و آشكار مي‌سازد و
برخي از اين وقايع مربوط به شرح‌حال بزرگان و دانشمندان است كه در به وجود آوردن
حوادث تاريخي عامل مؤثري بوده‌اند، زيرا بر همگان روشن و معلوم است كه افكار
دانشمندان و بزرگان جهان همواره در مسير تاريخ منشأ تحولات گوناگون اجتماعي بوده و
تمدن و فرهنگ اقوام مختلف مديون افكار روشن و عالي آن بوده است.
در كتاب رحمت عالميان، از شرح زندگاني شخصيتي گفتگو مي‌شود كه از نظر عظمت
شأن و علوّ رتبت اولين شخصيت خلقت، بلكه خود موجب آفرينش و خلقت است كه خداوند
سبحان فرمود: «لولاكَ لَما خَلَقْتُ الافلاكَ» و اگرچه توصيف
كمالات وي چنان‌كه بايد و شايد بر احدي مقدور نمي‌باشد، مع‌هذا (به مدلول مشت
نمونه‌ي خروار) اين كتاب تا حدودي از عهده‌ي تقدير و توضيح مطالب برآمده و
مطالعه‌كنندگان را به طور اجمال به شرح‌حال و تاريخ زندگاني پيامبر اسلام(ص) آشنا
مي‌سازد.
كتاب فوق داراي يك مقدمه و مشتمل بر ده بخش است كه موارد زير را مورد بحث
قرار مي‌دهد:
عربستان و قوم عرب، نژاد و نسب، پيش از بعثت، در پيرامون بعثت، دعوت
پيغمبر(ص)، پيامبر(ص) در مدينه، مكارم اخلاق پيامبر(ص)، سيره و سنت پيغمبر(ص)، وصف
رسول خدا(ص) و مطالب متفرقه.
نام كتاب: زندگاني پيامبر(ص) از بعثت تا هجرت
مؤلف: علي‌اكبر خديور محسني
ناشر: فروغي
تيراژ:
چاپ: ـــــ
صفحه: 515
موضوع: پيامبر اسلام(ص)، از بعثت تا هجرت، سرگذشت‌نامه
توصيف و تحليل
درباره‌ي زندگاني پيغمبر اسلام(ص) تاكنون كتاب‌ها و تأليفات زيادي نشر
يافته؛ دوران زندگي هيچ‌كدام از انبياء سلف و سلاطين و دانشمندان جهان به قدر
زندگاني كوتاه خاتم‌النبيين جلب توجه نويسندگان را نكرده و بدين علت كتاب‌ها و
رساله‌هايي كه در اين‌باره نوشته شده قابل قياس با ديگران نمي‌باشد.
با وجود آثار پرارزش و گران‌بهاي متقدمين و كتاب‌هايي كه در عصر حاضر
درباره‌ي زندگاني خاتم‌الانبياء تحرير شده، اگر در هر ماه و هر سال كتابي ديگر در
اين زمينه به رشته‌ي تحرير درآيد و گنجي ديگر به ذخاير علم و ادب و تاريخ اسلام
افزوده گردد، باز هم تا سال‌هاي سال حق سخن در اين زمينه ادا نخواهد شد. بالخصوص از
زمان بعثت تا هجرت كه خود به نفسه شايسته است سال ها در اين موضوع تحقيق و پژوهش
شود.
زندگاني سيزده ساله‌ي پيغمبر اسلام(ص) در مكه سراسر شگفت‌انگيز است، هر
اندازه بيشتر درباره‌ي وقايع آن زمان تحقيق گردد و هر مقدار زيادتر در آن قضايا
قلمفرسايي شود، قدرت ايمان و عظمت روح خاتم‌الانبياء(ص) نمودارتر و مشخص‌تر
مي‌گردد.
كتاب «از بعثت تا هجرت» به دنبال تحقق اين مهم است و درواقع قطره‌اي از آن
درياي بي‌پايان شجاعت و قدرت و ايمان خاتم‌الانبياء(ص) را نمودار مي‌كند و از اصحاب
نزديك و وفاداران بنيانگذار اسلام سخن رانده، كيفيت اسلام آن‌ها را تا آن‌جا كه
ميسر است، بيان مي‌دارد.اين كتاب در بيست و شش فصل به تحرير درآمده است.
