مقدمه
خداوند سبحان از ميان فرزندان آدم پيامبراني برگزيد و از آنان پيمان گرفت
كه هرچه را كه به آن‌ها وحي مي‌شود، به مردم برسانند و در امر رسالت او امانت نگه
دارند، به هنگامي‌كه بيشتر مردم، پيماني را كه با خدا بسته بودند، شكسته بودند و
حقِ پرستش او را ادا نكرده بودند و براي او در عبادت شريكاني قرار داده بودند و
شيطان‌ها از شناخت خداوند، منحرفشان كرده بودند و پيوندشان را از پرستش خداوندي
بريده بودند. پس پيامبران را به ميانشان بفرستاد. پيامبران از پي يكديگر بيامدند تا
از مردم بخواهند كه آن عهد را كه خلقتشان بر آن سرشته شده بود، به جاي آرند و نعمت
او را كه از ياد برده‌اند، فرا ياد آرند و از آنان محبت گيرند كه رسالت حق به آنان
رسيده است و خردهاشان را كه در پرده‌ي غفلت، مستور گشته، برانگيزند. و نشانه‌هاي
قدرتش را كه بر سقف بلند آسمان آشكار است به آن‌ها بنمايانند و هم آن‌چه را كه بر
روي زمين است و آن‌چه را كه سبب حياتشان يا موجب مرگشان مي‌شود به آنان
بشناسانند.(نهج‌البلاغه، خطبه 1، ترجمه‌ي عبدالمحمد آيتي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي،
چاپ ششم، 1379، ص 37.)
مردمان در فتنه‌هايي گرفتار بودند كه در آن رشته‌ي دين گسسته بود و پايه‌ي
يقين شكست برداشته و مي‌لرزيد. هركس به چيزي كه خود اصل مي‌پنداشت چنگ زده بود.
كارهاي پراكنده و درهم، راه بيرون شدن از آن فتنه‌ها باريك، طريق هدايت مسدود و
كوري و بي‌خبري آنسان شايع و همه‌گيري كه هدايت را آوازه‌اي نبود. خدا را گناه
مي‌كردند و شيطان را يار و ياور بودند. ايمان‌خوار و ذليل بود، ستون‌هايش از هم
گسيخته و نشانه‌هايش دگرگون و راه‌هايش حيران و جاده‌هايش محو ناپديد. همگان در راه
شيطان گام مي‌زدند و از آبشخور او مي‌نوشيدند. به ياري اين قوم بود كه شيطان پرچم
پيروزي برافراشت و فتنه‌ها برانگيخت و آنان را در زير پاهاي خود فرو كوفت و پي سپر
سمهاي خود نمود. آنان در آن حال، حيرت‌زده و نادان و فريب‌خورده بودند.(نهج‌البلاغه،
خطبه‌ي 2، ص 43.)
قرن‌ها بدين منوال گذشت و روزگاران سپري شد. پدران به ديار نيستي رفتند و
فرزندان جاي ايشان بگرفتند و خداوند سبحان، محمد رسول‌الله(صلي‌الله‌عليه‌و‌‌آله)
را فرستاد تا وعده‌ي خود برآورد و دور نبوت به پايان بَرَد. در حالي‌كه از پيامبران
برايش پيمان گرفته شده بود. نشانه‌هاي پيامبري‌اش آشكار شد و روز ولادتش با كرامتي
عظيم همراه بود. در اين هنگام مردم روي زمين به كيش و آيين پراكنده بودند [...].
خداوند به رسالت محمد(ص) آنان را از گمراهي برهانيد و ننگ جهالت از آنان بزدود. (نهج‌البلاغه،
خطبه‌ي 1، صص 37-39.)
در اين مجموعه ده‌ها اثر ارزشمند، بر مبناي محتوا و متن خود آن‌ها، بدون
هيچ پيش‌داوري مبني بر تأييد يا نفي محتواي آن‌ها، به طور توصيفي و تحليل براي
مخاطبان و علاقه‌مندان معرفي شده است.
تهيه و تدوين اين مجموعه، گام آغازيني براي معرفي صدها اثر ارزشمند و
گران‌سنگ پيرامون زندگاني و بعثت پيامبر بزرگ اسلام(ص) است كه اميدواريم با توسل به
آن حضرت و استعانت از حضرت دوست توفيق آن نصيبمان گردد.
كتابشناسى
نام كتاب: اسرار مباهله
مؤلف: محمدرضا انصاري
ناشر: دليل ما
تيراژ: 3000
چاپ: اول، 1382
صفحه: 318
موضوع: مباهله، محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت، 11 ق، مسيحيت، اسلام،
تاريخ، از آغاز تا تاريخ هزار و چهارصد ساله‌ي آن.
توصيف و تحليل
جزئيات واقعه‌ي مباهله كه بيش از يك ماه طول كشيد، براي نسل جوان امروزه
شناخته است. «مباهله» يك ماجراي تاريخي بلند از وقايع سال‌هاي آخر عمر پيامبر(ص)
است؛ كه با نامهاي از سوي آن حضرت به مسيحيان آغاز شد. پيرو آن در مجلسي عظيم و
عمومي پيشگويي‌هاي كتب آسماني دربارهي حضرت توسط مسيحيان قرائت شد. سپس نمايندگان
نجران به مدينه سفر كردند و پس از مناظره با پيامبر(ص) محكوم شدند. پس از آن قرار
بر مباهله بين آن حضرت و نجرانيان شد، كه اثبات حقانيت خود را به خدا واگذار كردند
تا هركدام حق را دانسته كتمان مي‌كند به عذاب الهي گرفتار شود. آيه‌ي قرآن به عنوان
دستور مباهله نازل شد و مقام باعظمت اهل‌بيت(ع) به همه فهمانيد و علي(ع) را نفس
پيامبر(ص) معرفي كرد، تا همه بدانند كه جانشيني حضرتش مخصوص علي بن ابي‌طالب(ع)
است.
اين‌جا بود كه مسيحيان چون صدق آن حضرت را به خوبي مي‌دانستند، از مباهله و
عذاب الهي وحشت كردند و سرباز زدند. اما پيامبر(ص) آمادگي خود را اعلام كرد و
اين‌گونه حقانيت اسلام نزد همگان ثابت شد.
مؤلف محترم در مورد مراحل تنظيم اين كتاب چنين مي‌گويد: روند آماده‌سازي
كتاب حاضر مراحلي را طي كرده، كه هر فصل آن نياز به فصل ديگر را عملاً به ميان
آورده است.
در مرحله‌ي اول، داستان مفصل مباهله كه در يك روايت بلند آمده ترجمه گرديده
است. سپس آن‌چه مربوط به آيه‌ي مباهله و نصاراي نجران بود در بيش از سه هزار كتاب
تاريخي- اعتقادي شيعه و سني مورد جستجو قرار گرفته و استخراج شده است، كه نتيجه‌ي
آن دست‌يابي به مسايل گوناگون پيرامون مسأله‌ي مباهله است.
از سوي ديگر آن‌چه پس از ماجراي مباهله به عنوان تاريخ هزار و چهارصد
ساله‌ي آن در لابلاي صفحات تاريخ به دست آمده، در سه جهت تقسيم شده است. بخشي از آن
مربوط به خلفاي غاصب و برخورد آن‌ها با مسأله‌ي مباهله است. بخشي ديگر مربوط به
اتمام حجت با مباهله است. قسمتي ديگر داستان‌هايي در رابطه با نجران و نجرانيان است
كه در حاشيه‌ي مباهله به حساب مي‌آيند.
در كتاب حاضر، براي آمادگي ذهني نسبت به ماجراي مباهله، پس از دورنمايي
برگرفته از داستان مفصل، به بررسي جغرافيايي تاريخي نجران پرداخته شده است، تا
اهميت و سابقه‌ي سرزميني را كه مسيحيان از آن‌جا براي مباهله آمدند در نظر گرفته
شود. هم‌چنين با توضيحي دربارهي مقامات كليسا، شخصيت‌هاي ماجراي مباهله معرفي
شده‌اند كه براي خواننده هيچ سابقه‌ي ذهني ندارد و با شناخت آن‌ها درك دقيق‌تري از
داستان به وجود مي‌آيد.
با در نظر گرفتن يافته‌هايي كه دربارهي مباهله به دست آمده، كتاب حاضر در
هشت بخش تنظيم شده و در پايان منابع، سپس فهرست كاملي از محتواي كتاب ارايه شده
است.
نام كتاب: آيينه‌ي اسلام
عنوان اصلي: مرآه الاسلام
مؤلف: دكتر طه حسين
مترجم: دكتر محمد ابراهيم آيتي
ناشر: شركت سهامي انتشار
تيراژ: ـــــ
چاپ: چهارم
صفحه: 280
موضوع: پيامبر اسلام، محمد(ص)، تاريخ اسلام
توصيف و تحليل
كتاب آيينه‌ي اسلام داراي روحي خاص و روشي مخصوص است، چنان‌كه بي‌شك هر
خواننده‌اي را تحت تأثير قرار مي‌دهد و خواندن آن براي هر مسلماني سودمند و مفيد
است و به راستي مي‌توان آن را «آيينه‌ي اسلام» ناميد. چراكه با ايجاز و اختصاري كه
دارد، توانسته است سيمايي نزديك به واقع از دوران جاهليت عرب و كيفيت ظهور و انتشار
اسلام و عوامل پيشرفت سريع مسلمين در خاور و باختر جهان و علل عقب ماندگي آنان و
راه چاره‌اي كه فعلاً در دست دارند، نشان دهد.
اين كتاب وضع اقتصادي و ديني و سياسي عرب جاهلي و مخصوصاً مردم حجاز و اهل
مكه و يثرب و انحطاط اخلاقي عرب را به خوبي روشن مي‌كند. از دوران كودكي و جواني
پيامبر و آغاز وحي و مشكلات كار و علني شدن دعوت و آن‌چه در مكه تا آغاز هجرت اساس
دعوت بوده، سخن مي‌گويد.
اقدامات اساسي پيامبر در آغاز هجرت، گرفتاري‌هايي كه از ناحيه‌ي يهوديان
يثرب و نصاراي نجران و خبر آن و منافقين مدينه و اعرابيان داشت، همه را مورد بررسي
قرار مي‌دهد. پيشرفت‌هاي اسلام را از فتح مكه تا پايان عمر رسول اكرم(ص) و سپس
غوغاي خلافت را تا آرام شدن اوضاع براي ابوبكر، به خوبي نشان مي‌دهد.
در بخش ديگر، سنت پيامبر اكرم(ص) را كه يكي از دو منبع اساسي اصول و فروع
دين است، به تفصيل مورد بحث قرار داده و لزوم استفاده‌ي از سنت و نياز به آن را در
تفسير قرآن و بيان احكام مدلل ساخته است. آن‌گاه هريك از دوره‌هاي حكومت اسلامي (از
عصر درخشان رسول اكرم(ص) تا خلافت حضرت علي(ع) و حكومت معاويه و بيدادگري‌هاي
بني‌اميه) را به ترتيب نام برده و خصوصيت‌هاي هريك از اين دوره‌ها را بيان كرده
است.
سپس به شرح علل عقب‌افتادگي مسلمين، اختلاف مذاهب شيعه و سني و اهل سنت و
خوارج، زياده‌روي متكلمين، تسلط فرهنگ‌هاي بيگانه، پيدايش باطنيه، ظهور تصوف،
اختلاف فقها، تعصب‌هاي مذهبي، دعوت‌هاي سري، شورش زنج، پيدايش قرمطيان، تشكيل دولت
فاطمي مصر، حكومت سه خليفه در يك عصر، زمامداري بيگانگان، انحصار فقه در چهار مذهب،
بسته شدن راه اجتهاد، انحطاط علم كلام، گرفتاري استعماري و انحطاط ادبيات و علوم
تخصصي پرداخته و در پايان كتاب تنها راه بيداري نهضت را كه بايد مسلمانان جهان در
پيش گيرند، نشان داده است.
در ترجمه‌ي اين كتاب، چنان‌كه وظيفه‌ي هر مترجمي است، كمال امانت رعايت شده
و هرجا مترجم با نويسنده اختلاف نظر داشته در پاورقي بدان اشاره نموده است. همه‌ي
پاورقي‌هاي كتاب، حتي شماره‌ي سوره‌ها و آيه‌هاي قرآن و نيز سرفصل‌ها و فهرست مطالب
را مترجم آقاي محمد ابراهيم آيتي تهيه و تنظيم كرده است.
نام كتاب: بررسي تاريخي سنت پيامبر(ص)
مؤلف: صائب عبدالحميد
مترجم: حسين اديب
ناشر: مؤسسه‌ي دايره‌المعارف الفقه الاسلامي
تيراژ:
3000
چاپ: اول، 1425 هـ/ 2004 م
صفحه: 135
موضوع: سنت نبوي، احاديث، اسلام، تاريخ (از آغاز تا 41 ق)، احاديث اهل سنت
توصيف و تحليل
سنت پيامبر(ص) پس از قرآن كريم، دومين منبع تشريع در اسلام به شمار مي‌آيد
و حجيت آن بي‌هيچ اختلافي در ميان مسلمانان، از مهم‌ترين ضروريات دين مي‌باشد.
نويسنده در كتاب «بررسي تاريخي سنت پيامبر در طول سي سال» پژوهش خود را
دربارهي رويدادهايي كه پس از گذشت سي سال از رحلت پيامبر(ص)، گريبان‌گير سنت شريف
شده است آغاز كرده و در نتيجه ثابت مي‌كند كه سنت نگاري در دوران پيامبر(ص) امري
متعارف بود و هريك از صحابه كه توانايي اين كار را داشت، بدان دست مي‌يازيد. سپس
مسير سنت را در اين برهه‌ي زماني‌كه موضوع اين پژوهش است، پي مي‌گيرد و آن را به دو
مرحله تقسيم مي‌كند: مرحله‌ي نخست، دوران خلافت ابوبكر، عمر و عثمان و مرحله‌ي دوم،
سال‌هايي است كه اميرمؤمنان علي(ع) خلافت و رهبري سياسي، اجتماعي و ديني مردم را به
عهده داشت دربرمي‌گيرد و در ضمن اين كاوش تاريخي، روشن مي‌كند كه اين دو مرحله از
نظر روش برخورد با سنت پيامبر(ص) تفاوت ماهوي دارند. چنين نتيجه‌گيري مي‌شود كه در
مرحله‌ي نخست از يك‌سو از روايت كردن سنت پيامبر(ص) و نگارش آن ـ بدان دليل كه
مبادا با قرآن كريم آميخته شود ـ پيش‌گيري مي‌شد و در بسياري از امور در مقابل نصّ
قرآن اجتهاد مي‌گرديد.
در مرحله‌ي دوم مي‌بينيم كه امام علي(ع) وابستگي ديگري با سنت دارد كه به
دو جهت از ديگران ممتاز مي‌شود؛ نخست، دانش او نسبت به سنت، كه دانشي است فراگير و
پر گستره و آشكار دوم، روش او در برخورد با سنت، از جهت روايت كردن نگارش،به
گونه‌اي است كه آن را در همان جايگاهي كه خدا و رسولش نهاده‌اند، قرار مي‌دهد و اين
روش، نقش سنت و جايگاه آن را در جامعه‌ي اسلامي، بر مصلحت حاكم مي‌گرداند نه محكوم
آن.
كتاب حاضر به دو دوره‌ي زير تقسيم و تأليف شده است:
دوره‌ي اول: سنت پيامبر(ص) طي سال‌هاي يازدهم تا سي و پنجم؛
دوره‌ي دوم: اجتهاد در برابر نصّ.
نام كتاب: بررسي تاريخي صلح‌هاي پيامبر(ص)
مؤلف: حامد منتظري مقدم
ناشر: مؤسسه‌ي آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)
تيراژ: 1000
چاپ: اول، 1383
صفحه: 197
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت، 11 ق، نامه‌ها و پيمان‌ها، اسلام،
تاريخ.
توصيف و تحليل
اكنون در عصر حاضر كه همه‌ي جهانيان از امكان وقوع جنگي بس مخوف و
دامنه‌دار نگرانند، تحقيق دربارهي پيشينه‌ي صلح در بستر تاريخ اسلام (در اين كتاب
دوران رسول خدا(ص) مورد نظر است) ضرورتي آشكار دارد. در اين‌باره بايد توجه داشت كه
در تاريخ اسلام، صلح‌ها و جنگ‌هاي پرشماري به وقوع پيوسته؛ اما تاكنون بيشترين
پژوهش‌ها، با رويكرد به جنگ‌هاي مسلمانان سامان يافته است و «صلح‌هاي ايشان» مورد
غفلت قرار گرفته و هم‌چنان ناشناخته مانده است.
بر اين اساس، اين زمينه فراهم بوده كه برخي از خاورشناسان، از سر
«غرض‌ورزي»، اسلام را «دين جنگ و شمشير» بنامند؛ بدان سبب با انجام اين پژوهش
دربارهي آشتي‌هاي رسول خدا(ص) كوشيده مي‌شود تا اين بخش از تاريخ صدر اسلام
آشكارتر شود، و نيز بستري مناسب براي پاسخ‌گويي به آن اتهام فراهم آيد.
شگفت آن‌كه ممكن است از عنوان اين نوشتار، فقط يك صلح (صلح پرآوازه‌ي
حديبيه) به اذهان خطور مي‌كند، و براي بسياري از مخاطبان بعيد مي‌نمايد كه جز آن،
پيامبر اكرم(ص) آشتي‌هاي ديگري را نيز برگزار كرده باشد؛
آشتي‌هايي كه درواقع، هم پرشمار و هم بسيار بااهميت بوده است. بايد دانست
كه كتاب حاضر، هرگز در تلاش نيست تا اصطلاحات و تعبيراتي را كه به تاريخ زندگاني
رسول خدا(ص) تزريق و تحميل كند يا به «جعل كردن» بپردازد؛ از اين‌رو، براي مصونيت
از چنين مسايلي، در آغاز، با «تبيين مفاهيم» تعريفي گويا از واژه‌ي «صلح» ارايه و
بدين‌سان، چارچوب و معيار مشخصي تبيين مي‌شود؛ سپس، يك‌يك صلح‌هاي پيامبر(ص) مورد
شناسايي و بررسي قرار مي‌گيرد.
در اين كتاب، دربارهي هريك از صلح‌هاي پيامبر اسلام(ص) (نسبت به زمينه‌ي
برگزاري صلح، چگونگي انعقاد آن، تدوين صلح‌نامه و پيامدهاي صلح) بررسي مي‌شود. اين
بررسي، با تكيه بر روش تاريخي و با استناد به منابع تاريخ اسلام انجام مي‌شود و به
چهار بخش «پيشينه‌ي تاريخي»، «صلح‌هاي پيش از حديبيه»، «صلح حديبيه» و «صلح‌هاي پس
از حديبيه» مشتمل است.
نام كتاب: بشارات عهدين
مؤلف: محمد صادقي
ناشر: دارالكتب الاسلاميه
تيراژ:
چاپ: ـــــ
صفحه: 300
موضوع: پيامبر اسلام(ص)، پيشگويي عهدين راجع به پيامبر(ص)
توصيف و تحليل
موضوع سخن كتاب «بشارات عهدين»، چنان‌كه از نام آن پيداست، شرح و تفصيل
بشاراتي است كه در كتب پيامبران گذشته و در مورد طلوع فروزنده‌ترين انوار آسمان
هدايت حضرت محمد بن عبدالله(ص) از منطق وحي شرف صدور يافته است.
و در ضمن بشارات، به مناسباتي از بسياري موضوعات كه مورد استفاده‌ي عموم
ملل و ارباب اديان و وثوق نظر اهل بحث و تدقيق است به طور اختصار سخن رفته است.
گرچه اثبات رسالت پيامبر بزرگوار اسلام(ص) نيازي به بشارات پيامبران ندارد و براي
جويندگان حق روشن‌ترين براهين و كافي‌ترين ادله بر نبوت آن حضرت موجود است. ولي
براي به هوش آمدن و آگاه شدن اهل كتاب (يهود و نصاري) كه پرده‌هاي تعصبات مذهبي
مجال تأمل و بررسي ادله‌ي رسالت حضرت محمد(ص) را برايشان باقي نگذارده، و براي
ازدياد يقين و اطمينان مسلمين، مؤلف محترم در اين كتاب بشاراتي از كتب پيامبران
الهي كه مورد تصديق اهل كتاب است، بيان كرده است. تا پيروان شريعت تورات و انجيل
بدانند كه در صورت انكار پيامبر اسلام(ص)، با گفته‌ي پيامبران خود نيز مخالفت كرده
و در حقيقت به آنان نيز ايمان صحيح نياورده‌اند.
مؤلف محترم به منظور آن‌كه بشارات مذكوره در كتاب ترتيب و تناسب و به روش
دل‌پسندي از نظر خوانندگان بگذرد، كتاب وحي كودك (نبوئت هيلد) را كه داراي مضامين
عاليه و پيشگويي‌هايي در مورد علامات و معجزات و حوادث زمان ولادت و بعثت حضرت محمد
بن عبدالله(ص) است، به عنوان متن نوشته‌هاي خود برگزيده و به مناسبت هريك از جملات
آن پس از شرح مختصري، آياتي از كتب پيامبران نقل كرده است. گرچه آيات كتاب «وحي
كودك» خود نيز بشاراتي است جداگانه كه موجب آن‌چه در متن كتاب ذكر شده، به تنهايي
قابل استناد و استدلال است؛ ولي نگارنده آن‌ها را نظر استناد مذكور نمي‌داند، زيرا
در مورد آن بر مستندي به جز نقل مرحوم ملا محمدرضا جديد الاسلام در كتاب رد اليهود
تاكنون دست نيافته است.
نام كتاب: بشارت‌هاي كتب مقدس دربارهي محمد(ص) و اهل‌بيت(عليهم
السلام)
عنوان اصلي: بشائر الاسفار بمحمد و آله الاطهار
مؤلف: تامر ميرمصطفي
مترجم بزرگ كي
ناشر: دليل
تيراژ: 2000
چاپ: اول، 1379
صفحه: 294
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت، 11 ق، پيشگويي‌ها، خاندان نبوت در
كتاب مقدس
توصيف و تحليل
اگر بخواهيم حوادث و رويدادهاي تاريخي را از آغاز آفرينش تاكنون مورد بررسي
و تحليل قرار دهيم و نقش هريك را در تأثيرگذاري به انسان و حيات اجتماعي او به
نظاره بنشينيم، بدون ترديد پيامبران الهي بيشترين تأثير را برجاي نهاده‌اند.
پرتو حقيقت خاتم انبياء چنان تجلي كرد كه از نگاه كمتر دانشمند فرهيخته‌اي
نهان مانده است، تا جايي كه برخي از آنان را بر‌آن داشت تا حقيقت وجود و ظهور آن
گرامي را در لابلاي «كتب مقدس» از زبان پيامبران پيشين جستجو نمايند. از اين‌رو
انديشمنداني چند در اين وادي گام نهاده، به حقايقي دست يافته و آن را به رشته‌ي
تحرير درآورده‌اند، اما آن‌چه كه در اين زمينه، تحقيقات مزبور را دچار نقيصه نموده
است، عدم توجه به وجود اهل‌بيت(ع) در «كتب مقدس» مي‌باشد؛ نقيصه‌اي كه كتاب حاضر به
جبران آن مي‌پردازد،به گونه‌اي كه اين كتاب علاوه بر تبيين بشارت‌هاي «كتب مقدس»
دربارهي پيامبر اكرم(ص) عمده‌ي مباحث خود را به اهل‌بيت(ع) اختصاص مي‌دهد كه در
نوع خود فتح بابي است به روي پژوهشگران تا به دور از پيش‌داوري‌هاي رايج، محققانه و
منصفانه در اين راه گام نهند.
اين‌بار انديشمند فرزانه «تامر ميرمصطفي» رايت حق برافراشت و با تقديم
«بشائر الاسفار بمحمد و آله الاطهار» (بشارت‌هاي كتب مقدس دربارهي محمد(ص) و
اهل‌بيت(ع)) ـ كتاب حاضر ـ بار ديگر حقيقت را فراروي حق‌جويان قرار داد.
لازم به يادآوري است، مؤلف محترم در سال 1987 م، به كشور جمهوري اسلامي
مهاجرت كرد و در سازمان تبليغات اسلامي به عنوان رئيس مطالعات (بخش فرانسه) منصوب
شده. وي تلاش جدي به عمل آورد تا معارف اسلامي را به فرانسه‌زبانان منتقل سازد، از
اين‌رو اقدام به تأليف و ترجمه‌ي بسياري از كتب فرانسه نمود كه برخي از اين كتاب‌ها
عبارتند از:
1- زندگي فاطمه زهرا(س)؛
2- فتنه‌ي وهابيت؛
3- ترجمه‌ي جزء سي‌ام قرآن كريم به همراه شرح و توضيح برخي
آيات كريمه؛
4- سرچشمه‌ي نور در سه جلد؛
5- حج در اسلام؛
6- در راه حق؛
7- شناخت مباني اسلام؛
8- ترجمه‌ي كتاب «المنهج الي الفقه الاسلامي».
مؤلف نوشته‌هاي بسياري به زبان عربي دارد كه اولين كتاب «بشائر الاسفار» ـ
كتاب حاضر ـ است كه توسط مترجم محترم جناب آقاي بزرگ‌كيا، با نام بشارت‌هاي كتب
مقدس به فارسي ترجمه شده است.
نام كتاب: پيام پيامبر(ص) (مجموعه‌اي از نامه، خطبه‌ها،وصايا، دعاها،
تمثيل‌ها و سخنان جامع حضرت محمد(ص))
تدوين و ترجمه: بهاءالدين خرمشاهي، مسعود انصاري
ناشر: جـام
تيراژ: 7500
چاپ: اول، 1376
صفحه: 974
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت،11 ق، نامه‌ها، خطبه‌ها، وصايا
و دعاها.
توصيف و تحليل
حديث نبوي، اخت‌القرآن است، و به ياد داريم كه اولين و بزرگ‌ترين مفسر قرآن
خود نبي اكرم(ص) بوده‌اند.
توجه به اين مهم است كه هيچ چيزي پس از آيات بينات قرآني، به اندازه‌ي
كلمات تامّات نبوي دل و ديده‌ي انسان را روشن نمي‌گرداند.
اگر زندگي فردي و اجتماعي ملل مسلمان ده‌ها برابر بيش از اين نوسازي شود و
تجدد بپذيرد، هم‌چنان براي به سر بردن زندگي اخلاقي و مادي و معنوي نياز به پيام
حيات‌بخش پيامبر(ص) محسوس و مشهود است. اگر به فرموده‌ي قرآن حكيم، حضرت رسول(ص)
اسوه‌ي نيك شمرده شده‌اند، درواقع به ما رهنمون داده شده است كه به اسوه‌ي نيك،
تأسي نيك بجوييم و به ثقلين اكبر و اصغر تمسك جوييم.
«پيام پيامبر(ص)» از امهات منابع و مجاميع حديث معتبر شيعه و اهل‌سنت، از
كتب اربعه، و صحاح سته فراهم گرديده است و در مورد هر حديث تخريج آن به عمل آمده و
منبع هر حديث در پايان كتاب به دست داده شده است. شايد نخستين بار است كه در
جامعه‌ي فرهنگي ما اثري با اين درجه از دقت و وسواس علمي در ضبط و ربط هر قول و
روشني اسناد و مستندات، در حد استفاده‌ي همگان عرضه مي‌گردد. اين اثر به نحوي تدوين
شده است كه خاصان حديث‌شناس را پسند افتد، و اكثريت مردم حديث‌دوست و مشتاق پيام و
كلام رسول‌الله(ص) را به كار آيد. براي افزايش فايده‌رساني، هم متن احاديث
اعراب‌گذاري شده و هم ترجمه‌ي هر صفحه در صفحه‌ي روبرو آمده است.
پيام پيامبر(ص) در ده فصل تدوين گرديده است:
1) نامه‌ها كه برگزيده‌اي از 30 فقره از مهم‌ترين نامه‌هاي
رسول‌الله(ص) به سران كشورهاي معاصر يا مجاور است؛
2) خطبه‌ها كه پانزده فقره است (شامل اولين خطبه در مدينه،
اولين خطبه در رمضان، خطبه در حفر خندق، خطبه در حجه‌الوداع/ الغدير و خطبه در فتح
مكه)
3) وصايا در سه بخش كه اهم آن‌ها عبارت است از 64 فقره از
وصاياي حضرت(ص) به امام علي(ع)، و 47 وصيت يا پند و سفارش به ابن‌مسعود و 73 فقره
خطاب به ابوذر، و وصايا خطاب به حضرت فاطمه(س) و سلمان.
4) دعاهاي حضرت رسول(ص) كه اولين بار مدون شده است.
5) پيشگويي‌هاي حضرت(ص) شامل 54 فقره.
6) تمثيل‌ها و مثل‌ها و ضرب‌المثل‌ها شامل 52 فقره.
7) مناهي و بيان مواردي (60 فقره) از امور منهي‌عنه
(ناشايسته)
8) احاديث قدسي (شامل 95 فقره)
9) احاديث موضوعي: بدنه‌ي اصلي كتاب فرهنگواره‌ي احاديث
موضوعي است و ذيل 159 فصل در موضوعات و مضامين مختلف از دوستي و فضيلت قرآن،
مهمان‌نوازي گرفته تا توصيه به ده‌ها رسم و آيين نيك با نظم الفبايي عنوان درج
گرديده است.
10) جوامع‌الكلم كه سخنان فراگير با كلمات قصار (1077 فقره)
است كه خود نظم الفبايي دارد. در پايان كتاب سه نوع فهرست آمده است.
الف) فهرست موضوعي ـ تحليلي كه براي يافتن هر موضوع دلخواهي كه
به احتمال ورود حديثي در آن زمينه باشد، مي‌توان طبق نظم الفبايي به آن مراجعه كرد
و به شماره‌ي صفحه ارجاع داد.
ب) فهرست حديث‌ياب كه كلمات اوليه و آغازين هر حديثي را
دربردارد، و با در دست داشتن آن مي‌توان كل حديث را در جاي اصلي‌اش در كتاب پيدا
كرد.
پ) فهرست منابع كه ده منبع عمده را كه مرجع نقل هر حديث بوده
است، ياد مي‌كند؛ به تفصيل به استخراج همه‌ي احاديث مي‌پردازد.
گفتني است كه براي اعلام (نامهاي اشخاص و اماكن) فهرست جداگانه تدوين
نشده، زيرا اين‌گونه نام‌ها، در فهرست اول يعني فهرست موضوعي آمده است.
اين اثر محصولي از همدلي و همكاري در پرتو وحدت اسلامي است. به نظر
گردآوردندگان و مترجمان اين مجموعه، درواقع نخستين معناي توصيه‌ي كريمه‌ي قرآني
«همگي به رشته‌ي الهي درآويزيد و پراكنده نشويد» (آل‌عمران، 103) همين است.
نام كتاب: پيام پيامبر(ص)
مؤلف: سيد محمدتقي حكيم
ناشر: انتشارات اسلامي
تيراژ: 5000
چاپ: اول، 1360
صفحه: 211
موضوع: پيامبر اسلام محمد(ص)، زندگي‌نامه
توصيف و تحليل
«پيام پيامبر» از سري كتاب‌هاي مؤلف است كه در شرح و تفسير پاره‌اي از
سخنان پيامبر و امامان تأليف كرده‌اند. مانند كتاب «الهام از گفتار علي(ع)» در شرح
بعضي از كلمات اميرالمؤمنين(ع).
در كتاب «پيام پيامبر» تعدادي از كلمات پيامبر اسلام(ص) ترجمه شده و تا
حدودي منظور و هدف آن حضرت از كلمات فوق روشن گرديده است.
اين كتاب به سه بخش عمده تقسيم شده است:
بخش اول مختصري از زندگي پيامبر(ص) را تحت عنوان
«زندگي‌نامه‌ي پيامبر(ص)» در بردارد.
بخش دوم كتاب شامل صفات
برجسته و اخلاقي ستوده‌ي آن بزرگوار زير عنوان «مزاياي اخلاقي پيامبر(ص)» مي‌باشد.
بخش سوم در شرح و تفسير پاره‌اي كلمات آن حضرت بنام «پيام
پيامبر(ص)» تنظيم شده است.
براي تنظيم بخش‌هاي سه‌گانه‌ي اين كتاب از منابع زير استفاده شده است:
1- تاريخ حبيب السير تأليف خواند امير، چاپ تهران، انتشارات
خيام؛
2- التنبيه و الاشراف مسعودي، چاپ مصر؛
3- مروج الذهب مسعودي، چاپ مصر؛
4- مناقب ابن شهرآشوب، چاپ نجف؛
5- السيره النبويه، تأليف ابن‌هشام، چاپ مصر.
هم‌چنين بخش دوم از كتاب سفينه‌البحار، تأليف حاج عباس قمي، تحف‌العقول
تأليف حسن بن علي بن الحسين بن شعبه حراني از علماي قرن چهارم و كتاب «وافي» تأليف
مولي محسن فيض كاشاني، قسمت مواعظ پيامبر به ابوذر غفاري مورد استفاده قرار گرفته
است.
نام كتاب: پيامبر(ص)
مؤلف: زين‌العابدين رهنما
ناشر: زواره
تيراژ: 3000
چاپ: بيست و پنجم، 1376
صفحه: 712
موضوع: پيامبر اسلام(ص)، سرگذشت‌نامه
توصيف و تحليل
كتاب پيامبر(ص)، نوشته مرحوم زين‌العابدين رهنما كه تاكنون بيست و پنج بار
به چاپ رسيده و به زبان‌هاي فرانسه و انگليسي نيز ترجمه شده، از جمله جالب ترين
كتاب‌هايي است از اين نوع كه در كشورهاي اسلامي و غربي توسط مسلمانان و غيرمسلمانان
دربارهي پيامبر اسلام(ص) نوشته‌اند. درواقع آشكار است كه اين همه اقبال براي
اين‌گونه كتاب‌ها فقط و فقط به خاطر جاذبه‌ي عظمت ملكوتي و نقش شخصيت جهاني آن منجي
عالم بشريت مي‌تواند باشد.
كتاب‌هاي دربارهي وقايع گذشته بر دو قسم‌اند: يك قسم تاريخ است با تعريف
خاص خود كه تمامي اخبار و مطالب آن از متون منابع تاريخي اخذ مي‌شود و محققين در
تأليفات خود به آن‌ها استناد مي‌كنند؛ يك قسم هم به اسلوب داستان‌هاي تاريخي است
مانند كتاب پيامبر زين‌العابدين رهنما كه جنبه‌ي تاريخي دارد ولي تاريخ نيست؛ به
اين معني كه از مستفاد آن نمي‌توان نتيجه‌ي قطعي، فقهي يا علمي گرفت، فقط به صورت
رمان تخيلي و اطلاق آن به مفاد موجود مي‌تواند مورد نظر باشد. با اين تعريف
خواننده‌ي آن نه يك كتاب تاريخ بلكه داستاني سرگرم‌كننده در زمينه‌ي موضوعي تاريخي
براي خواندن در دست دارد.
برايس نويسندگان اين‌گونه كتاب‌ها، وقايع تاريخي ابزار كار تفنني يا
هنري‌شان است و در روش خود زياد هم به صحت و سقم وقايع تاريخي توجه ندارند، چنان‌چه
در ضمن كار نوشتن داستان تاريخي در مآخذ خود با مطالب ديني يا موراد فقهي هم ـ كه
معمولاً در حيطه‌ي تخصصي‌شان نيست ـ برخورد كنند از آن العهده علي الراوي مي‌گذرند.
بنابراين همان‌طور كه دكتر توفيق تحت عنوان «راجع به پيامبر» در مقدمه نوشته: اين
كتاب را نويسنده زين‌العابدين رهنما به سبك بيوگرافي‌نويسان معاصر اروپا شبيه به
كتاب‌ها «ناپلئون»، «گوته»، «بيسمارك» به رشته‌ي تحرير و توصيف درآورده است. پس
نبايد از آن انتظار يك كتاب تاريخ يا اثر تاريخي مرجع را براي استناد داشت.
نام كتاب: پيامبر اسلام(ص) و يهود حجاز
مؤلف: مصطفي صادقي
ناشر: بوستان كتاب قـم
تيراژ: 2000
چاپ: اول، 1382
صفحه: 287
موضوع: محمد(ص) پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت، 11 ق، روابط يهوديان، اسلام و
يهوديان، يهوديت و تاريخ
توصيف و تحليل
شكي نيست كه به خاطر اهميت دوران حكومت پيامبر اكرم(ص) و لزوم الگوپذيري از
شيوه‌ي عملكرد آن حضرت، تمامي رويدادهاي اين دوره بايد بررسي، تحليل و در دوره‌هاي
مختلف بازنگري شود. امروزه كه نظام جمهوري اسلامي در ايران بر پايه‌ي ضوابط ديني
بنا شده است آشنايي با سنت و شيوه‌ي عملكرد حكومتي آن حضرت ضرورت بيشتري دارد چون
جنگ و صلح بخش مهمي از برخوردها و كاركردهاي حكومتي است و دولت مدينه نيز با اين دو
مقوله فراوان سروكار داشته است.
يكي از اهداف مهم اين كتاب، تبيين عقلاني و عرفي سيره‌ي رسول خدا(ص) است.
داستان كوچاندن يا قتل‌عام گروهي از يهوديان و كشتن ناگهاني برخي از شخصيت‌هاي
آنان، در طول تاريخ بهانه‌اي براي نشان دادن تصويري خشن و غيرانساني و نامعقول از
اسلام و پيام‌آور آن به دست دشمنان اسلام داده است. اگر روشن شود كه هرگونه برخورد
با اين مخالفان بر پايه‌ي قراردادهاي مورد قبول آنان يا روش‌هاي انساني رايج برخورد
با دشمن بوده است، چنين دست‌آويزي از بين خواهد رفت.
هدف ديگر اين پژوهش آن است كه ابهام‌هاي بخشي از تاريخ زندگي رسول خدا(ص)
را پاسخ گويد. زيرا تاكنون در كتاب‌هاي تاريخي و تحقيقات جديدي كه صورت گرفته،
وضعيت پيمان‌هاي سه قبيله‌ي يهود با مسلمانان بررسي نشده است. هم‌چنين زمان جنگ‌ها
و سريه‌هاي مربوط به يهود بسيار مبهم است و در كتاب‌هاي تاريخي دربارهي آن
اظهارنظر نشده است.
از آن‌جا كه بررسي تاريخ نبردهاي مسلمانان و يهود يكي از پرسش‌هاي اين
پژوهش است، به همه اقوالي كه دربارهي زمان هر رويداد وجود دارد اشاره كرده و نظر
درست يا قوي را برگزيده است. طبيعي است به جهت پيوسته بودن رويدادهاي تاريخي،
بخش‌هاي تحقيق شده در اين كتاب مي‌تواند به روشن شدن زمان ديگر رخدادهاي تاريخ
اسلام نيز كمك نمايد.
كتاب حاضر در پنج فصل به شرح زير نگارش شده است:
فصل اول: كليات؛ فصل دوم: روابط صلح‌جويانه؛ فصل سوم: ستيز فرهنگي ـ
تبليغي؛ فصل چهارم: غزوه‌ها؛ فصل پنجم: سريه‌ها.
نام كتاب: پيامبر(ص) در سپيده‌دم
مؤلف: ميثاق امير فجر
ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامي
تيراژ: 2500
چاپ: اول، 1377
صفحه: ـــــ
موضوع: حضرت محمد(ص)، 53 سال قبل از هجرت، 11 ق.
توصيف و تحليل
اين كتاب، زندگاني پيامبر اسلام(ص) مي‌باشد كه مشتمل بر بيست جلد است.
نويسنده در اين كتاب كه يك دوره‌ي تاريخ معتبر اسلام است، علاوه بر
پاي‌بندي بر متون مستند تاريخي و حفظ دقيق امانت، از نوعي ديدگاه هنري و قلمي
قصه‌پرداز استفاده برده است كه اين نوع نگارش براساس تجربه‌ي قلمي مؤلف محترم است
كه ارتباطي استوار، صميمي، عاطفي و عقلاني با مخاطبان خويش دارد. چرا كه ايشان
معتقدند امروزه رويكرد به عرصه‌هاي هنري و فن پرورش معاني است كه به يك اثر جذابيت
و تأثيربخشي لازم را مي‌دهد. قلم كهنه و منجمد ديروزي نه براي بيان مفاهيم عظيم
آرماني، انساني و وحياني ما مناسب و رسا است و نه مفيد و گويا.
اگر دقت كنيم مي‌بينيم قرآن حكيم روايت زندگي پيامبران و صالحان بشريت را
نه به عنوان تاريخ، بلكه با عنوان قصه مي‌خواند. حوادث عظيم بشري را در ذيل كلمه‌ي
قصه بيان و توصيف مي‌كند. گويي براي تحليل تاريخ عميق زندگي بشريت، حتي زندگي
پيامبران عنوان و معنايي گرانبارتر و ارجمندتر از قصه نمي‌يابد. درواقع خداوند
برترين قصه‌ساز و داستان‌پرداز عالم است.
مؤلف در اين كتاب حس و انگيزه‌ي گذشتگان، انديشه‌هاي نهان آنان را كه اغلب
تاريخ نديده و شايد نخواسته است ببيند، براساس جوهر‌ه‌ي هستي‌شان ديده و نوشته است
و به ويژه همين‌جاست كه از لحن قصه‌گونه و رمان‌وار استفاده كرده است.
تمامي اهتمام نويسنده در اين كتاب بر آن است تا در بسياري از تحليل‌ها و
باورداشت‌هاي شيعي خويش براي اجتناب از هرگونه تضاد و مناقشه‌اي بر استناد احاديث و
مراجع مورد وثوق برادران اهل تسنن ارجاع سند دهد و در تأييد فضايل امام علي(ع) از
كتبي ذكر منبع كند كه مورد باور و اعتماد اين عزيزان است. كتاب فوق در بيست جلد به
شرح ذيل به رشته‌ي تحرير درآمده است:
جلد اول: در سپيده‌دم (360 ص)
جلد دوم: از كودكي و نوجواني تا حراء (354 ص)
جلد سوم: قلمروهاي بعثت (363 ص)
جلد چهارم: رستاخيز جان‌ها (385 ص)
جلد پنجم: شهريار محبت (300 ص)
جلد ششم: طائف، سفر لطائف (286 ص)
جلد هفتم: معراج (275 ص)
جلد هشتم: آفاق هجرت (355 ص)
جلد نهم: علي در معناي محمد (334 ص)
جلد دهم: طليعه‌هاي بدر (324 ص)
جلد يازدهم: فروغ ايزدي (353 ص)
جلد دوازدهم: كيمياي معنا (325 ص)
جلد سيزدهم: قله‌هاي اُحُد (271 ص)
جلد چهاردهم: جاذبه‌هاي عشق (304 ص)
جلد پانزدهم: خندق؛ حماسه‌ي جاودانه‌ي حق (288 ص)
جلد شانزدهم: اسطوره‌ي حسن (309 ص)
جلد هفدهم: خيبر؛ جلوه‌ي اعجاز حيدر (287 ص)
جلد هجدهم: فتح مبارك (558 ص)
جلد نوزدهم: پادشاه فقر (408 ص)
جلد بيستم: خاموشي كهكشان (487 ص)
