اصول دين در پرتو نهج البلاغه

محمد باقر بهبودي

- ۲ -


مقتطف من كلامه فى الرساله الالهيه

الحمد لله المعروف من غير رويه، و الخلق من غير منصبه. خلق الخلائق بقدرته، و استعبد الارباب بعزته، و ساد العظماء بجوده: و هو الذى اسكن الدنيا خلقه، و بعث الى الجن و الانس رسله [ ص 269. ] و واتر اليهم انبياءه، ليستادوهم ميثاق فطرته، و يذكروهم منسى نعمته، و يحتجوا عليهم بالتلبيغ، و يثيروا لهم دفائن العقول، و يروهم آيات المقدره: من سقف فوقهم مرفوع، و مهاد تحتهم موضوع، و معايش تحييهم، و آجال تفنيهم، و اوصاب تهر مهم، و احداث تتابع عليهم، و لم يخل الله سبحانه خلقه من نبى مرسل، او كتاب منزل، او حجه لازمه، او محجه قائمه. [ ص 43. ]

فاستودعهم فى افضل مستودع، و اقرهم فى خير مستقر، تناسختهم كرائم الاصلاب الى مطهرات الارحام، كلما مضى منهم سلف، قام منهم بدين الله خلف. [ ص 139. ]

رسل لا تقصر بهم قله عدهم، و لا كثره المكذبين لهم: من سابق سمى له من بعده، او غابر عرفه من قبله: على ذلك نسلت القرون، و مضت الدهور، و سلفت الاباء، و خلفت الابناء.

الى ان بعث الله سبحانه محمدا رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم لانجاز عدته، و اتمام نبوته، ماخوذا على النبيين ميثاقه، مشهوره سماته، كريما ميلاده [ ص 44. ] خير البريه طفلا، و انجبها كهلا، و اطهر المطهرين شيمه، و اجود المستمطرين ديمه. [ ص 151. ]

كلما نسخ الله الخلق فرقتين جعله فى خيرهما، لم يسهم فيه عاهر، و لا ضرب فيه فاجر. [ ص 330. ]

فاخرجه من الفضل المعادن منبتا، و اعز الارومات مغرسا، من الشجره التى صدع منها انبياءه، و انتجب منها امناءه. عترته خير العتر، و اسرته خير الاسر، و شجرته خير الشجر، نبتت فى حرم، و بسقت فى كرم، لها فروع طوال، و ثمر لا ينال، [ ص 139. ] اغصانها معتدله، و ثمارها متهدله. مولده بمكه، و هجرته بطيبه. علا بها ذكره و امتد منها صوته.

ارسله بحجه كافيه، و موعظه شافيه، و دعوه و متلافيه. اظهر به الشرائع المجهوله، و قمع به البدع المدخوله، و بين به الاحكام المفصوله [ ص 230. ] ارسله بالدين المشهور، و العلم الماثور، و الكتاب المسطور، و النور الساطع، و الضياء الامع، و الامر الصادع، ازاحه للشبهات، و احتجابا بالبينات، و تحذيرا بالايات، و تخويفا بالمثلات، و الناس فى فتن انجذم فيها حبل الدين، و تزعزعت سوارى اليقين، و اختلف النجر، و تشتت الامر، و ضاق المخرج، و عمى المصدر، فالهدى خامل، و العمى شامل. عصى الرحمن، و نصر الشيطان، و خذل الايمان، فانهارت دعائمه، و تنكرت معالمه، و درست سبله، و عفت شركه. اطاعوا الشيطان فسلكوا مسالكه، و وردوا مناهله، بهم سارت اعلامه، و قام لواوه، فى فتن داستهم باخفافها، و وطئتهم باظلافها، و قامت على سنابكها، فهم فيها تائهون حائرون حاهلون مفتونون، فى خير دار، و شر جيران. نومهم سهود، و كحلهم دموع، بارض عالمها ملجم، و جاهلها مكرم. [ ص 47 -46. ]

ارسله على حين فتره من الرسل، و طول هجعه من الامم، و اعتزام من الفتن، و انتشار من الامور، و تلظ من الحروب، و الدنيا كاسفه النور، ظاهره الغرور، على حين اصفرار منورقها، و اياس من ثمرها، و اغورار من مائها، قد درست منار الهدى، و ظهرت اعلام الردى، فهى متجهمه لاهلها، عابسه فى وجه طالبها. ثمرها الفتنه، و طعامها الجيفه، و شعارها الخوف، و دثارها السيف. [ ص 122 -121. ]

بعثه و الناس ضاللا فى حيره، و حاطبون فى فتنه، قد استهوتهم الاهواه، و استنزلتهم الكبرياء، و استخفتهم الجاهليه الجهلاء، حيارى فى زلزال من الامر، و بلاء من الجهل، فبالغ صلى الله عليه و آله فى النصيحه، و مضى على الطريقه، و دعا الى الحكمه، و الموعظه الحسنه. [ ص 140. ]

حتى اراهم منجاتهم و بواهم محلتهم، فاستدارت رحاهم، و استقامت قناتهم. [ ص 150. ]

ارسله بوجوب الحجج، و ظهور الفلج، و ايضاح المنهج، فبلغ الرساله صادعا بها، و حمل على المحجه دالا عليها، و اقام اعلام الاهتداء و منار الضياء، و جعل امراس الاسلام متينه، و عرا الايمان وقيقه. [ ص 270. ]

ابتعثه بالنور المضى ء، و البرهان الجلى، و المنهاج البادى، و الكتاب الهادى. [ ص 229. ]

ليخرج عباده من عباده الاوثان الى عبادته، و من طاعه الشيطان الى طاعته، بقرآن قد بينه و احكمه، ليعلم العباد ربهم اذ جهلوه، و ليقروا به بعد اذ جحدوه، و ليثبتوه بعد اذ انكروه. فتجلى لهم سبحانه فى كتابه من غير ان يكونوا راوه بما اراهم من قدرته، و خوفهم من سطوته، و كيف محق من محق بالمثلات. و احتصد من احتصد بالثقمات! [ ص 204. ]

انزل عليه الكتاب نورا لا تطفا مصابيحه، و سراجا لا يخبو توقده، و بحرا لا يدرك قعره، و منهاجا لا يضل نهجه، و شعاعا لا يظلم ضووه، و فرقانا لا يخمد برهانه، و تبيانا لا تهدم اركانه، و شفاء لا تخشى اسقامه، و عزا لا تهزم انصاره، و حقا لا تخذل اعوانه.

فهو معدن الايمان و بحبوحته، و ينابيع العلم و بحوره، و رياض العدل و غدرانه، و اثافى الاسلام و بنيانه، و اوديه الحق و غيطانه. و بحر لا ينزفه المستنزفون، و عيون لا ينضبها الماتحون، و مناهل لا يغيضها الواردون، و منازل لا يضل نهجها المسافرون، و اعلام لا يعمى عنها السائرون، و اكام لا يجوز عنها القاصدون.

جعله الله ريا لعطش العلماء، و ربما لقلوب الفقهاء، و محاج لطرق الصلحاء، و دواء ليس بعده داء، و نورا ليس معه ظلمه، و حبلا وثيقا عروته، و معقلا منيعا ذروته، و عزا لمن تولاه، و سلما لمن دخله، و هدى لمن انتم به، و عذرا لمن انتحله، و برهانا لمن تكلم به، و شاهدا لمن خاصم به، و فلجا لمن حاج به، و حاملا لمن حمله، و مطيه لمن اعمله، و آيه لمن توسم، و جنه لمن استلام، و علما لمن و عى، و حديثا لمن روى، و حكما لمن قضى. [ ص 316 -315. ]

فهو امام من اتقى، و بصيره من اهتدى، سراج لمع ضووه، و شهاب سطع نوره، و زند برق لمعه، سيرته القصد، و سنته الرشد، و كلامه الفصل، و حكمه العدل. [ ص 139. ]

جعله الله بلاغا لرسالته، و كرامه لامته، و ربيعا لاهل زمانه، و رفعه لاعوانه، و شرفا لانصاره. [ ص 315. ]

اللهم داحى المدحوات، و داعم المسموكات، و جاعل القلوب على فطرتها، شقيها و سعيدها. اجعل شرائف صلواتك، و نوامى بركاتك، على محمد عبدك و رسولك الخاتم لما سبق، و الفاتح لما انغلق، و المعلن الحق بالحق، و الدافع جيشات الا باطيل، و الدامغ صولات الا ضاليل، كما حمل فاضطلع، قائما بامرك، مستوفزا فى مرضاتك، غير ناكل عن قدم، و لا واه فى عزم، واعيا لوحيك، حافظا لعهدك، ماضيا على نفاذ امرك، حتى اورى قبس القابس، و اضء الطريق للخابط، و هديت به القلوب بعد خوضات الفتن و الاثام، و اقام بموضحات الاعلام، و نيرات الاحكام، فهو امينك المامون، و خازن علمك المخزون، و شهيدك يوم الدين، و بعيثك بالحق، و رسولك الى الخلق.

اللهم افسح له مفسحا فى ظلك، و اجزه مضاعفات الخير من فضلك.

اللهم و اعل على بناء البانين بناءه، و اكرم لديك منزلته، و اتمم له نوره، و اجزه من ابتعاثك له مقبول الشهاده، مرضى المقاله، ذا منطق عدل، و خطبه فصل. اللهم اجمع بيننا و بينه فى برد العيش و قرار النعمه، و منى الشهوات، و اهواء اللذات، و رخاء الدعه، و منتهى الطمانينه، و تحف الكرامه. [ ص 102 -100. ] و احشرنا فى زمرته غير خزايا، و لا نادمين، و لا ناكبين، و لا ناكثين، و ل ضالين، و لا مضلين، و لا مفتونين. [ ص 154. ]

رسالت

ستايش شايسته ى خداست. آن كه شناخته و معروف است، نه با ديدن، سازنده و آفريننده است، نا با ملالت و رنج بردن. همه را با نيروى خود آفريده و با عزت خود مدعيان خدائى را در بند بندگى كشيد و با جود و عطاى خود بر مهتران و بزرگان سالارى و سرورى خود را تحكيم بخشيد. دست پروردگان آفرينش خود را در عالم كيهان جاى داد و در اين ميان به آدميان و پريان، رسولان خود را برانگيخت و پيامگزاران رسالت را پى در پى گسيل كرد: تا از بندگانش وفاى به ميثاق را خواهان شوند و فطرت توحيد را كه فراموش گشته، فراخاطرشان آرند و با ابلاغ رسالتهاى الهى بر آنان محبت و گواه آورند و گنيجينه هاى دانش و انديشه را از نهاد دلها و مغزها برون كشند و آيات قدرت الهى را براى مردم نمايان سازند: از سقفى كه بر سرشان افراشته و فرشى كه زير پايشان گسترده: عيش و نوشى كه حياتشان ببخشد و پايان عمرى كه دفتر زندگى را در هم پيچد: آلام و رنجها كه پيرو فرتوتشان سازد و باران حوادث كه بر سرشان ببارد. و با وجود اين هيچ گاه جامعه ى بشر را از پيامگزار رسالت و منشور نبوت و حجت قاطع و مشعل هدايت خالى نگذاشت.

نطفه ى انبياء را در والاترين جايگاه به امانت سپرد و در بهترين قرار گاه مستقر ساخت، نسل به نسل از پشت بهترين پدران به رحم شريفترين مادران منتقل گشتند، هر گاه رسولى از جهان در گذشت براى احياء دين خدا، ديگرى در جاى او نشست. رسولانى كه با كمى شمار و دشمنان بسيار از پا ننشستند، و همگان به ترتيب، جانشين خود را با نام و نشان مى شناختند و محل ظهورش را به امتها بشارت مى دادند. بر اين روش و منوال نسلها گذشت و دورانها سپرى گشت. پدران ديده از جهان بستند و فرزندان بر جاى آنان نشستند.

تا آن گاه كه خداوند سبحان، محمد رسول خود را گسيل فرمود تا به آخرين وعده ى خود وفا كند و نبوت و رسالت را به او تمام كند: رسولى كه تمام انبياء در برابر او تعهد داشتند و نام و نشان او را شهرت دادند و ميلاد او را خجسته شمردند.

او در طفلى بهترين بود و در پيرى نجيب ترين. از همه ى پاك نهادان پاكتر و از همه ى جوادان جوادتر.

هر گاه كه خداوند عزت، نسل بشر را رسته رسته مى كرد، نطفه ى او را در رسته ى شريفتر منتقل مى كرد. در انتقال نطفه ى او نابكاران سهيم نشدند و فاجران و تبهكاران واسطه نبودند.

خداوند نهال وجودش را از پاكترين تربت و گرامى ترين شاخه ى بشريت برآورد: از شجره ى نبوت كه شاخه ى ديگر انبياء از آن جوانه زد و امانت داران وحى الهى از شاخسار آن انتخاب گشتند. خاندانش بهترين خاندانها، تبارش مهمترين تبارها، نهال وجودش بهترين نهالها بود كه در حرم خدا روئيد و شاخ و برگش سايه بر سر مردم كشيد. شاخسار اين تبار، بلند است و ميوه ى آن برآونگ. شاخ و برگ حكمت آن متعادل، بركاتش نازل، زادگاهش مكه، هجرتش به مدينه: در آن جا آورده اش برخاست و دعوتش جهانگير شد.

خداوندش با سندى بسنده و پندى شفا بخشنده و هشدارى به موقع مبعوث كرد. با رسالت او سنتها را علنى كر و بدعتها را ريشه كن ساخت و برنامه هاى مذهب را روشن نمود.

خداوندش با كيشى پر آوازه و نشانه اى بر گزيده و كتابى نوشته و نورى تابان و پرتوى رخشان و فرمانى كوبنده گسيل كرد تا شبهه ى شرك را از دلها بزدايد و با گواه روشن به مبارزه برخيزد. مردم را از عذاب آخرت بر حذر دارد و از عقوبت دنيا بيم دهد. آن روز مردم جهان در فتنه و آشوب بودند، در فتنه و آشوبى كه شيرازه ى دين از هم گسيخته و پايه هاى يقين و ايمان از جا برآمده بود. اصالتها واژگون و كارها دگرگون و راه جستجو كور و ناپيدا بود. از اين رو رهبر هدايت، بى نام و نشان بود و كور بى بصيرت شهره ى جهان. مردم خداى رحمان را نافرمان بودند، اما از دل و جان مطيع و ياور شيطان. خانه ى ايمان مهجور و متروك بود: از آن رو استوانه هاى ايمان فروافتاده، نشانه هاى ايمان مجهول و متروك بود: از آن رو استوانه هاى ايمان فروافتاده، نشانه هاى ايمان مجهول و ناشناخته، راه و رسم ايمان كهنه و بر باد رفته ماند. مردم فرمان شيطان بردند و به راه و رسم او دل سپردند و آبشخور او را مى جستند. پرچم شيطان را افراشته، علم او را بر پا كرده بودند. فتنه و آشوبى كه چون هيولا مردم را زير سمهاى خود له كرد و پا بر فرق آنان نهاد و سپس مغرور و شادان بتماشا ايستاد. و مردم اين سامان، همگان سرگشته و حيران، جاهل و سرگران بودند. در بهترين خانه و با بدترين همسايه، خوابشان دلهره و داروى چشمشان گريه بود. آن جا كه خردمندان را دهان بسته بود و جاهل نادان پيشرو جامعه.

خداوندش، در وقت فترت و دوره ى كمبود رسولان گسيل كرد: وقتى كه جوامع بشرى در خواب ناز و فتنه ها در تخت و تاز بودند. كارها در هم پاشيده، آتش جنگ در همه جا افروخته بود. پرتو زندگى در حال خموشى بود، اما فريب و غرورش روشن و آشكار. سبزى و خرمى از چهره ى دنيا رخت بر بسته بود، همچون بوستانى كه برگ درختانش به زردى بگرايد و اميد باغبان از ميوه اش قطع شود و نهر آبش نيز بخشكد. از شاهراه حق و هدايت نشانى برجا نبود، اما پستى و نادرستى را شاهراهى گشاده و نمايان بود. زندگى چهره ى خود را در هم كشيده، با عاشقان خود روترش كرده بود. ميوه ى زندگى فقط شورش و آشوب و بر خوان نعمتش جز گوشت مردار نبود. پيراهن ترس را زير قبا بر تن كرده، شمشير تيز را روى قبا بر كمر بسته بود.

خداوندش آن روزى به رسالت برانگيخته كه جهانيان گمراه و سرگشته، هيزم كش فتنه ها بودند. اوهام و خيالات، همگان را به خول مشغول كرده، نخوت و خود خواهى به لغزش و گناه كشانيده، خرافات جاهليت همه را به سبك سرى برانگيخته بود. با نگرانى و دلهره در كارها متزلزل و در پنجه ى ديو جهالت گرفتار بودند. در يك چنين روزگارى رسول خدا- كه صلوات خدا بر او نثار باد- در خير خواهى بشريت كوشيد. راه هدايت را در پيش گرفت و مردم را به كاردانى و حكمت و شيوه ى اندرز و نصيحت فراخواند و در اين راه چندان تلاش كرد تا راه نجات را به مردم نشان داد و آنان را به سر منزل مقصود، هدايت و رهبرى كرد. در نتيجه آسياى زندگى به گردش آمد و پرچم خميده ى سعادت راستا شد.

خداوندش به رسالت مبعوث كرد تا روش منطق بر جامعه حاكم گردد و پيروزى حق برقرار بماند و راه و رسم ايمان روشن و تابناك باشد. و رسول خدا رسالت خود را با بانگ رسا علنى كرد و مردم را به راه راست و درست رهبرى نمود. نشانه هاى رهيابى را بر رهگذر انسانها نصب كرد و مشعل هدايت را برافروخت و بر سر پا كرد. رشته هاى اسلام را برتابيد و دستاويز ايمان را استوار نمود.

خداوندش با پرتوى رخشان و معجزه اى درخشان و راه و رسمى روشن و كتابى مبين گسيل كرد تا بندگان خدا را از بندگى بتها برهاند و به سوى بندگى او بكشاند و از اطاعت شيطان بدر آورد و به طاعت خداى رحمان وادارد. با قرآنى كه بر مردم بخواند: باشد كه با روشنگرى آيات و كار پردازى احكام، بندگان خدا به هوش آيند و خداى خود را بشناسند و بعد از سالها انكار، به وجود مقدسش اعتراف آرند. از اين رو خداى سبحان در آيات قرآن جلوه گر شد نه آن سان جلوه اى كه خدا را با چشم ببيند بل چنان جلوه اى كه قدرت لايزال الهى را در آيات آن لمس كنند و از سطوت و قهر او در بيم شوند. ببينند كه چگونه با قهر و عقوبت دشمنان خود را نابود كرد و با خشم و نعمت خرمن وجودشان را درو نود.

قرآن مجيدى كه بر رسول خود نازل كرد، همچون نورى است كه شعاعش خاموش نشود و مشعلى است كه شعله اش فرونكشد. دريائى كه ژرفاى آن به مقياس نيايد و راه و رسمى كه آثار آن گم نشود و پرتوى كه تابش آن سياهى نگيرد. فرقانى براى تشخيص حق از باطل كه جلوه ى آن خاموشى نپذيرد. تبيانى كه روشنگر حقايق باشد و اركان صحت آن در هم نريزد نوشداروئى كه دردها را شفا بخشد و از خود رنجى بجا نگذارد. پايگاه عزتى كه سپاهش هزيمت نگيرد و بارگاه حقى كه يارانش تنها نمانند.

با وجود اين، قرآن مجيد، كان ايمان است و خالص آن و سرچشمه ى دانش است و درياى آن و بهشت عدل و داد است و آبشخور آن. پايه گزار اصول اسلام است و فروع آن. [ سه پايه ى اسلام است "نماز، زكوه، ولايت" و مبانى آن. ]

معجون دره هائى كه فيض حق در پيچ و خم آن سيل كشد و بخروشد و دشتهائى كه آن فيض ربانى را در كام خشكيده ى خود فروكشد و لاله ى علم و ادب بروياند. همچون دريائى از فضل و دانش كه نهرها از آن جارى كنند و هميشه بر جاى باشد و بسان چشمه سارانى از حق و حقيقت كه سقايان، آب آن را در مشكها ببرند و باز هماره بجوشد و يا مانند آبشخورها كه با هجوم كاروانها فرونكشد و نخشكد. منزلگاه علم و دانش كه مسافران راه آن را گم نكنند و يا همچون تپه هاى سبز و خرمى كه جويندگان و رهگذرا از آن دل برنكنند.

خداوند، اين قرآن را سيراب كننده ى دل تشنه ى دانشمندان و بهار دلهاى فقيهان و شاهراه صالحان قرار دارد. داروئى كه با نوشيدن آن دردى برجا نماند و نور دانشى كه تاريكى جهالت را بزدايد و ريسمان محكم الهى كه دستاويز آن نگسلد و كوهسارى كه قله ى آن فتح نشود. هر كس بدان تولا جويد عزيز گردد. هر كس به حريم آن وارد شود، ايمن ماند. هر كس از آن پيروى كند رهياب شود. هر كس قرآن مجيد را كتاب خود بداند معذور ماند. هر كس به زبان قرآن سخن بگويد، قرآن حجت او باشد، هر كس به دلائل قرآن تمسك جويد، قرآن گواه او باشد. هر كس به قرآن استناد كند، پيروز گردد. هر كس قرآن را حفظ كند، قرآن حافظ او باشد. هر كس حكم آن را بكار بندد، او را به سر منزل مقصود برساند. نام و نشان براى آن كس كه نام و نشان جويد. سپر بلا براى آن كس كه خفتان رزم پوشد. دانش راستين براى آن كس كه نگهبان علم باشد. حديث درست براى آن كس كه راوى حديث باشد. فتواى حق براى آن كس كه در مسند قضاء نشيند.

از اين رو، رسول خدا پيشواى پرهيزگاران شد و مايه ى بينش رهيافتگان چراغى كه پرتو آن لامع و شهابى كه رخشندگى آن ساطع و آتش زنه اى كه شعله ى آن سركش است. روش او در خط ميانه و اعتدال. سنت او بر رشد و صواب سخن او آخرين فصل سخن و قضاوتش دادگسترى بر حق بود.

خداوند عزت، وجود مقدس او را زبان رسالت خود ساخت و كرامت و افتخارى براى امتش و بهار زندگى براى معاصرانش و مايه ى رفعت براى مدد كارانش و موجب شرف براى ياران و انصارش.

بار خدايا، اى چرخاننده ى سنگهاى غلطان و اى نگهبان سنگپاره ها بر سر آسمان و اى قالب زن دلها بر سرشت آنها از شقاوت پيشگان و سعادتمندان. صلوات گرامى و بركات فزاينده و ناميت را ويژه ى محمد بنده ات و رسولت قرار داده: آن كه آخرين فصل رسالتهاى گذشته و گشاينده درهاى فروبسته بود. آن كه حق را با سخن حق آشكار كرد و سپاه باطل را پراكند و جلوه هاى ضلالت و گمراهى را سركوب نمود. صلوات و بركات بر او نازل باد كه بار گران رسالت را بر دوش برداشت: در اجراى فرمانت به پا خاسته و براى تحصيل رضا و خشنوديت چالاك و آماده. لحظه اى از پيشروى باز نماند و در عزم و اراده سست نشد. وحى و اشارتت را دريافت و به پيمانت وفا كرد. و دستورت را به اجرا گذاشت تا بالاخره مشعل انديشه و ايمان را در درون همگان برافروخت. شاهراه حقيقت را براى شبروان گمراه روشن كرد تا دلها كه سالها در فتنه و گناه فرورفته بودند، با پرتو نورش راه هدايت گرفتند. او بود كه نشانه هاى واضح دين را بر سر راهها برافراشت و شريعت اسلام را بر سر پا داشت. از اين رو امين تواست در گزارش نبوت، گنجور تو است بر دانش پنهانت و گواه داوريت در روز قيامت. او برانگيخته ى بر حق تو است و صاحب رسالتت به سوى همه ى خلق.

بار خداى. در سايه ى ذات مقدست براى او جايگاه وسيعى باز كن و از فضل و فرونى خود پاداش نيك او را دو چندان كن. بار خدايا بناى شريعت او را بر بناى همه ى شريعتها فراز گردان و مقام و منزلت او را نزد خود عزيز و گرامى بدار. پرتو نور او را كامل كن و پاداش رسالت او را تو خود كرامت كن كه گواهى او پذيرفته بود و گفتارش پسنديده. منطق او عدالت بود و خطابه ى او اساس داورى و قضاوت. بار خدايا. بروز رستاخيز، ما را در سايه ى او جاى ده تا در استراحت زندگى و نعمت جاودانى و آرزوهاى طلائى و لذتهاى رويائى و خاطر پر فراغت و آرامش بى نهايت و ارمغان كرامت با او رفيق و دمساز باشيم، نه در زمره ى رسوايان و از كرده پشيمان، و نه در حزب منحرفان و پيمان شكنان و يا در جمع گمراهان و گمراه كنندگان و يا همراه فتنه گران.