5 ـ تأسيس مكتب عالى و همگانى تعليم و تربيت

يكى از نتايج شهادت سيد الشهداء عليه السّلام ـ كه همواره مورد استفاده عموم و وسايل تعليم و تربيت و هدايت جامعه به اخلاق فاضله است برنامه هائى است كه به عنوان عزادارى و سوگوارى و ذكر مصائب آن حضرت در عرض سال اجرا مى شود (11).

شايد كسانى باشند كه اهتمام شيعه را به برگزارى اين مراسم و صرف ميليونها اموال را همه ساله بى فائده و اسراف بشمارند; ولى اگر فوائده معنوى اين مراسم و تأثير آن را در تربيت جامعه و تهذيب اخلاق در نظر بگيرند، تصديق مى كنند كه اين برنامه ها از بهترين وسايل اصلاح و مكتبهاى تربيت است.

اين مراسم، احياى امر اهل بيت و رمز عالى بقاى مذهب تشيع، و بلكه (12)اسلام است. اگر هزاران ميليون اموال و موقوفات براى ترويج تعليمات اخلاقى و اجتماعى قرار دهند كه كلاسهايش در تمام دوران سال برقرار باشد، اين قدر پايدار نمانده و مورد حسن استقبال عموم واقع نمى شود.

ولى حسين عليه السّلام ـ با سرمايه اخلاق و نيت پاك و فداكارى در راه (13) حق، مدرسه اى باز كرد كه بيش از سيزده قرن است، كلاسها و شعبه هاى آن همه ساله روز افزون و در همه جا تشكيل، و نشريات و مطبوعات و شعبات سخنرانى آن همواره رو به ازدياد بوده و زن و مرد، در اين كلاسها شركت نموده و درس حقيقت و فداكارى مى آموزند.

خواندن و شنيدن تاريخ فداكارى و نهضت حسين عليه السّلام ـ و ياران آن حضرت، ايمان را راسخ، اخلاق را نيك و پسنديده، و همّت ها را بلند مى سازد. (14)

اين برنامه ها كه همه ساله در مساجد و حسينيه ها و خانه ها اجرا مى شود; مبارزه با بيدادگرى و كفر و شرك و اعلام پيروزى از هدف حسين عليه السّلام ـ است. (15)

براى ترغيب مردم به فضايل اخلاقى و آزادمنشى يك راه مؤثر اينست كه نمونه هاى عملى به مردم نشان داده شود و تاريخ زندگى افراد ممتاز و نخبه جهان را، براى آنها بگويند.

حكايت و نقل تاريخ چه كسى از تاريخ زندگى حسين عليه السّلام ـ ، آموزنده تر و سودمند تر است؟

مجالس ذكر مصيبت آن حضرت بهترين مجالس تبليغى و دعوت به اسلام است.

در اين مجالس، معارف قرآن، اصول و فروع دين، تفسير و حديث، تاريخ و سيره پيغمبر و ائمه عليهم السّلام ـ و صحابه، مواعظ، نصايح و راهنمائيهاى اخلاقى و اجتماعى و آئين زندگى از خانه دارى تا كشوردارى، به مردم آموخته مى شود و جاذبه نام حسين عليه السّلام ـ مردم را ساده و بى ريا در اين مجالس تعليم و هدايت و تربيت حاضر مى سازد.

بطور يقين هيچ وسيله ديگر نمى تواند اين منظور را تأمين كند، نام حسين مانند مغناطيس همه را جذب مى كند و محبوبيت فوق العاده او طورى است كه همه مى خواهند با او ارتباط داشته و در شمار دوستانش محسوب و در مصيبتش قطره اشكى بريزند.

اين كم نيست كه: اگر بخواهيم از مردم براى مصارف خيريه اعانه و كمك بگيريم به دشوارى مبلغ، مختصرى مى دهند ولى خودشان به نام حسين عليه السّلام ـ اموال بسيار انفاق مى كنند و به اهل استحقاق مى رسانند.

عجب وسيله بزرگى براى اصلاحات و ترقى و پيشرفت مملكت و هدايت نسل جوان و راهنمائى زن و مرد در دست ما قرار گرفته و از آن بطور شايسته استفاده نمى كنيم، و اين امواج احساسات ميليونها مردم را رايگان از دست مى دهيم!

براى راهنمائى و تربيت و ترقى سطح فكر جامعه و اندرزهاى اخلاقى و اجتماعى چه سازمانى مى توانيم تشكيل بدهيم كه عموم از آن آزادانه استقبال كنند بهتر از سازمان عزادارى حسين عليه السّلام ـ؟!

مردمى كه حسين دارند و براى حسين به سر و سينه مى زنند و گريه مى كنند، بايد در آزادى و عدالت اجتماعى نمونه باشند.

مردمى كه از پيشواى آنها اين جمله جاويد و گرانبها«لا اَرَى الْمَوْتَ اِلاّ سَعادَةً وَلاَ الْحَياةَ مَعَ الظّالِمينِ اِلاّ بَرَما» در صفحات تاريخ به يادگار مانده است، نبايد پشتيبان ظالم و يار ستمگر باشند.

مردمى كه يزيد را لعن مى كنند و يكى از مطاعن او را ارتباط و سازش با كفار و خيانت به كشور اسلام مى شمارند، بايد خود از اين روش زشت بركنار باشند.

در زمان ما در شعب مهم تبليغى، شعبه اى مهم تر از همين مجالس روضه و تعزيه حضرت حسين عليه السّلام ـ نيست، اگر از آن استفاده كنيم و فوائد و نتائج آن براى تربيت و دعوت به فضايل انسانى بسيار و بى اندازه است.

در دوره سال اين كلاسهاى اخلاق و دين و علم، همواره مفتوح است و در ماه محرم و صفر تعداد آن افزايش مى يابد بطورى كه كمتر كسى است كه در اين كلاسها شركت نكند، مخصوصاً در زمان ما با استفاده از وسائل تبليغى جديد بهتر مى توان از اين وسيله هدايت بهره بردارى كرد.

بنظر ما در ايران، افغانستان، پاكستان، هند، عراق، سوريه، لبنان و احسا و قطيف و بحرين و قطر، يمن و مصر و نقاط ديگر كه عزادارى حسين عليه السّلام ـ متداول است، از سائر تأسيسات عام المنفعه و مؤسساتى كه براى خير و صلاح جامعه و عالم كردن مردم به معناى واقعى تأسيس مى شود، مانند تشكيلات حسين عليه السّلام ـنمى توان استفاده كرد.

بطور مثال: يكى از جمعيتهائى كه به نام خدمتگزارى، حضرت حسينعليه السّلام ـ وظايفى را مى تواند انجام بدهند، آقايان مداحها هستند. مثلاً در شهرى مانند تهران افرادى كه به نام مداح با جامعه ارتباط دارند بسيارند اين آقايان بطور هفتگى و ماهيانه و در مواقع ديگر برحسب دعوت قبلى در خانه ها مى روند و مدح و مرثيه مى خوانند، در هر خانه كه مى روند معمولاً چند نفر از همسايگان زن و مرد نيز حاضر مى شوند.

اگر همين صنف در تحت يك برنامه صحيح و منظم كه فقط از طرف علما و جامعه روحانيت و مراجع تقليد معين شود،انجام وظيفه نمايند و در اشعار و گفتارشان توجه به اوضاع روز و رفع معايب موجود داشته باشند و روح شجاعت و استقامت و عقيده را در مردم زنده سازند و هر ماه مثلاً به رفع يك ماده نقص و عيب اخلاقى همت گمارند، و در ضمن مرثيه هاى مختلفى كه مى خوانند آن را هم گوشزد كنند، بسيار مفيد خواهد شد، و همين آقايان مداحها مى توانند با خلوص نيت قسمت مهمى از معايب اخلاقى جامعه را برطرف كنند.

مجالس عمومى روضه خوانى نيز همين نقش را بهتر و عاليتر و عميق تر مى توانند ايفا كنند.

هم اكنون مرسوم شده كه آقايان طلاب دانشمند و فضلاى حوزه علميه قم در هنگام تعطيلات محرم و صفر و ماه مبارك رمضان و فرصتهاى ديگر، براى اقامه جماعت و تبليغ و منبر به شهرها و روستاها مى روند، نتايج آن بقدرى محسوس، و محصول زحمات ايشان بطورى چشم پركن شده كه عموماً مردم تقدير و تشكر مى نمايند، علاوه بر وظايف تبليغى و هدايت و ارشاد و ردّ شبهات و تعليم احكام، كارهاى عمرانى و تأسيسات و بنيادهاى خيريه ايشان نيز در اين دو سه ماهه فوق العاده قابل توجه است.

باز هم تكرار مى كنم: انصاف اينست كه ما از اين خوان گسترده آنطور كه بايد منتفع نمى شويم. يكى از عوامل مهم پيشرفت مذهب تشيع و اسلام در هند به تصديق اهل اطلاع، مجالس عزادارى حسين عليه السّلام ـ است، كه ملل مختلف را تحت تأثير حقيقت و روحانيت آن حضرت قرار داده و به گفته «ماربين» تا چندى پيش جمعيت شيعه در هند انگشت شمار بود ولى اكنون از بركات عزادارى حسين عليه السّلام ـ يكى از جمعيتهاى قابل توجه هند بشمار مى روند.

پس بايد بگوئيم حسين عليه السّلام ـهمانطور كه فداكارى و شهادتش باعث نجات اسلام شد، مجالس روضه و ذكر مصائبش نيز موجب بقاى دين و هدايت جامعه بوده و هست. (16)

سَلامُ اللهِ عَلَيْكَ يا اَبا عَبْدِالله.

6 ـ محكوميت بنى اميه در افكار مسلمين و ساير ملل

بنى اميه با كشتن حسين عليه السّلام ـ گور خود را كندند، و پرده اى از روى شنايع اعمال و مقاصد شوم خود برداشته و خشم و غضب ملل اسلام را خريدارى كردند.

چنانچه در فصل انعكاس شهادت نگاشتيم، مجامع اسلامى با تأثر و تأسف شديد و فوق العاده، با اين حادثه فجيعه برخورد نمودند، و عموم مسلمانان ناراحت و غرق در تألم گشتند.

همه، عمل بنى اميه را تقبيح كردند. همه، آنها را سرزنش نمودند و خطا كارشان شناختند.

مستشرق آلمانى «ماربين» مى گويد: بزرگترين غلطهاى سياسى امويين كه اسم و رسم آنها را از صفحه عالم محو ساخت، كشتن حسين عليه السّلام ـ بود.

اين حقيقتى است كه هر مورخ و هركس تاريخ اسلام را مطالعه كند به آن اعتراف مى نمايد.

محكوميت بنى اميه در افكار مسلمين براى آينده اسلام بسيار مفيد شد; زيرا بنى اميه از اينكه بتوانند منافقانه و زير پرده به اسلام ضربت بزنند مأيوس شدند و مردم آنها را شناختند و قتل حسين عليه السّلام ـ و اسير كردن خاندان پيغمبر بنى اميه را رسوا ساخت.

از آن پس همكارى و نزديك شدن به آنها سبب بدنامى و ننگ مى شد.

مردم طبعاً با نيات و مقاصد آنها مخالفت مى كردند و تا مى توانستند جلو مقاصد آنها مى ايستادند.

اگر زور سر نيزه و شمشير نبود، از شدت خشم، بنى اميه را قطعه قطعه و خانه هاشان را بر سرشان خراب مى كردند، جامعه به خون آنها و اتباعشان تشنه بود.

اين شعر عبدالله بن همام سلولى ترجمان احساسات و تنفر و انزجار مردم از بنى اميه است:

حَشَينَا الغَيظُ حَتّى لَوْ شَربْنا *** دِماء بَنى اُمَيةَ مارَوَيْنا

يعنى: بقدرى از خشم پرشده ايم كه اگر خونهاى بنى اميه را بياشاميم سيراب نمى شويم.

يكى از علماى مصر كه فهرست كتاب كامل ابن اثير را تهيه كرده است مى گويد:

«اِنَّ الْجَيْشَ الَّذي تَوَّلي مُحارَبَةَ الْحُسَيْنِ وَ قَتْلَه لَهُوَ اَقْسي قُلُوبِ الْعالَمِ، وَلَيْسَ فيهِ آثارُ الرَّحْمَةِ، وَ الاِْنْسانِيَّةِ بَلْ هُمْ جِماداتٌ مُتَحَرِّكَةٌ شَريرَةٌ سَجَّلُوا لاَِنْفُسِهِمْ فِي التّاريخِ اَكْبَرَ الْعارِ، وَ اَسْوَءَ الاَْعْمالِ، وَ اَفْظَعَ الاَْفْعالِ عامَلَهُمُ اللهُ بِجَرائِمِهِمْ اَشَّدَ الْعِقابِ» (17).

يعنى:

سپاهي كه با حسين ـ‎عليه السّلام‎ـ جنگ كرد و او را كشت، سخت دل‎ترين افراد بودند، و در آن آثار رحم انساني نبود، بلكه آنان جمادات متحرك و شريري بودند كه برخود بزرگترين عار و بدترين كارها و شنيع‎ترين كردار را مسجل كردند. خداوند آنها را به كيفر جرائمشان به شديدترين عقاب، كيفر دهد!».

شيخ عبدالوهاب نجار استاد قِسم تخصص در ازهر در ملاحظاتش بر كامل مى نويسد:

«لَعَنَ اللهُ الْفِسْقَ، وَالْفُسّاقَ لَقَد سَوّدُوا صَحائِفَ التّاريخَ، وَسَجَّلُوا عَلي اَنْفُسِهِمْ الْجَرائِمَ الْكُبْري الَّتي لا تُغْتَفَرُ، وَ لا تُنْسي مَدَي الدَّهْرِ فَاِنّا للهِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قوُّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِي الْعَظيمِ». (18)

يعني: خدا فسق و فساق را لعنت كند، همانا سياه كردند (كشندگان حسين) صفحه‎هاي تاريخ را و بر خود جرائم بزرگي را مسجل ساختند كه نه آمرزيده مي‎شود و نه تا پايان روزگار فراموش مى گردد.

7 ـ گرفتارى بنى اميه به شورش و انقلاب

يكى از عكس العملها و نتايج شهادت و مظلوميت حسين عليه السّلام ـ شورشها و انقلاباتى بود كه براى برانداختن حكومت امويين در جهان اسلام برپاشد.

در اين شورشها عاملى كه بيش از هر چيز مردم را تهييج و تحريك مى كرد، شهادت حسين عليه السّلام ـ ، و دعوت به قيام براى خونخواهى آن حضرت و گرفتن انتقام از بنى اميه بود.

خونخواهى حسين عليه السّلام ـ شعارى بود كه همه جا از آن طرفدارى مى شد و مردم به دور پرچمى كه با اين شعار افراشته مى شد جمع مى شدند.

اين شورشها اگر چه بسيارى با شكست مواجه شد، و خون آشامان تاريخ مانند مسلم بن عقبه و حصين بن نمير و حجاج، چند صباحى با آن مقاومت كرده و پايه هاى لرزان حكومت بنى اميه را با قتل عام و كشتارهاى دسته جمعى و حبس و شكنجه نگاه داشتند; اما انقلابات پى در پى كه حاكى از تنفر شديد مردم بود، يكى پس از ديگرى سلطنت آنها را رو به سقوط و انقراض مى برد و وضع سياسى بنى اميه را سست و ضعيف مى ساخت.

معلوم است حكومتى كه در داخل كشور جز قواى انتظامى كه شرف و ايمان خود را به پول فروخته بودند، پشتيبانى نداشته باشد، و افكار و احساسات عموم او را غاصب و ستمگر بشناسد و ملت از او ناراضى باشد، نخواهد توانست تنها با زور سر نيزه مدت زيادى پايدار بماند، همان نارضايتى عمومى سبب انقلابات پى در پى خواهد شد و عاقبت ساقط مى شود.

نخستين انقلابى كه پس از شهادت حسين عليه السّلام ـ (بعد از انقلابات كوچك مثل انقلاب كوفه و قيام عبدالله بن عفيف) برپا شد انقلاب مدينه بود كه چنانچه شرح داده شد، مسرف بن عقبه به امر يزيد با مظالمى كه در مدينه طيبه مرتكب شد انقلاب را خاموش كرد.

طبرى مى گويد: وقتى حسين عليه السّلام ـ شهيد شد، نجدة بن عامر حنفى در يمامه و ابن زبير به شورش برخاستند (19).

يكى از انقلابات صادقانه و واقعى كه براى خونخواهى حسين عليه السّلام ـ بر پا شد، انقلاب توابين، به فرماندهى يكى از اصحاب پيغمبرصلى اللّه عليه و آله وسلّم ـ به نام «سليمان بن صرد» بود كه جمعى از بزرگان شيعيان و اصحاب امير المؤمنين عليه السّلام ـ در آن، شركت داشتند اين جمعيت با شعار «يا لثارات الحسين» قيام كردند و به قدرى صدق نيت و احساسات پاك نشان دادند كه هر كس شرح قيام آن رادمردان را بخواند تحت تأثير ايمان و خلوص آنها واقع مى شود.

خطبه ها، شعارها، رفتار و استقامت اين گروه در عين حالى كه از عجايب حوادث تاريخ و نمونه هيجان روح پاك و بيدارى ضمير بشر است، نماينده انعكاس شهادت و مظلوميت حسين عليه السّلام ـ و تأثير و تأسف مردم از فوت سعادت شهادت در ركاب آن حضرت نيز هست.

وقتى توابين بانگ «يا لثارات الحسين» در دادند، عبدالله بن حازم با دختر و زنش سهله كه بسيار زيبا و خوشرو بود نشسته بود، ناگهان اين صدا را شنيد، اسب خواست و اسلحه بر گرفت.

زن گفت: مگر ديوانه شده اى ابن حازم!

گفت: نه! منادى خدا ندا در داد; و بيش از اين امكان درنگ نيست، البته اين ندا را مى پذيرم. و انتقامخون آن مظلوم را مى گيرم يا در اين راه كشته مى شوم.

زن زيبا و خوبرويش گفت:

پس نمى گوئى اين دخترك خويش را به كه مى سپارى؟

گفت: به خدا مى سپارم; خدايا من اهل و فرزندم را به تو سپردم. خدايا مرا براى ايشان حفظ كن، و به خاطر تفريط و تقصيرى كه در يارى پسر دختر پيغمبرت كردم مرا بيامرز (20).

جماعت توابين هنگام خروج، نخست به زيارت قبر حسين عليه السّلام ـ رفتند و يك شبانه روز در آنجا ماندند، فرياد به صيحه و گريه بلند كردند، بطورى كه مانند آن روز ديده نشد و به وظيفه توبه و تضرع رفتار كردند، مى گفتند:

«اَلّلهُمَّ ارْحَمْ حُسَيْناً الشَّهيدَ بْنَ الشَّهيدِ الْمَهدِي بْنَ المَهْدِي الصِّديقَ بنَ الصِّدّيقَ اَللهُمَّ اِنّا نَشْهَدُ اَنّا عَلي دينِهِمْ وَ سَبيلهِمْ، وَ اَعْداءَ قاتِليهِمْ، وَ اَوْلياءَ مُحِبّيهِمْ، اَلّلهُمَّ اِنّا خَذَلْنا اِبْنَ بِنْتِ نَبِيِّنا فَاغْفِرْ لَنا ما مَضي مِنّا، وَ تُبْ عَلَيْنا فَارْحَمْ حُسَيْناً، وَ اَصْحابَهُ الشُهَداءَ، وَ اِنّا نَشْهَدُ اَنّا عَلي دينِهِمْ وَ عَلي ما قُتِلوا عَلَيْهِ وَ اِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا، وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنََ الْخاسِرينَ». (21)

الحق گروه توابين مردانگى و وفا و حقيقت و ثبات قدم، و محبت و ولايت خود را به اهل بيت در واقعه «عين الورده» به ثبوت رساندند و نام خود را در صفحات تاريخ به افتخار ثبت كردند.

و الحق سرگذشت اين مردم براى همه آموزنده و عبرت انگيز است. خداوند عذرشان را بپذيرد، و آنان را در زمره ياوران سيد الشهداء عليه السّلام ـمحشور فرمايد.

بعد از اين انقلاب، انقلاب مختار شروع شد و همواره شورش و انقلاب بود تا سلطنت بنى اميه منقرض گرديد.

و روزگار درازى نگذشت مگر آنكه تمام كسانى كه در شهادت حسينعليه السّلام ـ شركت جسته بودند يا به عقوبتى سخت گرفتار شدند و يا به دست شورشيان كشته شدند.

زهرى گفت: احدى از كسانى كه در كربلا براى كشتن حسين عليه السّلام ـ- رفتند باقى نماند، مگر آنكه پيش از عذاب آخرت; در دنيا نيز ـ هر كدامشان به طريقى ـ به سزاى اعمال خودشان رسيدند (22).

8 ـ تحول فكرى

يكى از بيماريهاى خطرناك فكرى كه پس از رحلت پيغمبر اكرمصلى اللّه عليه و آله وسلّم ـ اجتماع مسلمانان به آن گرفتار شد اين بود كه بسيارى از مردم در برابر عمل انجام شده، هرچند موافق با خير و مصلحت و نظامات و تعاليم شرعيه نبود تسليم مى شدند و هر حكومتى را كه روى كار مى آمد واجب الاطاعه، و بيعت با آن را لازم الوفا مى دانستند.

اين روش باعث مى شد كه هر كس مى توانست با يك جهش ناگهانى يا اغفال مردم وضعى را ايجاد و سياستى را اجرا كند و بر مركب مراد سوار شده،و بى معارض و مزاحمى، مستبدانه بر جامعه حكومت كند، بنابراين در روى كار آمدن زمامداران جز زور و قدرت نظام و ترتيبى در كار نبود.

در عصر جاهليت و قبل از طلوع كوكب رخشنده اسلام ودر بعضى از جوامع عقب مانده، بلكه در جوامع باصطلاح مترقى هم كم و بيش اين روش بوده و هست كه هر كس بر جامعه مسلط شود براى اطاعت از او دليلى جز غلبه و قدرت او مطالبه نمى شود.

اما در جامعه اسلامى كه بر اساس عاليترين نظامات آسمانى به وجود آمده، پيدايش اين فكر، بسيار عجيب است زيرا علاوه براين كه حكومتهاى نمى توانند جامعه را به سوى هدفى كه اسلام نشان مى دهد رهبرى كنند، موجب اتهام و سوء تفاهم بيگانگان نسبت به تعاليم سياسى و اجتماعى اسلام مى گردند.

فشار حكومتى كه خودسرانه و خود خواهانه روى كار آمده باشد اگر چه نرمش و اعتدال هم داشته باشد، بر وجدان يك مسلمان حقيقى و انسان فهميده و متمدن واقعى، فوق العاده سنگين است، و تحقير و توهينى كه به شخصيت ملتها از اين راه مى شود، براى كسانيكه درك انسانى دارند بسختى قابل تحمل مى باشد.

طرفداران اين روش كه بيشتر مردمانى مغرض و جيره خوار يا ضعيف امثال عبدالله بن عمر (23) مى باشند عذرشان اين است كه مخالفت با حكومت موجب تفرقه و به هم خوردن نظم و چه بسا كه سبب فتنه و خون ريزى شود; گاهى هم به رواياتى كه راجع به اطاعت از امرا است تمسك مى جويند; لذا در برابر جنايات و انحرافات سكوت ورزيده و خاموشى را اولى مى شمارند!

طرفداران زمامداران غاصب و دستگاه تبليغاتى آنها هم براى خاموش كردن مخالفان و اغفال جامعه و تحكيم قدرت خود، مصلحان و نصيحت كنندگان را به فتنه انگيزى، اخلال گرى، به هم زدن نظم و ايجاد تفرقه، متهم مى نمايند.

معلوم است كه مردمان ضعيف و راحت طلب، و كسانى كه به مال و جان خود بيش از مصالح عامه و دين و شرف علاقه دارند، با اين عذرها زود تسليم شده و از خود رفع مسؤوليت مى نمايند.

در اثر اين وضع، دست ستمكاران باز گذاشته مى شود و كسى از آنها مؤاخذه و بازخواستى نمى كند و وجوب اطاعت از يزيد و حجاج و وليد، مثل وجوب اطاعت يك زمامدار عادل و صالح مى شود، و قيام بر او را خروج از طاعت و جماعت مى شمارند.

اين حكمى كه به دروغ و نادانى به اسلام نسبت دادند، زمامداران ستمگر را مطمئن مى ساخت كه مستبدانه هر ظلمى خواستند مرتكب شوند و معترضين را به عنوان خروج از جماعت مسلمين تحت تعقيب قرار داده و به زندان يا قتل محكوم سازند.

بديهى است برحسب آيات و رواياتى، اطاعت زمامداران، واجب و مخالفت با آنها حرام است.

ولى مقصود از اين آيات و روايات زمامداران و صاحب منصبان حكومت اسلامى است كه نظامى را كه اسلام به آن دعوت كرده اجرا سازند، و هدفهاى اسلام را تحقق داده و مظهر عدالت اسلام باشند.

چگونه مى شود اطاعت از حكومتهائى مثل حكومت يزيد، و سائر ستمكيشان تاريخ واجب باشد؟

اگر تازيانه ظلم در كشورى به بدن مظلومى برسد، تمام اهل آن مملكت كه به نحوى از انحاء، آن حكومت را يارى مى كنند مسؤولند.

«اَلظّالِمُ وَ المُعينُ لَهُ، وَ الرّاضى بِهِ شُرَكاءٌ ثَلاثٌ». (24)

در منطق اسلام و در مكتب انبياء قيام به حق و امر به معروف و اندرز به زمامداران و دعوت به خير و اصلاح، فتنه انگيزى و اخلال به نظم نيست، بلكه عين نظم است.

نظمى كه بر اساس باطل و ستم و تجاوز به حقوق ضعفاء و خفه كردن جامعه به وجود آمده، هرچه زودتر به هم بخورد بهتر است. نظمى كه يك طبقه را حاكم و طبقه ديگر را محكوم و ذليل، يك طبقه را صاحب ثروت و تجملات فراوان و يك طبقه را گرسنه و برهنه و محروم ساخته باشد عين بى نظمى است.

نظمى كه در اثر آن يزيد و ابن زياد و شمر وحجاج مصادر امور باشند، و نيكان و شايستگان تحت شكنجه و آزار باشند، فتنه و بى نظمى است و قيام براى به هم زدن آن قيام براى برقرارى نظم واقعى است.

«وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى لا تَكُونَ فِتْنهٌ وَ يَكُونَ الدّينُ للهِ» (25)

و با كافران جهاد كنيد تا فتنه و فساد از روي زمين برطرف شود و دين و اطاعت براي خدا باشد.

به مقتضاى اين آيه، تمام نظامها شر و فتنه است، مگر نظامات و مقررات خدائى. تمام حكومتها بى نظمى و فتنه و گرفتارى براى بشر است مگر حكومت اسلامى.

اگر نظمى كه بنى اميه با كشتار عام مدينه و ظلم و جور و هتك مقدسات به وجود آوردند، نظم باشد پس نظم نمرود و فرعون و چنگيز و ديگر زورگويان تاريخ، و امنيت و انتظامى كه آنها در سايه سركوبى جامعه برقرار كردند نيز نظم بوده است.

پس با اين حساب بسيار غلط، حضرت ابراهيم و حضرت موسى و بلكه تمام انبيا و مردان اصلاح طلب ، اخلالگر بوده اند!

اين فكر كه اطاعت از هر زمامدار شرعاً واجب است بقدرى سخيف و باطل است كه انسان تعجب مى كند چگونه بر افرادى كه طرفدار آن شده اند پنهان مانده است.

حسين عليه السّلام ـ با اين فكر غلط و خطرناك نيز مبارزه كرد و مردم را از اين اشتباه كه حكومتهايى مانند حكومت بنى اميه و يزيد، واجب الاطاعه اند، بيرون آورد، و فهماند كه نه فقط اطاعت از آنها واجب نيست، بلكه كوشش براى برانداختن آنها و تأسيس حكومت تمام اسلامى، لازم و واجب است.

پس از قيام سيد الشهداء عليه السّلام ـ معلوم شد: آن حكومتى كه واجب الاطاعه است و بايد مسلمانان آن را تقويت و پشتيبانى نمايند، حكومتى است كه در تمام نواحى ، نمايشگر عدالت اسلامى و مجرى تعاليم و احكام قرآن باشد.

9 ـ عكس العمل جاودان و پايدار

اثر جهاد حسين عليه السّلام ـ در صفحه تاريخ جاويدان ماند، و همواره نيرو بخش اصلاح طلبان، و مجاهدان راه حق و حاميان خير و عدالت است.

قيام آن حضرت، مبارزه با ظلم و ستم و كفر و باطل بود كه در آن زمان از گريبان يزيد سر برون كرده بود. مبارزه با افكار و نقشه ها و آراء، و مفاسدى بود كه از جانب او حيات ملت اسلام را تهديد مى كرد.

در اين مبارزه، شخص يزيد و هيكل نازيبا و آبله رو، و چهره سياه و بينى قرحه دار او طرف نبود بلكه كردار و رفتارش طرف مبارزه بود.

يزيد يعنى: تجسم فساد، استبداد، رذالت ، خون ريزى، فسق و فجور و طغيان به خدا و رسول و خطر براى اسلام و احكام قرآن.

از جمله درسهاى عالى و سودمند كه هر شيعه و آزاديخواه حق پرست، و هر آرزومند تحقق رسالت جهانى اسلام، از واقعه كربلا بايد بياموزد، اينست كه بداند: نبردى كه ميان حسين عليه السّلام ـو يزيديان واقع شد، هنوز پايان نيافته و تا هنگامى كه از شرك و جهل و باطل و ستم و استبداد و استعباد و غصب حقوق انسانها، اثرى باقى است، اين نبرد با مظاهر و نمايش هاى گوناگون ادامه خواهد داشت.

هر كس بايد بنگرد عملاً در كدام يك از اين دو جبهه ايستاده و با كه همكار است؟ در رديف اعوان يزيد و دشمنان اسلام ثبت نام كرده يا در صف سيد الشهداء عليه السّلام ـ و اصحاب فضيلت و انصار حق و عدالت قرار گرفته است؟

در اين حساب و رسيدگى چه بسا كسانى كه به ظاهر از دوستان و طرفداران مرام حسين عليه السّلام ـ شمرده مى شوند; از پيروان يزيد و دشمنان حق و عدالت و نظام اسلام از آب در مىآيند! و با كمال تأسف ديده مى شود با قلم يا قدم يا زبان يا كار و رفتار، حسين حقيقت و توحيد و اسلام را، تنها و غريب گذارده و به كشندگان و مخالفان مقصد آن حضرت مى پيوندند.

اگر مردان حق پرست و فداكارى امثال حسين عليه السّلام ـ و يارانش نبودند كه آشكارا دنيا را فداى آخرت و ماده را فداى روح و باطل را فداى حق و مجاز را فداى حقيقت نمايند; آئين انسانيت ضعيف و بى ارج و اعتبار مى شد و روش انسانها بيش از اينها متمايل به لذائذ حيوانى و غرائز شهوانى مى گرديد و ديگر كسان در خور توانائى خود نمى ديدند كه بر اين خوان مستهان دنيا پنجه نيالايند، و مصداق: «يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا، وَ هُمْ عَنِ الاْخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ» (26)مى گرديدند.

اما شهادت حسين عليه السّلام ـ و فداكارى اصحاب و اسارت اهل و عيالش، جمال زيباى حقيقت و انسانيت را نشان داد و دلها را به عالم معنا متوجه ساخت، و به همه فهماند كه انسانيت يك معناى عاليترى غير از اين اندام ظاهر و يك مشت گوشت و استخوان و رگ و پيه است، و اگر انسان در وادى آدميت سير كند و به كشور انسانيت راه يابد، آنقدر قوى و شرافتمند مى شود كه با هيچ يك از قواى مادى نمى توان بر او تسلط يافت و با تمام حظوظ حيوانى و مقامات دنيايى نمى توان او را خريد.

اين عكس العمل، جاودان و مستمر است و هرچه بيشتر عزادارى و ذكر مصيبات و غور و تأمل در اسرار اين يگانه حادثه بى نظير، بيشتر مى شود، دامنه آن در قلوب وسيع تر خواهد شد و شوق مردم به امر بمعروف و نهى از منكر و حركات اصلاحى و حمايت از مظلومان و يارى ضعيفان و گذشت از مال و متاع دنيا براى مقاصد و مصالح عامه راسختر مى گردد.

اگر مسلمانان را از حقايق عالى اين فداكارى منصرف نكنند و وعاظ و دانشمندان و خطبا، خالصانه و آزادانه اسرار آن را بگويند و بنويسند; ظلم و فساد ريشه كن و به جاى آن عدالت، حق پرستى، ايمان و فداكارى و پيروى از هدف و برنامه حسين عليه السّلام ـ رايج خواهد شد.

اين شعرائى كه مانند كميت، دعبل و ابن الرومى، بلكه ابى العلاء، معرّى در عصرهائى كه دشمنان حسين سلطنت داشتند و پول و جايزه هاى بسيار به مديحه سرايان و چاپلوسان مى دادند، برخلاف دلخواه هيأت حاكمه، حسين عليه السّلام ـو فرزندانش را مدح مى گفتند و بليغ ترين قصايد را در مرثيه او مى پرداختند، براى اين بود كه با ذوق رقيق شاعرانه، جمال دلرباى انسانيت را در تاريخ حيات حسين عليه السّلام ـ ، و فرزندانش لمس مى كردند.

و مانند شاعرى كه مسحور طبيعت و باغ و سبزه و آبشار و گل و بلبل و كوه و دشت و صحرا، دريا و آسمان پرستاره و صورتهاى زيبا و نواهاى روح بخش شود، مسحور جمال فضيلت و حقيقت حسين و اصحابش شده بودند و بالبديهه او را مدح مى كردند يا در مصيبتش مرثيه مى گفتند.

آرى! حسين اعظم آيات خدا بود و جلوه ايمان و خداپرستى و حقيقت و شجاعت و شهامت و فداكارى و همت و شخصيّتش از آفتاب و ماه بيشتر شد.

هر شاعرى كه جمال او را وصف كند، شعرش نغز ترين و شيواترين و دل نشين ترين اشعار مى شود.

اين عكس العمل شهادت تا تاريخ باقى است، حقيقت انسانيت را تحت تأثير و تربيت قرار خواهد داد و لذا ديديم هرچه جبّاران روزگار مانند متوكل خواستند از اين عكس العمل جلوگيرى كنند و حسين را از ياد مردم ببرند ممكن نشد و عزادارى و اخلاص جامعه به آن حضرت بيشتر و معنى اين شعر آشكار گشت.

لَقَدْ وَقَفُوا في ذلِكَ الْيَوْم مَوْقِفاً *** اِلَي الْحَشْرِ لا يَزْدادُ اِلاّ مَعاليا

فَسَلامُ الله وَ صَلَواتُهُ عَلَيْكَ، وَ عَلي اَوْلادِكَ، وَ اَهْلِ بَيْتِكَ وَ اَصْحابِكَ، وَ اَنْصارِكَ يا سَيِّدَ الشُهَداء، وَ يا اَبَا الاَْحْرار وَ يا سَفينَةَ الْنَّجاةِ، وَ يا مُنْقِذَ الاِْسْلام، تَقَبَّلْ مِنّي هذَا الْقَليلَ، وَ لا تُؤاخِذْني بِما فَرَّطْتُ في خِدْمَتِكَ. فَما في هذَا الْكِتابِ مِنَ الْحَسَناتِ وَ الْكَلِماتِ الْلائِقَةِ بِجَنابِكُمْ فَمِنْكُمْ وَ ما فيهِ مِمّا هُوَدُونَ مَقامِكُمُ الرَّفيعِ فَهُو مِنّي وَ مِنْ جَهْلي، وَ قُصُورِ مَعْرِفَتي فَانْظُرْ اِلَيْهِ يا مَوْلاي بِعَيْنِ الْعِنايَةِ وَ الْقَبُولِ فَاِنَّكُمْ اَهْلُ بَيْت لا يَخيبُ مَنْ رَجاكُمْ، وَ لا يَحْرُمُ مَنْ اَتاكُمْ.

وَ اَسْئَلُ الله تَعالي بِحَقِّ الْنَّبِي وَ اَهْلِ بَيْتِهِ اَنْ يُصَلِّي عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ وَ يَغْفِرَلي وَلِوالِدَي وَ لاِساتِذَتي وَ لِجَميعِ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، وَ اَنْ يَحْشُرَني في زُمْرَةِ سَيِّدي وَ مَوْلاي الْحُسَيْنِ ـ‎عليه السّلام‎ـ اِنَّهُ قَريبٌ مُجيبٌ.

شب عاشورا

نور چشمان زهرا

منابع و مصادر اهل سنّت

ـ ابو الشهداء عباس عقّاد

ـ اخبار الطوال ابوحنيفه دينورى

ـ احياء الميت بفضائل اهل البيت سيوطى

ـ اسباب النزول واحدى

ـ استيعاب في اسماء الاصحاب ابن عبدالبر قرطبى

ـ اسدالغابه ابن اثير جزرى

ـ اسعاف الراغبين محمد الصبّان

ـ اكليل سيوطى

ـ الاتحاف بحب الاشراف شبراوى

ـ الاسلام والاستبداد السياسى محمد غزالى

ـ الاصابه ابن حجر عسقلانى

ـ الامامة والسياسة ابن قتيبه

ـ البدء و التاريخ مطهر مقدسى يا ابوزيد بلخى

ـ بطلة كربلاء دكتوره بنت الشاطى

ـ بنات النبى دكتوره بنت الشاطى

ـ تاج العروس مرتضى الزبيدى

ـ تاريخ الكبير ابن عساكر

ـ تاريخ الامم والملوك طبرى

ـ تاريخ يعقوبى يعقوبى

ـ تاريخ الخلفاء سيوطى

ـ ترجمة تاريخ ابن اعثم احمد بن اعثم

ـ تذكرة الخواص سبط ابن جوزى

ـ تفسير طبرى طبرى

ـ الجامع الصغير سيوطى

ـ الحاوى سيوطى

ـ الحسن والحسين سبطا رسول الله(صلى الله عليه وآله وسلم) محمدرضا مصرى

ـ حلية القرآن ابو نعيم اصفهانى

ـ حفيدة الرسول (صلى الله عليه وآله وسلم) شرباصى

ـ حياة الحيوان دميرى

ـ خصائص نسائى

ـ خصائص الكبرى سيوطى

ـ دائرة المعارف فريد وجدى

ـ الدر المنثور سيوطى

ـ ذخائر العقبى محب الدين طبرى

ـ السيرة الحلبية على حلبى شافعى

ـ سمو المعنى فى سموالذّات علائلى

او اشعة من حياة الحسين (عليه السلام)

ـ سنن ترمذى ترمذى

ـ سنن ابن ماجه ابن ماجه

ـ سيره ابن هشام ابن هشام

ـ السيدة زينب(عليها السلام) لجنة نشر العلوم، والمعارف الاسلامية

ـ السيرة النبوية سيد احمد زينى

ـ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد

ـ شرح نهج البلاغه محمد عبده

ـ صحيح بخارى بخارى

ـ صحيح ترمذى الترمذى

ـ صحيح مسلم ابوالحسن مسلم

ـ صواعق المحرقة ابن حجر

ـ العدالة الاجتماعية فى الاسلام سيد قطب

ـ عقد الفريد عبدربه

ـ غرائب القرآن حسن بن محمد قمى نيشابورى

ـ فرائد السمطين حموينى

ـ كامل فى التاريخ ابن اثير

ـ كفاية الطالب گنجى شافعى

ـ كنز العمال على المتقى الهندى

ـ كنوز الحقايق مناوى

ـ المحاسن والمساوى ابراهيم بن محمد بيهقى

ـ المختصر في اخبار البشر ابوالفداء

ـ مسند احمد احمد بن حنبل

ـ مصابيح السنة بغوى

ـ مطالب السؤل محمد بن طلحه شافعى

ـ معاوية بن ابى سفيان في الميزان عباس عقّاد

ـ مقاتل الطالبيين ابوالفرج

ـ مقتل الحسين(عليه السلام) خوارزمى

ـ مودة القربى، در المودة العاشرة سيد على همدانى

ـ النصايح الكافيه لمن يتولى معاوية سيد محمد بن عقيل

ـ النزاع والتخاصم مقريزى

ـ نظم درر السمطين زرندى

ـ نور الابصار شبلنجى

ـ نهاية الارب فى انساب العرب قلقشندى

ـ ينابيع المودة قندوزى

و كتابهاى ديگر

پى‏نوشتها:‌

11 ـ دكتر رينو (جوزف) مستشرق معروف فرانسوى در كتاب خود «اسلام و مسلمانان» كه به عربى ترجمه شده (الاسلام و المسلمون) شرح مبسوط و عميقى پيرامون فلسفه عزادارى سيد الشهداء عليه السّلام ـ و روضه خوانى و هيأت هاى عزا نگاشته و به فوائد اين مراسم از جنبه سياست و اخلاق و تربيت و كماليات و مركزيتى كه ايران در جامعه شيعه دارد، اشاره كرده و پيشرفت و بقاى مذهب شيعه را بخصوص در بعضى نقاط مثل هند، مربوط به سوگوارى سيد الشهداء دانسته و اظهار نظر كرده كه با حفظ اين مراسم، جمعيت و شوكت و ترقى شيعه در آينده بيشتر خواهد شد.
اين شرق شناس ضمن اشاره به اوقاف و وجوه بسيارى كه شيعه در راه برگزارى عزادارى حسينى صرف مى نمايد، مى گويد: «مذاهب ديگر بقدر شيعه در راه تبليغ و دعوت به دين، بذل مال نمى كنند و مصارفى كه شيعه دارد، شايد سه برابر مصارفى باشد كه سائر فرق اسلام در اين راه مى نمايند، و اگر يكنفر شيعه در دورترين نقاط هم باشد، به تنهايى اين مراسم را از تشكيل مجلس روضه و انفاق به فقراء و اطعام و غيره اجرا مى كند و در حقيقت به دعوت و تبليغ مى پردازد».
«منبر و وعظ، خطابه و سخنرانى، در تربيت خطبا و وعاظ و گويندگان توانا و پرورش اخلاق عوام و آشنا كردن به علوم معارف، موقعيت خاصى دارد. تمام مسائل در منابر مطرح و مورد بحث واقع مى شود به نوعى كه عوام شيعه از سائر فرق به عقايد و مذهب خود آشناترند و اگر در اقطار عالم نظر كنيم، در هيچ جامعه اى مانند شيعه زمينه ترقى علمى و صناعى و اقتصادى نيست، و فرقه شيعه پيشرفته ترين فرق، و آمادگى آنها براى
12كسب علوم و صنايع جديده بيشتر است چنانچه تعداد كارگر شيعه به نسبت جمعيت زيادتر است. شيعه دين خود را با زور شمشير پيش نبرده بلكه با نيروى تبليغ و دعوت پيشرفت كرد، و اهتمام آنها به برگزارى مراسم سوگوارى موجب شده كه تقريبا دو ثلث مسلمانان و بلكه جماعاتى از هنود و مجوس و ساير مذاهب نيز با آنها در عزاى حسين شركت كنند. روى اين اسباب ممكن است بگوئيم جمعيت شيعه در آينده از ساير فرق بيشتر شود، شيعه به وسيله اين مجالس و مراسم كه ديگران هم در آن شركت مى جويند، توانسته است در ملل و اهل مذاهب ديگر نفوذ كند و اصول مذهب خود را به ديگران تبليغ نمايد و اين همان اثرى است كه سياستمداران غربى براى پيشرفت دين مسيح با صرف پول هاى بسيار، آرزو مى كنند» ـ سپس راجع به هيأتها و پرچمها و علامات عزا و فوائد آن شرحى مى نگارد و تأثير اين شعائر را در اتحاد و زيادتى شوكت و استقلال و اتحاد متذكر شده و مى گويد ـ «از امورى طبيعى و فطرى كه مؤيد شيعه است اينست كه هركس به طبع و فطرت خود طرفدار مظلوم است و مايل است مظلوم را يارى كند».
اين نويسندگان و مؤلفان اروپائى هستند كه در كتابهاشان تفصيل شهادت حسين و اصحابش را مى نويسند و مظلوميت حسين و اصحابش و ستمگرى و بى رحمى كشندگان آنها را تصديق مى كنند و نام كشندگان حسين را نمى برند مگر با نفرت، هيچ چيز نمى تواند در جلو اين امور فطرى و ادراك وجدانى بشر بايستد و مانع از پيشرفت مذهب شيعه شود.
اين مقاله مفصل و طولانى است و هركس بخواهد مى تواند در كتاب «ذكرى الحسين» جلد دوم ص 204 تا 208، تأليف علامه مهاجر عاملى مطالعه كند. ما بطور خلاصه و فشرده و نقل به معنا بعضى از مطالب آن را در اينجا آورديم تا خوانندگان بدانند كه خاورشناسان مطلع و بى نظر و علماى ملل ديگر هم آثار و فوائد اين مراسم را در بقاى
13مليت و عظمت و استقلال و ترقى تصديق دارند. بديهى است اين خاورشناس در اين گواهى تنها نيست، ديگران نيز مانند خاورشناس آلمانى (ماربين) در سياست حسينى بر همين عقيده هستند و اين روش حق پرستى و عاطفه شيعه را مى ستايند، اما از سوى ديگر گاهى دشمنان اسلام و مزدوران استعمار بملاحظه خطرى كه اين گونه مراسم و شعائر مذهبى براى نفوذ و منافع آنها در كشورهاى اسلامى دارد به آن روى موافق نشان نمى دهند و بطور كلى هرگونه تظاهرى را كه نشان دهنده قدرت ملى يا قوت و شوكت اسلامى باشد، تا بتوانند سبك و بى فائده و نشانه عقب ماندگيش شمرده و سعى مى كنند مراسم آن تعطيل، و يا حداقل به اختصار برگزار شود، چنانچه در مصر تا همين اواخر، مراسم عاشورا بسيار باشكوه انجام مى شد و در زمان فؤاد كه آنجا تحت الحمايه انگليس بود ممنوع گرديد. در عراق هم اگر چه گاهگاهى خواستند محدوديتهائى قائل شوند، ولى در اثر همت و غيرت شيعيان اكنون مراسم عاشورا و اربعين فوق العاده باشكوه و عظمت و با شركت تمام طبقات برگزار مى شود.
سال گذشته كه در ايام عاشورا كربلا مشرف بودم، مخصوصاً هيأت بزرگ و باشكوه عزاداران اساتيد و دانشجويان دانشگاه ها و دانشكده هاى عراق كه از بغداد و موصل و بصره آمده بودند، بسيار منظم و با معنى بود. و از اكثر دسته ها بيشتر جلب توجه مى كرد; زيرا در روشنائى علم انجام اين شعائر نافذتر است. با بيانيه ها و اشعارى كه مى خواندند و شعارهائى كه برپرچمها نوشته بودند، نشان مى دادند كه در محيط علم و دنياى پيشرفته از اين شعائر بهتر مى توان بهره بردارى كرد، و در عين حال كه هيأت آنها همكارى و شركت تمام طبقات را ثابت مى كرد، نشان استقلال و رشد فكرى و درك و شعور عالى اسلامى و خود نباختگى اساتيد و دانشجويان در برابر تبليغات سوء بيگانگان بود.
آرى، اكنون در كشورهاى متمدن مراسمى به مناسباتى بر پا مى كنند و پولهاى گزافى
14خرج مى نمايند كه از نظر عقل و منطق انسانى در خور شأن انسانها نيست ولى چون آنها زور و ثروت دارند و ديگران غرب زده اند از كارهاى زشت و حركات ناهنجار آنها تعجب نمى كنند، به اسم بازى بكس مسابقه بر پا مى كنند، يك پيكره انسان نمائى را به جان پيكره ديگر مى اندازند، تا او حريف خود را با ضربه بزند و چشمش را كور كند، اعضايش را ناقص سازد، بلكه گاهى او را بكشد، اين كار را افتخار مى دانند و به برنده بازى جايزه مى دهند و برايش كف مى زنند.
حساب اسراف و ولخرجى در دنياى باصطلاح متمدن بى اندازه است. از عيد ژانويه تا وصيتهايى كه مى نمايند و مراسم تجهيز و دفن اموات، كارهائى ميكنند و پولهائى ميدهند كه علاوه بر آنكه تبذير مال و پر از خرافات است، دليل آشكار سفاهت و نقصان عقل و سبك مغزى است.
مدتى پيش در يكى از روزنامه هاى مشهور خواندم كه در آمريكا درختى است كه آن را مقدس مى دانند و به زيارتش مى روند، نوشته بود امسال اين درخت (اگر فراموش نكرده باشم) هشت ميليون زائر داشت. مبالغى كه در فرانسه و ايتاليا و كشورهاى ديگر در سال، به رمال، كاهن، طالع بين و فال گير و جادوگر مى دهند، بقدرى زياد است كه شايد با بودجه بعضى از كشورهاى شرقى برابر شود.
مع ذلك كسى به آنها ايرادى ندارد و آزادند. حتى شرقى مقلد غرب براى مخارج دفن و تشيع و مجلس يادبود يك سگ در حاليكه ابناء وطنش در دهات آب آشاميدنى نداشته و گرسنه و برهنه مى باشند، مبالغى خرج مى كند كه با آن مى توان يك درمانگاه در يك ده دور افتاده ساختمان كرد، و پولهاى هنگفت ديگر صرف عياشى و رقص و فحشاء مى كنند و اين اعمال را بدبختانه نشانه ترقى و روشن فكرى مى شمارند.
اما همين افراد به خاطر دشمنى با اسلام و شعائر آن، با زبانها و قلمهاى مزدورشان از اهتمام مسلمانان به تعظيم و شعائر و التزام به آداب و احكام اسلام و برگزارى مراسم
15عزادارى و سالگرد شهادت سيد الشهداء عليه السّلام ـ انتقاد مى كنند، ولى ديگر حناى اين استعمارگران رنگى ندارد و نسل جوان و آگاه مسلمان، فريب اين تبليغات مسموم را نمى خورد و مى داند كه برگزار كردن اين مراسم و تبليغات به نام سيد الشهداء عليه السّلام ـ و گرفتن سرمشق از شخصيت آن حضرت، جامعه را بيدار و روح فداكارى و حمايت از حق و شجاعت و جوانمردى را زنده مى سازد.
اين عزادارى جزء خون شيعه، و مليت شيعه، و رمز استقلال و موجوديت ما است. با هر بها و قيمتى آن را نگاهداريم ارزش دارد.
بايد تمام افراد در اين مراسم شركت داشته باشند و در مجالس تبليغ و سخنرانى پيرامون قيام امام عليه السّلام ـ فوائد قيام و هدف هاى آن به همه، مخصوصاً به نسل جوان و دانشجويان بيش از پيش تفهيم شود تا در برابر بيگانه و مظاهر فريبنده، زبون و خودباخته نشده و مستقل و پايدار مليت اسلامى خود را حفظ نمايند، اگر شيعه و مسلمانان عموماً بخواهند در شاهراه ترقى جلو بروند بايد از درس و تعليم فلسفه شهادت حسين عليه السّلام ـ و از منابر و مجالس سوگوارى حداكثر استفاده را بنمايند، اين عزادارى با پيشرفت هاى مادى، با علم و صنعت و كارخانه و اختراع و سفينه هاى فضائى يا ساير مظاهر تمدن واقعى مخالف نيست، بلكه از وسايل تشويق و تقويت رشد فكرى و راهنما به هرگونه كمال اخلاقى و علمى مى باشد.
16 ـ مرثيه خوانى و عزادارى براى حسين عليه السّلام ـ از همان سال 61 هجرى شروع شد، و همه ساله در عاشورا يادبود آن گرفته مى شد و در عصر ائمه ـ عليهم السّلام ـ بتدريج توسعه يافت، و شعراء و ادباى بزرگ مانند «دعبل» قصايد بليغه انشا كردند.
براى اطلاع از تاريخ عزاى حسينى رجوع شود به: الدلائل و المسائل، ج 1، ص 73 و ذكرى الحسين ص 5 تا 8.
17 ـ فهرست كامل، ج 3، ص ح و ط.
18 ـ كامل، ج 3، ذيل ص 297.
19 ـ تاريخ طبرى، ج 4، ص 367.
20 ـ قمقام، ص 688.
21 ـ كامل، ج 3، ص 341.
22 ـ حفيدة الرسول، ص 53، اسعاف الراغبين، ص 192.
23 ـ گويند وقتى حجاج مكه معظمه را گرفت، و ابن زبير را به دار زد، عبدالله بن عمر نزد او آمد، گفت: دستت را بده تا با تو براى عبدالملك بيعت كنم، پيغمبر صلى اللّه عليه و آله وسلّم ـ فرمود: «من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميتة جاهلية» حجاج پايش را دراز كرد و گفت: «پايم را بگير! زيرا دستم مشغول است». ابن عمر گفت: آيا مرا مسخره مى كنى؟ حجاج گفت: اى احمق بنى عدى! تو با على بيعت نكردى و امروز مى گوئى «من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميتة جاهلية» مگر على امام زمان تو نبود؟ به خدا سوگند تو براى فرموده پيغمبر نيامدى، بلكه از بيم اين درخت كه ابن زبير به آن به دار كشيده شده است آمدى (الكنى و الالقاب، ج 1، ص 357).
24 ـ ستمكار و كسى كه او را يارى مى كند و شخصى كه به ظلم راضى مى شود هر سه در گناه با يكديگر شريكند.
25 ـ سوره بقره، آيه 193.
26 ـ بيشتر به ظاهرى از زندگى دنيا آگاهند و از عالم آخرت غافل و بى خبرند. سوره روم آيه 7.
27 ـ اشعار از ديوان مراثى مرحوم آيت الله آقاى آخوند ملامحمد جواد صافى والد مؤلف كتاب است.
28 ـ اشعار از مؤلف است.