مجالس عزاداري هدفمند

با عنايت به فلسفه عزاداري سيد الشهدا ، و آسيب هايي كه ممكن است آن را فراگيرد و بايد از آن پرهيز داشت مجالس عزاداري آن حضرت در صورتي مي توانند عزاداران را در جهت اين هدف ، هدايت كنند كه داراي سه ويژگي باشند :

1 . خدا محوري

مجاهدت سيد الشهدا و همه شهداي راه حق و فضيلت در طول تاريخ براي آشنا كردن با خداوند متعال و استقرار يگانه پرستي در سايه حكومت ديني در جهان بود ، بنا بر اين بدون معرفت صحيح ديني نمي توان تحليل درستي از نهضت عاشورا ارائه كرد و از اين رو خدامحوري و پيوند دل ها با خدا و ارزش هاي معنوي بايد اساس برنامه هاي مجالس عزاداري و سخنراني ها و مرثيه سرايي ها باشد و اين درس بزرگي است كه امام حسين ( عليه السلام ) براي ارائه آن به عموم مسلمانان به خصوص پيروان خود ، در عصر تاسوعا از دشمن يك شب مهلت خواست .

بر پايه گزارش منابع معتبر تاريخي عصر نهم محرم ابن سعد دستور حمله به ياران امام را صادر كرد ، آن حضرت هنگامي كه آمادگي سپاه دشمن براي درگيري را ملاحظه كرد به برادرش عباس ( عليه السلام ) فرمود :

اِرجِع إلَيهِم ، فَإِنِ استَطَعتَ أن تُؤَخِّرَهُم إلي غُدوَة وتَدفَعَهُم عِندَ العَشِيَّةِ ؛ لَعَلَّنا نُصَلّي لِرَبِّنَا اللَّيلَةَ ، ونَدعوهُ ونَستَغفِرُهُ ، فَهُوَ يَعلَمُ أنّي قَد كُنتُ اُحِبُّ الصَّلاةَ لَهُ ، وتِلاوَةَ كِتابِهِ ، وكَثرَةَ الدُّعاءِ وَالاِستِغفارِ ! ( 1 )

به سوي آنان بازگرد و اگر توانستي آنها را تا صبح به تأخير بينداز و امشب بازشان گردان ، شايد كه امشب براي خدايمان نماز بخوانيم و او را بخوانيم و از وي آمرزش بخواهيم كه او خود مي داند من نماز براي او ، تلاوت كتابش و دعا و استغفار فراوان را دوست دارم .

و بدين سان ، شب عاشورا ، آخرين شب انس امام حسين ( عليه السلام ) و اصحابش با انيس ذاكران بود :

فَباتَ الحُسَينُ ( عليه السلام ) تِلكَ اللَّيلَةَ [ لَيلَةَ عاشوراءَ ] راكِعاً ساجِداً باكِياً مُستَغفِراً مُتَضَرِّعاً ، وباتَ أصحابُهُ ولَهُم دَوِيٌّ كَدَوِيِّ النَّحلِ . ( 2 )

شب در رسيد و حسين ( عليه السلام ) شب عاشورا را به ركوع و سجود و گريه و استغفار و تضرّع و زاري پرداخت و يارانش زمزمه اي مانند آواي زنبور [ بدون وقفه ] داشتند .

از عالم رباني آيت الله ميرزا جواد تهراني ( رضوان الله عليه ) نقل شده است كه ايشان خطاب به جمعي از روحانيون اهل منبر مي فرمود :

كاري كنيد كه خدا در مجلس امام حسين ( عليه السلام ) فراموش نشود !

و اين نكته اي است بس مهم و قابل توجه و تأمل ، در واقع فراموش شدن خدا در مجلس امام حسين ( عليه السلام ) آفت خطرناكي است كه مانع آشنايي عزاداران با فلسفه عزاداري و روح نهضت حسيني مي گردد .

2 . ارائه تاريخ و تحليل صحيح از حادثه عاشورا

بدون تحليل واقع بينانه از نهضت عاشورا امكان ندارد كه عزاداران با اهداف بلند عزاداري آشنا شوند و در آن مسير گام برداند ، از اين رو گويندگان و مرثيه سرايان در مجالس عزاداري سيد الشهدا بايد بر پايه تحليل درست واقعه عاشورا ، سخنراني و مرثيه سرايي خود را تنظيم نمايند ، و بدين منظور استفاده از منابع معتبر در تبيين اين حادثه ، و اجتناب از آسيب هاي مجالس عزاداري ضروري است و بهترين راه براي رسيدن به اين هدف ، خواندن متن مقتل از منابع معتبر است .

به فرموده رهبر انقلاب اسلامي آيت الله خامنه اي :

اگر براي ذكر مصيبت كتاب « نفس المهموم » محدث قمي را باز كنيد و از رو بخوانيد ، براي مستمع گريه آور است و همان عواطف جوشان را به وجود مي آورد ، چه لزومي دارد كه ما به خيال خودمان ، براي مجلس آرايي كاري كنيم كه اصل مجلس عزا از فلسفه واقعي اش دور بماند ؟ ( 3 )

و بدين سان مرثيه سرايي براي سيد الشهدا اگر توأم با اخلاص و صداقت باشد ، كاري است بس ارزشمند و اگر هدف مجلس آرايي و دنياطلبي باشد بسيار زيانبار و خطرناك است . ( 4 )

3 . تبلور عاطفه و ارادت به اهل بيت ( عليهم السلام )

تحليل صحيح نهضت حسيني نمي تواند جايگزين تلاش و به كارگيري هنر در جهت جوشش عواطف و احساسات مردم نسبت به حادثه خونين كربلا گردد ، در سازندگي معنوي ، عاطفه و احساسات نقش ويژه اي دارد كه هيچ چيز ديگر نمي تواند جاي آن را پر كند و لذا اهل بيت ( عليهم السلام ) تأكيد ويژه اي در مورد گرياندن و گريستن بر مصايب سيد الشهدا داشتند ، و خود نيز با تشويق مرثيه سرايان و استماع مرثيه آنان ( 5 ) زمينه گسترش اين فرهنگ را در ميان پيروان خود فراهم مي كردند ، چنان كه از يكي از شعراي معاصر امام باقر ( عليه السلام ) به نام كميت نقل شده كه پس از مرثيه سرايي نزد آن حضرت و گريستن آن بزرگوار ، فرمود :

ما مِن رَجُل ذَكَرَنا أو ذُكِرنا عِندَهُ ، فَخَرَجَ مِن عَينَيهِ ماءٌ ولَو قَدرَ مِثلِ جَناحِ البَعوضَةِ ، إلاّ بَنَي اللهُ لَهُ بَيتاً فِي الجَنَّةِ ، وجَعَلَ ذلِكَ حِجاباً بَينَهُ وبَينَ النّارِ . ( 6 )

هيچ كس نيست كه ما را ياد كند و يا در نزدش ياد شويم و از چشمانش اشكي بيايد ، هر چند كه به اندازه بال پشه ، مگر اين كه خداوند ، برايش خانه اي در بهشت بنا مي كند ، و آن را ميان او و آتش حجاب قرار مي دهد .

مرثيه سراي هنرمند آن است كه با تكيه بر منابع معتبر و بر پايه تحليل و تبيين صحيح حادثه عاشورا ، بيشترين نقش را در تبلور عاطفه و احساسات مردم نسبت به سالار شهيدان ايفا نمايد ، و بدين سان خدامحوري و ارادت به خاندان رسالت را در جامعه گسترش دهد .

پى‏نوشتها:‌