كلام برتر
( سخنان حضرت على (ع ) درباره نماز )

خدابخش كرميان زيارانى

- ۱ -

مقدمه :

باسمه تعالى

كلام على كلام على
	و ما قاله المرتضى مرتضى

سخنان امام على عليه السلام كلام برتر است و آنچه مرتضى عليه السلام فرموده است ، پسنديده خاطرات .
از دير باز كسانى كه با كلمات و سخنان امام على بن ابيطالب عليه السلام آشنايى داشته اند بر اين باور بوده اند كه فرمايشهاى آن امام بزرگوار در اوج فصاحت و بلاغت است ، نه تنها زيبايى لفظ و آرايش واژگان و موسيقاى كلمات گوش را مى نوازد و بر زبان مى تراود؛ بلكه عمق محتواى آنها نهال حكمت را در روح انسان با دور مى سازد و گوش جان او را به دريافت معارفى والا و بالا منزلت مى بخشد. بسيارى از پيشينيان از شيفتگان و دلدادگان مولا عليه السلام در گلشن كلمات او گشته اند و هر كدام به وسع و امكان دسته گلى به هديه آورده اند. پسينيان نيز به تاءسى از آنان خواسته اند و از قافله گل چينيان گلزار علوى عقب نمانند، آنها نيز وارد شده اند. آنچه در اين دفتر گرد آمده است ، مجموعه اى از فرمايشهاى امام على ابن ابيطالب (عليه السلام ) كه درباره نماز از زبان و بيان ايشان جارى شده و يا به قلم و بيان ايشان صادر گشته است . نماز در نگاه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) عهد و پيمان الهى است كه رشته بندگى را استوار مى دارد و جان و روان انسان را در زلال خويش طهارت مى بخشد، بنابراين خوشتر آن ديدم در سالى كه به نام و ياد امام على بن ابيطالب (عليه السلام ) عطر و بو گرفته است شادابى جان دوستان آن حضرت در زلال جارى كلمات ايشان كه به رايحه نماز نيز آغشته است دو چندان شود و يادگارى از فضاى معنوى امسال و دسته گلى از گلگشت نمازيان در بوستان علوى (عليه السلام ) به همه شيفتگان و شيعيان خاندان اهل بيت (عليه السلام ) فراهم آيد.
اين مجموعه به همت برادر ارجمند جناب آقاى خدا بخش كرميان زيارانى گرد آورى و تنظيم شده است ، آرزومند توفيقات ايشان در دوام خدمت به اسلام و مسلمين در سايه رهبرى مقام منيع ولايت حضرت آيت الله العظمى خامنه اى هستيم ؛ بزرگى كه به تدبير و اقدام ايشان امسال سال امام على بن ابيطالب (عليه السلام ) ناميده شد.
در آستانه غدير 1421
معاونت تحقيق و تاليف
ستاد اقامه نماز
پيام مقام معظم رهبرى به اولين اجلاس اقامه نماز

(نماز و طهارت روح )
بسم الله الرحمن الرحيم
در ميان خصلتهاى نكوهيده كه سلامت جان و راحت زندگى را با خطر و مانع مواجه مى سازند، تكبر از پر آفت ترين آنها است . خود برتربينى و سركشى برخاسته از آن ، چه بسيار حقيقتهاى را ناشناخته ، و چه راههاى فضيلت را ناپيموده مى گذارد، و چه كينه ها و خصومتهاى نابحق و چه زشتيها و ناهنجاريها كه پديد مى آورد. آرى تكبر، حجاب حقيقت و خار راه فضيلت و دشمن صفا و صداقت ، و انگيزه ى دشمنى و شرارت است . آحاد و جامعه هاى بشرى از آغاز خود تاكنون ، ضايعات بيشمارى را از كبر و خود پسندى اقوام و افراد، و سركشى ها و تعصبات ناشى از آن ، تحمل كرده اند و مى كنند.
عبادات اسلامى و بيش از همه نماز، براى زدودن اين آفات از جان آدميان از جمله درمانهاى مؤ ثر و كار آمد مى باشند.
نماز آنگاه كه با حال و حضور و آداب ، گزارده شود. روح آدمى را به نيازمندى ذاتى وى آشنا مى سازد. و ريشه ى كبر و تفاخر و جبروت موهوم را در درون او مى سوزاند. خشوع در برابر پروردگار، نور بصيرت را بر دل او مى تاباند و سايه ى هم آولد خود بزرگ بينى را از آن مى زدايد:

فرض الله الايمان تطهيرا من الشرك و الصواة تنزيها عن الكبر ⁽¹⁾

چه نيكو است به سخن پيشواى پرهيزكاران و اميرالمؤ منين (عليه السلام ) گوش فرادهيم و ستايش نماز را در سالى كه مزين به نام والاى اوست از بيان ستوده او بشنويم . در نهج البلاغه چنين آمده است :

و عن ذلك ما حرس الله عباده المؤ منين بالصلوات و الزكوات و مجاهدة الصيام فى الايام المفروضات تسكينا لا طرافهم و تخشيعا لا بصارهم و تذليلا لنفوسهم و اذهابا الخيلاء عنهم . ⁽²⁾

يعنى : خداوند بندگان مؤ من را با نمازها و زكاتها و روزه هاى دشوار از كبر و خودبينى محافظت و حراست مى كند، به پيكر آنان آرامش ‍ مى بخشد، به ديدگان آنان فروتنى مى دهد، نفس آنان را رام مى سازد، دلهاى آنان را افتادگى مى آموزد، و خود پسندى را از آنان دور مى كند.
در كشور اسلامى ما همه آحاد مردم بويژه بلند پايگاه علمى و اجتماعى و مالى ، به اين خصوصيات نياز مندند. بلاى طغيان و تجاوز، و زورگويى ، و زياده طلبى ، و تحقير ديگران ، و ناديده گرفتن حق صاحبان حق ، امروز بزرگترين آفت جوامع بشرى و جامعه جهانى است . و علاج اين همه ، در اين بيان والاى علوى (عليه السلام ) است .
توجه به اين واقعيتها، نقش برجسته نماز و نيايش را در چشم اهل بصيرت و انصاف آشكار مى سازد و اهتمام به ترويج و تعريف اين فريضه پر راز و رمز را، بر دو آگاهان جامعه مى نهد.
اينجانب ضمن سپاسگزارى از شما كه به كار نماز و معرفى و اقامه آن پرداخته ايد، بار ديگر به توصيه هائى كه در پيامهاى گذشته كرده ام تاءكيد مى ورزم . نسل جوان و نيك نهاد كشور را با قدردانى از فرصت نماز كه فرصت شكفتگى معنوى و پالايش روحى است ، فرا مى خوانم . به مسئولان فرهنگى و رسانه يى و همه مبلغان دينى اهميت ترويج اين فريضه و نقش بى همتاى آن در پرورش فضيلتها و زدودن فسادها را يادآورى مى شود و از همه ى خدمتگزاران اين راه ، و دلسوزان امر نماز كه با قلم و بيان و مال و آبرو و حضور خود، به اقامه نماز كمك مى كنند صميمانه تشكر مى كنم .
اميد است همگى مشمول رحمت الهى و دعاى حضرت بقية الله ارواحنا فداه باشيد.
(و السلام عليكم و رحمة الله )
سيد على خامنه اى
19/6/79
فصل اول : اهميت و فضيلت نماز
نماز برترين عمل

قال على (عليه السلام )

او صيكم باالصلوة و حفظها فانها خير العمل و هى عمود دينكم .

(بحارالانوار ج 82 ص 209)
شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش مى كنم ، زيرا نماز برترين عمل و ستون و اساس دين شما است .
نماز سيماى دين

قال على (عليه السلام ):

لكل شى ء وجه دينكم الصلوة .

(بحارالانوار ج 82 ص 227)
(هر چيزى سيمائى دارد و سيماى دين شما نماز است .)
نماز ستون دين

قال على (عليه السلام ):

الله اءلله فى الصلوة فانها عمود دينكم

(نهج البلاغه نامه 47)
خدا را، خدا را كه نماز را از ياد نبريد، زيرا آن ستون دين شما است .
نماز پايه دين

قال على (عليه السلام ):

سست من قواعد الدين ... و اقامة الصلوة .

(شرح غررالحكم ج 2 ص 166)
(شش چيز از اصول و پايه هاى دين است ... از جمله برپا داشتن نماز.)
وجوب نماز

قال على (عليه السلام )

تعاهدوا اءمر الصواة و حافظوا عليها و استكثروا منها و تقربوابها فانها كانت على المؤ منين كتابا موقوتا

(نهج البلاغه خطبه 199)
امر نماز را مرا مراعات كنيد و بر حفظ آن بكوشيد و زياد بجا آوريد و به وسيله آن به خدا تقرب جوئيد. زيرا نماز فرضيه اى است كه در وقت معين بر اهل ايمان واجب شده است .
محبوب ترين اعمال

قال على (عليه السلام )

اءحب الاعمال الى الله الصلوة

(بحارالانوار ج 82 ص 233)
محبوب ترين كارها نزد خداوند نماز است .
زائر پروردگار

قال على (عليه السلام )

اءلمنتظر وقت الصلوة بعد العصر زائر الله و حق على الله - عزوجل - ان يكرم زائره و يعطيه ما ساءل .

(الخصال باب الثلاثه حديث 127)
هر مسلمانى كه منتظر وقت نماز بعد از عصر است ، زائر پروردگار مى باشد و بر عهده خداوند عزيز و جليل است كه زائر خود را گرامى بدارد و به هر چه را كه خواهد عطا فرمايد.
فرياد ابليس از نماز گزار

قال على (عليه السلام ):

ان العبد اذا سجد نادى ابليس : يا ويله اءصاع و عصيت و سجد و اءبيت .

(بحارالانوار ج 82 ص 233)
وقتى كه بنده اى سجده كرد، ابليس فرياد مى زند: واى بر من ! او اطاعت كرد ولى من معصيت كردم ، او سجده كرد و من از اين عمل سرباز زدم .
قوام اسلام

قال على (عليه السلام )

اوصيكم بالصلوة التى هى عمود الدين و قو ام الاسلام فلا تغلوا عنها

(مستدرك الوسايل ج 1 ص 172)
سفارش مى كنم شما را به نمازى كه ستون دين و قوام اسلام است ، پس از نماز غافل نشويد.
اقامه نماز نشانه مليت اسلامى

قال على (عليه السلام ):

و اقام الصلوة فانها الملة .

(نهج البلاغه خطبه 110)
بر پا داشتن نماز نشانه اصلى مليت در دين اسلام است .
حفظ نماز

قال على (عليه السلام ):

لا يخرج فى سفر يخاف فيه على دينه و صلوته

(بحارالانوار ج 10 ص 108)
نبايد انسان عزم سفرى را نمايد كه خطرى براى دين و نماز او دارد.
نماز و توبه

قال على (عليه السلام ):

ما اءهمنى ذنب اءمهلت بعده حتى اءصلى ركعتين و اءسال الله العافية

(نهج البلاغه حكمت 291)
گناهى كه پس از آن مهلت يافتم تا دو ركعت نماز گزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا اندوهگين نكرد.
نماز برترين وسيله نزديكى به خدا

قال على (عليه السلام ):
(اءلصلوة اءفضل القربتين )
(نصنيف غرر الحكم ص 175)
نماز از بين دو وسيله نزديكى به خدا برترين است .
نماز فرق ميان مؤ من و كافر

قال على (عليه السلام ):

اءلفرق بين المومن و الكافر الصلوة . فمن تركها و ادعى الايمان كذبه فعله وكان عليه شاهد من نفسه .

(شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 20 ص 295)
فرق ميان مؤ من و كافر نماز است و هر كه آن را ترك كند و ادعاى ايمان نمايد، كار و عمل او ادعايش را تكذيب مى كند و شاهد و گواهى از وجود خودش بر او خواهد بود.
تاءكيد پيامبر (صلى الله عليه وآله ) به نماز

قال على (عليه السلام ):

كان رسول الله (صلى الله عليه وآله ) ياءتينا كل غداه فيقول : اءلصلوة رحمكم الله اءلصلوة . انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اءهل البيت و يطهر كم تطهيرا.

(بحارالانوار ج 35 ص 209)
پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) هر صبح به خانه ما مى آمد و مى فرمود: وقت نماز است خدايتان شما را رحمت كند (بشتابيد به سوى ) نماز (زيرا خداوند اراده كرده است كه پليدى را از شما خاندان وحى و رسالت دور كند و شما را از گناهان ، پاك و پاكيزه فرمايد.)
نماز ملاك پذيرش ساير اعمال

قال على (عليه السلام ):

الصلوة عمود الدين وهى اول ما ينظر الله فيه من عمل ابن آدم ، فان صحت نظر فى باقى عمله و ان لم تصح لم ينظر له فى عمل و لا حظ فى الاسلام لمن ترك الصلوة .

(دعائم الاسلام ج 1 ص 132) ⁽³⁾
نماز ستون دين است و آن اولين عمل آدميزاده است كه خدا بدان نظر مى كند، اگر صحيح و درست بود، به ساير اعمالش نيز نظر فرمايد و اگر صحيح نبود در هيچ عمل ديگرش نمى نگرد. و كسى كه تارك نماز باشد بهره اى از اسلام ندارد.
اقامه نماز در همه شرايط

قال على (عليه السلام ):

قال رسول الله (صلى الله عليه وآله ): اذا لم يستطع الرجل يصلى قائما فليصل جالسا فان لم يستطع ان يصلى جالسا فليصل مستلقيا ناصبا رجليه حيال القبلة يومى ايماء.

(عيون اخبار الرضا ج 2 ص 68)
رسول اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرموده است : اگر آدمى نتواند ايستاده نماز به جاى آورد، آن را نشسته بخواند. و اگر آن گونه نيز نتواند، به پشت بخوابد و پاهايش را به جانب قبله دراز كند و با ايماء و اشاره نماز بخواند.
پرسش از نمازگزاران در روز حساب

قال على (عليه السلام ):

عن كميل عن اميرالمؤ منين (عليه السلام ) فيما اءوصاه به قال : يا كميل ! لا تغتر باقوام يصلون فيطيلون و يصومون فيداومون ، و يتصدقون فيحسنون فانهم موقوفون .

(بحارالانوار ج 81 ص 229)
كميل گويد: اميرالمؤ منين (عليه السلام ) در وصيت خود فرمود: اى كميل ! به كارهاى مردمى كه نماز را طولانى مى كنند و مداومت در روزه گيرى دارند و در صدقه دادن ، احسان مى كنند، فريفته مباش ؛ زيرا آنان را (هم ) در موقف حساب براى پرسش نگاه مى دارند.
فصل دوم : نماز امام على عليه السلام
اولين نماز گزار

قال على (عليه السلام )

اللهم انى اءول من اناب وسمع و اجاب . لم يسبقنى الا رسول الله (صلى الله عليه وآله ) بالصلوة

(نهج البلاغه خطبه 131)
بار خدايا ! من نخستين كسى هستم كه به حق رسيدم و آن را شنيدم و پذيرفتم . هيچ كسى در نماز بر من پيشى نگرفت ، مگر رسول خدا (صلى الله عليه وآله ).

خداوندا من آن اول كسى استم
	كه حق بشنيده و در كار بستم
زجان و دل شدم سوى انابت
	نداهاى تو را كردم اجابت
كسى بر من به شهراه حقيقت
	بجز پيغمبرت نگرفته سبقت
چو او بهر نماز افراخت قامت
	ببستم قامت و كردم قيامت

عبادت على عليه السلام

قال على (عليه السلام ):

الهى ! هذه صلوتى صليتها لا لحابة منك اليها، و لارغبة منك فيها الا تعظيما و طاعة و اجابة لك الى ما امرتنى به . الهى ! ان كان فيها خلل او نقص من ركوعها اوسجودها، فلا تؤ اخذنى و تفضل على بالقبول و الغفران .

(بحارالانوار ج 83 ص 38)
بار خدايا ! اين نماز را كه در پيشگاه تو به جاى آوردم ، نه به جهت نيازى است كه تو به آن دارى و نه به خاطر ميل و رغبتى است كه در آن دارى ، بلكه براى بزرگداشت و پذيرش فرمان تو است كه مرا به انجام آن فرمان داده اى . خدايا ! اگر در نماز من عيبى است و يا ركوع و سجود آن ناقص است ، مرا بازخواست مكن و با پذيرش و آمرزش خود، بر من تفضل و عنايت فرما (كه من در همه حال به تو محتاجم ).
برپائى نماز به وجود على عليه السلام

قال على (عليه السلام ):

فى الحديث : بعلى قامت الصلوة

(اسرار العبادات و حقيقة الصلوة ص 23)
به (وجود مبارك على (عليه السلام ) نماز برپاشد.
زكات در حال ركوع

ابوذر غفارى گويد: روزى از روزها با رسول خدا ( (صلى الله عليه وآله ) در مسجد، نماز مى خوانديم كه سائلى وارد مسجد شد و از مردم تقاضاى كمك نمود، ولى كسى چيزى به او نداد، لذا دست خود را به آسمان بلند كرد و گفت : خدايا تو شاهد باش كه من در مسجد رسول تو، تقاضاى كمك كردم ، ولى احدى جواب مساعد به من نداد. در اين بين على (عليه السلام ) كه در حال ركوع بود، با انگشت كوچك دست راست خود اشاره كرد، سائل نزديك آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بيرون آورد. پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) كه در حال نماز بود. اين جريان را مشاهده كرد. هنگامى كه از نماز فارغ شد سر به سوى آسمان بلند كرد و چنين گفت : خداوندا ! برادرم موسى از تو تقاضا كرد كه سينه او را وسيع گردانى و كارها را بر او آسان سازى و گره از زبانش بگشايى تا مردم گفتارش را درك كنند، و نيز موسى درخواست كرد هارون را كه برادرش بود وزير و ياورش قرار دهى و به وسيله او نيرويش را زياد كنى و در كارهايش شريك سازى .
خداوندا ! من محمد پيامبر و برگزيده تو هستم ، سينه مرا گشاده كن و كارها را بر من آسان ساز، از خاندانم على را وزير من گردان تا به وسيله او پشتم قوى و محكم گر نهج البلاغه . ابوذر گويد: هنوز دعاى پيامبر (صلى الله عليه وآله ) پايان نيافته بود كه جبرئيل فرمود آمد و آيه ولايت را نازل كرد:

انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يؤ تون الزكوة و هم راكعون ⁽⁴⁾

ولى امر و ياور شما تنها خدا و رسول و آن مؤ منانى هستند كه نماز را بپا داشته و به فقيران در حال ركوع زكات مى دهند. ⁽⁵⁾

برو اى گداى مسكين در خانه على زن
	كه نگين پادشاهى دهد از كرم گدا را

نماز پاى درختان خرما

امام باقر (عليه السلام ) مى فرمايد: پدرم على بن الحسين (عليه السلام ) در هر شبانه روز هزار ركعت نماز مى خواند، همان كارى كه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) انجام مى داد. على (عليه السلام ) پانصد درخت خرما داشت كه پاى هر يك از آن نخل ها دو ركعت نماز مى خواند. (و با سرشك ديدگانش ريشه آنها را آبيارى مى كرد.)
(بحارالانوار ج 41 ص 15)
هزار ركعت نماز

قال الصادق (عليه السلام ):

ان عليا فى اخر عمره يصلى فى كل يوم و ليلة الف ركعة .

(بحار الانوار ج 41 ص 24)
على (عليه السلام ) در آخر عمر خويش ، شبانه روز هزار ركعت نماز مى گزارد.
نمازخانه حضرت على عليه السلام

قال الصادق (عليه السلام ):

كان العلى (عليه السلام ) بيت ليس فيه شى ء الافراش و سيف و مصحف و كان يصلى فيه .

(سفينة البحار ج 1 ص 470)
على (عليه السلام ) اتاقى داشت كه در آن ، غير از فرش و شمشير و قرآن چيز ديگرى نبود، وى در آن اتاق نماز مى خواند.
حالت امام در نماز


و كان على (عليه السلام ) اذا حضر وقت الصلوة يتململ و يترلزل . فيقال له : ما لك يا اميرالمؤ منين ؟ فيقول : جاء وقت امانة عرضها الله على السموات و الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها.

(محبة البيضاء ج 1 ص 378)
چون وقت نماز فرا مى رسيد، على (عليه السلام ) به خود مى پيچيد و مى لرزيد. به او مى گفتند: يا اميرالمؤ منين ! تو را چه شده است ؟ مى فرمود: وقت اداى امانتى رسيده است كه خداوند آن را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرد و آنها از قبول آن ابا كردند و از آن بيمناك شدند.
بيرون آوردن تير از پاى على عليه السلام درحال نماز


ينسب الى مولانا اميرالمؤ منين (عليه السلام ) آنه وقع رجله نصل ، فلم يكن من اخراجه . فقالت فاطمة (عليه السلام ) اخر جوه فى حال صلوته ، فانه لا يحس بما يجرى عليه حينئذ. فاخرج و هو (عليه السلام ) صلوته .

(محجة البيضاء ج 1 ص 397)
در مورد حضرت على (عليه السلام ) آمده است كه در يكى از جنگ ها تيرى به پاى آن حضرت فرو رفته بود و بيرون آوردن آن ممكن نمى شد. فاطمه (عليه السلام ) فرمود: آن را در حال نماز از پايش بيرون آوريد؛ زيرا در آن حال ، آنچه را بر او مى گذرد، احساس نمى كند. بر اساس سفارش فاطمه (عليه السلام ) هنگامى كه امام مشغول نماز بود، تير را از پايش ب 2 يرون كشيدند.
ملاى جامى اين ماجرا را به نظم در آورده و مى گويد:

شير خدا شاه ولايت على
	صيقلى شرك خفى و جلى
روز احد چون صف هيجا گرفت
	تير مخالف بتنش جا گرفت
غنچه پيكان بگل او نهفت
	صد گل محنت زگل او شكفت
روى عبادت سوى محراب كرد
	پشت به درد سر اصحاب كرد
خنجر الماس چوبنداختند
	چاك بتن چون گلش انداختند
صورت حالش چو نمودند باز
	گفت كه سوگند به داناى راز
كز الم تيغ ندارم خبر
	گر چه زمن نيست خبردارتر

استعانت از نماز

قال على (عليه السلام ):

اءلا انكم ملاقوا العدو غدا ان شاء الله . فاطيلوا اليلة القيام و اكثروا تلاوة القران و اسئلو الله الصبر و النصر.

(بحار الانوار ج 35 ص 100)
(در نبرد معروف صفين و پيش از آغاز جنگ ، اميرالمؤ منين (عليه السلام ) به دلير مردان همراه خود خطاب كرد و فرمود:) شما - ان شاء الله - فردا با دشمن درگير خواهيد شد. پس امشب را بيشتر به نماز مشغول باشيد و قرآن را بسيار تلاوت كنيد و از خداوند صبر و نصرت (استقامت و پيروزى ) بخواهيد.
نماز شب در شب عمليات

قال على (عليه السلام )

ما تركت صلوة الليل منذ سمعت قول النبى (صلى الله عليه وآله ): صلوة اليل نور فقال ابن الكواء: و ليلة الهرير؟ قال : و ليلة الهرير.

(بحار الانوار ج 41 ص 17)
از روزى كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) فرمود: (نماز شب نور است )، نماز شب را ترك نكردم . ابن كواء از حضرت پرسيد: حتى در ليلة الهرير. امام فرمود: حتى در آن شب .
نماز اول وقت حتى در جنگ


كان على يوما فى حرب صفين مشتغلا بالحرب و القتال ، و هو مع ذلك بين الصفين مراقب الشمس . فقال له ابن عباس : يا اميرالمؤ منين ما هذا لفعل ؟ قال : انظر الى الزوال حتى نصلى : فقال له ابن عباس و هل هذا وقت صلوة ؟ ان عندنا لشغلا بالقتال عن الصلوة . فقال : على ما نقاتلهم ؟ انما نقاتلهم على الصلوة . قال و لم يترك صلوة الليل قط حاتى ليلة الهرير. ⁽⁶⁾

(بحارالانوار ج 83 ص 23)
روزى در جنگ صفين حضرت على (عليه السلام ) در حالى كه مشغول جنگ بود مرتب به خورشيد نگاه مى كرد. ابن عباس عرض ‍ كرد: يا اميرالمؤ منين ! اين چه كارى است كه شما انجام مى دهيد؟ حضرت فرمود نگاه مى كنم تا وقع فرا رسيدن ظهر، نماز را (در اول وقت ) بخوانم . ابن عباس گفت : آيا حالا وقت نماز است ؟ ما مشغول جنگ هستيم . حضرت فرمود: مگر ما براى چه چيزى مى جنگيم ؟ به درستى كه ما براى نماز، مى جنگيم . ابن عباس گفت : هيچ گاه نماز شب على (عليه السلام ) ترك نشد حتى در ليلة الهرير.
طولانى كردن ركوع

عن ابى عبدالله (عليه السلام ):

كان على يركع فيسيل عرقه حتى يطافى عرقه من طول قيامه .

(بحار الانوار ج 85 ص 110)
اميرالمؤ منين (عليه السلام ) ركوع نماز را آن قدر طولانى مى كرد كه عرق از ساق پاى وى جارى و زير قدم هاى مباركش مى شد.
هديه پيامبر (صلى الله عليه وآله )


اهدى الى رسول الله (صلى الله عليه وآله ) ناقتال عظيمتان ، فجعل احداهما لمن يصلى ركعتين لا يهم بشى ء من امر الدنيا. ولم يجبه احد سوى على (عليه السلام ) فاعطاه كلتيهما.

(بحار الانوار ج 41 ص 18)
به پيامبر (صلى الله عليه وآله ) دو شتر بزرگ هديه دادند. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) يكى از دو شتر را به عنوان هديه قرار داد براى كسى كه دو ركعت نماز به جاى آورد و چيزى از امور دنيا را به خاطر نياورد و به فكر چيزى از دنيا نيفتد. كسى به فكر دنيا و مافيها نيفتد، نخواند) به جز حضرت على (عليه السلام ) كه پاسخ مثبت داد. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) هر دو شتر را به على (عليه السلام ) مرحمت فرمود.
پناه بردن به نماز

عن ابى عبدالله (عليه السلام ) قال :

كان على (عليه السلام ) اذا هاله شى ء فزع الى الصلوة ثم تلى هذه الاية و استعينوا بالصبر الصلوة

(وسايل الشيعه ج 5 ص 263)
هنگامى كه براى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) مشكلى پيش مى آمد، به نماز پناه مى برد (و ناراحتى خويش را از طريق نماز جبران مى كرد) و آيه (از صبر و نماز يارى جوييد) را تلاوت مى كرد.
ارزش نماز جمعه


عن وهب بن جعفر قال :
ان عليا (عليه السلام ) كان يقول : لان ادع شهود حضور الاضحى عشر مرات احب الى من ان ادع شهود حضور الجمعة مرة و احدة من غير علة .

(بحار الانوار ج 104 ص 316)
وهب بن جعفر گويد: على (عليه السلام ) مى فرمود: اگر ده سال حضور در نماز عيد قربان را ترك نمايم ، بهتر است از اين كه يك بار بدون علت در نماز جمعه حاضر نشوم .
حضور قلب


انه كان اذا دخل الصلوة كان كاءنه بنا ثابت او عمود قائم لا يتحرك و كان ربما ركع او سجد فيقع الطير عليه ولم يطق احد ان يحكى صلوة رسول الله (صلى الله عليه وآله ) الا على بن ابيطالب و على بن الحسين (عليهما صلوة المصلين ).

(بحار الانوار ج 84 ص 265)
همانا اميرالمؤ منين (عليه السلام ) هنگامى نماز، همچون بنائى ثابت و ستونى استوار بود كه هيچگونه تحركى نداشت . و بسا ركوع و سجودش طولانى مى شد و بدن مباركش آنقدر بى حركت بود كه گاهى مرغى بر پشت مبارك آن حضرت مى نشست و احدى جز على بن ابيطالب (عليه السلام ) و على بن الحسين (عليه السلام ) طاقت نداشت كه مانند رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) نماز بخواند.
حافظ دين و نماز


قال رسول الله (صلى الله عليه وآله ):
و الله يا معشر قريش لتقيمن الصلوة و لتؤ تن الزكاة اءو لا بعثن عليكم رجلا فيضرب اعناقكم على الدين اءنا اءو خاصف النعل

(كنز العمال ج 7 ص 326)
نبى اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرموده است : به خدا قسم اى گروه قريش ! بايد نماز بپاى داريد و زكات بدهيد، يا مبعوث كنم بر شما مردى را كه گردن هاى ما را به خاطر دين بزند كه آن شخص ، خودم هستم يا كسى كه كفش خود را وصله مى زند (يعنى اميرالمؤ منين (عليه السلام )
تغيير رنگ چهره امام در نماز


قال الصادق (عليه السلام ):
و كان على (عليه السلام ) اذا قام الى الصلوة فقال : وجهت و جهى للذى فطر السموات و الارض ⁽⁷⁾ تغير لونه حتى يعرف ذلك فى وجهه .

(ميزان الحكمة ج 5 (س ) 381)
هنگامى كه على (عليه السلام ) به نماز مى ايستاد، اين آيه شريفه را مى خواند: (رو مى آورم با تمام وجودم به كى كه آسمانها و زمين را آفريد)و رنگ مبارك حضرتش تغيير مى كرد، به طورى كه تغيير حالت و دگرگونى از صورت مباركش به خوبى مشاهده مى شد.
فصل سوم : آثار و اسرار نماز
نماز وسيله تقرب به خدا

قال على (عليه السلام ):
(اءلصلوة قربان كل تقى .)
(نهج البلاغه حكمت )
نماز وسيله تقرب و نزديك شدن انسان پرهيزگار به خداست .
نماز و حسادت ابليس


قال على (عليه السلام ):
اذا قام الرجل الى الصلوة اءقبل اليه ابليس ينظر اليه حسدا لما يرى من رحمة الله التى تغشاه

(بحار الانوار ج 82 ص 207)
هنگامى كه شخصى به نماز مى ايستد، شيطان مى آيد و با حسادت به او نگاه مى كند؛ زيرا مى بيند كه رحمت خدا او را فرا گرفته است .
بركات نماز


قال على (عليه السلام ):
ان الانسان اذا كان فى الصلوة فان جسده و ثيابه و كل شى ء حوله يسبح .

(بحار الانوار ج 82 ص 213)
هنگامى كه انسان در حال نماز است ، اندام و لباسش و هر چه پيرامون اوست ، خدا را تسبيح مى گويند.
نماز دژ محكم در مقابل شيطان


قال على (عليه السلام ):
الصلوة حصن من سطوات الشيطان .

(غرر الحكم ص 56)
نماز قلعه و دژ محكمى است كه نمازگزار را از حملات شيطان نگاه مى دارد.
گناه زدائى نماز


قال على (عليه السلام ):
انهالتحت الذنوب حت الورق .

(نهج البلاغه خطبه 190)
نماز گناهان را مانند ريزش برگ درختان فرو مى ريزد.
نماز و رحمت الهى


قال على (عليه السلام ):
لو يعلم المصلى ما يغشاه من الرحمة لما رفع راءسه من السجود.

(غرر الحكم ص 261)
اگر نمازگزار بداند كه چقدر از رحمت (خداوند تعالى ) او را فرا گرفته است ، سرش را از سجده بر نمى دارد.
نماز نزول رحمت

قال على (عليه السلام ):
(اءلصلوة تنزيل الرحمة .)
(غرر الحكم ص 52)
نماز رحمت الهى را نازل مى كند.
اعمال تابع نماز


قال على (عليه السلام ):
و اعلم ان كل شى ء من عملك تبع لصلوتك .

(نهج البلاغه نامه 27)
و بدان كه هر عملى از اعمال تو تابع نمازت مى باشد.
نماز مانع عذاب


قال على (عليه السلام ):
ان الله - عزوجل - اليهم بعذاب اءهل الارض جميعا حتى لا يحاشى منهم اءحدا اذا عملوا بالمعاصى و اجترحوا السيئات ؛ فاذا نظر الى الشيب ناقلى اءقدامهم الى الصلوة و الولدان يتعلمون القران ، رحمهم فاخر ذلك عنهم .

(ثواب الاعمال ص 66)
اهل زمين چون به عصيان و تبهكارى مبتلا شوند. خداوند (عزوجل ) اراده كند كه همه آنها را بدون استثناء عذاب كند. اما هنگامى كه به سالخوردگان نظر كند كه به سوى نماز گام برمى دارند و كودكان كه مشغول يادگيرى قرآنند، عفو و رحمت خود را بر آنان نثار كند و عذاب آنها را تاءخير اندازد.
نماز دور كننده شيطان


قال على (عليه السلام ):
اءلصلوة حصن الرحمن و مدحرة الشيطان .

(غرر الحكم ج 2 ص 166)
نماز قلعه خداى بخشاينده و وسيله اى براى دور كردن شيطان است .
نماز كفاره گناهان


قال على (عليه السلام ):
اءلصلوات الخمس كفارة لما بينهن ما اجتنب من الكبائر و هى التى قول الله - عزوجل - ان الحسنات يذهبن السيئات . ⁽⁸⁾

(بحار الانوار ج 82 ص 237)
نمازهاى پنجگانه كفاره گناهانى است كه ميان آنها (مسلمانان ) انجام گرفته است . به شرط آن كه از گناهان كبيره اجتناب شده باشد و همين است گفتار خداوند بزرگ : (نيكيها، بديها را از بين مى برد.)
نماز وسيله تقرب


قال على (عليه السلام ):
تقرب الى الله سبحانه بالسجود و الركوع و الخضوع لعظمته و الخشوع .

(غرر الحكم ص 356)
به وسيله سجده و ركوع و خضوع و خشوع در برابر عظمت خدا به او تقرب جوى .
كبرزدائى نماز


قال على (عليه السلام ):
فرض الله الايمان تطهيرا من الشرك و الصلوة تنزيها عن الكبر.

(نهج البلاغه حكمت 291)
گناهى كه پس از آن مهلت يافتم تا دو ركعت نماز گزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا غمگين نساخته است .
نماز پاك كننده از آلودگيها


قال على (عليه السلام ):
و شبهها رسول الله (صلى الله عليه وآله ) بالحمة تكون على باب الرجل فهو يغتسل منها فى اليوم و الليلة خمس مرات فما عسى اءن يبقى عليه من الدرن .

(نهج البلاغه خطبه 199)
پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله ) نماز را به چشمه آب گرمى كه بر در خانه شخصى باشد كه شبانه روز پنج بار خود را در آن شستشو دهد، تشبيه كرده است . بدون ترديد چرك و آلودگى در بدن چنين كسى باقى نخواهد ماند.
نماز موجب بخشش گناهان


قال على (عليه السلام ):
ما اءهمنى ذنب اءمهلت بعده حتى اءصلى ركعتين و اءسال الله العافية .

(نهج البلاغه حكمت 291)
گناهى كه پس از آن مهلت يافتم تا دو ركعت نمازگزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا غمگين نساخته است .
زكات با نماز مايه تقرب


قال على (عليه السلام ):
ان الزكاة جعلت مع الصلوة قربانا لاهل الاسلام .

(نهج البلاغه خطبه 199)
همانا زكات همراه نماز، مايه تقرب مسلمانان به خداوند است .
نماز پاسدار انسان


قال على (عليه السلام ):
و عن ذلك ما حرس الله عباده المؤ منين با الصلوات و الزكات و مجاهدة الصيام فى الايام المفروضات ، تسكينا لاطرافهم و تخشيعا لابصارهم و تذليلا لنفوسهم و تخفيضا لقلوبهم و اذها با للخيلاء عنهم .

(نهج البلاغه خطبه 192)
و خداوند متعال بندگان مؤ من خود را به وسيله نمازها و زكاتها و مجاهده در گرفتن روزه واجب ، حفظ و حراست مى كند؛ (چرا كه اين اعمال موجب ) آرامش اندامشان و خشوع ديدگانشان و فروتنى جانهايشان و خضوع دلهايشان مى شود، و همچنين باعث از بين بردن كبر و غرور از وجودشان مى گردد
نماز نشانه تواضع


قال على (عليه السلام ):
... لمافى ذلك من تعفير عتاق الوجوه بالتراب تواضعا و التصاق كرائم الجوار ح بالارض تصاغرا.

(نهج البلاغه خطبه 234)
... (بندگان مؤ من ) هنگامى كه نماز مى خوانند، به نشان تواضع ، گونه ها را به خاك مى سايند و براى اظهار كوچكى و خاكسارى ، اعضاى شريف خود را بر زمين مى گذارند.
تاءثير قنوت و سجده طولانى


قال على (عليه السلام ):
طول القنوت و السجود ينجى من عذاب النار

(تصنيف غرر الحكم ص 175)
طولانى نمودن قنوت و سجده ها در نماز، نمازگزاران را از عذاب آتش نجات مى دهد.
قدر شناسان نماز


قال على (عليه السلام ):
و قد عرف حقها رجال من المؤ منين الذين لا تشغلهم عنها زينة متاع و لا قرة عين من ولدو لامال . يقول الله سبحانه : رجال لا تلهيم تجارة و لابيع عن ذكر الله و اقام الصوة ايتاء الزكوة . ⁽⁹⁾

(نهج البلاغه خطبه 190)
قدر و اهميت نماز را مردانن از مؤ منين مى دانند كه زينت كالاى دنيا و فرزندى كه نور چشم انسان است و مال و دارايى ، آنها را به خود مشغول نمى دارد، چنانكه خداوند سبحان مى فرمايد: (مردانى هستند كه تجارت و داد و ستد دنيا، آنها را از ياد خدا و اقامه نماز و پرداخت زكات باز نمى دارد.)
سر (الله اكبر)


قال على (عليه السلام ):
و الوجه الاخر (الله اكبر)فيه نفى كيفيته ؛ كاءنه يقول (اءى المؤ ذن ): الله اءجل من اءن يدرك الواصفون قدر صفته الذى هو موصوف به انما يصفه الواصفون صفته الذى هو موصوف به انما يصفه الواصفون صفته على قدرهم لا قدر عظمته و جلاله . تعالى الله عن اءن يدرك الواصفون صفته علوا كبيرا.

(بحار الانوار ج 84 ص 131)
وجه ديگر (الله اكبر)اين است كه كيفيت و چگونگى را از او نفى مى كند، گويى مؤ ذن (هنگام گفتن الله اكبر) چنين مى گويد: خدا والاتر از آن است كه وصف كنندگان ، صفت او را (آنچنانكه هست ) ادراك كنند. (بلكه ) آنان به قدر ادراك خود او را وصف مى كنند نه به قدر عظمت و جلال او. خداوند بسيار برتر از آن است كه وصف كنندگان ، توصيف او را (آنگونه كه هست ) دريابند.
نماز عامل رهائى انسان


قال على (عليه السلام ):
و انهالتحت الذنوب حت الورق و تطلقها اطلاق الربق .

(نهج البلاغه خطبه 190)
و نماز گناهان را مانند ريزش برگ درختان فرو مى ريزد و مانند رهائى چهار پايان از بند، انسان را آزاد مى سازد.
نماز و افزايش روزى


قال على (عليه السلام ):
اءلجمع بين الصلاتين يزيد فى الرزق .

(سفينة البحار ج 2 ص 43)
جمع بين دو نماز، موجب افزودنى در روزى است .
نماز آمرزش الهى


قال على (عليه السلام ):
من اتى الصلوة عارفا بحقها غفرله .

(بحار الانوار ج 79 ص 207)
هر كه نماز به جاى آورد، درحاليكه حق آن را بشناسد، آمرزيده شده است .
نماز و بيمناكى شيطان


قال على (عليه السلام ):
( اءن رسول الله (صلى الله عليه وآله ) قال : لا يزال الشيطان هائبا المومن ما حفظ على الصلوات الخمس فاذا الخمس فاذا ضيعهن تجرا عليه فالقاه فى العظائم .) (دعائم الاسلام ج 1 ص 133)
رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) فرمود: تا هنگامى كه شخص با ايمان ، محافظت بر نمازهاى پنجگانه كند، شيطان از او بيمناك و هراسناك است ، و چون نمازهاى پنجگانه را تباه كند، شيطان بر او جراءت ورزد و او را در گناهان بزرگ در اندازد.
نماز صابون خطاها


قال على (عليه السلام ):
اءلصلوة صابون الخطايا

(شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 20 ص 313)
نماز صابون (پاك كننده ) خطاهاست .
فصل چهارم : آمادگى قبل از نماز
آمادگى قبل از نماز


قال على (عليه السلام ):
من لم ياءخذ اهبه الصلوة قبل وقتها فما و قرها.

(شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 20 ص 239)
كسى كه قبل از نماز خود را براى اقامه نماز آماده نكند، به نماز بى احترامى نموده است .
قبله


قال على (عليه السلام ):
و فرض عليكم حج بيته الحرام الذى جعله قبلة للانام

(نهج البلاغه خطبه 50)
(خداوند) حج بيت الحرام خود را به شما واجب كرد، بيتى كه آن را قبله مردم قرار داد.