تأليفات رجالى: قرن سيزدهم هجرى

حسن بن محمّد (م 1205 ق).

309. زبدة الرجال.

الذريعة، ج 12، ص 27 (ش 154).
اين كتاب، مشتمل بر فهرستى از راويان احاديث است كه مورد اعتماد مصنّف بوده‏اند كه به همراه آن، كليّاتى در علم درايه و مباحثى در تمييز مشتركات، مورد بحث قرار گرفته است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هاى متعدّدى از اين كتاب را در كتاب‏خانه‏هاى مختلف، مشاهده كرده و نشانى داده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

وحيد بهبهانى، محمّد باقر بن محمّد اكمل (1116 يا 1118 - 1206 ق).

310. التعليقه البهبهانية.

الذريعة، ج 4، ص 223 (ش 1120).
مرحوم محمّد باقر وحيد بهبهانى، تعليقه‏هايى را بر كتاب منهج المقال، معروف به الرجال الكبير محمّد استر آبادى به همراه مقدّمه‏اى مشتمل بر پنج فايده رجالى آورده است. به دليل اهميّت اين فوايد رجالى، تا كنون شرح‏هاى مختلفى بر آن آورده شده است.
همان طور كه محقّق تهرانى اشاره كرده است، اين تعليقه با اسامى مختلف معرّفى شده است كه بعضى از اين اسامى عبارت‏اند از: التعليقة، حاشية على منهج المقال، تعليقة الوحيد و تعليقة منهج المقال.
ايشان در الذريعة (ج 666، ص 39) متذكّر شده است كه بر اين تعليقه، شرح‏هاى مختلفى آورده شده كه عبارت‏اند از:
حاشيه على بن خليل طبيب تهرانى (م 1297 ق). اين حاشيه با عناوين شرح الفوائد الرجالية و شرح تعليقة الرجال در الذريعة فهرست شده است.
حاشيه باقر بن غلامعلى شوشترى (م‏1327 ق) با عنوان حاشية على التعليقة البهبهانية.
حاشيه على بن حسين خاقانى نجفى (م 1334 ق) با عنوان رجال الخاقانى.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

311. فوايد الوحيد البهبهانى، تحقيق: حسن خاقانى، قم: مكتب الإعلام الإسلامى، 1404 ق، 72 ص، دوم.

چاپ شده در ضميمه كتاب رجال الخاقانى.
اين اثر، مشتمل بر مباحث زير است:
متن كتاب، شامل پنج فايده رجالى است كه عبارت‏اند از:
وجه نياز به علم رجال و مبناى حجّيت آراى رجالى؛
الفاظ جرح و تعديل؛
امارات وثاقت و قوّت؛
ذكر بعضى از اصطلاح‏هاى مرحوم وحيد بهبهانى در تعليقه منهج الرجال؛
شيوه بررسى رجال.
كتاب، داراى حاشيه‏هايى است كه محقّق در ذيل متن كتاب، متذكّر شده است.
در شرح اين كتاب، مرحوم على خاقانى، كتاب رجال الخاقانى را تأليف نموده است.
شايان ذكر است كه فوائد الوحيد البهبهانى، مقدّمه‏اى بر تعليقه نويسنده بر كتاب منهج المقال است كه به طور مستقل، چاپ شده است.
محقّق تهرانى، اين مقدّمه را با عناوين الفوائد الخمس الرجالية و الفوائد الرجالية فهرست نموده است.
مرحوم اسماعيل مقدايى يزدى (م 1230 ق) در شرح اين كتاب، شرح الفوائد الرجالية را تأليف نموده است.

حسينى قزوينى، سيّد حسين (م 1208 ق).

312. مختصر جامع الرواة.

الذريعة، ج 20، ص 192 (ش 2529).
اين اثر، خلاصه‏اى از جامع الرواة محمّد اردبيلى (م 1101 ق) است و در مقدمه سوم بر كتاب معارج الأحكام - كه از آثار همين مؤلّف است - آورده شده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 22، ص 204، ش 6713)، اين كتاب را با عنوان ملخص جامع الرواة الأردبيلية هم فهرست نموده است.

313. الفوائد الرجالية.

التراث العربى، ج 4، ص 209.
اين كتاب، در بردارنده چند فايده رجالى است كه مؤلّف آن را به عنوان مقدّمه‏اى بر كتاب فقهى معارج الأحكام فى شرح شرايع الإسلام، تأليف نموده است. مؤلّف، اين فوايد را شامل شش مبحث داشته است؛ امّا به دليل مشوّش بودن كتاب، تنها چهار مبحث آن استخراج شده است كه عبارت‏اند از:
مبحث اوّل، شامل خلاصه‏اى از علم رجال و مصطلحات علم درايه؛
مبحث چهارم، شامل مشتركات اسامى رجال،
مبحث پنجم، شامل مطالبى درباره اعتماد بر مؤلّفان كتب اربعه حديثى،
مبحث ششم، شامل طُرُق كلينى، شيخ صدوق و شيخ طوسى به همراه بعضى از اجازات.
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 140) آورده است كه صاحب تتميم أمل الآمل، نام اين كتاب را در فهرست آثار اين مؤلّف آورده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 111)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد حسين و در مصفّى المقال (ص 140) با عنوان المشتركات هم فهرست نموده است.
شايان ذكر است كه در التراث العربى تاريخ وفات مؤلّف، 1308ق، آورده شده، در حالى كه در اكثر منابع 1208ق، آمده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

بحر العلوم طباطبايى، سيّد محمّد مهدى (1155 - 1212 ق).

314. رجال السيد بحر العلوم، المعروف بالفوائد الرجالية،

تحقيق: محمّد صادق آل بحر العلوم و حسين آل بحر العلوم، تهران: مكتبة الصادق، 1363 ش، 4 ج، اوّل.
نام اصلى اين كتاب، الفوائد الرجالية است؛ امّا در اين چاپ، با اين عنوان آورده شده است.
كتاب در سه بخش تنظيم شده است كه عبارت‏اند از:
بررسى مهم‏ترين خاندان‏هاى رجالى همراه با ذكر شرح حال مفصّل بسيارى از افراد اين خاندان‏ها؛
اسامى علما و رجال حديث، كه بر اساس حروف الفبا مرتّب شده‏اند، با ذكر اقوال علماى علم رجال در مورد آنها؛
فوايد رجالى متفرّق، از جمله شيوه‏شناسى فهرست شيخ و بررسى برخى از راويان مهم.
مقدمه محقّقان در زندگى‏نامه مؤلّف و خاندان بحر العلوم و معرّفى محتويات كتاب است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 16، ص 339، ش 1574)، اين كتاب را با عنوان الفوائد الرجالية و نيز با عنوان رجال السيد محمّد مهدى (ج 10، ص 154) فهرست نموده است.

حسنى حسينى بغدادى، سيّد احمد بن محمّد (1128 - 1215 ق).

315. أرجوزة.

الذريعة، ج 1، ص 473 (ش 2356).
مؤلّف، اين اُرجوزه را در شرح حال راويان آورده است. اسامى بر اساس حروف الفبا تنظيم شده و راويان مجهول نيامده است و در نهايت، كنيه‏ها و القاب آورده شده‏اند. سپس مؤلّف، شرح مختصرى در بيان مواردى را كه به خاطر ضرورت شعرى اجمال بيان شده‏اند، آورده است. محقّق تهرانى در الذريعة (ج 6، ص 14، ش 38) اين حاشيه را با عنوان حاشية على اُرجوزة فى الرجال و در الذريعة (ج 23، ص 108)، اين كتاب را با عنوان منظومة فى الرجال و نيز با عنوان رجال السيد أحمد بغدادى (ج 10، ص 94، ص 186) فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

بهبهانى (كرمانشاهى)، محمّد على (1144 - 1216 ق).

316. حاشية على نقد الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 228 (ش 1279).
اين حاشيه بر نقد الرجال سيّد مير مصطفى تفرشى (م 1021 ق) نوشته شده است.
محقّق تهرانى در كتاب مصفّى المقال (ص 311)، نام اين حاشيه را در فهرست آثار اين مؤلّف آورده و متذكّر شده است كه ميرزا حسين نورى در خاتمة المستدرك، نام اين تأليف را آورده است.

317. معترك الأقوال فى أحوال الرجال.

الذريعة، ج 21، ص 209 (ش 4650).
مؤلّف در مقامع الفضل خود، از اين كتابْ نقل قول‏هايى را آورده است. همچنين در روضات الجنات و كتب ديگر به اين كتاب اشاره شده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 134)، اين كتاب را با عنوان رجال الآقا محمّد على هم فهرست نموده است.

مازندرانى حايرى، ابو على محمّد بن اسماعيل (1159 - 1216 ق).

318. منتهى المقال فى أحوال الرجال (رجال أبى على)، تحقيق: مؤسسة آل البيت‏عليهم السلام لإحياء التراث، قم، 1416 ق، 7 ج، اوّل.

مؤلّف در مقدّمه، پنج مطلب را آورده است كه عبارت‏اند از:
تاريخ ولادت و وفات معصومان‏عليهم السلام؛
اسامى اشخاصى كه با امام مهدى (عج) ملاقات داشته‏اند و يا معجزه‏اى از جانب ايشان ديده‏اند؛
بيان كنيه و القاب ائمه معصوم‏عليهم السلام؛
اسامى رجالى كه با ديگران اشتباه مى‏شوند؛
فوايد رجالى متفرق مؤلّف.
متن كتاب، در شرح حال رجال حديث است و از بيان شرح حال راويان مجهول به جهت عدم فايده آن اجتناب شده است. روش تحقيق مؤلّف به اين ترتيب است كه در ابتدا، مضمون شرح حال بيان شده به وسيله ميرزا محمّد استر آبادى در كتاب منهج المقال را ذكر مى‏نمايد و سپس، مضمون آنچه را كه وحيد بهبهانى در تعليقه خود بر منهج المقال آورده، متذكّر مى‏شود و در مواردى، نظر خود را بيان مى‏كند و در نهايت، بحث را با كلام محمّد امين كاظمى در تمييز مشتركات از هداية المحدثين به پايان مى‏رساند.
مؤلّف در ضمن مباحث، از شرح حال‏هاى موجود در كتاب‏هاى ديگر، نقل قول‏هايى را متذكّر مى‏شود و در بعضى موارد، اسامى و شرح‏حال‏هايى را اضافه كرده است. اسامى راويان، بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است.
خاتمه كتاب، شامل پنج فايده رجالى است كه عبارت‏اند از:
«عدّة» در كتاب الكافى؛
خادمان و وكلاى ممدوح و مذموم ائمه‏عليهم السلام؛
اسامى سفيران ممدوح در زمان غيبت؛
اسامى مدّعيان مذموم بابيت؛
طريق و مشيخه شيخ طوسى در كتاب‏هاى التهذيب و الاستبصار و شيخ صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه.
محقّق كتاب در مقدّمه، اقدام به معرّفى مختصر بعضى كتاب‏هاى رجالى معتبر و معروف و زندگى‏نامه مؤلّف نموده است. گفتنى است كه اين كتاب، معروف به رجال ابى على است.
در اين كتاب، مؤلّف از بيان فهرست اسامى بسيارى از رجال، به گمان آن كه مجهول‏اند و فايده‏اى در ذكر آنها وجود ندارد، اجتناب نموده است. به همين منظور و در جهت تكميل اين كتاب، دو كتاب ديگر تأليف شده است كه عبارت‏اند از:
تكملة رجال أبى على، تأليف: درويش على حايرى (م ق 13)، كه از شاگردان مؤلّف است؛
إكمال منتهى المقال، تأليف: محمّد آل كشكول (م ق 13).
حاشيه‏هايى كه بر اين كتاب نوشته شده، عبارت‏اند از:
حاشيه سيّد صدر الدين محمّد عاملى (م 1263 ق) كه مرحوم سيّد حسن صدر، آن را تدوين كرده و نكت الرجال ناميده است؛
حاشيه على بن خليل تهرانى (م 1296 ق)؛
حاشيه محمّد تنكابنى (م 1302 ق)؛
حاشيه على بن محمّد جعفر شريعتمدار استر آبادى (م 1315 ق) كه با عنوان غاية الآمال فى استعلام أحوال الرجال تأليف شده است؛
حاشيه سيّد شرف الدين على بن محمّد مرعشى تبريزى (م 1316 ق)؛
حاشيه ميرزا حسين نورى (م 1320 ق)؛
حاشيه جواد طارمى زنجانى (م 1325 ق) كه با عنوان مشكل الرجال فى منتهى المقال تأليف شده است؛
حاشيه سيّد ابو تراب خوانسارى (م 1346 ق)؛
حاشيه حسن بن هادى موسوى عاملى (م 1354 ق)؛
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 93)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ أبى على و نيز با عنوان‏هاى رجال الشيخ أبى على محمّد (ج 10، ص 143) و منتهى المقال فى أحوال الرجال (ج 23، ص 13)، فهرست كرده است.

عاملى، سيّد جواد (م 1226 ق).

319. رجال السيد جواد العاملى.

الذريعة، ج 10، ص 107 (ش 224).
مؤلّف، ضمن تقريرات درس استاد خود، سيّد محمّد مهدى بحر العلوم در شرح كتاب الوافى، به تعليقات خود بر كتاب رجال ايشان اشاره نموده است. اين تعليقات بر كتاب الفوائد الرجاليةى مرحوم سيّد محمّد مهدى بحر العلوم آورده شده است و بر اين اساس، نام ديگر آن، تعليقات على الفوائد الرجالية است.

حسينى اعرجى، سيّد محسن بن حسن (1130 - 1227 ق).

320. عدّة الرجال، تحقيق: مؤسسة الهداية لإحياء التراث، قم: اسماعيليان، 1415 ق، 2 ج، اوّل.

مؤلّف، اين كتاب را به منظور آموزش مباحث رجالى به فرزند خود، تأليف نموده است و در زمانى كه فايده دوازدهم را به پايان مى‏رساند، فرزند ايشان فوت مى‏كند و مؤلّف، از ادامه تأليف اجتناب مى‏نمايد؛ امّا پس از مدّتى به منظور حصول فايده بيشتر بر اين كتاب، شش فايده رجالى ديگر به آن اضافه مى‏نمايد.
مقدّمه مؤلّف در بيان ضرورت علم رجال و بررسى كتاب‏هاى رجالى متقدّمان و متأخّران است.
كتاب، شامل هجده فايده رجالى است كه در دو قسمت دوازده و شش فايده‏اى ذكر شده‏اند كه عبارت‏اند از:
فايده اوّل، تاريخ اهل بيت‏عليهم السلام و بعضى از فرزندان ايشان؛ و وكلاى امام مهدى(عج) در زمان غيبت صغرى؛
فايده دوم، بعضى از فرقه‏هاى شيعه؛
فايده سوم، در مورد قدماى مصنّف (عنوان مستقلّى براى اين فايده ذكر نشده)؛
فايده چهارم، جواز اخذ خبر غير عادل؛
فايده پنجم، الفاظ جرح و تعديل؛
فايده ششم، حصول جرح و تعديل به وسيله يك نفر يا بيشتر و بيان سبب جرح و تعديل؛
فايده هفتم، تعارض ميان جرح و تعديل؛
فايده هشتم، اصحاب اجماع؛
فايده نهم، «عدّة» در كتاب‏هاى مرحوم كلينى؛
فايده دهم، تميز مشتركات؛
فايده يازدهم، الفاظ و اصطلاحاتى كه فايده آنها و مراد از آنها مخفى است، مانند لفظ «مولى»؛
فايده دوازدهم، درباره رفع تناقض ميان باب‏هاى «من روى» و «من لم يرو».
بخش دوم از اين فوايد رجالى عبارت‏اند از:
فايده اوّل، راوى‏هاى منحرف و كسانى كه در مورد آنها طعن وارد شده است و در موارد حاجت به آنها رجوع مى‏شود؛
فايده دوم، مشايخى كه در مورد آنها طعن وارد شده است و رجالى كه مجهول‏اند؛
فايده سوم، بعضى از بزرگان اصحاب و تابعيان و تابعيانِ تابعيان؛
فايده چهارم، افرادى كه جزو اصحاب امام معيّنى ذكر شده‏اند؛ امّا از امام ديگرى روايت‏هاى زيادى دارند، و مراتب نسب‏هاى ششگانه؛
فايده پنجم، معرّفى بعضى از مشاهير اسلام؛
فايده ششم، مشيخه شيخ صدوق و شيخ طوسى.
كتاب، داراى مقدمه تحقيق تفصيلى و فهرست‏هاى مختلف است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 141) اين كتاب را با عنوان رجال الكاظمى و نيز با عنوان رجال السيد محسن الأعرجى (ج 10، ص 142)، فهرست نموده است.

عقدايى يزدى، اسماعيل (م 1230 ق).

321. شرح الفوائد الرجالية.

الذريعة، ج 13، ص 387 (ش 1456).
مؤلّف به عنوان شرح بر مقدمه تعليقة البهبهانية ى وحيد بهبهانى، كتاب شرح الفوائد الرجاليه را تأليف نموده است؛ ليكن محقّق تهرانى اشاره مى‏نمايد كه اين شرح، ناقص است و همه مباحث را در بر ندارد و تنها شامل ابتدا تا اواخر فايده اوّل است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 96)، اين شرح را با عنوان رجال الشيخ اسماعيل العقدائى فهرست نموده است.

322. فائدة فى أصحاب الإجماع.

الذريعة، ج 16، ص 87 (ش 11).
محقّق تهرانى، به نسخه‏اى از اين كتاب، نشانى داده است.

جيلانى قمى، ميرزا ابوالقاسم بن حسن (صاحب قوانين) (م 1231 ق).

323. رسالة فى معرفة مشايخ الإجازة من الرواة.

الذريعة، ج 21، ص 261 (ش 4940).
صاحب مفتاح الكرامة، در اجازه‏اى كه براى آقا محمّد على بن آقا محمّد باقر هزار جريبى نوشته، اين رساله را ذكر نموده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 93)، اين كتاب را با عنوان رجال الميرزا أبى القاسم الشفتى القمى و نيز با عنوان تراجم مشايخ الإجازة من الرواة (ج 4، ص 60، ش‏247)، فهرست نموده است.

نيسابورى (/ نيشابورى) هندى، محمّد بن عبد النبى (1178 - 1232 ق).

324. تقويم الرجال.

325. رجال النيسابورى.

الذريعة، ج 10، ص 157 (ش 283).
محقّق تهرانى مى‏گويد كه اين كتاب، غير از كتاب تقويم الرجال و كلّيات الرجال و صحيفة الصفاء است كه از آثار همين مصنّف‏اند. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 145)، اين كتاب را با عنوان رجال الميرزا محمّد هم فهرست كرده است.

326. صحيفة الصفا فى ذكر أهل الإحتبا.

التراث العربى، ج 3، ص 469.
اين كتاب، مشتمل بر چند فايده رجالى و مطالب بسيارى درباره علوم حديث و درايه است كه در دو جلد تنظيم شده است. در جلد اوّل، دوازده «فايده» رجالى و پس از آن، دوازده «عايده»، سپس دوازده «مائده»، مورد بحث واقع شده‏اند.
در جلد دوم، «زوايد» و «فرايد»ى در رجال عامّه و خاصّه مطرح شده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

327. كلّيات الرجال.

الذريعة، ج 18، ص 129 (ش 1044).
محقّق تهرانى مى‏گويد كه اين كتاب، غير از كتاب الرجال و تقويم الرجال از همين مؤلّف است.

328. نتيجة الخلف فى ذكر السلف.

الذريعة، ج 24، ص 49 (ش 238).
مؤلّف در كتاب خود به نام معاول العقول، به تأليف اين كتاب و اين كه موضوع آن در رجال است، اشاره نموده و بيان داشته است كه اين كتاب، حاصل تتبّع در كتاب‏هاى رجالى است و آن را در پنج جلد، تأليف نموده است.

دهلوى كشميرى، ميرزا محمّد (م 1235 ق).

329. إيضاح المقال فى توجيه أقوال الرجال.

330. تنبيه أهل الكمال والإنصاف.

الذريعة، ج 4، ص 441 (ش 1964).
مؤلّف، فهرستى از اسامى راويان كذّاب، وضّاع، مجهول، خوارج، ضعفا و... را كه اصحاب «صحّاح ستّه» از آنها در صحاح خود روايت نقل كرده‏اند، آورده است.
اين اسامى و شرح حالى كه براى هر يك از آنها آورده شده، از كتاب التقريب ابن حجر عسقلانى اخذ شده‏اند.

كاظمى، اسداللَّه (م 1237 ق).

331. (مقدّمة) مقابس الأنوار و نفايس الأسرار.

الذريعة، ج 21، ص 375 (ش 5535).
متن كتاب، مشتمل بر اصطلاحات خاص و مباحث «طهارت» تا بحث «رضاع» از كتاب نكاح است. در اوّل كتاب، چند فايده رجالى و شرح حال تعداد زيادى از متقدّمان آورده شده است.

حسينى، ميرزا نصر اللَّه بن ابوالقاسم (زنده در 1239 ق).

332. رجال الميرزا نصر اللَّه.

الذريعة، ج 10، ص 156 (ش 282).
اين كتاب، در حقيقتْ شامل تعليقاتى است كه مؤلّف بر كتاب نقد الرجال سيّد مصطفى حسينى تفرشى (زنده در 1044 ق)، آورده است.

شبّر حسينى كاظمى، سيّد عبد اللَّه (1188 - 1242 ق).

333. (خاتمة) جامع المعارف و الأحكام.

الذريعة، ج 5، ص 71 (ش 281).

334. جامع المقال فى معرفة الرواة والرجال.

الذريعة، ج 5، ص 73 (ش 286).
اين كتاب، مشتمل بر اقوال علماى علم رجال در معرّفى رجال و راويان حديث است كه با توجّه به حجم كتاب ملخص المقال همين مصنّف كه در تلخيص جامع المقال تأليف شده، مشخّص مى‏شود كه اين كتاب، داراى حجم زيادى بوده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 4، ص 435، ذيل ش 1933)، اين كتاب را با عنوان تمييز المتشابه من الرجال و نيز با عنوان رجال السيد عبد اللَّه (ج 10، ص 128) فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

335. الكليات الرجالية.

الذريعة، ج 18، ص 129 (ش 1045).
اين كتاب، مشتمل بر دوازده هزار بيت در علم رجال است.
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 239)، متذكّر شده كه احتمالاً اين كتاب، تأليف ديگرى غير از خاتمه كتاب جامع المعارف والأحكام است كه در فوايد رجالى تأليف شده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

336. ملخص المقال فى أحوال الرجال.

الذريعة، ج 22، ص 213 (ش 6740).
اين كتاب، در خلاصه كتاب جامع المقال فى معرفة الرواة و الرجال همين مؤلّف نوشته شده است. اسامى راويان بر اساس ترتيب حروف الفبا و با به كار بردن رموزى در ذكر اسامى معصومان‏عليهم السلام و مصادر مورد مراجعه تنظيم شده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

طباطبايى حايرى، سيّد محمّد (م 1242 ق).

337. عمدة المقال فى تحقيق أحوال الرجال.

الذريعة، ج 15، ص 340 (ش 2177).
اين كتاب، مشتمل بر شرح حال مبسوط صد نفر از رجال است كه بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است.
محقّق تهرانى نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 146)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد المجاهد محمّد هم فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

كبير عاملى اصفهانى، سيّد عبد اللَّه (1165 - 1243 ق).

338. شرح مشيخة التهذيب.

الذريعة، ج 14، ص 66 (ش 1767).
مؤلّف در شرح خود بر مشيخه التهذيب، نقل قول‏هاى زيادى را از استاد خود، وحيد بهبهانى آورده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 127)، اين شرح و شرح ديگر مؤلّف بر كتاب من لا يحضره الفقيه را با عنوان رجال السيد عبد اللَّه فهرست نموده است.

339. شرح مشيخة من لا يحضر.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 238.
اين شرح بر مشيخه كتاب من لا يحضره الفقيه شيخ صدوق، آورده شده است.
محقّق تهرانى، به نسخه‏اى از اين شرح، نشانى داده است.

نراقى كاشانى، احمد بن محمّد مهدى (1185 - 1245 ق).

340. عوائد الأيام من مهمات أدلة الأحكام،

هزار جريبى، محمّد على (1188 - 1245 ق).

341. السراج المنير.

الذريعة، ج 12، ص 162 (ش 1083).
اين كتاب، مشتمل بر بيان فوايد رجالى است و در كتاب روضات الجنات، نام اين كتاب را در فهرست آثار اين مؤلّف، آمده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

مجتهد، محمّد اسماعيل (زنده در 1245 ق).

342. معيار التميز فى شرح الوجيز.

الذريعة، ج 21، ص 278 (ش 5054).
اين كتاب در شرح كتاب الوجيزة ى ملّا محمّد باقر مجلسى نوشته شده است.
محقّق تهرانى مى‏گويد كه نام اين كتاب، در فهرست آثار مؤلّف، در حاشيه آخر كتاب العقيدة الوحيدة ى او آورده شده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 96، ش‏190)، اين كتاب را با عنوان رجال المولى محمّد اسماعيل هم فهرست نموده است.

موسوى خوانسارى، سيّد محمّد مهدى بن حسن (م 1246 ق).

343. رسالة فى أحوال أبى بصير.

الجوامع الفقيهة. تهران: انتشارات جهان، ص 64 - 106.
اين رساله شامل مقدّمه، پنج فصل و يك خاتمه است.
مقدّمه، مشتمل بر فهرستى از عناوين مورد بحث در رساله است.
متن رساله، در بردارنده پنج فصل است و عنوان هر فصل، نام يكى از راويانى است كه داراى كنيه ابو بصير هستند. در هر فصل، مؤلّف شرح حال، نظر علماى علم رجال، روايات و ديگر مطالبى كه در شناخت عنوان ذكر شده مؤثّر است، مطرح كرده و مورد بحث و بررسى قرار داده است.
عناوين ذكر شده در هر فصل عبارت‏اند از:
فصل اوّل، يوسف بن حرث؛
فصل دوم، حمّاد بن عبد اللَّه؛
فصل سوم، عبد اللَّه بن محمّد اسدى؛
فصل چهارم، ليث بن بخترى؛
فصل پنجم، ابو بصير يحيى.
مؤلّف در فصل چهارم و پنجم به دليل آن كه اين دو راوى، محور اختلاف‏اند، مباحث گسترده‏اى را مطرح مى‏نمايد.
فصل چهارم (ليث بن بخترى)، شامل ده مبحث است كه در مجموع عبارت‏اند از:
بررسى شرح حال راوى، راوى و مروى عنه، جايگاه راوى در حديث، كنيه او، توثيق او، روايات ذكر شده در ذمّ راوى و قول شيخ طوسى در مورد وى.
فصل پنجم (ابو بصير يحيى)، شامل دوازده مبحث است كه عبارت‏اند از:
نام پدر؛
نظر علماى رجال درباره او؛
كنيه او؛
اسامى ائمه‏اى كه از آنها روايت دارد.
اين راوى غير از يحيى بن قاسم حذاء واقفى است؛
جواب رواياتى كه در وقف وى آمده است؛
وى ناووسى و مخلّط نيست؛
عدم قدح كثيرى از علماى رجال و فقه در مورد وى؛
ادّله وثاقت؛
احاديث وى احقّ به استصحاح از احاديث ليث مرادى است؛

مراغى، عبد الفتاح (م 1250 ق).

344. رسالة فى الموثقين.

الذريعة، ج 23، ص 246 (ش 8835).
اين رساله، مشتمل بر اسامى پنجاه نفر از رجالى است كه توثيق آنها نزد مؤلّف، ثابت شده است.
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 232)، از اين رساله نام برده است و اضافه مى‏كند كه مرحوم عبد الفتاح مراغى، مؤلّف چند جلد كتاب در فقه است و در آخر، يكى از مجلّدات اين رساله را آورده است.
ايشان، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. همچنين در الذريعة (ج 10، ص 126 و 150)، اين كتاب را با عنوان رجال المير عبد الفتاح المراغى و رجال المراغى هم فهرست نموده است.

345. فوائد رجالية.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 232.

بحر العلوم، محمّد رضا بن محمّد مهدى (1189 - 1253 ق).

346. الفوائد الرجالية.

الذريعة، ج 16، ص 338 (ش 1568).
اين كتاب، مشتمل بر چند فايده رجالى است كه عبارت‏اند از:
اصحاب اجماع؛
شرح حال ابو بصير؛
وكالت ائمه‏عليهم السلام، افاده مدح مى‏نمايد؛
وجوه ذكر شده در نياز و عدم نياز به علم رجال.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 2، ص 120، ش 481)، مبحث «اصحاب اجماع» را با همين عنوان و نيز با عنوان كشف القناع فى تراجم أصحاب الإجماع (ج 18، ص 54، ش 648) به طور مستقل فهرست نموده است.
ايشان به نسخه‏اى از اين كتاب، نشانى داده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

قصير خراسانى، محمّد (علم الهدى) (1180 - 1255 ق).

347. رجال علم الهدى.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 444.
بسطامى در فردوس التواريخ و مراغى در مطلع الشمس، فهرستى از آثار اين مؤلّف را آورده است و هر دو نفر، اين كتاب رجالى را از جمله آثار وى شمرده‏اند.

كاظمى، عبد النبى (ف 1256 ق).

348. تكملة نقد الرجال. تحقيق: محمّد صادق آل بحر العلوم، نجف، مطبعة الآداب، 2 ج.

الذريعة، ج 4، ص 417 (ش 1836).
مؤلّف كتاب در مقدّمه، زندگى‏نامه خود و استاد خود، سيّد عبد اللَّه شبّر و فهرستى از مأخذهاى مورد مراجعه جهت تأليف اين كتاب را بيان كرده است. سپس بعضى مسائل رجالى را مورد بحث قرار داده است.
متن كتاب در تكميل كتاب نقد الرجال سيّد مير مصطفى تفرشى آورده شده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 130)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ عبد النبى الكاظمى و تكملة نقد الرجال (ج 4، ص 417، ش 1836) هم فهرست نموده است.

بروجنى، محمّد حسن (زنده در 1257 ق).

349. حواشى فى أحوال رجال مشيخة من لا يحضره الفقيه.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 134.
اين حاشيه، در بيان احوال رجال موجود در مشيخه كتاب من لا يحضره الفقيه كه مؤلّف آن را با خطّ خود نوشته، آورده شده است.
محقّق تهرانى، نسخه اين مشيخه به همراه اين حاشيه را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 109، ش 228)، اين حاشيه را با عنوان رجال الشيخ حسن بروجنى و تعليقات على مشيخة من لا يحضره الفقيه، فهرست نموده است.

حسينى خراسانى، حسين (زنده در 1258 ق).

350. تعليقات نقد الرجال.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 155.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از كتاب نقد الرجال تأليف سيّد مير مصطفى تفرشى را كه اين تعليقات بر آن نوشته شده است، مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 111، ش 230)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد حسين، فهرست نموده است.

موسوى شفتى جيلانى، سيّد محمّد باقر (حجة الاسلام اصفهانى) (1175 - 1260 ق).

351. الرسائل الرجالية، تحقيق: سيد مهدى رجايى، اصفهان: مكتبة مسجد سيّد، 1417 ق، 700 ص، اوّل.

اين كتاب، مشتمل بر بيست رساله درباره اشخاص مورد بحث در علم رجال است و در ضمن بررسى حالات اين رجال، به مباحث تاريخ حيات، مشايخ و شاگردان، طبقه، تأليفات، اقوال علماى رجال، مباحث مدح و ذم، و تمييز مشتركات آنها اشاره شده است.
در ضمن مباحث كتاب، رساله‏اى در تحقيق مراد از «عدّة» در كتاب الكافى، و پاسخ به يك مسئله در منطق آورده شده است.
در كتاب التراث العربى (ج 10، ص 233)، رساله مؤلّف در «عدّة» با عنوان «أصحاب العدة»، به طور مستقلْ فهرست شده است.
فهرست اسامى راويانى كه در اين كتاب شرح حال شده‏اند، عبارت‏اند از:
ابان، ابوبصير، احمد بن محمّد، حسين بن خالد، سهل بن زياد، عبد الحميد عطار. عمر بن يزيد، محمّد بن خالد، يقطينى، معاويه، ابراهيم بن هاشم، احمد برقى، اسحاق بن عمّار، حمّاد بن عيسى، شهاب بن عبد ربّه، ماجيلويه، محمّد بن اسماعيل، محمّد بن سنان و محمّد بن فضيل.
مقدمه محقّق كتاب در مورد زندگى‏نامه مؤلّف آمده است.
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 87) اشاره مى‏نمايد كه مرحوم محمّد باقر بن جعفر بهارى (م 1333 ق)، كتابى با عنوان تلخيص الرسائل الرجاليّة را در تلخيص اين كتاب، تأليف نموده است.
ايشان در كتاب الذريعة (ج 2، ص 120، ش 482)، بحث «عدة» در كتاب الكافى را به طور مستقل و با عنوان أصحاب العدة فهرست نموده است. همچنين اين كتاب را با عنوان رجال السيد محمّد باقر الشفتى (ج 10، ص 98)، فهرست نموده است.

352. أصحاب الإجماع.

الذريعة، ج 2، ص 119 (ش 476).
مؤلّف، اين كتاب را به طور مستقل از الرسائل الرجالية تأليف نموده است؛ امّا در ضمن اين كتاب به چاپ رسيده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 4، ص 57، ش 232)، اين كتاب را با عنوان تراجم أصحاب الإجماع هم فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

353. رسالة فى تحقيق حال أبان بن عثمان. تحقيق: سيّد عبد الكريم محمّد موسوى.

منتشر شده در: تراثنا، ش‏53 و 54، محرّم - جمادى الآخرة 1419ق، ص 355 - 442.
نويسنده رساله، در پى آن است كه با ذكر ادلّه مدح و قدح و بررسى قوّت و ضعف هر يك از اين ادلّه، ديدگاه صحيحى در مورد ابان بن عثمان ارائه نمايد.
متن رساله در سه «مقام» آورده شده است كه شامل اين مباحث است:
بيان اقوال و ادلّه‏اى كه در قدح ابان بن عثمان آورده شده‏اند و به همراه آن، جواب اين اقوال، بيان شده است؛
اقوال و ادلّه‏اى كه در مدح اين شخصيت وارد شده است؛
بيان وجه صحّت ادلّه مدح.
در اين رساله، نام مصدر مورد مراجعه، به همراه متن اتّخاذ شده از آن، مشخّص شده است؛
مقدمه محقّق، در بيان سير تدوين كتاب‏هاى رجالى اهل سنّت و شيعه، و زندگى‏نامه مؤلّف رساله و روش تحقيق و تصحيح اين رساله آورده شده است و در ذيل رساله، نشانى‏هاى مصادر مورد مراجعه، مشخص شده‏اند.

شريعتمدار استر آبادى، محمّد جعفر (1198 - 1263 ق).

354. الإيجاز فى قواعد الدراية والرجال.

الذريعة، ج 2، ص 486 (ش 1906).
اين كتاب، خلاصه‏اى از كتاب لبّ اللباب از همين مؤلّف است. لبّ اللباب، مشتمل بر هشت بخش در علم درايه و رجال است. مباحث رجالى اين كتاب، شامل مطالبى در جرح و تعديل، الفاظ مدح و ذم و بررسى كتاب‏هاى رجالى است.

355. شرح طرق الشيخ الطوسى، تحقيق: على فرّخ.

انتشار يافته در: ميراث حديث شيعه (دفتر دوم)، قم: دارالحديث، 1378 ش، ص‏497 - 534.
مؤلّف، اسامى راويان موجود در مشيخه التهذيب را به صورت الفبايى تنظيم كرده و سپس عبارت شيخ طوسى در مورد هر راوى را متذكّر شده و به شرح و توضيح آن پرداخته است.
در شرح احوال هر راوى به منابع رجالى مشهور رجوع شده و متن‏هاى مختصرى از اين منابع، بيان شده است و به جهت سهولت، رموزى براى هر يك از اين منابع، اتّخاذ و ذكر شده است.
مقدمه محقّق در معرّفى كتاب است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 14، ص 66، ش 1766)، اين شرح را با عنوان شرح مشيخة التهذيب والاستبصار، فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب خانه‏هاى ايران موجود است.

356. لبّ اللباب فى علم الرجال، تحقيق: محمّد حسين مولوى.

357. حاشية على نقد الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 228 (ش 1281).
اين حاشيه بر كتاب نقد الرجال سيّد مير مصطفى تفرشى آورده شده است.
مرحوم سيّد حسن صدر، از اين حاشيه نقل‏هايى را آورده و گفته است كه اين حاشيه، بر نسخه‏اى از همين كتاب نزد فرزند مؤلّف (سيّد ابو جعفر) موجود است.
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 203)، از اين كتاب با عنوان تعليقات على نقد الرجال هم ياد مى‏نمايد.

358. مجال الرجال.

الذريعة، ج 19، ص 352 (ش 1572).
مؤلّف، اين كتاب را در علم رجال تأليف كرده است و در رساله خود، در باب «حجية الظن» به آن اشاره نموده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 121)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد صدر الدين العاملى هم فهرست نموده است.

359. نكت الرجال.

الذريعة، ج 24، ص 304 (ش 1590).
مؤلّف بر كتاب منتهى المقال ابو على محمّد بن اسماعيل مازندرانى (م 1216 ق) تعليقاتى داشته است كه اين تعليقات، تدوين نشده‏اند.
سپس مرحوم حسن صدر الدين موسوى عاملى كاظمى، اين تعليقات را تدوين نموده و بر آن، نام نكت الرجال را قرار داده است.
محقّق تهرانى در كتاب مصفّى المقال (ص 203)، از اين كتاب با عنوان التعليقات على منتهى المقال نام مى‏برد.

تهرانى، محمّد حسين (م 1264 ق).

360. رجال الشيخ محمّد حسين.

الذريعة، ج 10، ص 111 (ش 231).
اين كتاب، مشتمل بر شرح حال نوّاب اربعه، شيخ صدوق و شيخ كلينى است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

ناينى، ميرزا محمّد بن محمّد هادى (زنده در 1265 ق).

361. رجال النائنى.

الذريعة، ج 10، ص 154 (ش 278).
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 449)، آورده است كه نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 148، ش 273)، اين كتاب را با عنوان رجال الميرزا محمّد بن محمّد هادى النائنى هم فهرست نموده است.

كرمانشاهانى، آقا محمود (م 1269 ق).

362. أنموذج الرجال.

الذريعة، ج 2، ص 403 (ش 1620).
مؤلّف، داراى اثرى نيز به نام مهمات الأحكام در اصول فقه است.
اين كتاب، مشتمل بر مقدّمه، ابواب و خاتمه است. مؤلّف پس از بيان مباحث اصولى، در باب سوم، مباحثى را در علم رجال، مطرح مى‏نمايد كه عبارت‏اند از: بيان احوال رجال ممدوح، مذموم، موثّق و مجهول و... اسامى رجال بر اساس حروف الفبا تنظيم شده‏اند.
شايان ذكر است كه محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 451) و در الذريعة (ج 23، ص 297)، در شرح كتاب مهمات الأحكام، اين كتاب را با عنوان كتاب الرجال و نيز با عنوان رجال الآقا محمود (ج 10، ص 149)، فهرست نموده است.
همچنين در بيان‏لقب اين مؤلّف در الذريعة (ج 10، ص 149)، وى را «كرمانشاهانى» و «كرمانشاهى» (ج 23، ص 296) و در مصفّى المقال (ص 451) «بهبهانى» معرّفى نموده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هايى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

رشتى، نصير الدين (م 1270 ق).

363. كتاب الرجال.

الذريعة، ج 17، ص 275 (ش 257).
اين كتاب در واقع، تعليقات مؤلّف بر كتاب منهج المقال ميرزا محمّد استر آبادى (م 1026 ق) است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. وى در مستدركات الذريعة (ص 305، ش 1534)، اين كتاب را با عنوان الرجال، فهرست نموده است.

هروى خراسانى، سيّد مهدى (م 1270 ق).

364. رجال السيد مهدى الهروى.

الذريعة، ج 10، ص 152 (ش 275).
اين كتاب، مشتمل بر فهرست و بيان احوال و توصيفات رجال است.
محقّق تهرانى، به نسخه‏اى از اين كتاب را نشانى داده است.

محدث جزايرى موسوى تسترى (/ شوشترى)، سيّد محمّد شفيع (1211 - 1274 ق).

365. حواشى نقد الرجال.

الذريعة، ج 7، ص 111 (ش 584).
محقّق تهرانى متذكّر شده كه نوه مؤلّف به نام سيّد عبد اللَّه جزايرى، به شيخ محمّد على معلم حبيب آبادى از وجود چنين كتابى خبر داده است.

حسينى بروجردى، سيّد حسين بن رضا (1228 - 1276 ق).

366. المستطرفات من الكنى والألقاب والأنساب.

الذريعة، ج 21، ص 11 (ش 3696).
مؤلّف، ضبط تعدادى از اسامى، كنيه‏ها و القاب راويان حديث را از كتاب‏هاى نقد الرجال، منتهى المقال و ديگر كتاب‏هاى رجالى استخراج نموده است. سپس اصطلاحات علّامه مجلسى در بحار الأنوار و فيض كاشانى در الوافى را به همراه آن آورده است.
اين كتاب به كتاب زبدة المقال از همين مؤلّف، ملحق شده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

367. نخبة المقال فى علم الرجال. 252ص، سنگى، جيبى.

اين كتاب، منظومه‏اى مشتمل بر 1313 بيت در بيان فهرستى از اسامى رجال حديث است؛ ليكن مصنّف از ذكر اسامى راويان مجهول و بيان اسامى و حالات بسيارى از متأخّران، اجتناب نموده است. به همين دليل، در تتمه و تكميل آن، مرحوم على بن عبد اللَّه عليارى (م 1327ق) كتاب منتهى الآمال فى تتميم زبدة المقال و سپس در شرح نخبة المقال و منتهى الآمال كتاب بهجة الآمال فى شرح زبدة المقال و منتهى الآمال را تأليف نموده است.
مرحوم سيّد شهاب الدين مرعشى در شرح نخبة المقال، كتاب منية الرجال فى شرح نخبة المقال را تأليف نموده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 24، ص 99) اين كتاب را با عنوان نخبة المقال فى علم الرجال، و نيز با عنوان‏هاى زبدة المقال فى علم الرجال (ج 12، ص 34، ش 189) و رجال السيد حسين بن محمّد رضا (ج 10، ص 112)، فهرست نموده است.
شايان ذكر است كه محقّق تهرانى آورده است كه نام اين كتاب، نخبة المقال فى علم الرجال بوده است؛ ليكن در كتاب چاپ شده، عنوان زبدة المقال فى علم الرجال آورده شده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

خوانسارى، سيّد جعفر بن مهدى (م 1280 ق).

368. رسالة ابو بصير.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 108.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 104)، اين كتاب را با عنوان رجال أبى القاسم جعفر الخوانسارى هم فهرست نموده است.

انصارى، مرتضى بن محمّد امين (1214 - 1281 ق).

369. رجال الشيخ مرتضى الأنصارى.

الذريعة، ج 10، ص 150 (ش 275).
اين كتاب، مشتمل بر فهرستى از اسامى راويان ثقه و ممدوح است كه به روايت آنها عمل مى‏شود و در اين تأليف، عنوانى بيشتر از آنچه در كتاب‏هاى اصول پنجگانه رجالى آمده، آورده نشده است و مصادر مورد مراجعه، با رموزى مشخّص شده‏اند.
مؤلّف سپس مشيخه التهذيب و كتاب من لا يحضره الفقيه و فوايد رجالى ديگر را اضافه نموده است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

رضوى هندى، سيّد مهدى (م بعد از 1283 ق).

370. تذكرة العلماء.

الذريعة، ج 4، ص 41 (ش 160).
اين كتاب در دو جلد تأليف شده است. جلد اوّل، مشتمل بر مقدّمه و بخش اوّل، و جلد دوم، شامل بخش دوم است. مؤلّف در مقدّمه، چگونگى جمع‏آورى قرآن و علومى را كه مختصّ به ائمه معصوم‏عليهم السلام است، مورد بحث قرار داده است.
در بخش اوّل كتاب، شرح حال اصحاب و راويان حديث از پيامبرصلى الله عليه وآله و ائمه‏عليهم السلام تا زمان غيبت صغرى‏، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
مؤلّف در بخش دوم، شرح حال علما و محدّثان و مجتهدان مقتدّم و متأخّر و معاصر خود را بيان داشته است.
گفتنى است كه مؤلّف در شرح حال هر شخصيت، اقوال ذكر شده در مورد وى را بيان داشته است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 154)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد مهدى على هم فهرست كرده است.

حايرى، ابوالقاسم (زنده در 1284 ق)

371. المشتركات.

الذريعة، ج 21، ص 40 (ش 3855).
مؤلّف، كتاب را در بيان مشتركات موجود در اسامى رجال و كنيه‏ها و القاب، تأليف نموده است. وى پس از نسخه بردارى از كتاب رجال الشيخ عبد اللطيف الجامعى (م 1050 ق)، كتاب المشتركات خود را به آن ملحق نموده است.
محقّق تهرانى اظهار مى‏دارد كه بين رجال الجامعى و المشتركات، فرق‏هاى زيادى وجود دارد كه مؤلّف با خطّ خود، آنها را بيان داشته است و در تكميل و تأليف كتاب خود، نقل قول‏هايى را از كتاب‏هاى جامع الرواة محمّد اردبيلى و المشتركات محمّد امين كاظمى و همچنين نقل قول‏هاى زيادى از مرحوم استر آبادى و سيّد مير مصطفى تفرشى آورده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 93)، اين كتاب را با عنوان رجال المولى أبى القاسم الحائرى هم فهرست نموده است.

محلّاتى شيرازى، محمّد على (م 1284 ق).

372. ترجمة محمّد بن سنان.

الذريعة، ج 4، ص 164 (ش 812).
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 134)، اين كتاب را با عنوان رجال المولى محمّد على هم فهرست نموده است.

شيروانى در بندى، آغا (/ آقا) بن رمضان (م 1286 ق).

373. خزائن الأحكام.

الذريعة، ج 7، ص 152 (ش 825).
اين كتاب در شرح الدّرة ى مرحوم بحر العلوم، آورده شده است كه بنابر گفته مؤلّف آن، مشتمل بر صد هزار سطر است.
محقّق تهرانى در كتاب مصفّى المقال (ص 3) مى‏گويد كه جلد سوم اين كتاب، در بردارنده بسيارى از مباحث درايه و قواعد رجالى است.

374. القواميس فى علم الرجال.

الذريعة، ج 17، ص 199 (ش 1059).
اين كتاب، مشتمل بر دو فصل است. فصل اوّل، شامل فهرستى از راويان و رجال حديث است كه در پانزده طبقه تنظيم شده‏اند و در فصل دوم، در «تمييز مشتركات»، مباحثى مطرح شده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هاى متعددى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است. ايشان در كتاب مصفّى المقال (ص 3)، اين كتاب را با عنوان قواميس القواعد و نيز با عنوان‏هاى طبقات الرواة (ج 15، ص 148، ذيل 979) و رجالى المولى آقا الدربندى (ج 10، ص 97) فهرست نموده است.

تهرانى حايرى، عبد الحسين (م 1286 ق).

375. طبقات الرواة.

الذريعة، ج 15، ص 149 (ش 982).
اين كتاب، مشتمل بر فهرستى از راويان حديث است كه بر اساس طبقات آنها در اسناد روايات، تنظيم شده‏اند.
محقّق تهرانى مى‏گويد كه شاگرد ايشان مرحوم نورى گفته است كه اين كتاب، به طور كامل و تام نوشته نشده است. ايشان در الذريعة (ج 10، ص 124)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ عبد الحسين و تعليقات منتهى المقال هم فهرست نموده است.

اصفهانى، سيّد اسد اللَّه (م 1290 ق).

376. رجال السيد أسداللَّه الإصفهانى.

الذريعة، ج 10، ص 95 (ش 188).
محقّق تهرانى متذكّر شده است كه سيّد اسداللَّه اصفهانى، فرزند حجة الاسلام شفتى است و فرزند اين مؤلّف، سيد محمّد باقر، به ايشان گفته است كه اين كتاب، در كتاب‏خانه وى موجود است. ايشان همچنين در كتاب مصفّى المقال (ص 77) آورده است كه حسن بن هادى موسوى عاملى در كتاب تكملة أمل الآمل، از اين كتاب، نام برده است.

شريعتمدار رشتى، ميرزا رفيع (1211 - 1292 ق).

377. رجال الآقا رفيع شريعتمدار.

الذريعة، ج 10، ص 117 (ش 241).
محمّد حسن خان اعتماد السلطنة (م 1313)، در كتاب المآثر والآثار (ص 151)، در شرح حال مؤلّف آورده است كه وى، داراى كتاب‏هايى در رجال است.

قاينى حسينى، سيّد ابوطالب (م 1293 ق).

378. الفوائد الغروية.<(3)

اين كتاب، مشتمل بر دو بخش است: بخش اوّل، شامل فوايدى در علم رجال، و بخش دوم، شامل فوايدى در علم درايه است.
فوايد رجالى موجود در بخش اوّل عبارت‏اند از:
بيان كنيه و القاب پيامبرصلى الله عليه وآله و ائمه معصوم‏عليهم السلام در اخبار؛
شرح حال قدمايى كه در علم رجال صاحب تأليف بوده‏اند؛
معناى رمزهاى مصطلح و متداول در كتب رجالى؛
چگونگى رجوع به كتب رجالى؛

كجورى، محمّد مهدى (م 1293ق).

379. فوائد الرجالية. جمال الدين كجورى، 221 ص.

اين كتاب، در بردارنده مطالب زير است:
مقدمه مؤلّف، در تعريف علم رجال و حجّيت اخبار است.
در متن كتاب، در سه باب، مباحث ذيل مورد بحث واقع شده‏اند:
باب اوّل، كيفيت رجوع به كتاب‏هاى رجالى؛
باب دوم، بيان طايفه‏اى از اصطلاحات متداول در شرح حال رجال؛
باب سوم، تمييز مشتركات در اسامى، القاب و كنيه‏ها؛
سپس در خاتمه مباحثى در درايه و اقسام خبر و شرايط تحمل حديث، بيان شده است.

طباطبايى تبريزى، سيّد محمّد حسين بن على اصغر (م 1294 ق).

380. تصحيح سند تفسير العسكرى.

الذريعة، ج 4، ص 195 (ش 967).

381. شرح عدّة الكلينى فى الكافى.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 156.
اين شرح در بيان مفهوم تعبير «عدّة» در اسناد كتاب الكافى شيخ كلينى نوشته شده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

382. شرح مشيخة الفقيه.

الذريعة، ج 14، ص 67 (ش 1770).
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 4، ص 69)، اين كتاب را با عنوان ترتيب مشيخة من لا يحضره الفقيه و نيز با عنوان رجال السيد محمّد حسين بن على اصغر (ج 10، ص 113)، فهرست نموده است. ايشان نسخه‏اى از اين شرح را مشاهده كرده و نشانى داده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

طُرَيحى، عبد الحسين (م 1295 ق).

383. متقن المقال.

الذريعة، ج 19، ص 68 (ش 372).
مؤلّف در تلخيص كتاب جامع المقال فخر الدين طُرَيحى (م 1085 ق)، اقدام به تأليف اين كتاب نموده است و در مواردى كه مطالب از نظر ايشان داراى نقصان بوده است، مطالبى را بيان داشته است. از جمله، ضبط بعضى از اسامى مشخّص شده‏اند.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 124)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ عبد الحسين هم فهرست نموده است.

طبيب تهرانى نجفى، على بن خليل (1226 - 1297 ق).

384. حاشية على منتهى المقال فى علم الرجال.

الذريعة، ج 6، ص 222 (ش 1247).
اين حاشيه بر كتاب منتهى المقال ابو على محمّد بن اسماعيل مازندرانى (م 1216 ق) آورده شده است.
مرحوم صدر در اجازه مبسوطى كه براى محقّق تهرانى نوشته، به اين حاشيه اشاره نموده است.

385. سُبل الهداية فى علم الدراية.

الذريعة، ج 12، ص 135 (ش 915).
مؤلّف در ابتدا، نياز به علم رجال و موضوع اين علم را مطرح مى‏نمايد. سپس در سه باب مختلف، مباحث ذيل را مورد بحث قرار مى‏دهد:
اقسام حديث؛
شرايط راويانى كه احاديث آنها مورد قبول است؛
طُرُق تحمّل حديث.
پس از آن با بيان عنوان «فائدة»، احوال بعضى از رجال را مورد بررسى قرار مى‏دهد.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 16، ص 338، ش 1569)، اين كتاب را با عنوان الفوائد الرجالية هم فهرست نموده و احتمال داده است كه اين دو عنوان، شامل يك كتاب باشند. ايشان به نسخه‏اى از اين كتاب، نشانى داده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

386. شرح الفوائد الرجالية.

الذريعة، ج 13، ص 387 (ذيل ش 1455).
اين شرح بر الفوائد الرجالية ى وحيد بهبهانى آورده شده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 6، ص 39 و ج 13، ص 150)، اين شرح را با عناوين حاشية على تعليقة البهبهانية و شرح تعليقة الرجال فهرست نموده است. همچنين ايشان نسخه‏هاى متعددى از اين كتاب را در كتاب‏خانه‏هاى مختلف، مشاهده كرده و نشانى داده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

اصفهانى حايرى، محمّد تقى (1227 - 1299 ق).

387. نهاية الآمال فى كيفية الرجوع إلى علم الرجال.

الذريعة، ج 24، ص 393 (ش 2105).
در مقدّمه، تعريف، موضوع و وجه نياز به علم رجال، مورد بحث واقع شده است.
متن كتاب در شش باب تنظيم شده است كه فهرست عناوين آنها عبارت‏اند از:
وجه اعتبار قول علماى رجال و شرح حال 33 نفر از ايشان؛
چگونگى استخراج شرح حال از كتاب‏هاى رجالى؛
الفاظ مدح و قدح و اسامى فرق و مذاهب؛
«عدّة» و راويان ديگرى كه در اسناد روايات هستند؛
اصحاب اجماع؛
راويانى كه مورد بحث و اختلاف‏اند.
خاتمه كتاب، در شرح حال مؤلّف است.
نسخه‏هاى خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

حسينى جزايرى، سيّد على بن حسن (م 1300 ق).

388. حسن المقال فى أحوال الرجال.

الذريعة، ج 7، ص 16 (ش 70).
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را در اختيار داشته است.

حكيم نجفى، على (م 1300 ق).

389. حواشى على رجال الكبير.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 316.
اين حاشيه بر كتاب منهج المقال، معروف به رجال الكبير محمّد استر آبادى نوشته شده است.
شيخ محمّد كوفى در كتاب الشجرة الطيبة، نام اين حاشيه را در فهرست آثار اين مؤلّف آورده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 137، ش 259)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد على هم فهرست نموده است.

قزوينى حلّى، سيّد مهدى (م 1300 ق).

390. رجال السيد مهدى القزوينى الحلّى.

الذريعة، ج 10، ص 152 (ش 276).
مؤلّف در السبائك المذهبة و مرحوم شيخ محمّد كوفى در الشجرة الطيبة به وجود اين كتاب، اشاره نموده‏اند.

موسوى شيرازى، محمّد رضا بن اسماعيل (زنده در 1300 ق).

391. الوجيزة فى الرجال.

الذريعة، ج 25، ص 49 (ش 248).
اين كتاب، منتخبى از كتاب خلاصة الأقوال علّامه حلّى است كه در حاشيه كتاب مدائن العلوم - كه از ديگر تأليف‏هاى همين مؤلّف است و به چاپ رسيده - آورده شده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 116)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد محمّد رضا هم فهرست نموده است.

آل كشكول، محمّد على (ق 13).

392. اكمال منتهى المقال.

الذريعة، ج 2، ص 283 (ش 1149).
مؤلّف، كتاب را در تكميل منتهى المقال ابو على محمّد بن اسماعيل سينايى حايرى تأليف كرده است؛ چون در كتاب منتهى المقال، فهرست اسامى راويان مجهول آورده نشده است.
مؤلّف در مقدمه كتاب، وجه نياز به ذكر راويان مجهول را بيان داشته و در متن كتاب، علاوه بر ذكر مجاهيل، اسامى راويان معلومى را كه در منتهى المقال آورده نشده، اضافه كرده است.
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10، ص 137)، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ محمّد على فهرست نموده است.
نسخه خطّى اين كتاب، در كتاب‏خانه‏هاى ايران موجود است.

393. تمييز المشتركين.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 305.
اين كتاب، مشتمل بر شرح حال بسيارى از راويان احاديث است كه در مورد آنها اشتباه وجود دارد. اسامى راويان، بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است.

394. التنبيهات السنية فى المصطلحات الرجالية.

الذريعة، ج 4، ص 452 (ش 3014).
اين كتاب، مشتمل بر بيان فهرستى از اصطلاحات رجالى است.
مرحوم محمّد على آل كشكول در الإكمال، نقل قول‏هايى از اين كتاب آورده است.

395. حديقة النظار (/ الأنظار) فى مشيخة الفقيه والتهذيب والاستبصار.

الذريعة، ج 6، ص 390 (ش 2429).
مصنّف، نام كتاب را حديقة الأنظار... ناميده است؛ امّا اين كتاب، مشهور به حديقة النظار است و محقّق تهرانى، اين كتاب را با هر دو نام آن، فهرست نموده است.
متن كتاب، در تكميل مشيخه كتاب من لا يحضر والتهذيب و الاستبصار آورده شده است.

396. الفوائد الغاضرية فى علم الرجال و مصطلحات المحدّثين.

الذريعة، ج 16، ص 351 (ش 1634).
اين كتاب، مشتمل بر مقدّمه، فوايد و خاتمه است.
در مقدّمه، به اين مباحث اشاره شده است: تعريف، موضوع، و وجه نياز به علم رجال، كه مؤلّف در قسمت اخير، اطّلاع بر اين علم را از شرايط اجتهاد مى‏داند.
در قسمت فوايد رجالى، اين مباحث مورد بررسى واقع شده‏اند: كيفيت رجوع به علم رجال؛
چگونگى علاج تعارض در اقوال؛
تمييز مشتركات به همراه ذكر بعضى از مميّزات؛
بررسى و بحث در مورد بعضى از رجال كه مورد اشتباه واقع مى‏شوند.
اين اسامى بر اساس حروف الفبا تنظيم شده‏اند.
در خاتمه، تاريخ حيات معصومان‏عليهم السلام به طور مفصّل مورد بحث واقع شده‏است.
محمّد باقر شوشترى (م 1327 ق)، خاتمه اين كتاب را تلخيص نموده است و محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 89)، اين تلخيص را با عنوان تلخيص خاتمة الفوائد الغاضرية فهرست نموده است.

احسايى، محمّد بن احمد بن زين الدين (ق 13).

397. رسالة فى مسائل الدراية والرجال.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 428.

بعض المتأخّرين (ق 13).

398. شرح وجيزة الرجال.

الذريعة، ج 14، ص 169 (ش 2034).
اين شرح بر كتاب الوجيزة ى علّامه مجلسى (م 1111 ق) آورده شده است و شارح، تنها تا شرح حال «بيان» از حرف «باء» را آورده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين شرح را نشانى داده است.

جزايرى، سيّد شفيع بن محمّد بن عبد الكريم (ق 13).

399. رجال السيد شفيع.

الذريعة، ج 10، ص 119 (ش 244).
اين كتاب، مشتمل بر تعليقات مؤلّف بر كتاب نقد الرجال سيّد مير مصطفى تفرشى (زنده در 1021 ق) است.
محقّق تهرانى، به نسخه‏اى از اين كتاب، نشانى داده است.

حايرى، درويش على (ق 13).

400. تكلمة رجال أبى على.

الذريعة، ج 4، ص 413 (ش 1820).
مؤلّف، اين رساله را در تكميل كتاب منتهى المقال، معروف به رجال أبى على تأليف ابو على محمّد بن اسماعيل مازندرانى حايرى آورده است؛ زيرا مؤلّف منتهى المقال، از بيان فهرست اسامى بسيارى از رجال، به گمان آن كه مجهول‏اند و فايده‏اى در ذكر رجال مجهول وجود ندارد، اجتناب نموده است.
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 170)، اين كتاب را با عنوان ذكر المجاهيل و در الذريعة (ج 10، ص 115، ذيل ش 239) با عنوان رجال الشيخ درويش على الحائرى هم فهرست نموده است.

دلبزى، حسن بن محمّد قاسم (ق 13).

401. تعليقات و حواشى رجالية على رجال عبد اللطيف الجامعى.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 151.
مؤلّف، اين تعليقات و حواشى را بر كتاب رجال الشيخ عبد اللطيف الجامعى عبد اللطيف حويزى (م 1050 ق) آورده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين حواشى را مشاهده كرده و نشانى داده است.

رضوى، سيّد محمّد (محمّد قصير) (ق 13).

402. رجال السيد محمّد بن معصوم الرضوى.

الذريعة، ج 10، ص 147 (ش 272).
نوروز على بسطامى (م 1309 ق) - كه از شاگردان مؤلّف بوده است - در فردوس التواريخ، نام اين كتاب را در فهرست آثار وى آورده است.

قاضى دزفولى، محمّد (ق 13).

403. أساس المطالب.

مصفّى المقال فى مصنّفى علم الرجال، ص 443.
اين كتاب، مشتمل بر بعضى از مسائل درايه و مباحث رجالى است كه از املائات شيخ انصارى تهيه شده است.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

لاهيجانى، صفر على (ق 13).

404. رجال المولى صفر على.

الذريعة، ج 10، ص 122 (ش 247).
مرحوم تنكابنى - كه از شاگردان مؤلّف بوده است - در قصص العلماء، در شرح حال مؤلّف آورده است كه وى داراى رساله‏اى در درايه و بعضى از مباحث رجال است.

مفيد هزار جريبى، احمد بن محمّد (ق 13).

405. جواهر الكلمات فيما يتعلق بأحوال الرواة.

الذريعة، ج 5، ص 278 (ش 1302).
اين كتاب، مشتمل بر مقدّمه و چند مقصد است. در مقدّمه، تعريف علم رجال، موضوع و غايت اين علم، مورد بحث واقع شده است.
و متن كتاب درباره بررسى احوال راويان حديث است.
محقّق تهرانى، نسخه‏هايى از اين كتاب را مشاهده كرده و نشانى داده است.

موسوى تنكابنى، سيّد محمّد مهدى (ق 13).

406. الرشحات.

الذريعة، ج 11، ص 234 (ش 1424).
محقّق تهرانى مى‏گويد كه مؤلّف كتاب الرشحات، در آخر كتاب خود به نام خلاصة الأخبار، نام اين كتاب را ذكر كرده و اشاره مى‏نمايد كه اين كتاب، در علم رجال تأليف شده است.
ايشان در الذريعة (ج 10، ص 152)، اين كتاب را با عنوان رجال السيد مهدى هم فهرست نموده است.

نظام الدوله، ميرزا على محمّد خان (ق 13).

407. رجال الميرزا على محمّد خان.

الذريعة: 10 / 138.
مؤلّف، مجموعه‏اى را مشتمل بر شرح حال بيست و چند نفر از بزرگان راويان حديث از اهل سنّت را آورده است. اسامى بعضى از اين راويان عبارت‏اند از: ابو هريره، ابو موسى، ابو البخترى، مغيره، عمران بن طحان، عمرو بن حريث، ثمرة بن جندب و يحيى بن اكثَم.
محقّق تهرانى، نسخه‏اى از اين مجموعه شرح حال را نشانى داده است.