به زيارت مدينه برويم
بعثه مقام معظم رهبري براي زائراني كه توفيق تشرف به سرزمين وحي را پيدا مي كنند در
دو شهر مدينه منوره و مكه مكرمه دوره هاي زيارتي خاصي را براي آشنايي با زيارتگاهها
و ديدني هاي تاريخي ، مذهبي و محل وقوع حوادث و وقايع تاريخ ساز اسلام برگزار مي
كند كه به آنها اصطلاحا " زيارت دوره " گفته مي شود .
اين زيارت دوره براي افراد دانشگاهي و طلاب و روحانيون علاقه
مند در صورت تمايل با وسعت بيشتري صورت مي گيرد كه شايد همراهي در بازديد و شنيدن
ماجراهاي تاريخي آنها در حوصله همه ي زائران نباشد و اصولا در حوزه مطالعاتي و
علاقه مندي آنها قرار نگيرد. به اين زيارت دوره ، ويژه هم اضافه شده و عنوان كامل
آن "زيارت دوره ويژه " است .
در جريان تشرف به مدينه منوره توفيق دست داد تا در معيت جناب
جچت الاسلام و المسلمين گلزاده مدينه شناس ، به زيارت و ديدن برخي زيارتگاهها و
ديدني ها ي مدينه منوره در قالب زيارت دوره ويژه نايل گردم .
کوه و منطقه احد - قبور شهدا و ... از فراز تپه رمات
(تیراندازان)
زيارت ما از احد شروع مي شود كه كاروانهاي متعددي در اين ساعت
هاي نسبتا خنك عصر در وسط تابستان مدينه و به اصطلاح محلي ها فصل خرما پزان زائران
خود را به زيارت حضرت حمزه سيد الشهدا ( علیه السلام )
آورده اند. به زيارت حضرت و ديگر شهداي احد نايل مي آيم و از دور غاري را كه گفته
شده رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )
پس از مغلوبه شدن سپاه مسلمانان در برابر سپاه كفار قريش در آن پناه گرفتند و حضرت
علي ( علیه السلام ) به نگاهباني از حضرت در آن
محل پرداختند ، مي بينم.
منطقه احد از مناطق فقير نشين پيرامون مدينه منوره است با اين
همه بر فراز اغلب خانه ها كه چه عرض كنم ،كلبه ها ،يكي هم نه ! گاه تا چندين
دستگاه ديش دريافت برنامه هاي تلويزيونهاي ماهواره اي ديده مي شود.
در خياباني كه به دامنه كوه مي رود ، دو مغازه ، لباس زنانه مي
دوزند و مي فروشند با اين همه روي تابلوهايي نوشته اند "ورود زنان ممنوع !!"
مسجد قبا
اولین مسجدی که رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) پس از ورود به مدینه بنا کردند
بعد از احد اول مکانی که به زیارت آن نایل می آییم ، مسجد قبا
است . مسجد طی قرون بارها بازسازی شده والان فضایی بسیار وسیع و ساختمانی نو و با
رنگ سفید و گنبدها و منارهایی چند دارد.
هنگامی که رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) از مکه به سوی مدینه هجرت می‌فرمود، پیش از وارد شدن به
مدینه، مدت کوتاهی در قبا منتظر علی بن ابیطالب ( علیه السلام ) ماند. میزبان رسول خدا در قبا مربدی ( مربد به حیاط خلوت یا زمینی
خارج از محوطه مسکونی خانه گفته می‌شود که به کار نگهداری شتر یا خرمن‌کوبی یا خشک
کردن خرما می‌آید.) در کنار خانه خود داشت. رسول خدا آن زمین را از او گرفت و در
مدت اقامت خود در قبا ، در آن مسجدی بنا کرد که به مسجد قبا معروف شد. خود پیامبر
نیز در کار ساختن آن مسجد شرکت می فرمود و سنگ و مصالح می‌آورد. هنگامی که قبله
مسلمانان از مسجد الاقصی به کعبه تغییر یافت، رسول خدا خود محراب جدید آن را به سوی
کعبه ساخت. پیامبر پس از سکونت در مدینه نیز گاه سواره و گاه پیاده به آنجا می‌رفت
و در آن نماز می‌خواند. او همواره بر فضیلت و شرافت این مسجد تأکید می‌کرد و
می‌فرمود:«به جا آوردن دو رکعت نماز در مسجد قبا پاداش یک عمره را دارد.»
بسیاری از مفسران گفته اند که آیه 108 و 109 سوره توبه اشاره به
مسجد قبا دارد:
« لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه، فیه رجال
یحبون ان یتطهروا و الله یحب المطهرین. افمن اسس بنیانه علی تقوی من الله و رضوان
خیر ام من اسس بنیانه علی شفا جرف هار فانهار به فی نار جهنم و الله لا یهدی القوم
الظالمین»
«مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوا بنیان نهاده شده، سزاوارتر
است که در آن (به نماز) بایستی. در آن (مسجد) مردانی هستند که دوست دارند پاکیزه
باشند؛ و خداوند پاکیزگان را دوست دارد. آیا کسی که شالوده آن را بر پرهیز از خدا و
خشنودی او بنا کرده بهتر است، یا کسی که پایه‌اش را بر کنار پرتگاهی سست قرار داده
که (به زودی) در آتش جهنم فرو می ریزد؟! و خداوند گروه ستمگران را هدایت نمی کند. »
مسجد قبا نخستین بار در زمان عثمان بن عفان مرمت شد و گسترش
یافت، در زمان عمر بن عبدالعزیز کاملا بازسازی شد و پس از آن نیز بارها تعمیر یا
بازسازی شد یا بر مساحتش افزوده گشت. مساحت و شکل امروزی این مسجد، حاصل بازسازی
حکومت سعودی است که در سال 1388 ق انجام گرفت .
در ادامه به مسجد ذوقبلتین (دوقبله ) می رویم . به قول مشهور در
تاریخ پانزدهم ماه رجب المرجب ( در برخی منابع 18 محرم الحرام ) سال دوم هجری قمری
دستور تغییر قبله از بیت المقدس به سوي کعبه به پیامبر اکرم
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) داده شد.
پس از دستور واجب شدن نماز بر مسلمانان، پیروان این آیین الهي،
به طرف بیت المقدس، محلي که مورد احترام ادیان دیگر از قبیل یهودیت و مسیحیت بود،
نماز مي خواندند. ولي پس از هجرت پیامبر اسلام به مدینه، یهودیان این شهر، پیامبر
اسلام(ص ) را مورد طعنه قرار داده و از این که مسلمانان از قبله یهودیان براي نماز
استفاده مي کنند، آنان را استهزاء مي کردند. سرانجام در حالي که 17 ماه از ورود
پیامبر اسلام ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )
به مدینه مي گذشت، به دستور خدا، کعبه، قبله مسلمانان گردید. این دستور در حالي که
پیامبر اکرم ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )
نماز ظهر را در مسجد بني سلمه اقامه مي کرد ،از جانب خداوند صادر شد.
حضرت جبرئیل ( علیه السلام )
مأمور شد که به وی وحی الهی را نازل کند. وی بازوي پیامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) را گرفت و روي او را به سوي کعبه گرداند.
« قَدْ نَرَي تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاء
فَلَنُوَلِّینَّکَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ
الْحَرَامِ وَحَیثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوِهَکُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ
الَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ لَیعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ
وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا یعْمَلُونَ »
« ما توجه تو را بر آسمان به انتظار وحی و تغییر قبله بنگریم
و البته روی تو به قبله ایکه بدان خشنود شوی بگردانیم پس روی کن به طرف مسجدالحرام
و شما مسلمین نیز هر کجا باشید در نماز روی به آن جانب کنید و گروه اهل کتاب به
خوبی می دانند که این تغییر قبله بحق و راستی از جانب خدا است و خداوند از کردار
آنها غافل نیست. » سوره مبارکه بقره ، آیه 144
پیامبر اسلام ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) در حال نماز، روي به مسجد الحرام کرد و دو رکعت پایاني نماز
ظهر را به سوي کعبه خواند و به همین دلیل این مسجد در تاریخ اسلام به «ذوالقبلتین»
معروف شده است.
بعد از تغییر قبله، یهودیان ناراحت شدند و تبلیغات منفي خود را
به شکل دیگري شروع کردند و اظهار داشتند که چه عاملي باعث شد که مسلمانان از قبله
پیشین انبیا اعراض نمایند، پس یا کار سابقشان باطل بوده و یا کار فعلي آنان اشتباه
است. خداوند متعال در آیه یاد شده جواب آنها را چنین ميدهد که همه جا مربوط به
خداست و به هر کجا او دستور دهد، باید به آن سو نماز خواند و نقطه خاصي بدون دستور
الهي داراي شرافت ذاتي نیست.
« سَیقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن
قِبْلَتِهِمُ الَّتِی کَانُواْ عَلَیهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ
یهْدِی مَن یشَاء إِلَي صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ »
« مردم سفیه بیخرد خواهند گفت چه موجب آن شد که مسلمین از قبله
ای که بر آن بودند (بیت المقدس) روی به کعبه آوردند بگو ای پیغمبر مشرق و مغرب
خدایراست و هر که را خواهد او به راه راست هدایت کند.» سوره مبارکه بقره، آیه 142
قبله مدینه طیبه، از معجزات رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) است که بدون اعمال آلات نجومی و قواعد
هندسی و یا در دست داشتن زیج و دیگر منابع طول و عرض جغرافیایی، آن را در غایت دقت
و استوا تعیین کرده و به سوی کعبه ایستاد و فرمود: « محرابی علی المیزان »
مدینه و مکه تقریباً در سطح یک دایره نصف النهار قرار گرفته اند
و اندکی طول مدینه از مکه بیشتر و عرض مدینه نیز قریب چهار درجه بیشتر از مکه است و
قبله مدینه اندکی از جنوب به سوی مغرب منحرف است و جالب این است که ناودان کعبه نیز
در جانب غربی آن قرار دارد.
رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) هنگامی که در مکه به سوی بیت المقدس نماز می خواند خانه کعبه را
بین خود و بیت المقدس قرار می داد ولی این عمل در مدینه میسر نبود زیرا اگر کسی در
مدینه مواجه مکه باشد، ناچار باید بیت المقدس را پشت سر قرار دهد و بالعکس، اما در
مکه می تواند در طرف جنوب خانه کعبه، هم به سوی کعبه باشد و هم به سوی بیت المقدس.
چنانچه ناصر خسرو علوی در سیاحت نامه گوید: « مدینه شهری است بر
کناره صحرایی نهاده و آنجا قبله، سوی جنوب افتاده است. »
براي آزمایش افراد مسلماني که هنوز رسوبات دوران شرک در آنها
بود و هنوز به مقام تسلیم نرسیده بودند اطاعت از این دستور بسیار کار دشواري بود و
در قرآن کریم نیز به این مساله اشاره شده است:
« وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَکُونُواْ
شُهَدَاء عَلَي النَّاسِ وَیکُونَ الرَّسُولُ عَلَیکُمْ شَهِیدًا وَمَا جَعَلْنَا
الْقِبْلَةَ الَّتِی کُنتَ عَلَیهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن یتَّبِعُ الرَّسُولَ
مِمَّن ینقَلِبُ عَلَي عَقِبَیهِ وَإِن کَانَتْ لَکَبِیرَةً إِلاَّ عَلَي الَّذِینَ
هَدَي اللّهُ وَمَا کَانَ اللّهُ لِیضِیعَ إِیمَانَکُمْ إِنَّ اللّهَ بِالنَّاسِ
لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ »
« و ای پیغمبر ما قبله ای که بر آن بودی نگردانیدیم مگر برای
اینکه بیازمائیم و جدا سازیم گروهی را که از پیغمبر خدا پیروی کنند از آنانکه به
مخالفت او برخیزند و این تغییر قبله بسی گران بود جز در نظر هدایت یافتگان به خدا و
خداوند اجر پایداری شما را در راه ایمان تباه نگرداند که خدا به خلق مشفق و مهربان
است. » سوره مبارکه بقره ، آیه 143
سر راه مسجد جمعه را نیز زیارت می کنیم . از نظر تاریخی ، پس از
مسجد " قبا" دومین مسجدی است که در اسلام ساخته شده است و آن را مسجد"وادی " و مسجد
" عاتکه " نیز می گویند .چون حضرت رسول ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) از "قبا" روانه ی مدینه شد ، "عتبان بن مالک |" رییس
خاندان "بنی عمروبن عوف" نزد آن حضرت آمد و گفت : ای فرستاده ی خدا! برشما چند روز
در محل پسرعموهای ما به سر بردید و این برای آنان موجب فخر همیشگی بود . رسول خد( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) نزد آن ها فرود آمد و آن روز جمعه بود .
نماز جمعه را در آن جا خواند و جای نماز را مسجد ساختند.
در گذشته های بسیار دور در کنار مسجد جمعه ، مسجدی به نام "
بنات نجار" در زمین خاله زاده های پیامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) قرار داشت. این مسجد و بسیاری مساجد دیگر دردوره وهابی
ها مشمول بی توجهی ها قرار گرفته و کاملا از بین رفته است . این مسجد در شمال مسجد
جمعه و در فاصله تقریبی صد متری آن قرار داشت . مساحت مسجد حدودا 12متر مربع بود و
سقف نداشت . این مسجد تا سال 1373 شمسی وجود داشت . این مسجد از مساجد قدیمی
مدینه بوده و چنین شایع بود که دختران بی نجار در اینجا ایستادند و وقتی رسول خدا
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) وارد قبا شد ،
سرود "طلع البدر"علین را خواندند.
از مسجد جمعه به زیارت مسجد سقیا می رویم .این مسجد در حره
سقیا در غرب مسجد شریف نبوی و در فاصله 2100 متری آن واقع است . مسجد سقیا با داشتن
سه گنبد که بزرگترین آنها گنبد میانی است ، ویژگی پیدا کرده است . در حال حاضر این
مسجد در داخل محوطه ایستگاه راه آهن و در سمت جنوب آن واقع است . مردم به این
ایستگاه راه آهن "استاسیون " می گویند . وهابیون با دراختیارگرفتن قدرت راه آهن
مدینه را نیز تخریب کردند . بازسازی راه آهن مدینه در دستور کار دولت عربستان
قراردارد . این راه آهن عربستان را به سوریه متصل خواهد کرد.
زیارت مسجد علی ( علیه السلام )
و اقامه دو رکعت نماز در آن مستحب است . این مسجد در جنوب مسجد فتح و مشرف بر "وادی
بطحان " بود . گویند در مدت محاصره ی شهر مدینه در جنگ احزاب ، امیرالمومنین علی
( علیه السلام ) در آن به عبادت می پرداخت . در
نزدیکی این مسجد ، مسجد دیگری است که به نام مسجد فاطمه (س) که در حال حاضر آن را
مسدود کرده اند ، چند متر آن طرف تر ، مسجد "سلمان فارسی " قراردارد که مسلمانان به
پاس داشت مجاهدت های سلمان ، به ویژه در جنگ خندق ،آن را بنا گذاری کردند . این
مسجد هم اکنون خراب شده است .
پایان این دوره از زیارت ، حرم شریف نبوی
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) است.
منابع:
دایرةالمعارف تشیع، ج 1؛ دایرةالعارف الشیعه العامه، ج 2؛
المغازی، ج 1؛ سیره ابن هشام، ج 3
پایگاه حیات
مدینه شناسی، ج 1، ص 13 تا 19
سیره ابن هشام، ج 2، ص 13 - 20
تفسیر نمونه، ج 8، ص 140
بقيع بغض هميشه در گلو
در خنكاي صبح از حرم رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) كه خارج مي شوم يكسره به بقيع مي روم .
زيارت را بايد با عرض ادب به محضر فرزندان پيامبر گرامي اسلام
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) و اهل بيت
بزرگوار آن حضرت كه در اين گورستان قديمي و همچنان تنها گورستان مدينه منوره مدفون
هستند ، كامل كرد.
بقيع همچنان در دو نوبت صبح بعد از نماز و عصر آن هم در پايان
جماعت به روي زائران باز است و در بقيه ساعات روز كسي امكان زيارت ندارد و خانم ها
فقط عصرها و آن هم از پشت ديوار و يا نرده ها امكان عرض سلام و صلوات به ارواح پاك
و مطهري دارند كه در اين جا خفته اند.
يكي از آرزوهاي من اين بوده است كه اگر خداوند مقرر كرده باشد
در مدينه از اين دنيا رفته و در بقيع مدفون شوم . اين آرزوي فقط من نيست و قطع يقين
همه ي شيعيان رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) چنين آرزوي دارند.
در بقيع علاوه بر چهار امام شيعه ، اولاد ، زوجات و نزديكان
بسياري از پيامبر گرامي اسلام ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) مدفون هستند.
پيش از سفر و به عنوان وصيت به خانم عرض كردم كه اگر اين توفيق
در مدينه نصيب من شد ، من را در همان جا و ترجيحا در كنار ائمه خودمان دفن كند و
اگر نشد كنار قبر حضرت ام البنين ( علیه السلام )
و باز اگر نشد ، در قطعه اي كه شهداي احد و واقعه حره دفن هستند ، مدفون سازند.
خانم با لحني كه معلوم است از اين گفته هاي من ناراحت شده است ، مي گويد: خوب !
فرمايش ديگر ! اگر امر ديگري هم باشد بفرماييد تا ما تكليف خودمان را با مرده بعدي
بدانيم ! عرض مي كنم كه خير ، خواهش ديگري ندارم . همين قدرش را انجام بدهيد از شما
خيلي ممنون هستم و البته چون شما در اين سفر نيستيد طبيعتا زحمت كار هم گردن شما
نمي افتد و فقط مي ماند كه اگر شانس سراغ ما آمد و سوالي از شما شد ، جواب همين را
بدهيد كه عرض كردم . خانم شديدا ناراحت است و يا حداقل اين طور مي نمايد !!
از اين فرصت استفاده مي كنم و به معرفي مختصر بقيع به او مي
پردازم :
بقيع غرقد گورستان مدينه منوره است كه در زمان رسول خدا
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بسياري از
صحابه و پس از رحلت ايشان چهار تن از ائمه معصومين ( علیهم السلام ) و نيز چند تني از بزرگان تابعين و سادات اهل بيت عصمت و
طهارت در آن بخاك سپرده شده اند .
از آن زمان تاكنون نيز هزاران نفر از دانشمندان ، زاهدان و صلحا
، كه در مدينه منوره از دنيا رفته اند ، در همين گورستان مدفون شده اند.
پيامبر خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) براي آرميدگان در اين قربستان احترام خاصي قائل بود .
يكي از موالي رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) گويد: نميه شبي پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) مرا از خواب بيدار كرده ، فرمود : من فرمان
يافته ام تا براي مدفونين در بقيع طلب آمرزش كنم ، همراه من بيا ، من نيز همراه آن
حضرت حركت كردم . حضرت وقتي در ميان قبور بقيع قرارگرفت فاستغفرلاهله طويلا ، مدتي
طولاني براي مدفونين در آن از خداوند طلب مغفرت و آمرزش كرد.
روش رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) اين بود كه وقتي از كنار قبرستان مي گذشت مي فرمود : السلام
عليكم من ديار قوم مومنين و اناان شاءالله بكم لاحقون .
بسياري اوقات رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) در قسمت پاياني شب كنار قبرستان بقيع آمده ، به دفن
شدگان در آن درود مي فرستاد و براي آنها طلب مغفرت مي كرد.
ام قيس گويد: كنار رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) در بقيع ايستاده بودم آن حضرت به من فرمود : اي
ام قيس ، از اين قبرها هفتاد هزار نفر برانگيخته شده و بدون حساب وارد بهشت مي شوند
چهره هاي آنان همچون قرص ماه مي درخشد.
علت آن كه بقيع را ، بقيع الغرقد ناميده اند آن است كه نوعي
درخت خاردار در اين گورستان مي روييده كه نامش غرقد بوده و از اين رو به بقيع غرقد
معروف شده است . سپس آن درختان از بين رفته ليكن نامش مانده است . برخي نيز گفته
اند : بقيع غرقد نام زميني است كه نوعي درخت بلند توت آن را پوشانده باشد .
اين گورستان در قسمت شرقي مسجد النبي ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) قرار دارد ، در دوره جاهلي اهميت چنداني
نداشته ، ليكن پس ازهجرت رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به مدينه و دفن بسياري از چهره هاي سرشناس اسلامي در آن از
اهميت و قداست خاصي برخوردار گرديده است . رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) خود برخي شب ها تنها به بقيع آمده و در آن
جا به راز و نياز با خدا مي پرداخته اند.
بقيع تا يكصد سال قبل ديوار و حصاري نداشته ، اما هم اكنون با
ديواري بلند محضور گشته ،و از گذشته تاكنون مسلمانان از هر فرقه مذهب ، پساز
زيارت رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )
به اينجا آمده ، اهل بيت پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) و ديگر آرميدگان در اين گورستان را زيارت مي كنند.
قبور ائمه معصومين ( علیهم السلام )
و تعداد ديگري از مدفون شدگان در بقيع نيز داري قبه و سرپناه بوده ليكن با قدرت
گرفتن وهابيون تخريب گرديده و اين قبرستان اينك به صورت فضاي باز و ساده اي در آمده
و تنها برخي قبوربا ديوارهاي كوتاه ، مشخص باقي مانده است .
مردگان قرنها بعد همچنان در بقيع دفن مي شوند . براساس باور
رايج ، مردگان را بايد بعد از اقامه نماز واجب يوميه دفن كرد از اين رو هر كس كه
دراين شهر از دنيا برود و بخواهند او را در بقيع دفن كنند ، تا اولين نماز واجب
روزانه كارهاي آماده سازي جسد او براي دفن مانند غسل و كفن صورت مي گيرد و هم اينكه
نماز اقامه شد ، پيكر متوفي را به مسجد النبي ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) منتقل كرده و بعد از اقامه نماز ، آنرا براي
تدفين به گورستان مي برند حتي شب و بعد از نماز عشا كه دراينجا در نوبت و وقت
جداگانه خوانده مي شود.
گريه كردن بر ميت و نيز همراهي جنازه توسط زنان درباور وهابيون
شرك است .
مدفون شدگان در بقيع – روبروي در كنوني ، كمي سمت راست ، قبور
مطهر چهار امام معصوم ( علیهم السلام ) قرار دارد
:
امام حسن مجتبي ( علیه السلام )
امام در نيمه رمضان سال سوم هجرت درمدينه زاده شد واز همان
دوران كودكي شديا مورد علاقه رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) قرار گرفت .پس از رحلت آن حضرت ،در كنار پدر بزرگوارش
اميرمومنان ( علیه السلام ) در جنگ هاي جمل ،صفين
و نهروان شركت جست . و پس از شهادت پدر ، به امامت منصوب و مدت حدود شش ماه خلافت
كرد و سپس معاويه جنگي را بر آن حضرت تحميل كرد و مردم نيز ايشان را تنها گذاشتند و
سرانجام به تحريك معاويه بن ابي سفيان در سال 50 هجري قمري توسط همسرش جعده دختر
اشعث بن قيس ، مسموم و به شهادت رسيد و در بقيع به خاك سپرده شدند.
امام زين العابدين علي بن الحسين
( علیه السلام )
امام سجاد ( علیه السلام ) در
سال 38 هجري قمري به دنيا آمد ،ودر دوران امامت حسن بن علي
( علیه السلام ) و پدر بزرگوارش حسين بن علي
( علیه السلام ) رشد يافت .دركربلا همراه پدر بود
اما به دليل بيماري نتوانست سلاح بدست گيرد سپس با ديگر اسيران آن حضرت را به شام
بردند و از آن پس نزديك سي و چهار سال امامت داشت و سرانجام در سال 94 هجري قمري به
تحريك وليدبن عبدالملك مسموم و به شهادت رسيد و دركنار امام مجتبي
( علیه السلام ) در بقيع مدفون گرديد . زهد و
عبادت و كرم و بزرگواري آن حضرت زبان زد خاص و عام و دوست ودشمن بود.
امام محمد بن علي بن الحسين
( علیه السلام )
امام باقر ( علیه السلام )
در سال 58 هجري قمري به دنيا آمد و تا سال 94 هجري قمري در كنار پدربزرگوارش در
مدينه منوره زندگي كرد . پس از شهادت پدر رهبري را در دست گرفت و توانست شاگردان
فراواني را تربيت نموده ،در نشر معارف اسلامي و اهل بيت پيامبر
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) گام هاي بلندي
بردارد. آن حضرت را باقر العلوم يعني شكافنده دانش ها لقب داده اند. امام باقر
( علیه السلام ) در سال 114 و يا 117 هجري قمري
به تحريك هشام بن عبدالملك به شهادت رسيد و در كنار پدر بزرگوارش در بقيع به خاك
سپرده شد.
امام جعفر بن محمد الصادق
( علیه السلام )
آن حضرت در سال 80 يا 83 هجري قمري به دنيا آمد و پس از شهادت
پدر ، رهبري پيروان اهل بيت ( علیه السلام ) را بر
عهده گرفت و در دوران حيات پربار خود هزاران شاگرد را در رشته ها و علوم مختلف
تربيت كرد . منصور دومين خليفه عباسي بر آن حضرت به شدت سخت گرفت و سرانجام نيز در
25شوال 148هجري قمري به تحريك وي ، آن حضرت مسموم و به شهادت رسيد و در بقيع كنار
جد و پدرش مدفون شد.
در كنار قبور چهار امام از اهل بيت رسول خدا
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) دو قبر ديگر
وجود دارد كه يكي از آنها قبر عباس بن عبدالمطلب عمومي پيامبر
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) و ديگري قبر
فاطمه بنت اسد مادر امير مومنان علي ( علیه السلام )
است.
عباس بن عبدالمطلب
وي از شخصيت هاي بزرگ قريش و 2يا 3 سال از رسول خدا
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بزرگتر بود .
در مكه از اظهار ايمان خودداري مي كرد ، در سال دوم با اكراه به همراه قريش در جنگ
بدر شركت جست سپس به اسارت مسلمانان درآمد و با فديه آزاد شد و سرانجام در زمره
بهترين ياران پيامير ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )
به شمار آمد . پس از رحلت رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به امير مومنان علي بن ابيطالب وفادار ماند و در سال 33 هجري
قمري در مدينه درگذشت و در قبرستان بقيع مدفون شد.
فاطمه بنت اسد ( علیه السلام )
او همسر ابوطالب ، مادر علي بن ابيطالب
( علیه السلام ) و از نخستين بيعت كنندگان با رسول
خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بود و به
عنوان همسر ابوطالب در سرپرستي پيامبر سهم بسزايي داشت . وي از آن چنان قداستي
برخوردار گرديد كه به درون كعبه راه يافت و فرزندش علي بن ابيطالب
( علیه السلام ) را در آن جا به دنيا آورد . در
ماتم او رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )
به شدت متاثر شد و برجنازه اش نمازگزارد و درحالي كه بر وي مي گريست او را در قبر
نهاد.
قبور فرزندان رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )
در قبرستان بقيع سه تن از دختران رسول الله
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به نام هاي
زينب ، ام كلثوم و رقيه و نيز ابراهيم فرزند پسر آن حضرت مدفون اند.
زينب
بزرگترين دختر پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بود كها ز خديجه متولد شد و باابوالعباس بن ربيع ازدواج
كرد و در سال هشتم هجري قمري بدرود حيات گفت .
ام كلثوم
ام كلثوم همس عتبه يا عتيبه بود . سپس در سال سوم هجرت به عقد
عثمان در آمد و در سال 9 هجري قمري نيز وفات يافت ودر حالي كه پيامبر بر او مي
گريست در بقيع به خاك سپرده شد.
رقيه
رقيه در مكه به عقد عثمان درآمد .سپس به حبشه هجرت كرد و بار
ديگر به مدينه باز گشت و سرانجام در سال دوم هجرت براثر بيماري وفات يافت. برخي نيز
وفات او را سال چهارم هجرت ذكر كرده اند. پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) دستور داد او را در بقيع به خاك سپردند.
ابراهيم ( علیه السلام )
ابراهيم فرزند پسر رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) در سال 8 هجري قمري در مدينه از مادرش ماريه
قبطيه متولد شد . پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به او شديدا علاقه مند بود و عاطفه نشان مي داد ليكن سرانجام در سال دهم
هجرت پس از يكسال و ده ماه از دار دنيا رفت و به دستور آن حضرت كنار قبر عثمان بن
مظعون در بقيع به خاك سپرده شد.
محل ولادت او مشربه ام ابراهيم لقب گرفت كه هم اكنون از آثار
ديني و اسلامي مدينه به شمار مي آيد .
همسران رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) نيز به جز حضرت خديجه كبري ( علیه السلام ) همگي در بقيع مدفون شده اند. اسامي آنان عبارت است از : ام سلمه –
زينب بنت جحش – ماريه قبطيه – زينب بنت خزيمه – عايشه دختر ابابكر – حفصه دخترعمربن
خطاب – ام حبيبه دختر ابوسفيان – جويزيه بنت حارث – صفيه – سوده بنت زمعه و ريحانه
بنت زيد
از بقيع همچنين دو عمه رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به نام هاي صفيه بنت عبدالمطلب و عاتكه بنت
عبدالمطلب مدفون هستند.
صفيه بنت عبدالمطلب : وي همسر عوام بن خويلد و مادر زبير بود
. در نبرد احد در زمره زناني بود كه به سوي احد آمده و بر شهادت حمزه مرثيه سرايي
كرد و در جنگ خندق يك يهودي مهاجم را از پاي درآورد . وي در سال 20 هجري قمري در
حالي كه 75 ساله بود بدرود حيات گفت و در بقيه به خاك سپرده شد.
عاتكه بنت عبدالمطلب : در برخي نقل ها آمده كه عاتكه پس از
آمدن به مدينه ، دراين شهر وفات يافت در بقيه به خاك سپرده شد . برخي نيز نوشته
اند كه عاتكه اصلا به مدينه نيامده و در مكه رحلت كرده است.
از ديگر زنان با فضيلتي كه قبور آنان در بقيع قرار دارد حضرت ام
البنين ( علیه السلام ) و حليمه سعديه است.
ام البنين دختر حزام بن خالد بود كه به همسري علي بن
ابيطالب ( علیه السلام ) در آمد و چهار پسر از آن
حضرت به نام هاي : عباس ، جعفر ، عثمان و عبدالله به دنبا آورد كه همگي همراه با
امام حسين ( علیه السلام ) در كربلا به شهادت
رسيدند . ام البنين سپس در مدينه وفات يافت و در بقيع به خاك سپرده شد.
حلميه سعديه : وي مادر رضاعي پيامبر اكرم
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بود كه پس از
آن كه در مدينه بدورد حيات گفت در بقيع مدفون شد.
ديگر مدفونين در بقيع :
عقيل بن ابيطالب : مادرش فاطمه بنت اسد و برادر امير مومنان
علي ( علیه السلام ) بود كه بيست سال از آن حضرت
بزرگتر بود و در راه گسترش اسلام فداكاريهاي بسياري از خود نشان داد ، سپس دردوران
پيري نابينا شد و قبل از واقعه حره درگذشت و در بقيع به خاك سپرده شد.
عبدالله بن جعفر: مادرش اسماء بنت عميس بود . وي به هنگام هجرت
جعفر به حبشه ، در آن جا به دنيا آمد. درجنگ موته پدر از دست داد و در طول حيات
رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) و سپس
همراه با امير مومان ( علیه السلام ) فداكاريهاي
بسياري در راه گسترش اسلام از خود نشان داد. علي ( علیه السلام ) زينب كبري ( علیه السلام ) را به
ازدواج او در آورد . عون فرزند آن حضرت در كربلا به شادت رسيد و دو فرزند ديگرش نيز
به دست امويان در واقعه حره در مدينه منوره به شهادت رسيدند . وي در سال 80 هجرت به
سن 90 سالگي درمدينه درگذشت و در كنار عقيل در بقيع به خاك سپرده شد.
از ديگر شخصيت هاي مدفون در بقيع مي توان از اين افراد نام برد
: محمد بن علي معروف به ابن حنفيه – ابوسفيان بن حارث – اسماعيل بن جعفر – عثمان بن
مظعون – اسعد بن زراره – سعد بن معاد – عبدالله بن مسعود – ابوسعيد خدري – مقداد بن
اسود – ارقم ابن ابي ارقم – جابربن عبدالله – اسامه بن زيد – عثمان بن عفان – سعد
بن ابي وقاص – عويم بن ساعده – كعب بن عمر – مالك اشتر نخعي و...
در قسمت شمالي قبور ائمه بقيع مكان كوچكي وجود داشته كه حضرت
فاطمه زهرا ( علیه السلام ) پس از رحلت رسول الله
( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) آن جا مي آمده
اند و در فراق پدر بشدت مي گريسته اند . اين مكان بيت الاحزان و يا مسجد فاظمه
( علیه السلام ) معروف بوده و تا اوايل سده اخير
بنايي داشته كه مردم در آن جا زيارت خوانده و نماز مي گزاردند.
