برترى امام على(ع) بر سایر صحابه

از جمله شرایط متکلمان براى امامت امام، این است که باید افضل اهل زمانش باشد.
خداوند متعال مى‏فرماید: «أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدِّی إِلاَّ أَنْ یُهْدى فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ»؛ «آیا آن که خلق را به راه حقّ رهبرى مى‏کند سزاوارتر به پیروى است یا آن که نمى‏کند مگر آن که خود هدایت شود. پس شما مشرکان را چه شده [که این قدر بى خرد و نادانید] و چگونه چنین قضاوت باطل مى‏کنید؟.»( سوره یونس، آیه 35)
پیامبر(ص) فرمود: «هر کس شخصى را بر ده نفر بگمارد و بداند که در میان آن‏ها فاضل‏تر از آن کس وجود دارد، به طور قطع غشّ به خدا و رسول و جماعتى از مؤمنان کرده است».( کنز العمال، ج 6، ص 19، ح 14653)
احمد بن حنبل به سندش از پیامبر(ص) نقل کرده که فرمود: «هر کس شخصى را به جماعتى بگمارد، در حالى که مى‏داند در میان آن‏ها افضل از او وجود دارد، قطعاً به خدا و رسول و مؤمنان خیانت کرده است».( مجمع الزوائد، ج 5، ص 232 ؛ مسند احمد، ج 1، ص 165)
به خلیل بن احمد گفتند: چرا علی(ع) را مدح نمى‏کنى؟ فرمود: چه بگویم در حقّ کسى که دوستانش فضایل او را به جهت خوف کتمان کرده و دشمنانش نیز به دلیل حسد از انتشار آن جلوگیرى کردند، در حالى که فضایل آن حضرت همه جا را پر کرده است.( احقاق الحقّ، ج 4، ص 2)

برتری حضرت علی (ع)ازدیدگاه آیات وروایات

الف - برخى از آیاتى که دلالت بر افضلیت امام علی(ع) دارد

1 - امام علی(ع) و ولایت

امام علی(ع) کسى است که در شأن او آیه ولایت نازل شده است:«ِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ»؛ ولّى امر شما تنها خدا و رسول خدا و مؤمنانى هستند که نماز به پا داشته و فقیران را در حال رکوع زکات مى‏دهند.»( سوره مائده، آیه 55)
به اتفاق مفسّران عامه و خاصه، شأن نزول آیه علی(ع) است، و بیش از پنجاه نفر از علماى اهل سنت به آن اشاره کرده‏اند.( در المنثور، ج 2، ص 239 و..)

2 - امام علی(ع) و مودّت

امام علی(ع) از جمله کسانى است که مودّتش بر همه مسلمانان فرض و واجب شده است. خداوند متعال مى‏فرماید: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى»؛ «[اى رسول ما به امّت] بگو من از شما اجر رسالت جز این نمى‏خواهم که مودّت و محبّت مرا در حقّ خویشان من منظور دارید.»( سوره شورى، آیه 23)
سیوطى از ابن عباس نقل کرده است: «هنگامى که این آیه بر پیامبر(ص) نازل شد، عرض کردند: اى رسول خدا! قرابت تو که مودّتشان بر ما واجب است کیانند؟ فرمود: على و فاطمه و دو فرزند آنها».( احیاء المیت بفضائل اهل البیت‏علیه‏السلام، ص 239 ؛ در المنثور، ج 6، ص 7 ؛ جامع البیان، ج 25، ص 14 ؛ مستدرک حاکم، ج 2، ص 444 ؛ مسند احمد، ج 1، ص 199 و..)

3 - امام علی(ع) و آیه تطهیر

امام علی(ع) کسى است که مشمول آیه تطهیر است. خداوند مى‏فرماید: «ِنَّما یُرِیدُاللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛ مسلم بن حجاج به( سوره احزاب، آیه 33)
سند خود از عایشه نقل کرده که رسول خدا(ص) صبح هنگامى از اتاق خارج شد، در حالى که بر دوش او عبائى بود، در آن هنگام حسن بن على وارد شد، او را داخل آن عبا - کسا - نمود. سپس حسین وارد شد و در آن داخل شد. آن گاه فاطمه وارد شد و پیامبر او را داخل آن عبا نمود. آن گاه على وارد شد و او را نیز در آن داخل نمود. سپس این آیه را قرائت کرد: «ِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً».( صحیح مسلم، ج 2، ص 331)

4 - امام علی(ع) و لیلة المبیت

امام علی(ع) کسى است که در شب هجرت پیامبر(ص) به جاى حضرت خوابید و در شأن او این آیه نازل شد: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ»؛ «بعضى از مردان به جهت درخواست رضایت الهى از جان خود درگذرند؛ و خداوند دوستدار چنین بندگانى است.»( سوره بقره، آیه 207)
ابن عباس مى‏گوید: آیه هنگامى نازل شد که پیامبر(ص) با ابوبکر از دست مشرکان مکه به غار پناه برد و علی(ع) در رختخواب پیامبر(ص) خوابید.( المستدرک على الصحیحین، ج 3، ص 4)
ابن ابى الحدید مى‏گوید: تمام مفسران روایت کرده‏اند که این آیه در شأن علی(ع) هنگامى نازل شد که در بستر رسول خدا(ص) آرمید.( شرح ابن ابى الحدید، ج 13، ص 262)
این حدیث را احمد بن حنبل در المسند( مسند احمد ابن حنبل، ج 1، ص 348)، طبرى در تاریخ الأمم و الملوک( تاریخ الامم والملوک، ج 2، ص 101-99)؛ و دیگران نقل کرده‏اند.

5 - امام علی(ع) و آیه مباهله

خداوند متعال مى‏فرماید: «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ»؛ «پس هر کس با تو [درباره عیسى] در مقام محاجّه بر آید، پس از آن که به وحى خدا براحوال او آگاه شدى، بگو که بیایید ما و شما با فرزندان و زنان خود با هم به مباهله برخیزیم تا دروغگو و کافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم.»( سوره آل عمران، آیه 61)
مفسران بر این اجماع دارند که مراد از «انفسنا» در این آیه على بن ابى طالب(ع)است، پس علی(ع) در مقامات و فضایل با پیامبر(ص) مساوى است.
احمد بن حنبل در «المسند» نقل کرده است. «هنگامى که این آیه بر پیامبر(ص) نازل شد، حضرت على و فاطمه و حسن و حسین: را دعوت کرد و فرمود: بار خدایا اینان أهل‏بیت منند».( مسند احمد، ج 1، ص 185)
به همین مضمون مسلم، ترمذى، حاکم و دیگران نقل کرده‏اند.( صحیح مسلم، ج 7، ص 120)( سنن ترمذى، ج 5، ص 596)( المستدرک على الصحیحین، ج 3، ص 150)

ب - برخى از روایاتى که دلالت بر افضلیت امام علی(ع) دارد

1 - امام علی(ع) برادر پیامبر(ص)

حاکم نیشابورى از عبداللَّه بن عمر روایت کرده است: پیامبر(ص) بین اصحاب خود عقد اخوّت بست: ابوبکر را برادر عمر، طلحه را برادر زبیر و عثمان را برادر عبداللَّه بن عوف قرار داد. علی(ع) عرض کرد: اى رسول خدا! بین اصحابت عقد اخوت بستى، پس برادر من کیست؟ پیامبر(ص) فرمود: تو برادر منى در دنیا و آخرت.( المستدرک على الصحیحین، ج 3، ص 14 و... )
استاد توفیق ابو علم - وکیل اول وزارت دادگسترى مصر - مى‏نویسد: «این عمل پیامبر دلالت بر برترى امام علی(ع) بر جمیع صحابه دارد، و نیز دلالت دارد بر این که غیر از علی(ع) کسى دیگر کفو و همتاى رسول خدا(ص) نیست».( الامام على بن ابى طالب، ص 43)
استاد خالد محمّد خالد مصرى مى‏نویسد: «چه مى‏گویید در حق شخصى که رسول‏خدا(ص) او را از بین اصحابش انتخاب نمود تا آن که در روز عقد اخوّت او را برادر خود برگزید. چه بسیار ابعاد و اعماق ایمان آن حضرت گسترده بود، که پیامبر(ص) او را بر سایر صحابه مقدم داشته و به عنوان برادر برگزیده است».( فى رحاب على)
استاد عبدالکریم خطیب مصرى مى‏نویسد: «این اخوت و برادرى را که پیامبر(ص) تنها به علی(ع) مرحمت نمود بى جهت نبود، بلکه به امر خداوند و به جهت فضل او بوده است».( على بن ابى طالب‏علیه‏السلام بقیة النبوة و خاتم الخلافة، ص 110)

2 - امام علی(ع) مولود کعبه

حاکم نیشابورى مى‏نویسد: «اخبار متواتره دلالت دارد بر این که فاطمه بنت اسد، امیرالمؤمنین على بن ابى طالب - کرّم اللَّه وجهه - را داخل کعبه به دنیا آورد».( المستدرک على الصحیحین، ج 3، ص 550، ح 6044)
خانم دکتر سعاد ماهر محمّد از نویسندگان اهل سنت مى‏گوید: «امام علی(ع) بى‏نیاز از ترجمه و تعریف است. و بس است ما را از تعریف این که آن حضرت در کعبه متولد شد، و در منزل وحى تربیت یافت و تحت تربیت قرآن کریم قرار گرفت...».( مشهد الإمام على‏علیه‏السلام فى النجف، ص 6)

3 - امام علی(ع) و تربیت الهى

حاکم نیشابورى مى‏نویسد: «از نعمت‏هاى خداوند بر على بن ابى‏طالب(ع) تقدیرى بود که براى آن حضرت مقدر داشت. قریش در مشکلات بى شمارى قرار گرفته بودند. ابوطالب(ع) اولاد زیادى داشت، رسول‏خدا(ص) به عمویش عباس که از تمام بنى‏هاشم ثروتمندتر بود، فرمود: اى اباالفضل! برادر تو ابوطالب عیالمند است و زندگى سختى دارد، نزد او رویم تا از بار او بکاهیم: من یکى از فرزندان او را بر مى‏گزینم و تو نیز فرزند دیگرى را انتخاب کن تا تحت کفالت خود قرار دهیم. عباس قبول کرد و هر دو به نزد ابوطالب آمدند و بعد از طرح تقاضاى خود، ابوطالب عرض کرد: عقیل را نزد من بگذارید و هر کدام از فرزندها را که خواستید مى‏توانید انتخاب کنید. پیامبر(ص) علی(ع) را انتخاب کرد و عباس، جعفر را. علی(ع) تا هنگام بعثت با پیامبر(ص) بود و از او پیروى کرده و او را تصدیق مى‏نمود...
پیامبر(ص) براى نماز به مسجد مى‏آمد، و به دنبالش علی(ع) و خدیجه(ع) مى‏آمدند و با آن حضرت در ملأ عام نماز مى‏گزاردند، در حالى که غیر از این سه نفر کسى دیگر نمازگزار نبود».( المستدرک على الصحیحین، ج 3، ص 183 ؛ مسند احمد، ج 1، ص 209 ؛ تاریخ طبرى، ج 2، ص 311)
عبّاد بن عبداللَّه مى‏گوید:از علی(ع) شنیدم که فرمود: من بنده خدا و برادر رسول اویم. من صدیق اکبرم، این ادعا را کسى بعد از من نمى‏کند مگر آن که دروغگو و تهمت‏زننده است. من هفت سال قبل از مردم باپیامبر(ص) نماز گزاردم.( تاریخ طبرى، ج 2، ص 56)
استاد عباس محمود عقّاد نویسنده معروف مصرى مى‏گوید: «علی(ع) در خانه‏اى تربیت یافت که از آن‏جا دعوت اسلامى به سر تا سر عالم گسترش یافت...».( عبقریة الامام على‏علیه‏السلام، ص 43)
دکتر محمّد عبده یمانى در مورد امام علی(ع) مى‏نویسد: «او جوانمردى بود که از زمان کودکیش که در دامان رسول‏خدا(ص) پرورش یافت، تا آخر عمر آن حضرت را رها نساخت».( علّموا أولادکم محبّة آلَ بیت النبیّ‏صلى الله وعلیه وآله، ص 101)

4 - امام علی(ع) بر هیچ بتى سجده نکرد

استاد احمد حسن باقورى وزیر اوقات مصر مى‏نویسد: «اختصاص امام علی(ع) از بین صحابه به کلمه «کرم اللَّه وجهه» به جهت آن است که او هرگز بر هیچ بتى سجده نکرده است...».( علىّ امام الأئمة، ص 9)
استاد عباس محمود عقّاد مى‏نویسد: «به طور مسلّم علی(ع) مسلمان متولد شد، زیرا او تنها کسى بود که دو چشمش را بر اسلام باز نمود، و هرگز شناختى از عبادت بت‏ها نداشت».( عبقریة الامام على، ص 43)
دکتر محمّد یمانى مى‏نویسد: «على بن ابى طالب همسر فاطمه، صاحب مجد و یقین دختر بهترین فرستادگان -کرّم اللَّه وجهه- کسى که براى هیچ بتى تواضع و فروتنى نکرد».( علموا اولادکم محبّة آل بیت النبّى‏صلى الله وعلیه وآله، ص 101. پاورقی)
همین فضیلت را دکتر محمّد بیوّمى مهران استاد دانشکده شریعت در دانشگاه امّ‏القرى در مکه مکرمه، و خانم دکتر سعاد ماهر نیز بیان کرده است.( على بن ابى طالب‏علیه‏السلام، ص 50 ؛ مشهد الامام على فى النجف، ص 36)

5 - امام علی(ع) اوّلین مؤمن

پیامبر(ص) در مورد علی(ع) به حضرت زهرا(س) فرمود: «همانا او اولین شخصى است از اصحابم که به من ایمان آورد».( مسند احمد، ج 5، ص 662، ح 19796 ؛ کنز العمال، ح 11، ص 605، ح 23924 و... )
ابن ابى الحدید مى‏نویسد: «چه بگویم در حق کسى که پیشى گرفت از دیگران به هدایت، به خدا ایمان آورد و او را عبادت نمود، در حالى که تمام مردم سنگ را مى‏پرستیدند...».( شرح ابن ابى الحدید، ج 3، ص 260)

6 - امام علی(ع) محبوب‏ترین خلق به سوى خداوند

ترمذى به سندش از انس بن مالک نقل کرده که فرمود: نزد رسول‏خدا(ص) پرنده‏اى بریان شده قرار داشت، پیامبر(ص) عرض کرد: بار خدایا محبوب‏ترین خلقت را به سوى من بفرست تا با من از این پرنده میل نماید، در این هنگام على آمد و با پیامبر(ص) تناول نمود.( صحیح ترمذى، ج 5، ص 595)
استاد احمد حسن باقورى مى‏نویسد: «اگر کسى از تو سؤال کند که به چه دلیل مردم على را دوست مى‏دارند؟ بر توست که در جواب او بگویى: بدان جهت است که خدا علی(ع) را دوست مى‏دارد».( على امام الأئمة، ص 107)

7 - على و پیامبر از یک نور

رسول خدا(ص) فرمود: من و على بن ابى طالب چهار هزار سال قبل از آن که حضرت آدم خلق شود نزد خداوند نور واحدى بودیم، هنگامى که خداوند آدم را خلق کرد، آن نور دو قسمت شد: جزئى از آن، من هستم و جزء دیگرش على است.( تذکرة الخواص، ص 46)

8 - امام علی(ع) زاهدترین مردم

استاد عباس محمود عقّاد مى‏نویسد: «در میان خلفا، در لذّت بردن از دنیا، زاهدتر از علی(ع) نبوده است...».( عبقریة الامام على، ص 29)

9 - امام علی(ع) شجاع‏ترین صحابه

استادان على جندى، و محمّد ابوالفضل ابراهیم، و محمّد یوسف محجوب در کتاب خود «سجع الحمام فى حکم الامام» مى‏نویسد: «او سیّد مجاهدین بود و در این امر منازعى نداشت. و در مقام او همین بس که در جنگ بدر -بزرگ‏ترین جنگى که در آن رسول‏خدا(ص) حضور داشت- هفتاد نفر از مشرکان کشته شدند، که نصف آن‏ها را علی(ع) و بقیه را مسلمانان و ملائکه کشتند. او کسى بود که در جنگ‏ها زحمات زیادى را متحمل شد. وى پیش‏تاز مبارزان در روز بدر بود. و از جمله کسانى بود که در جنگ احد و حنین ثابت قدم ماند. او فاتح و شجاع خیبر و قاتل عَمر بن عبدوَدّ سواره خندق و مرحب یهودى بود».( سجع الحمام فى حکم الامام، ص 18)
عباس محمود عقّاد مى‏نویسد، «مشهور است که على با کسى تن به تن نشد مگر آن که او را به زمین زد. و با کسى مبارزه نکرد مگر آن که او را به قتل رسانید».( عبقریة الامام على، ص 15)
دکتر محمّد عبده یمانى در توصیف امام علی(ع) مى‏نویسد: «او شجاع و پیش تازى بود که براى سلامتى و حفظ رسول خدا(ص) در روز هجرت، جانش را در طبق اخلاص گذاشت؛ آن هنگامى که به جاى پیامبر(ص) در بستر او خوابید...».( علّموا اولادکم محبة آل بیت النبّى‏صلى الله وعلیه وآله، ص 109)

10 - امام علی(ع) داناترین صحابه

امام علی(ع) داناترین اهل زمان خود بود و این مطلب را از جهاتى مى‏توان به اثبات رساند:
الف - تصریح پیامبر(ص)
پیامبر(ص) فرمود: «أعلم امّت بعد از من على بن ابى طالب است».( مناقب خوارزمى، ص 40)
ترمذى از رسول خدا(ص) نقل کرده که فرمود: «من خانه حکمتم و على درب آن است».( صحیح ترمذى، ج 5، ص 637)
پیامبر(ص) فرمود: «من شهر علمم و على درب آن است، پس هر کس طالب علم من است باید از درب آن وارد شود».( المستدرک على الصحیحین، ج 3، ص 127)
احمد بن حنبل از پیامبر(ص) نقل کرده که به فاطمه(س) فرمود: «آیا راضى نمى‏شوى که من تو را به کسى تزویج کنم که اولین مسلمان است و علمش از همه بیشتر و حکمش از همه عظیم‏تر است».( مسند احمد، ج 5، ص 26 ؛ مجمع الزوائد، ج 5، ص 101)
ب - اعتراف صحابه به اعلمیّت امام علی(ع)
عایشه مى‏گوید: «على اعلم مردم به سنت است».( تاریخ ابن عساکر، ج 5، ص 62 ؛ اسدالغابة، ج 4، ص 22)
ابن عباس مى‏گوید: «عمر در خطبه‏اى که ایراد کرد، گفت: على در قضاوت بى‏مانند است».( تاریخ ابن عساکر، ج 3، ص 36 ؛ مسند احمد، ج 5، ص 113 ؛ طبقات ابن سعد، ج 2، ص 102)
امام حسن(ع) بعد از شهادت پدرش امام علی(ع) فرمود: «همانا روز گذشته از میان شما شخصى رفت که سابقین و لاحقین به علم او نرسیدند».( مسند احمد، ج 1، ص 328 و...
عباس محمود عقاد مى‏نویسد: «امّا در قضاوت و فقه: مشهور آن است که حضرت علی(ع) در قضاوت و فقه و شریعت پیش تاز بود و بر دیگران سابق... هر گاه بر عمر بن خطاب مسئله دشوارى پیش مى‏آمد، مى‏گفت: این قضیه‏اى است که خدا کند براى حلّ آن اباالحسن به فریاد ما برسد».( عبقریة الامام على، ص 195)
ج - رجوع جمیع علوم به امام علی(ع)
ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغه مى‏نویسد: «مبادى جمیع علوم به او باز مى‏گردد. او کسى است که قواعد دین را مرتب و احکام شریعت راتبیین کرده است. او کسى است که مباحث علوم عقلى و نقلى را تقریر نموده است». آن گاه کیفیت رجوع( شرح ابن ابى الحدید، ج 1، ص 17)
هر یک از علوم را به امام علی(ع) توضیح مى‏دهد.

11 - امام علی(ع) بت شکن زمان