سخن آغازين چاپ چهاردهم
بسمه الله الرحمن الرحيم
از سالهاى 65 تا 72 كه كار استخراج سخنان حضرت زهرا عليها السلام را براى رهنمونى بانوان مسلمان كه در جستجوى الگوى كامل زندگى بودند، آغاز كرديم ، و گوهرهاى درخشنده كوثر قرآن را از لابلاى صدها كتاب گرد مى آوريم ، و گل هاى هميشه معطر بوستان فاطمى را مى بوئيم .
نمى دانستيم كه عطر كلمات بزرگ بانوى جهانيان در فرصت كوتاهى جان و جهان را اين گونه معطر مى سازد، و با اين سرعت از مرزهاى خاكى ما مى گذرد، و همه مرزها را در مى نوردد، و نسيم دل انگيز آن در فضاى دورترين كشورهاى اسلامى وزيدن آغاز كرده روح و روان جهان را شاداب مى كند.
و نامه هاى فراوانى از كشورهاى اروپايى و افريقايى و آسيايى ، هند و پاكستان به طرف ما سرازير مى شود.
كه در تمام نمايشگاههاى داخل و خارج حضور فعال مى يابد.
كه روحانى پيرمردى با پيمودن 400 كيلومتر راه در كشور هند خود را به خانه فرهنگى جمهورى اسلامى ايران رسانده ، با گريه مى گويد:
((يك جلد نهج الحياة به من بدهيد، زيرا ما فقط نامى از حضرت فاطمه عليها السلام شنيده بوديم ، و نمى دانستيم كه فرهنگ سخنان او، موجود است ))
باور نمى كرديم كه فرهنگ سخنان حضرت فاطمه عليها السلام تنها در مدت 3 سال 13 بار چاپ و منتشر مى شود. (آن هم بدون امكانات نشر و توزيع مناسب )
و در همين فرصت كوتاه براى ارزيابى مفاهيم وحى گونه اش ، سمينارها برگزار مى گردد، و مسابقات فرهنگى تحقق مى يابد
و باور كرده ايم كه با داشتن منابع روائى ، و آثار ارزنده اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله نبايد از تهاجم فرهنگى دشمن بهراسيم
اگر بيدار شويم ، و به ارزشهاى خويش باز گرديم
اگر به گونه اى شايسته اين فرهنگ غنى را شناخته و به جهانيان بشناسانيم اگر مصداق اين شعر نباشيم كه :
((آنچه خود داشت ز بيگانه تمنا مى كرد))
پس از انتشار نهج الحياة ، رهنمودهاى فراوان و پيشنهادهاى ارزشمندى به دست ما رسيد كه اصلاح و بازنگرى بايسته اى را مى طلبيد مانند:
الف - تغيير كيفى عبارات فارسى و عربى
ب - اديت متن كتاب
ج - آوردن نام و سال وفات و مذهب مؤ لفان در پاورقى كتاب
د- اصلاح و كنترل پاورقى در سراسر كتاب
ه - كنترل اعراب متن عربى
و- كنترل مجدد آدرسها و مدارك و اسناد احاديث در پاورقى كتاب
ز- اصلاح ترجمه ها
اميدواريم با ويژگيهاى ياد شده در چاپ چهاردهم ، به بخشى از خواسته هاى علاقه مندان پاسخ داده ، و رضايت اول شهيد خط ولايت را جلب كرده باشيم .
انشاءالله - 20/10/75 - محمد دشتى

مقدمه
بسم الله الرحمن الرحيم
بر اساس رهنمودهاى پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله ) دين كامل الهى بر پايه هاى هميشه استوار قرآن و عترت ((خط ثقلين )) جاودانه است و براى همه انسانها در تمام قرون و اعصار يك ضرورت غير قابل انكار مى باشد. همواره هشدار داده اند كه :
روى آوردن به قرآن فقط
و با گرايش به اهل بيت (عليه السلام ) جداى از قرآن
تفكرى انحرافى و گرايشى خلاف اسلام ناب و دين كامل الهى است .
تكامل و سعادت فرد و جامعه در پذيرش خط ثقلين ، ((قرآن و عترت )) است .
درست است كه بايد همه چيز را از قرآن خواست و در قرآن جستجو نمود.
اما بدون رهنمودهاى عترت پيامبر (صلى الله عليه وآله ) در قالب هزاران حديث كه در تفسير و تاويل آيات الهى مطرح شده اند هرگز نمى توان حقايق قرآنى را شناخت و به ارزشهاى واقعى قرآن راه يافت .
بودند افرادى كه با همه ادعاها و با برخوردارى از همه علوم مقدماتى و ابزار شناخت و تفسير، نتوانستند بدون رهنمودهاى عترت پيامبر (عليه السلام ) حتى مباحث و مسائل ابتدائى قرآن را بدرستى درك نمايند و هر چه تلاش ‍ كردند فايده اى نداد.
خداى بزرگ در اين باره بروشنى مى فرمايد:
و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمومنين و لا يزيد الظالمين الا خسارا
(و ما آنچه را كه از قرآن فرستاديم شفاى دل و رحمت الهى براى اهل ايمان است ، لكن كافران و ظالمان را جز زيان چيزى نخواهد افزود.⁽¹⁾)
و امام موسى بن جعفر (عليه السلام ) فرمود:
من نظر برايه هلك و من ترك اهل بيت نبيه (صلى الله عليه وآله ) ضل و من ترك كتاب الله و قول نبيه (صلى الله عليه وآله ) كفر
(كسى كه به راى خويش عمل كند، هلاك مى شود و كسى كه اهل بيت پيامبر (صلى الله عليه وآله ) را ترك نمايد، گمراه مى گردد و كسى كه قرآن كريم و سنت رسول گرامى را ترك كند كافر است .⁽²⁾)
امام على (عليه السلام ) در رهنمود وحى گونه اى علل نيازمندى انسانها را به قرآن و عترت و ضرورت تداوم خط ثقلين ، چنين بيان فرمود:
هذا القرآن انما خط مستور بين الدفتين لا ينطق بلسان و لا بدله من ترجمان
(اين قرآن ، خطوطى است كه ميان دو جلد خود پنهان است با زبان سخن نمى گويد نيازمند به ترجمان است . ⁽³⁾)
پيامبر گرامى اسلام ترجمان قرآن ، و زبان هاى گوياى وحى الهى را در روايت معروف ((ثقلين )) شناسانده است ، و بهمه انسانها پيام خود را ابلاغ فرمود كه :
اسلام ناب و دين كامل الهى در تداوم خط ثقلين ((قرآن و عترت ))امكان پذير است .
از اين رو شيعيان و پيروان عترت پيامبر (صلى الله عليه وآله ) براى فهم و تفسير و ارزيابى قرآن كريم از هزاران روايت و حديث و رهنمودهاى گسترده و متنوع اهل بيت (عليه السلام ) استفاده مى كنند و در جمع آورى و ضبط و حفظ احاديث ، تلاشى مستمر دارند.
آنان ، سنت و حديث و رهنمودهاى پيامبر اسلام و اهل بيت آن حضرت (عليه السلام ) را يكى از پايه هاى استوار اجتهاد و استنباط احكام الهى مى شناسند.
در تداوم همين تلاش پر بركت است كه بزرگ سنگرداران مرزهاى انديشه شيعه ، ((اصول كافى و تهذيب و من لا يحضره الفقيه و استبصار)) و هزاران كتاب و جزوه و مقاله روائى را بجهانيان هديه نمودند.
و با برخوردارى از رهنمودهاى عترت رسول خدا (عليه السلام ) به تفسير واقعى قرآن راه يافتند و آب را از سرچشمه زلال حقيقت نوشيدند
و از هر گونه تفسير به راى و جعل و تحريف و بدعت ها در امان ماندند و همان اسلام ناب رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) را در تمام اعصار و قرون ، با جهاد و پيكار و خون و شهادت ، تداوم بخشيدند.
دانشمندان شيعه ، فقهاء و علماى بيدار اسلام قتل عام شدند، ناقص العضو گرديدند، سياه چال ها را پر كردند، رنج مهاجرت هاى پياپى را بر خود هموار نمودند، سر بر دار شدند اما داغ آرزوى ((جدائى قرآن از عترت )) را بر دل هاى منحرفان هميشه تاريخ نهادند.
نهج الحياة :
در تداوم تلاش جاودانه پاسدارى از مرزهاى انديشه ، به فكر جمع آورى سخنان حضرت زهرا (عليه السلام ) افتاديم تا ارزشهاى اسلامى را و تفسيرهاى واقعى آيات قرآنى را از كلمات نورانى آن بزرگ زن جهانيان ، فراگيريم و در اين تلاش و جستجو، نام زيباى ((نهج الحياه )) يا ((راه و رسم زندگى )) از ديدگاه حضرت زهرا (عليه السلام ) را برگزيديم كه هم سنگ نهج البلاغه و راهنماى همه تشنگان حقيقت باشد.
در تحقيق اين آرمان مقدس ، تلاش هاى فرهنگى زير صورت گرفت
1.شناسائى و استخراج
پس از تشكيل جلسات نهائى گروهى از پژوهندگان مؤ سسه تحقيقاتى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) انتخاب و در طول 6 سال منابع شيعه و اهل سنت دقيقا مورد مطالعه قرار گرفت و روايات و اظهار نظرهاى آن يگانه كوثر قرآن (عليه السلام )، شناسائى و استخراج گرديد.
2.انتخاب عناوين و قالب ريزى احاديث فاطمه (سلام الله عليها)
چون هدف ما در تدوين نهج الحياة ، ارائه الگوهاى ناب و ارزشهاى اصيل اسلامى به نسل معاصر و بخصوص جامعه بانوان بود، ناچار بوديم تا پس از مطالعه و ترجمه و ارزيابى دقيق احاديث فاطمه زهرا(سلام الله عليها) آنها را در قالب عناوين و فهرستهاى زيباو گويائى ، مطرح نمائيم ، تا مراجعه كنندگان بسهولت بتوانند مفاهيم ارزشمند و مباحث وحى گونه و گرانسنگ آن بزرگ بانوى جهانيان را بشناسند و در فراگيرى آن بكوشند.
3.ترجمه احاديث
در ترجمه روايات حضرت زهرا(سلام الله عليها) سعى بر اين بوده است تا اهداف اصلى آن حضرت در قالب عبارت فارسى گنجانده شود و مقيد بودن به عباراتى عربى ، مشكلى را در فهم مباحث نهج الحياه پديد نياورد.
4.انتخاب سوژه ها و زمينه سازى هاى مناسب
اگر احاديث و روايات حضرت زهرا (عليه السلام ) را بدون پردازش لازم عرضه مى كرديم ، اهداف آموزشى آنحضرت روشن نمى شد و مراجعه كننده براى پيدا كردن معانى واقعى روايات سرگردان مى شد.
براى تحقق اين هدف ارزنده آموزشى كارهايى ضرورت داشت مانند:
الف -انتخاب سوژه ها
ب - زمينه سازيهاى لازم
قبل از آوردن يك حديث ، در چند خط، علت صدور، مكان و زمان روايت و هدف حضرت زهرا(سلام الله عليها) را به روشنى آورده ايم ، تا مطالعه كننده ، به آسانى ، اهداف سياسى ، عقيدتى آن حضرت را بشناسد، در اين رابطه از روش شهيد مطهرى در عرضه داستانهاى ، كتاب (داستان راستان )، رهنمود گرفته ايم .
ج - تعيين جايگاه اصلى حديث
مخاطبها را شناسانديم ، علت لطف و محبت يا خشم و غضب را در آغاز يا پايان احاديث آورديم .
د-نتيجه گيريهاى ضرورى
در كنار هر روايتى سعى كرديم تا نتيجه هاى لازم را بدست آوريم و اهداف آموزشى خود را مشخص نمائيم .
5.نظم الفبائى ((فرهنگ سخنان فاطمه (سلام الله عليها)))
همه مى دانيم كه اگر پردازش ضرورى ، پيرامون احاديث در منابع روائى انجام نپذيرد، يافتن يك حديث به سهولت ممكن نيست ، بخصوص براى مراجعه كنندگان كه علوم مقدماتى حوزه هاى علميه را فرانگرفته اند.
اگر روايات اهلبيت (عليه السلام ) پس از استخراج ، ترجمه و قالب ريزى شده و آنگاه داراى نظم الفبائى گردد، هر مراجعه كننده اى در حداقل فرصت مناسب مى تواند روايات دلخواه خود را بيابد.⁽⁴⁾
6.فهرست موضوعى
گرچه انجام فهرست موضوعى ، وقت زيادى مى طلبيد و مشكلات فراوانى داشت اما براى يافتن احاديث دلخواه ، ضرورى بود.
7.ثبت سلسه روات
در نهج الحياه تلاش كرديم تا نام راويان يك حديث را بياوريم كه براى اهل تحقيق امرى ضرورى و براى تشخيص صحت احاديث ، سرنوشت ساز مى باشد.
8.جمع آورى اسناد و مدارك و روايات
كار ديگرى كه براى مراجعه كنندگان به احاديث اهل بيت (عليهم السلام ) بسيار ارزنده و مفيد مى تواند باشد، جمع آورى اسناد و مدارك يك روايت است .
در اين كتاب خواهيد ديد كه روايات مطرح شده اسناد و مدارك متعددى دارد و در بسيارى از منابع دست اول اسلامى آمده است .
9.فهرست موضوعى منابع تحقيق
از آغاز تا مرحله نهائى استخراج كلمات حضرت زهرا (عليه السلام ) كه با منابع فراوانى از شيعه و اهل سنت آشنا شديم اسامى تمام آنها را بصورت ((فهرست موضوعى منابع تحقيق )) در پايان كتاب آورده ايم ، تا علاقه مندان به تحقيقات و بررسى هاى بيشتر بتوانند به منابع اصلى مراجعه نمايند.
10.گزينش و انتخاب احاديث
پس از جمع آورى سخنان حضرت زهرا (عليه السلام ) كار گزينش و انتخاب احاديث ، را آغاز نموديم كه دو روش مطرح بود.
اول - طرح همه روايات جمع آورى شده
برخى اعتقاد داشتند كه :
همه روايات فراهم آمده را مانند روش علامه مجلسى در بحارالانوار بايد تدوين و منتشر كرد.
اين نظر تا حدودى درست بود: اما با هدفدارى كار ما سازگار نبود زيرا اگر كسى بخواهد دائرة المعارفى يا يك منبع روائى به جامعه محققان عرضه نمايد، مى تواند همه روايات فراهم آمده را منتشر كند و كار تحقيق و ارزيابى و تشخيص صحيح و نادرست را به محققان واگذارد.
دوم - گزينش و انتخاب روايات
نظريه اول گر چه درست بود اما با اهداف ما سازگار نبود، هدف ما اين بود كه :
الگوهاى اصيل ، ارزشهاى ناب اسلامى را به جامعه بانوان و نسل جوان معاصر ما، معرفى نمائيم كه از ديدگاه حضرت زهرا (سلام الله عليها)، ((بايدها)) و ((نبايدها ))را بشناسند.
پس بايد زحمت ارزيابى و مشكلات تشخيص صحت يا بطلان يك روايت را بر خود هموار سازيم .
از اين رو با ملاك ها و مبانى اصولى و فقهى شيعه و اصول مسلم اعتقادى نقد و ارزيابى روايات پرداختم .
رواياتى را انتخاب كرديم كه :
1.مخالف قرآن نباشد
2.مخالف سنت رسول خدا نباشد
3.مخالف عقل (مستفاد از قرآن و حديث ) نباشد
4.مخالف اجماع علماء شيعه نباشد
5.مخالف اصول مسلم اعتقادى نباشد
6.مخالف صفات و ويژگيهاى معصومين (عليهم السلام ) (مانند:علم غيب ، عصمت و...)نباشد
كه در اين راه از ((علوم مقدماتى )) و روش ((جرح و تعديل )) حوزه هاى علميه استفاده گرديد و با صاحب نظران و حديث شناسان آگاه ، مشورت شد، تا مجموعه احاديث ((نهج الحياه )) براى مراجعه كنندگان ، مشكلاتى ايجاد ننمايد و چراغ راه تشنگان حقيقت باشد.
همواره ،((خود ببويد))
و ((زلال حقيقت را خود بگويد))كه :
((آفتاب آمد دليل آفتاب )).
سرانجام 213 حديث بشماره ((حروف ابجد)) مطابق با نام نورانى ((زهرا)) انتخاب گرديد كه پس از مطالعه خواهيد خواهيد دانست :

نردبان آسمان است اين كلام		هر كه از آن بر رود آيد به بام
نى به بام چرخ كان اخضر بود		بل به بامى كز فلك برتر بود

و رمز و راز جاودانگى و جامعيت و فصاحت و بلاغت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله عليها) را بايد از زبان همسر نمونه آن مظلومه ، امير بيان ، اول مظلوم تاريخ ، حضرت اميرالمؤ منين على بن ابيطالب (عليه السلام ) شنيد كه فرمود:
و انا لامراء الكلام و فينا تنشبت عروقه و علينا تهدلت غصونه
(همانا اميران سخن ما مى باشيم و ريشه درخت سخن در ميان ما ريشه دوانده و شاخه هاى آن بر سر ما سايه گسترده است .⁽⁵⁾)
در پايان از همه عزيزانى كه در جهت تكميل و اعراب گذارى متن احاديث و اديت عبارات و تطبيق فهرست ها، تلاش موثرى نمودند تشكر مى كنيم و پاداش همه را به الطاف خفيه حضرت فاطمه (سلام الله عليها) مى سپاريم .
قم - مؤ سسه تحقيقاتى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) - 11 ذيقعده 1372روز تولد امام رضا (عليه السلام ) محمد دشتى
آ: اول : آيين همسردارى
1- ايثارگرى فاطمه (عليه السلام )
همسر ايده آل ، براى گرم نگهداشتن كانون خانواده ، بايد مهربان و ايثارگر باشد، ديگران را بر خود مقدم بدارد، با سختيهاى زندگى و ناملايمات آن بسازد، و با لبخند شادى آفرين خود، تاريكى حزن و اندوه را از دل شوهر بزدايد. در اين رابطه به سخنان فاطمه (سلام الله عليها) بايد نظر دوخت .
در يكى از صبحگاهان امام على (عليه السلام ) فرمود: فاطمه جان ! آيا غذايى دارى تا گرسنگى ام بر طرف شود؟ پاسخ داد:
نه ، بخدايى كه پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزيد سوگند كه دو روز است در منزل غذاى كافى نداريم ، آن چه بود به شما و فرزندانم ((حسن و حسين )) دادم و خود از غذاى اندك موجود، استفاده نكردم .
اما با تاسف فرمود:
فاطمه جان ! چرا به من اطلاع ندادى ، تا بدنبال تهيه غذا بروم ؟
حديث 1
قالت فاطمه عليها السلام : يا ابا الحسن انى لا ستحيى من الهى ان اكلف نفسك ما لا تقدر عليه ⁽⁶⁾
حضرت زهرا عليها السلام فرمود: (اى اباالحسن ! من از پروردگار خود حياء مى كنم چيزى را از تو درخواست نمايم كه تو بر آن توان و قدرت ندارى )⁽⁷⁾
زنان دنياى معاصر بايد از اينگونه جلوه هاى ايثار درس زندگى بگيرند، و با ساده زيستى و مراقبت از خويشتن و دورى از آرزوهاى زودگذر، زندگى زناشويى را رنگى جاودانه زنند.
2- كار در خانواده
الف - هماهنگى زن و شوهر در كار روزانه : ز.زن و كار، حديث 92
ب - تقسيم كار در خانواده : ز.زن و كار، حديث 94
ج - تقسيم كار با همسر: ز.زن و كار، حديث 95
3- اوج ادب و ايثار
امام على (عليه السلام ) باغ خود را به 12 هزار درهم مى فروشد و همه پولها را بين فقرا و تهيدستان مدينه تقسيم مى كند و به منزل باز مى گردد.
طبيعى است كه انتظار فرزندان و همسر، پس از فروش باغ ، آوردن غذا و ميوه به منزل است .
فاطمه (سلام الله عليها) پرسيد: غذاى امروز ما چه شد؟ امام براى تهيه غذا بيرون مى رود، اما فاطمه (سلام الله عليها) ناراحت است ، با خود مى گويد: چرا سئوال كردم ؟ و آنگاه فرمود:
حديث 2 :
قالت : فانى استغفر الله و لا اعود ابدا.⁽⁸⁾
(من از خدا آمرزش مى طلبم و ديگر اين رفتار را تكرار نخواهم كرد)⁽⁹⁾
4- هماهنگى با شوهر: دفاع حديث 73
پس از ماجراهاى تلخ سقيفه و انزواى اهل بيت (عليه السلام )، سران سقيفه براى جلب افكار عمومى مردم بفكر چاره افتادند، تا بگونه اى از حضرت زهرا عليها السلام دلجوئى نمايند، كه اجازه ملاقات مى خواستند و تظاهر به جبران اشتباهات مى كردند.پ
اما فاطمه عليها السلام در تداوم يك مبارزه منفى همه جانبه ، هر گونه پيشنهادى را رد مى نمود، و موضع اعتراض يا سكوت و بيزارى را ادامه مى داد.
روزى امام على (عليه السلام ) وارد منزل شد و فرمود:
فاطمه جان خليفه و عمر در پشت درب خانه ، منتظر اجازه ورود مى باشند، تا نظر شما چه باشد؟
حضرت زهرا عليها السلام در برابر شوهر فرمود:
حديث 3 :
قالت : البيت بيتك والحرة زوجتك فافعل ما تشاء
(على جان ! خانه ، خانه توست و من همسر تو مى باشم . هر آنچه مى خواهى انجام ده ⁽¹⁰⁾)
5- تحمل مشكلات اقتصادى :
م - مشكلات اقتصادى حديث 179 و 180 و 181 6- تحمل مشكلات زندگى و خانوادگى :
م - مشكلات اقتصادى حديث 179 و 180 و 181 ش - شعرهاى فاطمه (سلام الله عليها)
7- معرفى همسر نمونه : ر- روابط اجتماعى ، حديث 84
آ: دوم : آداب غذا خوردن : ب - بهداشت حديث 29
آ: سوم : آرايش و زيبائى : ز- زن و آرايش حديث 96
آ: چهارم : آگاهى و شناخت
1. آگاهى از زمان شهادت خود
2. آگاهى از لحظه شهادت
3. آگاهى از شهادت حسين (عليه السلام ) در كربلا
4. آگاهى از حوادث تلخ آينده
ع - علم و آگاهى
ع - عرفان فاطمه (سلام الله عليها)
الف : اول : احكام اسلامى
1- كيفيت تطهير كودك
امام حسن مجتبى (عليه السلام ) از مادرش حضرت زهرا عليها السلام نسبت به تطهير ادرار كودك نقل كرد كه :
حديث 4 :
قالت : رايت ام سلمه تغسل بول الجاريه ما كانت ، و لا تغسل بول الغلام حتى يطعم ، تصب عليه الماء صبا⁽¹¹⁾
حضرت زهرا عليها السلام فرمود:
(ام سلمه را ديدم كه ادرار دختربچه را اينگونه مى شست ((با آب كر يك بار و با آب قليل 3 بار)) اما ادرار پسر بچه اى را كه هنوز غذاخوار نشده و شير مادر مى خورد، نمى شست ، تنها بر روى ادرار پسر بچه مقدارى آب مى پاشيد⁽¹²⁾)
2- مصرف گوشت عيد قربان
رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله ، حضرت على (عليه السلام ) را به سفرى دور اعزام فرمود، حضرت زهرا (عليه السلام ) كه بار سفر و وسائل رفت و آمد را آماده مى ساخت ، مقدارى از گوشت قربانى را براى شوهرش ‍ ذخيره نمود
پرسيدند مگر رسول خدا صلى الله عليه و آله از مصرف گوشت قربانى نهى نفرمود؟ پاسخ داد:
حديث 5 :
انه قد رخص فيها⁽¹³⁾
(مصرف گوشت عيد قربان اجازه داده شد⁽¹⁴⁾)
الف : دوم : اخلاص در عبادت
عبادت پسنديده است ، اما اخلاص در عبادت پسنديده تر. بايد با اخلاص ‍ و توجه لازم به عبادت خدا پرداخت كه ره آورد فراوانى بهمراه خواهد داشت .
حديث 6 :
قالت فاطمه عليها السلام : من اصعد الى الله خالص عبادته اهبط الله عزوجل اليه افضل مصلحته ⁽¹⁵⁾
حضرت فاطمه عليها السلام فرمود:
(كسى كه عبادت هاى خالصانه خود را بسوى خدا فرستد، پروردگار بزرگ ، برترين مصلحت را بسويش فرو خواهد فرستاد)
الف : سوم : اخلاق و روابط انسانى
1- خوشرويى
امام صادق (عليه السلام ) روش برخورد صحيح اجتماعى با پرهيزكاران و فاسدان و دشمنان را از حضرت فاطمه عليها السلام اينگونه توضيح داد.
حديث 7 :
قالت : بشر فى وجه المومن يوجب لصاحبه الجنه و بشر فى وجه المعاند المعادى يقى صاحبه عذاب النار
(پاداش خوشرويى در برابر مؤ من بهشت است و خوشرويى با دشمن انسانهاى ستيزه جو، انسان را از عذاب باز مى دارد⁽¹⁶⁾)
2- اخلاق زناشويى : آ- آئين همسردارى
3- اخلاق اقتصادى : م - مشكلات اقتصادى
4- اخلاق سياسى :
م - مبارزات سياسى - و - ف - فدك
الف - امامت و رهبرى
و - وصيتهاى سياسى
ج - جنگ و جهاد
د - دفاع
5- اخلاق فردى
ح - حجاب و پوشش
ف - فضايل فاطمه (سلام الله عليها)
الف - اخلاص
ع - عرفان فاطمه (سلام الله عليها)
خ - خداشناسى
ز - زن و زندگى اجتماعى
د - دعاهاى فاطمه
ز - زن و كار
خ - ازخودگذشتگى
ش - شادى و شهادت
ش - شعرهاى فاطمه (سلام الله عليها)
ق - قيامت - و - ت - ترس
الف - ازدواج
م - مشكلات زندگى
الف - ويژگيهاى امام على (عليه السلام )
پ - پيامبر و فاطمه (سلام الله عليها)
6- اخلاق اجتماعى
آ - آئين همسردارى
ز - زن و كار، زن و زندگى اجتماعى
د - دعاهاى حضرت زهرا (سلام الله عليها)
ز - زن و ساده پوشى
خ - ازخودگذشتگى
ز - زن و آرايش
م - مبارزات سياسى
د - دفاع حضرت زهرا (سلام الله عليها)
م - مشكلات زندگى
الف - ازدواج
پ - پيامبر و فاطمه (سلام الله عليها)
الف - امامت و رهبرى
ح - حجاب و پوشش زن
خ - خطبه هاى حضرت زهرا (سلام الله عليها)
ش - شكوه هاى فاطمه (سلام الله عليها)
ش - شعرهاى فاطمه (سلام الله عليها)
ع - ارزش علم
ت - تربيت كودك
و - وصيت هاى شخصى
و - وصيت هاى سياسى
الف : چهارم : ازدواج از ديدگاه فاطمه عليها السلام
1-مشورت با دختر
يكى از آداب پسنديده در ازدواج اسلامى ، مشورت و تبادل افكار پدر با دختر است كه آگاهانه همسر ايده آل خود را برگزيند.
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله اين اصل تربيتى ، روانى را بدقت رعايت مى كرد و به امت اسلامى سفارش مى فرمود، تا از ظلم و ستم دوران جاهليت دورى گزينند، و پدران و مادران بدون مشورت و رضايت دختران در امر ازدواج اقدامى نكنند. چنانكه پيامبر نسبت به ازدواج دخترش با او مشورت كرد و فرمود:
دخترم فاطمه ! پسر عمويت على (عليه السلام ) از تو خواستگارى نموده است . پاسخ تو چيست ؟
فاطمه (عليه السلام ) به پدر احترام كرد و فرمود نظر شما چه مى باشد؟
پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:
اذن الله فيه من السماء
خدا از آسمان اجازت فرمود.
فاطمه (عليها السلام ) گفت : (در حالى كه تبسم بر لب داشت ):
حديث 8 :
رضيت بما رضى الله لى و رسوله ⁽¹⁷⁾
(خشنودم به آنچه كه خدا و پيامبر او براى من رضايت دادند⁽¹⁸⁾)
و در روايتى ديگر آمده است كه فرمود:
رضيت بالله ربا و بك يا ابتاه نبيا و بابن عمى بعلا و وليا
(خشنودم كه خدا پروردگار من است و تو اى پيامبر من و پسر عمويم (على عليه السلام ) شوهر و امام من است ⁽¹⁹⁾)
2- احترام متقابل دختر به نظر پدر
يكى ديگر از آداب پسنديده و مساءله قابل توجه در ازدواج ، احترام متقابل فرزندان به افكار و آراء پدر و مادر است .
دختران و پسران بايد بدانند كه مربيان دلسوزشان آرزوى سعادت و تكامل و بهروزى آنها را دارند و در امر ازدواج نبايد نظريات پدر و مادر را ناديده انگارند.
آنگاه كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله براى دخترش ارزش و اعتبار قائل شد و در ازدواج با على (عليه السلام ) با او به مشورت نشست ، حضرت زهرا (عليه السلام ) نيز به پدر احترام كرد و راى و نظريه پدر را محترم شمرد و فرمود:
حديث :9
قالت فاطمه عليها السلام : يا رسول الله انت اولى بما ترى ⁽²⁰⁾
(اى رسول خدا! تو از من سزاوارترى (كه اظهار نظر كنى ⁽²¹⁾))