از خاك شما را خلق كرديم آخرالامر بسوى خاك عود خواهم داد، بعد شماها از آن خارج مى‏نمايم.

الحمدلله الذى لا ادعو غيره و او دعوت غيره لم يستجب لى دعايى و الحمدلله الذى لا ارجو غيره و لو دعوت غيره لاخلف رجايى و الحمدلله الذى وكلنى اليه فاكرمنى و لم يكلنى الى الناس فيهينونى و الحمدلله الذى تحبب الى و هو غنى عنى‏(100)

سپاس خدايى را كه غير او را نمى‏خوانم، اگر غير او بخوانم مستجاب نمى‏شود، حمد خدايى را اميد به غير ندارم، اگر اميد به غير داشته باشم خلف وعده مى‏كرد و مرا نااميد مى‏گرداند، سپاس و حمد خدايى را كه مرا به خودش واگذاشته و گراميم داشت و به غيرش وانگذاشته تا خوارم گرداند، حمد و سپاس خدايى را كه با من اظهار دوستى فرمود با اينكه احتياج به من ندارد الى آخر دعا.

عن الصادق (عليه السلام) قال: مر رسول الله صلى‏الله عليه و آله بجدى اسك ملقى على مزبله ميتا فقال لا صحابه كم يساوى هذا؟ فقالوا: لعله لو كان حيا لم يساوى درهما فقال النبى صلى‏الله عليه و آله و الذى نفسى بيده الدنيا اهون على الله من هذا الجدى‏(101)

امام صادق (عليه السلام) فرموده است: حضرت رسول اكرم صلى‏الله عليه و آله عبور كرد از يك بز كه گوش بريده و مرده بود انداخته بودند توى مزبله، حضرت رو كرد به اصحاب خود فرمودند: چقدر اين بز مرده قيمت دارد؟ در جواب گفتند: اگر اين حيوان زنده بود يك درهم شايد هم ارزش نداشت. رسول اكرم صلى‏الله عليه و آله قسم به آن كسى كه جان من به يد قدرت او است دنيا در نظر من پست‏تر است از اين حيوان مرده‏(102).

روايت شده كه: حضرت عيسى (عليه السلام) ديد پيرمردى در بالاى كوهى مشغول عبادت است در زير گرماى هوا، حضرت عيسى (عليه السلام) فرمود: چرا براى خود سايه بانى تشكيل نمى‏دهى؟ عرض كرد: يا نبى الله شنيدم من از يكى از پيغمبران كه من بيش از هفتصد سال زنده نيستم ديگر با اين عمر قليل عقلانى نيست كه من مشغول يك ساختمان بشوم، حضرت عيسى (عليه السلام) فرمود: من خبر تعجب آورنده به شما دهم، گفت: چه باشد؟ فرمودند: در آخر الزمان قومى مى‏آيد كه عمر يكى از آنها به صد سال نمى‏رسد لكن قصرها بنا مى‏كنند و آرزو مى‏نمايند آرزوهاى هزار ساله، شيخ گفت: اگر من آن زمان را درك مى‏كردم به يك سجده واحده عمرم را تمام مى‏كردم‏(103).

قال رسول الله صلى‏الله عليه و آله: لو كان لابن آدم واديان من ذهب لا بتعنى و رائهما ثالث‏(104)

براى فرزند آدم اگر دو رودخانه طلا باشد در فكر سومى است به دست بياورد.

و اعتدنا للظالمين عذابا اليما، و عادا و ثمودا و اصحاب الرس و قرونا بين ذلك كثيرا(105)

قبل از اين آيه مى‏فرمايد: قوم حضرت نوح وقتى كه انبيا را تكذيب كردند آنها را غرق نموديم و قرار داديم اين را براى مردمان ديگر نشانه و علامت؛ و آماده كرديم براى ستمگران عذابى دردناك و عاد و ثمود را و اصحاب رس را و قرنهايى ميان آنها بسيار.

قوم عاد همان هود پيغمبر است كه از سرزمين يمن مبعوث شد، قوم ثمود قوم صالح پيغمبر است كه در سرزمين وادى القرى ميان مدينه و شام مبعوث گرديد، اما اصحاب رس طايفه‏اى بودند كه در يمامه زندگى مى‏كردند و پيامبرى با نام (حنطله) بر آنها مبعوث شد و آنها حضرت حنظله را تكذيب كردند و در ميان چاه انداختند و چاه را پر از نيزه كردند و دهانه چاه را با سنگ بستند تا اينكه آن پيغمبر شهيد شد.

اصحاب رس چه كسانى هستند؟

دنباله تاريخ از حضرت امام رضا (عليه السلام) نقل شده كه: سه روز قبل از شهادت امير المومنين (عليه السلام) مردى از قبيله (بنو تميم) به نام (عمرو) خدمت آن حضرت آمد.

عرض كرد: يا امير المومنين خبر بده مرا از اصحاب رس كه چه كسانى بودند و در كدام سرزمين زندگى مى‏كردند و پادشاه آنها چه كسى بود؟

حضرت فرمود: اى برادر تميمى قصه ايشان را پرسيدى از من پيش از تو كسى آن را نپرسيده بود و بعد از من كسى از احوال آنها خبر نخواهد داد، مگر آنكه از من نقل كند، قصه ايشان آن است كه:

قومى بوده‏اند درخت صنوبرى كه آن را شاه درخت مى‏گفتند و مى‏پرستيدند و آن درخت را يافت كه پسر نوح است كاشته بوده در كنار چشمه‏اى كه آن را روشاب مى‏گفته‏اند و آن چشمه بعد از طوفان براى حضرت نوح بيرون آمده بود به اين جهت اصحاب رس گفتند: اينها پيغمبر خودشان را زنده درگور نمودند، دوازده شهر داشتند در كنار نهرى در بلاد مشرق كه آن را رس مى‏ناميدند و آنان به نام نهر اصحاب رس ناميدند و در آن زمان بزرگ‏ترين نهر بود در زمين و آبى شيرين و گوارايى داشته و شهرى بزرگتر و آبادتر و پر نعمت‏تر از شهرهاى ايشان نبود و اسامى شهرهاى آنها از اين قرار است: فروردين، ارديبهشت، خرداد، تير، مرداد، شهريور، مهر، آبان، آذر، دى، بهمن، اسفند.

بزرگترين شهر آنها اسفند كه پايتخت آنها بوده كه پادشاه ايشان در شهر مسكن داشته اسمش ابن عابور بوده است.

چشمه آب رس و درخت اصلى صنوبر در اين شهر بوده و در شهرهاى ديگر ساقه آن صنوبر را كاشته بودند و نهرى از چشمه‏اى كه در پاى صنوبر بزرگ جارى بود برده بودند.

آب چشمه و نهرهاى ديگر كه از چشمه بزرگ جارى نموده بودند بر خود و حيوانات حرام دانستند و از آن آب نمى‏آشاميدند، مى‏گفتند: اين آب سبب و مايه زندگى خدايان ما است و سزاوار نيست كسى كه سرمايه زندگى خدايان را ناقص نمايد و هر كس از آن آب مى‏نوشيد او را واجب‏القتل دانسته و او را به قتل مى‏رسانيدند و چون آب از سرچشمه بزرگ مى‏گذشت و به نهرهاى كوچك كه مخصوص خوردن بود وارد مى‏شد مى‏خوردند و به حيوانات مى‏دادند و در هر ماهى از ماههاى سال در يك شهرى از آن شهرها يك عيد قرار داده بودند.

اهل آن شهر جمع مى‏شدند پيش درخت صنوبرى كه در آن شهر بود و بر روى درخت پرده‏اى از حرير مى‏كشيدند و انواع و اقسام صورتها و نقش‏ها كشيده بودند و گوسفند و گاو مى‏آوردند براى آن درخت قربانى آتش مى‏زدند چون دود بلند مى‏شد از آن قربانيها همه براى آن درخت به سجده مى‏افتادند و گريه مى‏كردند و درخواست مى‏كردند كه از آن مرحوم خشنود گردد و از تقصيرات آنها درگذرد.

شيطان براى آنكه آنها را اغوا و گمراه كند و به خداشناسى پى‏نبرند مى‏آمد و شاخه‏هاى درخت را حركت مى‏داد و ساق درخت مانند طفلى فرياد مى‏كرد اى بنده من از شما كاملا راضى شدم ديدگان شما روشن باشد آن مردم چون اين صدا را مى‏شنيدند سر از سجده بر مى‏داشتند و شراب مى‏نوشيدند و دست مى‏زندند و انواع سازهاى ديگر مى‏نواختند.

يك شبانه روز در پاى آن درخت به لهو و لعب مشغول مى‏بودند به محل‏هاى خود باز مى‏گشتند به همين سبب عجم به عنوان ياد بود اين ايام و امكنه اسامى ماههاى خود را به آبان و آذر و غيره ناميدند.

به اعتبار نام آن شهرها و هر ماهى كه عيد شهرى بود مى‏گفتند اين شهر است مثلا روز اول آبان ماه عيد شهر آبان چون عيد شهر بزرگ ايشان مى‏شد كوچك و بزرگ زن و مرد ايشان از شهرهاى خود به آن شهر مى‏آمد و پيش درخت صنوبر بزرگ و چشمه اصلى حاضر مى‏شدند.

و چشمه‏اى كه از ابريشم و انواع صورت‏ها بر آن نقش شده بود نزديك آن درخت مى‏زندند و از براى آن خيمه دوازده درگاه مقرر كرده بودند كه هر درگاهى مخصوص اهل يكى از شهرها بود و از خارج آن خيمه براى صنوبر سجده مى‏كردند و قربانيها براى آن درخت مى‏آوردند چندين برابر آنچه از براى درختان ديگر برده بودند قربانى مى‏نمودند شيطان مى‏آمد و آن درخت را حركت مى‏داد و از ميان آن درخت با صداى بلند با ايشان سخن مى‏گفت آنها را اميدوار مى‏ساخت.

دوازده شبانه روز به همين رويه اشتغال داشتند چون كفر ايشان بسيار طول كشيد خداوند تبارك و تعالى پيغمبرى به نام حنظله بن صفوان را بسوى ايشان مبعوث فرمود و آنها را بخداوند تعالى دعوت نمود لكن آنها عمل نكردند پيغمبر در مناجات عرض كرد پروردگار اينها به درخت مى‏پرستند درختهاى آنها را خشك فرما نفرين به هدف اجابت رسيد.

چون صبح شد ديدند كه تمام درختان خشك شده آمدند پيغمبرشان را كشتند و گفتند: اين پيغمبر سبب شده خدايان ما به غضب آمده.

خداوند تبارك و تعالى هم آنروزى كه اينها مشغول لهو و لعب بودند بادى تند و سرخ رنگ بر ايشان ورزيدن گرفت و زمين در زير پاى آنها افروخته گرديد و ابرى سياه و تاريكى بر سر آنها آمد و آتش بر سر آنها باريد همه آنها را سوزانيد و همه را نابود كرد از آثار كفر آنها و ستم و ظلم كردن و كشتن حضرت حنظله بن صفوان كه پيغمبرشان بود موجب نفرين آن حضرت و نازل شدن عذاب دردناك قرار گرفتند اين اصحاب رس‏(106).