| 158 - مسجد مزدلفه يا مشعرالحرام
|
|
مسجد مزدلفه مسجدى است مربع شكل
كه مساحت اوليه آن حدود 1700 متر مربع بوده است .اين مسجد در
ابتدا شش در ورودى داشته و ديوارهاى آن كنگره اى بوده است . در
دوران عباسى مساحت آن به چهار هزار متر مربع رسيده و تا دوران
سعودى چيزى بر وسعت آن افزوده نشد، ولى سعوديها حدود 1400 متر
مربع بر مساحت آن افزودند و تعميراتى نيز بر آن صورت
دادند.اكنون حدود هشت هزار نمازگذار در آن جاى مى گيرند. بيشتر
حجاج در همين مسجد كه بخشى از مشعرالحرام است نماز عشا را
برگزار مى كنند.در سابقه تاريخى اين مسجد، سخنها گفته شده است
از جمله اين كه : در اين مكان جبرئيل عليه السلام بر پيامبر
صلى الله عليه وآله نازل شده در مورد مشعرالحرام و اهميت و
اعمال آن دستورات و آياتى به ايشان ابلاغ شد.بعضى نيز گفته اند
در دوران جاهليت قريش اجتماعات سياسى خود را شب هنگام در اين
محل برپا مى كرده اند. آنان مراسم حج را جداى از ديگران انجام
داده اند و در مشعرالحرام نيز بيتوته نداشته اند، زيرا چنانچه
گفتيم آنان خود را حمس مى دانسته
اند و بر اين اساس همراهى با ساير حجاج را به علت سكونت در حرم
براى خود ننگ مى دانستند.خداوند نيز ضمن نزول آياتى عمل زشت
آنان را تقبيح كرده و دستور اكيد فرمود تا ايشان همراه سايرين
در مشعر وقوف داشته باشند.(220) |
| 159 - مسجد نمرة يا جامع ابراهيم عليه
السلام
|
نمة
نام كوهى در عرفات است كه بر دامنه آن ، يعنى محلى كه
پيامبر صلى الله عليه وآله وقوف كرده نماز خوانده اند به نام
مسجد نمرة يا
عرفه بنا شده است .بعضى نيز آن
را مسجد ابراهيم عليه السلام
خوانده اند. به روايتى ، حضرت ابراهيم عليه السلام در اين مكان
وقوف كرده و به نماز و عبادت ايستاده اند.
اين مسجد كه در ابتداى عرفات است ، در سال 150 قمرى به روزگار
خلافت عباسيان ساخته شد. فاكهى
گويد: پيامبر صلى الله عليه وآله روز عرفه نزديك صخره اى فرو
آمدند كه اكنون خلفا در كنار آن فرود مى آيند.از ابن عمر نقل
شده است كه پيامبر صلى الله عليه وآله روز عرفه را در
وداى نمره نزول مى كردند.در اين
مكان غارى بوده و ايشان كنار آن مى نشستند كه امروز از آن اثرى
نيست .مساحت مسجد عرفه در قرن سوم 313 ذراع برابر 153متر) در
طول و 340 ذراع (برابر 166متر) در عرض بوده ، كه مساحت آن به
1539 متر مى رسيده است .
در قرن ششم هجرى كه در دوران سعودى افزايش قابل ملاحظه اى
يافته است به 124000 متر مربع مى رسد و حدود 300 هزار نمازگذار
را در خود جاى مى دهد. |
| 160- مسجد حديبيه يا رضوان
|
پيامبر
اكرم صلى الله عليه وآله در ذى القعده سال هجرى همراه تعدادى
از مسلمانان ، براى انجام فريضه حج از مدينه خارج شده و به سمت
مكه رهسپار گشتند.ابتدا در مسجد شجره محرم شده و هفتاد شتر
براى قربانى همراه آوردند.
در بين كفار ، كفار قريش به هراس افتاده و با اعزام سپاهيان
مسلح تصميم
گرفتند تا از ورود آن حضرت به مكه جلوگيرى كنند.به رغم اين كه
پيامبر صلى الله عليه وآله به نمايندگان مشركان اظهار داشتند
كه بدون قصد جنگ و تنها براى انجام حج آمده اند، آنان نپذيرفته
و تهديداتى عليه آن حضرت به عمل آوردند و حتى عثمان را كه
نماينده ايشان براى گفتگو با سران مكه بود اسير كردند.وقتى
نماينده رسول خدا عليه السلام يعنى عثمان اسير شد و از خبرى
نيافتند گمان كردند او را كشته اند و چون صحابه به نيات پليد
مشركان واقف نبودند در كنار درختى به نام بسته شده به بيعت
رضوان مشهور گرديد.پيامبر (ص )
فرمودند: هيچ يك از كسانى كه در كنار
اين درخت با من پيمان بستند به آتش بستند جهنم نخواهند سوخت .
در اين حين خداوند نيز با نزول آياتى به مسلمانان وعده پيروزى
داد:
لقد رضى الله عن
المؤ منين اذيبا يعونك تحت الشجرة .(221)
در نهايت ، قريش پس از اطمينان از اين كه پيامبر صلى الله عليه
وآله قصد درگيرى ندارد به نمايندگى سهيل
بن عمرو با آن حضرت صلحى بستند بدان شرط كه امسال
بازگشته و سال ديگر براى انجام حج به مكه بيايند لذا پيامبر
صلى الله عليه وآله و همراهان ايشان شتران را قربانى كرده و پس
از آن كه سرخورد را تراشيدند بازگشتند اين صلح كه به ( حديبيه
) مشهور شد در تاريخ اسلام اهميت خاصى دارد مدت آن ده سال بود
ولى دو سال بعد از سوى مشركان نقض و در نتيجه ، پيامبر صلى
الله عليه وآله به عزم تسخير مكه با سپاهى عظيم فراهم به سوى
شهر حركت فرمودند. يكى از نتايج پرثمر اين صلح فتح مكه بود
درخت مذكور تا دوران خلافت ( عمر بن خطاب ) مورد توجه مردم
بود. خليفه دوم دستور داد آن را جاى آن مسجدى ساختند تا يادآور
خاطره اين حادثه عظيم باشد.مسجد مذكور نام
مسجد رضوان نيز برخورد گرفت . هم
اكنون در محل حديبيه كه كمى پايين تر از مسجد تنعيم است (در
بيست كيلومترى شرق مكه به طرف جده ) مسجدى به نام
حديبيه ساخته شده و در مجاورت آن
بناى قديمى مسجد رضوان نيز ديده
مى شود. |
يكى از
مساجدى كه در آغاز حد حرم قرار دارد،
مسجد جعرانه است .(222)
كسانى كه مى خواهند حج عمره انجام دهند مى توانند در آن محرم
به اين فضيلت نايل آيند.
در فضيلت جعرانه روايات زيادى گويند سى پيامبر صلى الله عليه
وآله در اين مكان محرم شده اند. فاكهى روايات زيادى از احرام
پيامبر صلى الله عليه وآله در اين مكان نقل كرده است .از اين
جمله اين كه خارج و پس از انجام حج نزديك شب برگشته و تا صبح
در جعرانه بيتوته داشتند؛آنگاه پس از جعرانه بيتوته داشتند؛
آنگاه پس از طلوع خورشيد از جعرانه خارج و به سرزمين
سرف و سپس به مدينه بازگشته
اند.همچنين پيامبر صلى الله عليه وآله هنگام بازگشت از
جنگ حنين در جعرانه محرم شده و
عمره انجام داده اند.
(223) البته ما رواياتى جز آن كه پيامبر صلى
الله عليه وآله يك بار و آن هم پس از غزوه حنين در اين جا محرم
شده باشند در دست نداريم .
آن حضرت در اين مكان غنيمتهاى جنگ حنين را نيز تقسيم كرده اند
كه در آن هنگام يكى از حريصان و به عبارتى ديگر، منافقان به آن
حضرت گفت : اعدل يا محمد (اى
محمد عدالت كن )، اصحاب خواستند او را مجازات كنند ولى پيامبر
صلى الله عليه وآله فرمودند او را رها كنيد كه از نسل او كسانى
خواهند آمد كه عليه اسلام شمشير خواهند كشيد.اين فرد
ذوالخويصره بود.
در هر حال مسجدى كه در مكان
احرام رسول خدا صلى الله عليه وآله ساختند بسيار ساده و به
عبارتى ديوارى گرد آن كشيده و سپس ابن زبير در تكميل بناى آن
كوشيد.(224) |
تنعيم
يكى از نقاط آغازين حرم است : در اين مكان مسجدى به نام
تنعيم وجود دارد كه از آن بعد
كسى بدون احرام براى ورود به مكه نمى تواند از آن عبور كند.
ديوارهاى سفيد اطراف اين مسجد كه آن را محاصره كرده اند، اين
مرز را مشخص تر مى سازد.از صدر اسلام تا كنون كسانى كه براى
انجام عمره و يا مفرده به مكه مى آمده اند در اين مكان محرم مى
شدند. به روايتى پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله نيز هنگام
انجام يكى از عمره ها در اين مكان محرم شده اند.البته سندى
تاريخى از اين امر در دست نيست .به روايت فاكهى وجه تسميه اين
مكان به تنعيم اين است كه سمت راست اين مكان كوهى به نام
ناعم در سمت چپ آن كوهى به نام
تنعيم قرار داشته و نام اين سرزمين نيز
نعمان است .به روايت ديگرى ، نام اين سرزمين
تنعيم است .مكان مسجدى تنعيم به
خيمه جمانه نيز معروف بوده است ،
چرا كه جانه دختر ابى طالب (خواهر على
عليه السلام ) در اين محل فرزندى براى سفيان بن حارث به دنيا
آورد.(225)مسجدى
ديگرى به نام خرب در كنار آن
قرار داشته كه به حرم نزديكتر بوده است .
مسجد تنعيم را ابوالعباس عبدالله بن
محمد بن داود والى مكه در سال 240 قمرى ترميم و بر چاه
آن گنبدى ساخت .بعدها نيز تعميراتى در آن صورت پذيرفت .
(226) اين مسجد اكنون در جاده اصلى مدينه به
مكه قرار دارد و كسانى كه از مسجد شجره محرم مى شوند از اين
مكان عبور مى كنند.مسجد ياد شده در سالهاى 645، 678، 981،
1011، هجرى قمرى .(227)
و نيز در دوران سعودى تعمير و باز سازى شده است . |
| 163- مسجد الرايه يا محل استقرار پرچم
سپاه اسلام
|
پيامبر
صلى الله عليه وآله در سال هشتم هجرت عازم فتح مكه شدند و
بالاى شهر در ناحيه اى به نام الردم
نزديك چاه جبير بن معطم بن عدى
بن نوفل كه به آن چاه عليا
مى گفتند مستقر و پرچم سپاه اسلام را در آن نصب فرمودند.
(228)گويند رسول خدا صلى الله عليه وآله در آن
مكان نماز گذارده اند.(229)
بعضى از فقها مكه گفته اند از روزگاران قديم ، مردم براى
انتخاب محل سكونت خود در مكه از اين چاه كه در كنار آن مسجدى
داشته و در آن نماز مى گذاشتند بالاتر نمى رفته اند. مسجد مورد
نظر همان مسجد الرايه است .
(230)وجه تسميه آن به علت استقرار پرچم پيامبر
صلى الله عليه وآله براى فتح مكه بوده است .اين مسجد را
عبدالله بن عبدالله بن عباس بن محمد
ساخته و در كنار آن نيز حوضى براى سقايت مردم از آب چاه مذكور
قرار داده بود.معتصم عباسى آن را
به سال 640 قمرى بازسازى كرد و در دوران سعودى نيز تعمير شد
ولى در دهه اخير در طرح توسعه جاده
الحجون به ام الدود تخريب
و مسجد ديگرى در نزديكى آن ساخته شد. |
در حجون
، كمى بالاتر از مسجد جن و در تقاطع
شارع مسجد الحرام و شارع نونه
مسجدى است كه ياد معجزه اى از پيامبر صلى الله عليه
وآله در صدر اسلام ساخته شده و نام مسجد شجره بر خود گرفته است
.به روايات فاكهى ، درا ين مكان درختى به نبوت و پيامبر آن
حضرت شهادت داد.(231)
مسجد مذكور كه نمايى بسيار محقر و ساده دارد بسيار كوچك بوده و
بخشى از حياط آن را به شبستان افزوده اند. اين مسجد در سمت چپ
تقاطع ياد شده به سوى مسجدالحرام قرار دارد و بر تابلوهاى آن
نامى جز شماره مسجد ديده نمى شود.شايان گفتن است اين مسجد شجره
يا احرام در بين راه مدينه و مكه هم نام است . |
